|
2000
|
|
|
Haatik, ezin dugu ahaztu
|
euskal
literaturaren inguruko kritika publikoa batik bat hamarkada honetan zabaldu eta garatu dela. Izan ere, 1990 urtean Euskaldunon Egunkaria kaleratzen hasi zenetik (VII), egunkarietan euskal literatur lan gehienen berri ematen hasi dira, ordura arte lan batzuen kaleratzea ez baitzen aipatu ere egiten.
|
|
|
besteak beste, Aizu!, Habe, Pérgola aldizkarietan. El País egunkarian ere gutxi gorabehera hilabetean behin ostiraleko País Vasco gehigarrian
|
euskal
literaturaren inguruko iruzkinak kaleratu ohi dira. Gainerakoetan maiztasuna bestelakoa da:
|
|
2002
|
|
|
Orduan, poetika desberdinek, literaturaren helburuek edo kritikak berak gogoeta ugari eragiten zuten eta bizitasun handiko eztabaidak bultzatzen zituzten. Hortxe dauzkagu, esate baterako, 1930eko hamarkadan
|
euskal
literaturaren inguruko auziak eragin zuen eztabaida (ik. Aranbarri, I. & Izagirre, K., 1996, Gerraurreko literatur kritika, Amorebietako Udala Labayru Ikastegia, 1996), edo geroago, 1980ko hamarkadan, sortu ziren eztabaida literarioak.
|
|
|
Ematen du,
|
euskal
literatura inguruko literaturekin homologatzeko ahalegin eskergan, tamainak baduela garrantzia: zenbat eta handiago, hobe; norbaiti gutxiagotasun konplexuaz entzun diot hitz egiten joera hau azaltzeko (bide batez:
|
|
|
Kontsumoko
|
euskal
literaturaren inguruko aurreko eztabaidarekin lotuta, umorezko literaturaren auzia ekarri nahi dut orrialde hauetara. Badago kexatzen denik euskal literaturan sumatzen den umore faltaz, dela euskaldunok umore berezirik ez dugulako, dela literatura arloan azpigaratuak izaten jarraitzen dugulako.
|
|
2006
|
|
|
Letren Leihotik
|
euskal
literaturaren inguruko egitasmoa jarri dute abian Bizkaiko zenbait udalerrik, Enkarterriko mankomunitateak eta Galtzagorri haur eta gazte literatura sustatzeko elkarteak. Literatura eta jolasa uztartzen dituen ekimenak Galdakao bisitatuko du lehendabizi eta abenduaren 11n Basaurik hartuko du erreleboa.
|
|
2008
|
|
|
Badirudi horregatik kontatu behar dituela horrenbeste istorio; demagun, Arteta eta Bastidarenak hemen azaltzen den moduan, bederen ez diolako nobela bat idazteko aski material ematen. Horren guztiaren adibide behinena 22 kapitulua da Agirreren arrosak, non, ezustean, Resurreccion Maria Azkue eta Txomin Agirreren anekdota bat kontatzen den,
|
euskal
literaturaren inguruko gogoeta labur bat egiteko, inolako justifikazio narratiborik gabe. Hitz bitan esanda, inpresioa dut Uribe oraindik ez dela behar bezalako narratzaile sendoa, baldar dabilela oraindik ere neurri luzeko narrazioetan.
|
|
2009
|
|
|
Agerikoa denez, euskal gatazka eta
|
euskal
literaturaren inguruko eztabaida, funtsean, ETAren jardunari eta etakideei buruz literaturak ematen duen irudira bideratu da. Hala, askok faltan botako dituzte, seguruenik, gatazkako beste elementu batzuetan presoak, senideak, ETAren biktimak, iheslariak, torturatuak, mehatxatuak… oinarritutako azterketa kritikoak.
|
|
2014
|
|
|
Gezurrak, gezurrak, gezurrak (Erein, 2000), Traizioak (Erein, 2001), La isla de los antropólogos y otros relatos (Lengua de Trapo, 2002), Itzalak (Erein, 2004), Etorkizuna (Alberdania, 2005, Euskadi Literatur Saria), Ipuinak Antologia bat (Erein, 2010) eta Biodiskografiak (Erein, 2011), Idazten ari dela idazten duen idazlea (Elkar, 2012) Bi eleberriren egile ere bada: Si Sabino viviría (Lengua de Trapo, 2005) eta Euskaldun guztion aberria (Alberdania, 2008); Azken garaipena komikiaren gidoiarena (Ikastolen Elkartea, 2011, Julen Ribasen marrazkiekin; Euskadi Saria haur eta gazte literatura arloan); eta
|
euskal
literaturaren inguruko hiru saiorena, Obabatiko tranbia (Alberdania, 2002), Animalia disekatuak (Utriusque Vasconiae, 2005) eta Ese idioma raro y poderoso (Lengua de Trapo, 2012; Euskadi Saria gaztelaniazko saiakeran).
|
|
2015
|
|
|
Lehengo artikuluak, Beldurrik gabe izenekoak, badu jada mamirik. Euskararen hizkuntz gaitasunen auzitik aurreko zenbakian ere jorratzen zena abiatuta,
|
euskal
literaturaren inguruko zenbait kontsiderazio egiten zituen. Euskararen garaiko gabeziak aitortzen zituen batetik:
|
|
|
Hernandez Abaituak Atxagak Jakinen argitaratu zuen testu bat hartzen zuen abiapuntutzat euskara batuaren eta
|
euskal
literaturaren inguruko zenbait gairi buruz polemizatzeko. Euskara batuaren arazo batzuk, batez ere literarioak, azpimarratzen zituen Atxagak Jakinekoan.
|
|
|
Euskara batua mugimendu horren fruitua izan zen, hizkuntza estandarizazioaren eta diglosiaren artean dagoen antitesi harremanaren lekuko. Literaturaren bidetik hasi zen puskatzen diglosiaren hesia,
|
euskal
literatura inguruko korronte estetikoen eremuan sarrarazi zuten idazleei esker. Euskararen barietate estandarra euskal eragile guztiek onartuta, eta euskara ofizial eta administrazio hizkuntza bihurtuta, gainditu egin zen diglosia.
|
|
2016
|
|
|
Enbarkada galanta Nabarrarena:
|
euskal
literaturaren inguruko sermoien aurkako sermoi bati segida ematea, idazle batzuoi beste zenbait sermoi enkargatuz. Zeren eta, ez gaitezen engaina, mota honetako proposamenetatik ezin sermoiak baino atera:
|
|
|
Dena den, hitzaurre batean zerbait sakonagoa eta, aldi berean, jasoagoa esan behar den horrekin, esan nezake Obabatiko tranbia (Alberdania, 2002) eta Animalia disekatuak (Utriusque Vasconiae, 2005) saiakeren ondotik (Euskal) Literaturaren alde (eta kontra) honekin
|
euskal
literaturaren inguruko trilogia bat osatu duela Zalduak4 Oraingoan ere, aurrez hor zehar argitaratu eta barreiatuta zeuden idatziak bildu, eta, berrirakurketa eta berridazketa ariketa xehe bati esker, artikulu eta manifestu zerrenda ezin eguneratuagoa aurkeztu digu5 Liburuan behin baino gehiagotan aipatzen diren poeten hitzak parafraseatuz, erabat eskertzekoa da gainera kontuok bitan erran beharr... Horrela, manifestuen eta dekalogoen alde eta kontra, (euskal) literaturaren alde eta kontra zein kritikaren alde eta kontra ari zaigu idazlea, lotsagabe baina argumentaziorako joera ziurrarekin, inolaz ere.
|
|
|
Memoria ez zen zaindu. Kritikarik ia ez zegoen,
|
euskal
literaturaren inguruko debate gutxi, Herria astekariaren artikuluak ekintzen deskribapenak eta bertan izandako giroari buruzko oharrak izaten ziren gehienetan. Ez zen antzerkiaren funtzioari buruzko debaterik, helburuak lainotsuak ziren, gehienbat ongi pasatzea zen askotan aipatzen eta tradizioarekin jarraitzeko nahikeria.
|
|
2018
|
|
|
Joxemiel Bidador ekintzaile nekaezinaren argitara eman gabeko artikulu bat dakargu opari gisa, liburu honen benetako altxorra. Joxemielek beti erantzun izan zien baiezko gogotsu batez bai Iruñeko Udalak luzatu zizkion
|
euskal
literaturaren inguruko erronkei Jose Agerreren, Alexander Tapia Perurenaren edo guda aurreko euskal kazetaritzaren antologiak lekuko, baita Udalak eta Nafar Ateneoak antolatutako beste jardunaldi askotan parte hartzeko eskakizunei ere (Cervantes eta euskera On Kixoteren urteurrenean; Pio Baroja, 50 urte; Alexander Tapia, 50 urte. „).
|
|
2021
|
|
|
Orduan, azaroa eta abendua artean zenbaki berezi bat egin genuen, bederatzigarrena, Durangoko Azokaren aitzakiarekin. Deustu eta
|
euskal
literaturaren inguruko monografiko bat izan zen. Jende askok lagundu zigun.
|
|
2022
|
|
|
Denbora luzea generaman kongresu horretarako prestatzen. Julenek, gure zuzendariak, egungo
|
euskal
literaturaren inguruko ohiko nahas mahasa eraman zuen besapean, han eta hemen hamarnaka aldiz errepikatua baina aldiro xehetasunen bat gehitzen ziona, dela nik irakurritako nobedadeen inguruko iruzkinetatik aterata, dela Oihanak arakatutako nazioarteko Literatur Teoriako azken orduko bibliografiaren aipu estrategikoren bat txertatuta. Nik, doktore tesia irakurri osteko meseta akademikoari dagokion bezala, haren ataltze bat egin eta lagin bat eskaintzeko asmoa neukan:
|
|
2023
|
|
|
Bai, bi gauza desberdin legez hasi ziren. Ikerketa akademikoan sartu nintzen nire senarrak, Jon Kortazarrek, talde bat eratu zuelako 2002an, gutxi gorabehera; saiakera liburuak plazaratu nahi zituen
|
euskal
literaturaren inguruko ikerketekin. Baina gazteen irakaskuntzak eta horko esperientziak beti eman dio beste arloari jaten, aberastu egin du.
|