|
2004
|
|
|
Andre sendo, Genovevari ez genion ahuldade unerik ikusten, ezta basoko kanposantu ttikira erretiratu eta hiru gurutzeen aurrean belaunikatzen zenean ere, eta hain zen justua bere hizketa edo keinuei buruz, non horietako bakar
|
batek
sekulako garrantzia hartzen zuen guretzat. Bere agur batek poza ematen zigun egun osorako; bizkarrean txapaka eginez gero, berriz, saltoka hasteko gogoa.
|
|
|
Andre sendo, Genovevari ez genion ahuldade unerik ikusten, ezta basoko kanposantu ttikira erretiratu eta hiru gurutzeen aurrean belaunikatzen zenean ere, eta hain zen justua bere hizketa edo keinuei buruz, non horietako bakar batek sekulako garrantzia hartzen zuen guretzat. Bere agur
|
batek
poza ematen zigun egun osorako; bizkarrean txapaka eginez gero, berriz, saltoka hasteko gogoa. Eta gertatu zen andre sendo eta justu hark bere ondora deitu ninduela behin, esanez:
|
|
|
—Serora
|
batek
komentuko erregelak obeditu behar dituzu, baina karitatea mundu huntako gauza ororen aintzinian duzu, Pauline Bernardette —esan zion bere buruari. Handik gutxira, komentuaren atzeko aldeko atetila ireki zien neska mutilei.
|
|
|
Algara eta garrasiak gailurrean zeudenean, eskuan makila zekarren errainu
|
batek
zeharkatu zuen belazea. Pauline Bernardette zen.
|
|
|
Inbitazioa onartu eta barrura sartu zen La Vache, eta haren atzetik abiatu ginen beste sei beltzok; guretzat baitzen egun hartako banketea, ez gorrienzat. Baldin eta Bidanik edo beste gorriren
|
batek
sartzekoa egiten bazuen, Bizkarrokerrek makilazo bat ematen zion beste alde batera bidaliaz.
|
|
|
Gaurko egunetik begiratuta, bizitzak ematen duen esperientziarekin, ez nuke banketetzat hartuko egun hartan Balantzategin egin genuen jatea. Azken batean, pentsua besterik ez zen, aldian behin Chevrolet kamioi
|
batek
zakutan ekartzen zuena. Baina, jakina, ordu hartan guk behiok ia ez genuen jaki kanpotarrik ezagutzen, eta pentsua gauza berria iruditzen zitzaigun.
|
|
|
Lehor. Udazken polita daukagu —erantzun zuen gizonetako
|
batek
.
|
|
|
Zer kargatzen zuten? Bada,
|
batek
zalditik erortzean egin zuen hotsagatik, zakuak, zaku bete beteak. Zerez beteak?
|
|
|
Mendi mendian zeregin gutxi izaten da. Ukuiluko behi
|
batek
esango lukeen bezala, han ez dago ezer, han ezinezkoa da entretenitzea, leku aspergarria da. Eta, zergatik ez, beharbada egia da ukuiluko behiek mendi mendiari buruz esaten dutena.
|
|
|
Bada, sutara bota niala ezpal itsusi eta ezdeus hura, eta uste gabe koloriñotako karrak sortu zirela hartatik. Erraiteko, mihi
|
batek
blu argia zizun, elizattoan dugun Andre Dena Mariaren mantuak duen kolorekoa. Beste mihi batek berde nakaratua; ondokoa, urre idurikoa.
|
|
|
Erraiteko, mihi batek blu argia zizun, elizattoan dugun Andre Dena Mariaren mantuak duen kolorekoa. Beste mihi
|
batek
berde nakaratua; ondokoa, urre idurikoa. Eta bazituzun mihi gehiago ere, thai gabe elkarrekin nahastekatzen zirenak.
|
|
|
—Zergatik ez dugu baso handi hori zeharkatzen? —esaten zuen biotako
|
batek
, eta hurrengo mementoan bagindoazen, bagindoazen biok martxa politean baso hartarantz, bagindoazen trostan. Horixe, trostan ez genuen zaldiek bezain dotore egiten, baina bai munduko beste edozein behik baino hobeto.
|
|
|
—Kontuz! —hots egin nion, zeren basurde haietako
|
batek
haginka egingo ziola ematen baitzuen. Baina ez, ez zion egin.
|
|
|
Arratsalde batez, ilunbistan izango zen noski, animazio pittin bat sentitu nuen herriko izkina batean. Gizon
|
batek
kantatu egiten zuen, eta ez oso gaizki, zirudienez. Entzun hura eta, hotzikaraz, Genovevarekin gogoratu nintzen, berak goiko salan jartzen zizkigun diskoekin:
|
|
|
—Ainguru
|
batek
erranik.
|
|
|
Zeren, jakina, zer gertatzen zen Jainkoak hizkuntzak nahastu eta bakoitzari berea eman zionean? Bada,
|
batek
" pasa egidak pala" esaten ziola besteari, eta honek aitzurra pasatzen ziola. Eta alderantziz.
|
|
|
Harrapa ezak! —esaten zion anaia
|
batek
besteari.
|
|
|
Ni isilik gelditu nintzen. Alde batera, ezinezkoa ematen zuen, baina bestera La Vacheri baso usaina antzematen zitzaion, behi
|
batek
oso gutxitan izaten duen gauza. Beharbada, horregatik iruditzen zitzaien eroxko Antiaju Berderen bi morroi hortzaundiei.
|
|
|
Begiak gorri gorri eginda, gazte moxkortuak harrotzen hasi ziren. Haietako
|
batek
isatsetik heldu zidanean, guztia galdua zegoela jakin nuen. La Vacheri erreparatu nion:
|
|
|
—Sartu egin behar al dituzue dagoeneko? —esan zien gazte begigorri haietako
|
batek
.
|
|
|
Ezezaguna egiten zitzaigun auzo batekin egokitu ginen aurrena, eta bide mehe
|
batek
malda gaineko etxe bakartira eraman gintuen. Handik ateratzen zen beste meheago batek, berriz, baso batera.
|
|
|
Ezezaguna egiten zitzaigun auzo batekin egokitu ginen aurrena, eta bide mehe batek malda gaineko etxe bakartira eraman gintuen. Handik ateratzen zen beste meheago
|
batek
, berriz, baso batera. Gelditu, eta jan egin genuen pittin bat:
|
|
|
—Ene lagun on ona —esan zidan harkaitz zuloan bizpahiru aste neramatzanean. Ordurako urtuta zeuden negu hartako azken elurrak— Barka ezazu esatea, baina aukeran sentituegia zara, belar ziri
|
batek
ere zauria egingo lizuke. Erotu zen zeharo zure lehengo lagun hura, eta harrezkero hementxe zaude, txoko honetan kuxkurtuta.
|
|
|
Marru egin nuen, ea behi adiskideren
|
batek
erantzun eta etxerako bidearen ideia ematen zidan, baina isiltasunak jan egin zuen nire dei hura, zapoak eulia jaten duen bezalaxe. Eta berriro ere, isiltasuna, elurraren zuria, harkaitz haren beltza.
|
|
|
Baina egoera oso fastikagarria zen, gero eta gehiago. Egiten nituen ahaleginak, nondik eta nola iritsia nintzen haraino, non kokatzen zen etxea, nolakoa zen bidea, baina buru gainean sentitzen nuen harlauza
|
batek
erantzun guztiak zapuzten zizkidan.
|
|
|
Ez litzateke harritzekoa izango laster hemen azaltzea, seguru honezkero korrika ari direla. Jakina, badakit zu balientea zarela, eta otso
|
batek
, edo bik, edo hiruk zurekin zereginik ez luketela. Ostiko parea bakoitzari, eta kitto.
|
|
|
Nondik ateratzen ziren hainbeste otso? Hotzikara
|
batek
hartu zizkidan bizkar isatsak, baina nengoen tokian tinko gelditzea erabaki nuen. Behi harrotasunak ez zidan beste aukerarik uzten.
|
|
|
Aldian behin, uhurika hasten zen bat, eta haren atzetik uhurika hasten ziren denak. Agian irudipena izan zen, baina une hartan halaxe esan zion otso
|
batek
besteari:
|
|
|
Zenbat gogoratzen naizen zurekin! Zuregatik esandakoak entzunda askok esango dute,
|
batek
ezpada besteak, zein exageratuak diren animaliak eta batez ere behiak! Baina zuk badakizu, ene etxe!
|
|
|
Baina, horixe, nik ez diot moja ttikiari izurik sartu nahi, gaixoa edozein huskeriarekin izutzen da-eta. Lehengo batean, esaterako, harrika egin zidan komentura etorritako mutil koxkor
|
batek
, eta ni haserretu eta halaxe mintzatu nintzaion:
|
|
|
Ezin nien galdera haiei taxuz erantzun. Aurreratua nengoen Bakardade desertuan, eta, elurtean otsoen zain egondakoan bezala, erabat hartua neukan burua, harlauza
|
batek
galarazi egiten zidan zuzen pentsatzea. Esate baterako, ikusi katalexu hura, gogoratu gure bankete gauean Balantzategira jaitsitako zaldizkoak, eta ondorio garbia atera nezakeen:
|
|
|
orduan etorriko ziren mendikoak beren zaldietan, orduan jarraituko genuen La Vachek eta biok Balantzategiko arazoez hitz egiten. Baina, suerteak hala nahi izanda, arazo haiei buruzko zerbait argigarria jakingo nuen arratsalde hartan; gurpilari lokatz izpi
|
batek
alde egingo zion, eta izpia, etxe hartako sekretu bat, nire eskuetara etorriko zen. Eta guztia banketea hasi eta berehala gertatu zen, behi batek —beltzen artean gaixo hutsa zen batek, zehazki esateko—, niregana etorri eta pentsu pixka bat eskatu zidanean.
|
|
|
Baina, suerteak hala nahi izanda, arazo haiei buruzko zerbait argigarria jakingo nuen arratsalde hartan; gurpilari lokatz izpi batek alde egingo zion, eta izpia, etxe hartako sekretu bat, nire eskuetara etorriko zen. Eta guztia banketea hasi eta berehala gertatu zen, behi
|
batek
—beltzen artean gaixo hutsa zen batek, zehazki esateko—, niregana etorri eta pentsu pixka bat eskatu zidanean.
|
|
|
Baina, suerteak hala nahi izanda, arazo haiei buruzko zerbait argigarria jakingo nuen arratsalde hartan; gurpilari lokatz izpi batek alde egingo zion, eta izpia, etxe hartako sekretu bat, nire eskuetara etorriko zen. Eta guztia banketea hasi eta berehala gertatu zen, behi batek —beltzen artean gaixo hutsa zen
|
batek
, zehazki esateko—, niregana etorri eta pentsu pixka bat eskatu zidanean.
|
|
|
Izanez ere, eta neguko arratsalde hartan erdi ateratako eguzki zurbilari esker, hortzaundien katalexuko kristala ikusten nuen; katalexuaren kristalak noizbehinka egiten zuen keinua, zehatzago esateko. Hortzaundietako
|
batek
batera eta bestera zerabilen tresna eguzkiari buruz jartzen zenean, txinparta moduko zerbait sortzen zen errotaren teilatuan.
|
|
|
Bitartean, beste gurpil
|
batek
ere, Denborarenak, aurrera egiten zuen, eta udaberriko eguzkiak gero eta gehiago berotzen zituen bazterrak. Den dena bizi bizirik zegoen, eta lehen euli bat, zizare bat edo barraskilo bat egondako lekuan, ehun euli, ehun zizare edo ehun barraskilo ikus eta zapal zitezkeen orain.
|
|
|
—Noraino daude hemengoaz jantzita? —jakin nahi izan zuen menditar
|
batek
.
|
|
|
—Egunen batean, beharbada, baina orain ez. Oraingoz beharrezkoagoa duk janariak batailoiari eramatea —adierazi zion Bizkarrokerrek aita
|
batek
bezala hitz eginez.
|
|
|
Nire lagunari jaramonik egin gabe, bixkietako
|
batek
Balantzategiko langa ireki zuen. Handik berehala, aldapan gora zetorren traktorea, etxerantz.
|
|
|
Hotzikara
|
batek
hartu zidan bizkar guztia. Heriotza Balantzategitik zebilen.
|
|
|
Berealditako jokoa emango dizuete. Zezenek beraiek ez bezalakoa —esan zien hortzaundietako
|
batek
mutilei.
|
|
|
—Seguru? —gazte
|
batek
.
|
|
|
Eta bai jendea saldoka jin ere, sariarendako, segurki, jendea orduan ere soskoia zelakoz. Eta, mailuarekin
|
batek
, borrarekin besteak, harri buxi batekin ondokoak, haik orok joiten zizuen pertza, behin eta berriz, jo hemen pertza, eta jo han pertza. Pentsa noradinokoak ziratekeezun kolpu haik egiten zituzuen hots eta durrunda, non herri hartan eta kolpuek iraun zizien hirur egunetan, ez baitzen lo egiten ahal.
|
|
2010
|
|
|
Gakoa estatuaren eta elizaren arteko harremana zen, eta tartean, noski, arazo filosofiko garrantzitsuak erabakitzen hasi ziren. Horietako
|
batek
sinesmenaren tankerarekin zuen zerikusia. Sekta horietako batzuek, baptistek eta sozinianoek, zera uste zuten, elizak borondatezko bilguneak zirela, eta inor ezin zela behartu besarkatzera nahi ez zuen sinesmena, are gutxiago estatuak.
|
|
|
Horra beste gertakari esanguratsua: erlijiositate mota
|
batek
kolonien independentzian eta lehen antolaketa demokratikoan lagundu zuen.
|
|
|
Independentzia garaian inork ez zuen zalantzan jarri errepublikaren oinarrian erlijioak egon behar zuenik, erlijio kristauak, hain zuzen ere. Gauza zen zimentu ideologiko erlijioso honetatik konstituzio sekular bat atera zela,
|
batek
daki zergatik. Are harrigarriagoa:
|
|
|
Taylor izan litezke pentsamolde hau defendatzen dutenak, bakoitzak kulturaren eta komunitatearen eragina maila desberdinean jartzen badu ere. Pentsalari hauek guztiak zerbaiten aurka daude, liberalismo mota
|
batek
arinki eta modu interesatuan asmatutako gizakiaren kontzeptuaren aurka, hain zuzen ere.
|
|
|
Pentsamolde hauek guztiak bezalaxe, liberalismo tankera
|
batek
ere ez ditu bizitza egitasmo guztiak maila berean jartzen. Batzuk hobesten ditu beste batzuen aldean.
|
|
|
Beste liberalismo klase
|
batek
, berriz, baloreen arteko alderaezintasuna aldarrikatzen du. Ezin da balore bat beste baten gainean ezarri, guztiak maila berean baitaude.
|
|
|
Alabaina, gizabanakoari begiratu beharrean taldeari begiratuz gero, talde bakoitzaren ongiaren ideia errespetatzea antiperfekzionismo modu bat izan liteke. Estatu neutral eta antiperfekzionista
|
batek
gizabanakoen bizitza egitasmoak ez ezik, taldeenak ere errespeta litzake.
|
|
|
Tolerantziaren ikuspegi guztiz permisibo eta zabalaren oinarria, ordea, ez da neoliberala. Moldatu gabeko askatasunaren definizio libertario
|
batek
bultzatzen du, eta uste du ez zaiola oztoporik jarri behar inolako berrikuntzari, denak baitira aberasgarri. Mestizajearen kontzeptua baliatzen du gainbalioa eransteko:
|
|
|
Okzitaniako Tolosako familia protestante bateko burua zen Jean Calas. Haren seme
|
batek
, Marc Antoinek, ezin zuen abokataritzan aurrerapenik atera, garai hartan lanbide guztietan katolikotasun agiria eskatzen baitzen. Bera protestantea izanik, ezin zuen lortu eta etsi etsian lagun bati esan zion bere buruaz beste egiteko zorian zegoela.
|
|
|
Argumentu ahulak eta kointuralak besterik ez. Azkenean arrazoitze zuhur eta kalkulatzaile huts
|
batek
alde batera edo bestera erabakiko ditu auzi garrantzitsuenak.
|
|
|
Denbora pasatu da, eta antzerako egoeran bizi gara. Ikuspegi
|
batek
, diferentzia gutxietsiz, albo batera utzi edo asimilatu egin nahi du; beste batek, ordea, aniztasuna, gertakari enpiriko gisa hartuta nola edo hala kudeatu egin nahi du.
|
|
|
Denbora pasatu da, eta antzerako egoeran bizi gara. Ikuspegi batek, diferentzia gutxietsiz, albo batera utzi edo asimilatu egin nahi du; beste
|
batek
, ordea, aniztasuna, gertakari enpiriko gisa hartuta nola edo hala kudeatu egin nahi du.
|
|
|
Fededun islamiarren betebeharren artean egunean zeharreko otoitzaldiak daude, eta hauek ekologista muturreko baten betebeharren mailan egon litezke, arreta amini bat jarriz gero. Kontuan izan behar da ekologismo sutsu
|
batek
, erlijioak bezalaxe, berdin berdin erabiltzen dituela balore orohartzaileak. Horien ondorioz jokaera sozial batzuk eskatzen ditu.
|
|
|
Rawlsek ez du nahi teoria guztiak gai metafisikoetan denak bat etortzea, ezinezkoa ikusten baitu. Hori baino helburu apalagoa du; alegia, doktrina metafisiko eta erlijiosoen artean adostasuna ezinezkoa denez, teoria politiko
|
batek
izan dezala aukera gehienen adostasuna eskuratzeko. Helburua apalagoa izanagatik, ez da gutxiestekoa.
|
|
|
gizakia kanpoko zerbaiten ondorio da, ala bere buruaren emaitza hutsa? Izate transzendenteren
|
batek
ba ote du gizakiarekin zerikusirik, ala izaki immanente soila da. Zein irizpide erabili aukeren artean bat hobesteko?
|
|
|
Adostasun honetan sartuko diren teoriek arrazoizkoak izan behar dute derrigorrez. Teoriaren
|
batek
bestearen arrazoiak entzun eta aintzat hartu behar direla onartzen ez badu, adostasunetik kanpora geratuko da.
|
|
|
Nora joan ote ziren, bada, milaka haien ametsak, agian damuaren etxera Ruper Ordorikak kantatzen duenez, ahanzturaren zulora, beharbada sekretupean den ezerezaren baitara. Ez dakit noraino damutuko ziren Euskal Herria utzi eta Ameriketara joateko egindako hautuaz eta bizi izandako bizitzaz; Jose Mendiagaren kantuen liburuan, honelaxe diosku ahapaldi anonimo
|
batek
:
|
|
|
Gero, 1905an Aldudera doa mediku, eta bertan iraungo du 1930era arte. Kanbon hil zen 1935ean, enbolia
|
batek
jota.
|
|
|
Zer esanik ez, Frantziako isiltasunezko konspirazioari leporatu ahal diogu hutsune hori, baina, nire ustez Arbelbideren harresia da errudun probableagoa. Dena dela, halako batean, 1905eko otsailaren 17arekin, bat batean irri solas bat agertzen da, txiste bat, Kirri kirri delako
|
batek
sinatua. " Chiminokeria" du izenburu:
|
|
|
Alegia, umore mota horrek sor diezaigukeen irribarreaz aparte, ohar gaitezen darwinismoaren ideia
|
batek
zelan edo halan pitzatu egin zuela euskararen horma isolatzailea, gainditu egin zuela Arbelbideren hesia, Euskal Herria tieso atxikiko zuena. Nolatan ba, zuen darwinismoak kutsatu Lotilandiako umore sanoa?
|
|
|
Edozelan ere, badirudi Lafittek ez zituela" auzi horiek" guztiz ebatzi, artean Jean Etxepare bizi zelarik, Uztaritzeko apaizgaitegian asteazkenero zeuzkaten elkarrizketetan. Ematen du Etxepare zendu eta gero ere, bien arteko eztabaidak luzaro iraun zuela Lafitteren gogoan, eta noiz eta 1952ean Lafittek bigarren erantzun hau luzatu zion Beribilezko pasarteari," Aphez eskualdun
|
batek
behar luken kulturaz" hitzaldia aitzakia hartuta:
|
|
|
Erakaspen horiek ez dakarkete ez itsumendurik, ez etsimendurik: girichtinoaren arabera, zeru lurrak adimenduari idekiak daude, adimendu
|
batek
eginak direnaz geroz, eta beraz jakintsunek ez dute zeren duda beren iker-lanetan; hala hala, bizia ez zaio biharamunik gabeko ziliporta ez deus bat, bainan Jainko on baten gerizapean baliatu behar duen arte saindu bat. Zoin urrun giren gogo ilhun eta kechu batzuen elhe beltzetarik!".
|
|
|
Vinsonen episodio horrek, nahi gabe, Jules Verneren nobela haren kapitulu bat gogorarazten dit beti, alegia, Virginiako Richmond-etik irla misteriotsuraino Cyrus Smith ingeniariak eta egindako ihesa 1865ko martxoaren amaieran, globoz, urakan izugarri
|
batek
hauspotuta. Urteak eta urteak dira Verne maiteak irla misteriotsu horretan kokatu zituen jazokuneak irakurri nituela artetan errateko, noizko ote Verne euskaraz?, baina, nahi gabe, oroitzapen gozo horrek oso begiko egiten dit Julien Vinson hori, bide batez esateko gure artean gehienetan hain gutxi estimatzen dena.
|
|
|
Guztiz zorizkoak dira, ala, ostera, ba al dago zer edo zer fisikorik bariazio horiek hertsatzen dituena? Ala, areago, naturaz gaindiko botere
|
batek
proposituren batetarantz gidatuak al dira. Zer esanik ez, zorizkoak baldin badira, orduan proposituduntasuna purposefulnessdesagertu egiten da bizidunen mundutik.
|
|
|
Isiltasunezko konspirazio bat gauzatu zen, Thomas H. Huxley-k esan zuenez, isiltasun sakon eta iraupen luzekoa derrigortu zuena. Ondorioz, frantses biologoen kopuru harrigarri
|
batek
jarraitu zuen eboluzioaren ideia inoratzen edo kontra egiten noiz eta XX. mendearen hastapenetan. Era berean, baita hezkuntza sistema osoak ere antzeko harrera eskasa egin zion darwinismoari, eta are eta hogeigarren mendeko erdialdean ere oso tarte laburra eskaintzen zitzaion Darwini eskola liburuetan.
|
|
|
Baleazaleek baina, dortoka erraldoiak harrapatzen zituzten ere, eta untzian bizirik gordetzen, itsasaldian zehar haragi freskoa eduki ahal izateko. Uste denez, baleontzi ertain
|
batek
500 dortoka erraldoi atzemango zituen denboraldi bakoitzeko, eta baleontzien bitakora kaierretan oinarrituta estimatu egin da denetara 200.000 dortoka erraldoi sakrifikatu zituztela.
|
|
|
" Transformismoa, bada[...], eutsiezinekoa da. [...] Den denak pentsarazten du era askotara eszenifikaturiko plan bakar
|
batek
presiditu duela fase organikoaren garapena, zeinean espezieak agertu baitira, espezie batzuk aldi berean eta beste batzuk ondoz ondoko momentutan. Obra handios horren gailur zoriontsua izan da gizona, gainerako talde naturaletatik sakonki bereizten duten ezaugarriduna, aparteko genero gisa".
|
|
|
Horixe erakutsiko digu, kasurako, Xabier Amuriza bertsolari bizkaitarraren Menditik mundura 1977ko liburuak. Xabier Amuriza kartzelatik irten berri
|
batek
plazaratu zuen liburu arraro hori, parte bitan banatua, lehena hainbat poemaz osotua eta azkena bertsoz, tartean hain ospetsu bihurtu zen" Euskal Herritik aparte, mila legua bitarte, beso ta hanka loturik preso, Zamoran gauzkate...", jakina, Zamorako espetxean ondua. Xabier Amuriza 1965ean apaiztu zen, eta 1968tik aurrera zazpi urte eman zituen preso Francoren diktadurapean, gose greba bat zela-eta.
|
|
|
Hil aurretik azken bisitaldi bat egin zion Ezpeletari, hainbat opari zeramatzala: pauma ikusgarri bat, faisai gorri bat, eta, herriko elizari, esmaltezko gurutze ezin ederragoa, printze errusiar tximeleta bildumari
|
batek
emanikoa, Tibeteko Armandia thaidina pinpilinpauxa zoragarriaren trukez. Azken bisitaldi horrez gainera, nik dakidala 1874, 1879 eta 1882an egon zen Euskal Herrian, eta Folin markesak 1873an fundaturiko Baionako Zientzi Elkartean hiru hitzaldi eman zituen, mintzagai beti ere Txinako ibilaldiak hartuz, eta frantsesez jakina.
|
|
|
Frantzian ume eta gazte guztiei ematen diete. Amaren lehengusu
|
batek
esan digu." Hori zen, beraz. Teresak polioa zeukan, poliomielitis.
|
|
|
Adrian, Paulina, Joseba, Victoria, Redin, ni neu eta Cesar. " Lasai zaitez —esan zuen azken postu hartatik Cesarrek, eta bere hitzak oihartzun arin
|
batek
indartuta entzun ziren. Berari begira jarri ginen denok— Mediku batek txertoa jarriko badu, ekarri egin behar diote aurrena.
|
|
|
" Lasai zaitez —esan zuen azken postu hartatik Cesarrek, eta bere hitzak oihartzun arin batek indartuta entzun ziren. Berari begira jarri ginen denok— Mediku
|
batek
txertoa jarriko badu, ekarri egin behar diote aurrena. Eta Espainian ez da hori gertatzen.
|
|
|
Myelos: medula, muina." Ilea banatuta zeukan, sonanbulu
|
batek
bezala hitz egin zuen.
|
|
|
Hiru grua geneuzkan aurrean, kolore hori bizikoak; harantzago, Urtza inguruko haltz zuzenek gaztainadiaren aurreko lerroa osatzen zuten. " Zure osaba
|
batek
nire aitaren lagun bat salbatu zuen, Alaska hoteleko jabea," amerikanoa" esaten ziotena. Baina nire aita zuen etxe horretara, nola du izena?
|
|
|
Itxita egondako belarriak irekitzen direnean bezala. Obabako errepide nagusian, kamioi
|
batek
bozina jo zuen; beste bide batean, motor batek azeleratu egin zuen ia paroxismoraino eta segidan, errebuelta itxi batera iritsia zelako edo, ia isiltzeraino desazeleratu. Eta Adrianen aitak bere makinaren aurrean jarraitzen zuen.
|
|
|
Itxita egondako belarriak irekitzen direnean bezala. Obabako errepide nagusian, kamioi batek bozina jo zuen; beste bide batean, motor
|
batek
azeleratu egin zuen ia paroxismoraino eta segidan, errebuelta itxi batera iritsia zelako edo, ia isiltzeraino desazeleratu. Eta Adrianen aitak bere makinaren aurrean jarraitzen zuen.
|
|
|
Izen bakoitzaren grafia buruz ikasita neukan. Irudikatu ahal nituen bere xehetasunak hala nola botanikari
|
batek
landare hosto arrunt batenak. " Antonio Gabirondo, Frente del Jarama", jartzen zuen.
|
|
|
" Zure autoan joango ginateke, baina farol bakarrarekin utzi dute kolpe bat emanda eta guri argia izatea komeni zaigu. Frantziarako bidea oso ilun egongo da", esan zion besotik heltzen ziotenetako
|
batek
don Jaimeren tonua hartuz. Baina don Pedrok ez zuen arreta esan hartan jarri, autoan zegoen gizon batengan baizik.
|
|
|
Bernardino negar batean ari zen, eta autoaren inguruan zebiltzan falangistek isiltzeko agindu zioten zakartasunez. " Nora joan da don Jaime?", esan zuen taldeko
|
batek
. " Urarekin freskatzera joan dela uste dut.
|
|
|
Errebuelta itxietan oreka galtzeko arriskuan jartzen ziren denak, hainbestekoa zen abiadura. " Joan hadi polikiago, halako presarik ere ez zeukaagu eta", esan zuen bere aurrean eseritako falangistak autoaren astindu
|
batek
atearen aurka bidali zuen batean. Fokuen argi zuriek errepide ondoko basoa argitzen zuten.
|
|
|
Zuk berriz Ameriketan bizimodu berria hasteko behar duzu laguntza. Tratua egin genezake." Txakur
|
batek
zaunka egin zuen, eta gazteak bailara osoa arakatu zuen begiekin. Txakurra segituan isildu zen.
|
|
|
Auto barruan gelditu bazen, axolarik ez. Baina bidean galdu bazuen, edo bailaran bertan, eta patruilaren
|
batek
aurkitzen bazuen, etxe hura ez zen hain babes ona izango. Patruiletan zebiltzan asko nekazariak ziren, bazuten gordelekuen berri.
|
|
|
" Nik lau urte nituen", esan zuen neskak. " Pena da, benetan", esan zuen soldadu
|
batek
. Neskak hitz beste egin zuen:
|
|
|
Baina gupidarik gabeko gizona zara. Salbuespen
|
batek
ez ninduen gizenduko." Berriro aztertu zuen aurrean ikusten zuen zaharra. Agian argi gehiagorekin hartuko zion antzik, baina ispilu hartan ez.
|
|
|
Pentsatu zuen Frantzian geldituko zela negua pasa arte, eta udaberrian Ameriketara itzuliko zela. Lasai zihoan, seguru ihesaren arrakastaz, eta bere uste hura erabatekoa izan zen patruila
|
batek
gelditu eta osaba Vancouverren zeukan soldaduarekin aurrez aurre suertatu zenean. Esan baitzion hark:
|
|
|
Arrazoi handiz, gainera: bi lagun haiek, Espainiako gerra zibilaren aurreko garaietan kamioi batekin ibilitakoak kabaretetarako jende bilketak egiten, lapurretan ere ibilitakoak ferietan eta baserri bideetan, nornahi hil zezaketen baldin eta baldintza bakarra— Don edo Doñaren
|
batek
seinalatuetakoa bazen. Eta berek, noski, hil zezaketen guztia hiltzen zuten, hiltzaileak zirelako eta Onaren alde ari zirelako...
|
|
|
Egoera berrian, diru premia arazo larria bihurtu zitzaien berehala. Ez zeukaten negozioetarako bururik, ez zikinetarako eta ez garbietarako; ezin zuten, beren kultura gutxiagatik, postu altu samarrik lortu gobernu enpresetan, ezinezkoa zitzaien, bestalde, beren burua estanko batean edo taxi batean imajinatzea, eta segituan ukatu zuten Don
|
batek
zentzu horretan egindako eskaintza.
|
|
|
Don edo Doña
|
batek
mezu larri bat bidali zien ustekabean. Adineko senar emazte batzuk zeuden Lourdesen gidari zain.
|
|
|
Haren seinaleak, gainera, begien aurrean zeuzkaten. Uzkudun ospetsuak inauguratutako monumentua lurrarekin berdindua zegoen urte hartako udaberriaz geroztik, bonba
|
batek
txikituta, eta kirol zelaia pintadaz josia azaltzen zen noiznahi: Gora Euskadi askatuta, Independentzia, Muerte al fascismo.
|
|
|
Ni pabiloian nengoen zaldiekin, eta denak inguruan jarri zaizkit. " Aqui esta, mi teniente", esan du
|
batek
. " Es usted David? ’’, galdetu dit tenienteak.
|
|
|
" Non ibili ziren herri honetako batzuk? Ameriketan ala Sodoman?", galdetu zuen 1935eko Ostiral Santuan Fray Victor izeneko sermolari
|
batek
. Gizon gaztea zen, atleta itxurakoa, oso ospetsua lurralde osoan bere hitz egiteko modu oldartsuagatik.
|
|
|
Solasaldietara azaltzen zen maisuetako
|
batek
, Bernardinok, poesiak idazteko ohitura zuen, aldian behin Zaragozako aldizkari batean argitaratzen zituenak, eta don Pedrok hirurogei urte bete zituen egunean difamazio ahaleginak aintzat hartu eta hala adierazi zion oturuntzaren ondorengo poema luze eta ditiranbikoan: " hartza esaten dizute, eta baduzu, bai, harekin antzik, zeren zure ahoan eztia izaten baita maiz".
|
|
|
huraxe zen, hain zuzen ere, bere anaiaren heriotzari buruzko mututasunak isiltzen zuen egietako bat. Ez zuela hura hartz
|
batek
hil, hartza gainera erori zitzaiola sei tiro hartu eta halere korrika jarraitu ondoren, baina minik egin gabe. Anaiari ordea halaxe esan zion Corgean izeneko doktore batek— inpresioa handia egin zion enkontruak —the incident left a strong impression on him—, eta gau hartan bertan alde egin zuen ospitaletik bere burua laku bateko ur hotzetara botatzeko.
|
|
|
Behin, Asturiaseko lagun batekin, abiatu Prince Rupertera elurpean eta izozturik hiltzeko zorian ibilia zen, eta ederki gogoratzen zuen zuritasunean etxola bat ikusi zuten une zoragarria eta barrura sartzean aurkitutako estufa, burdina gori gori zeukana eta une hartan hamaika gizonez inguratua zegoena; denak zigarro erretzen eta Biblia irakurtzen ari zitzaien gizon bizar zuri bati entzuten. Baina, 1936ko uztailaren 18 hartan, maisua bere bizikletan ezkutatu eta gero, ikara ezezagun
|
batek
hartu zuen, eta galduta sentitu zen. Prince Rupert inguruko eremuetan zebilela, berak etxola bat eraman ohi zuen buruan, eta estufa, eta meatzari talde bat estufaren inguruan, hain justu ere azkenean aurkitu zuena.
|
|
|
" Andre horiek!", egin zuen oihu kapitainak. " Guk ez dugu ezer egin, jauna!", hots egin zuen haietako
|
batek
belauniko jarriz. " Nork esan dizue etortzeko?
|
|
|
" Hantxe dauka xoxo bat, don Jaime. Basoa baino lehentxeago, belazean", esan zion soldaduetako
|
batek
. Erriflea masailera eraman eta katua sakatu nuen.
|
|
|
" Nolanahi ere, ez zaidak iruditzen Angelek fusilamenduetan parte hartuko zuenik. Portaburu, esate baterako, pistolero talde
|
batek
hil zian Donostiako kaleetan harrapatuta." Baina zalantza egiten zuen berak ere. Ni bezala zegoen bat batean.
|