|
2000
|
|
|
Produkzioaren zatirik handiena muskuilutik dator, produktu astuna baina balio ekonomiko urrikoa. 1998an Espainiako akuikulturak (itsasokoak eta kontinentalak) 25.000 milioi pezetako fakturazioa izan zuen, oso kopuru txikia norvegiarrek izokinagatik fakturatutako 160.000 milioi pezetarekin alderatzen
|
badugu
|
|
|
Gaikako bilketak gora egin du; alabaina, ezin daiteke esan zabor gutxiago iristen denik zabortegietara, geroz eta zabor kantitate gehiago iristen baita. Kontsultatutako iturrien arabera, ontzi bilketak ez du eragin handirik izan zabortegira heltzen den zabor pisua kontuan hartzen
|
badugu
. Bolumen aldetik, ordea, beherakada nabari da.
|
|
|
Euskalkiek bizitasuna eta jatortasuna besterik ez diote ematen batuari. Euskara batuak irautea nahi
|
badugu
, bizitasunez eta erraztasunez jantzi behar dugu eta hori euskalki guztietatik jaso behar du. Ez da erraza euskalkien lekua zein behar duen izan adostea baina horren inguruan, zaratarik atera barik, diskurtso bat eraikitzen joan behar dugu apurka.
|
|
|
hitz egiten dutela diote. Euskaraz hitz egiten jarraitzen
|
badugu
, eta hori ezinbestekoa da euskarak iraun dezan, oso zaila da euskalkiak desagertuko direla esatea.
|
|
|
Ez, barkatu, erronkariera ez da desagertu, Erronkarin euskaraz egiten dutenak desagertu dira. Euskaraz hitz egiten jarraitzen
|
badugu
eta Zuberoan ez badu inork hitz egiten, euskaldunak desagertu dira eta euskara bera.
|
|
|
Negozio honek sortzen dituen gainbalioak ez dira zehazten errazak. Baina
|
badugu
erreferentzi bat etekin horiek oso altuak izango direla aurreikusteko. BBK k, joan den urrian aitortu zuenez, telekomunikazioen negozioan 20.000 milioi pezeta inguru zituen inbertiturik (Euskaltel, Airtel, Retevision...).
|
|
|
Baina hala eta guztiz ere, abertzaleok, geure galbahe partikularra daukagu, eraso, manipulazio, eta gezur guztien gainetik
|
badugu
nahiko kemen eta indar gaiak bereizteko, izaera politikoa duen gatazka politikoari konponbide demokratikoa bilatzen zein dabilen jakiteko, euskaldunok geure etorkizuna libre eta demokratikoki erabakitzearen alde zein dabilen lanean ikusteko.
|
|
|
Trinketarekin lan handia egin behar dugu Hegoaldean, guztiz ezezaguna baita. Kirol hau herrikoia egin nahi
|
badugu
, nik uste askoz errazagoa dela trinketa ezker pareta baino. Eskuz aritzeko pilotak askoz bigunagoak dira eta jokoa ere alaiagoa da.
|
|
|
Hori kontuan izanik, eta XXI. mendea euskararen mendea izatea nahi baldin
|
badugu
behintzat, 1998ko irailean abiatu zen prozesu politiko berriaren aurrean euskalgintzak ere jarrera bultzatzailea izan behar duela eta bere baliabide guztiak martxan jarri behar dituela ohartzen gara. Gogoeta honek presoenganako elkartasuna adieraztera bultzatu gaitu, horixe baita momentu honetan prozesua oztopatzeko Paris eta Madrilgo Gobernuek darabilten jukutria, hau da, Euskal Herriak demokratikoki erabakitzeko duen eskubideari jartzen dioten traba.
|
|
|
Arraina erretzeko ere ez dira zotz hauek txarrak izango eta txakolina baino ardo egokiagorik ez dago hau laguntzeko. Gorputza nekatu ondoren, sabela betetzeko aukera ona dugu hau eta bertako produktuekin egiten
|
badugu
, bertako nekazaritza mantenduko dugu
|
|
|
Babes figura baten jabe izateko ohorea duten inguruneak izendatzerakoan, historikoki izan duten bilakaera aztertzen
|
badugu
, irizpideen eboluzio garbia eman dela ikusiko dugu. Mende honen hasieran ingurune naturalak babesteko arrazoi nagusiak estetikoak ziren (paisaje politak itsusien aurrean), beranduago, 70eko hamarkadaren inguruan irizpideak askoz ere materialistagoak ziren eta, ehiza espezien presentzia eta basoko egur baliabideak ziren eremu naturalak babesteko arrazoi nagusi.
|
|
|
Gu beti egon izan gara lurralde antolaketaren alde, eta natur inguruneak babestea, lurraldea antolatzeko modu bat da. Edozein modutan,
|
badugu
zenbait kezka gai honi dagokionean. Alde batetik, eskumenen kontua dago, izan ere, orain, udaletxe askok zenbait eskumen galdu du eta Aldundiek hartu, eta hau horrela izatea kaltegarria deritzogu.
|
|
|
MOTIBAZIO politikoa duen indarkeriaz gain, Euskal Herriko egitasmo eta etorkizunari buruzko elkarbizitza arazo sozio-politiko bat baldin
|
badugu
(gero eta ukaezinagoa dena) gutxienez, erabaki prozedura demokratikoak konpartitzea du lehentasuna. Hauxe da, azken batean, demokrazian sakontzea.
|
|
|
Nik argi daukat miresten nuela bere joko itzela, baina aldi berean, ordukotz, gizaki arruntzat jotzen nuela eta bizi zuen egoerak ez zuela iraungo betiko. Bestaldetik aipatu behar dugu izar handiek (guk ikusten ez
|
badugu
ere) patuaren kolpeak jasaten dituztela, zorte txarra ere izan dezaketela eta bere ospe eta diruarengatik inguruan dauzkaten pertsonaia ustelak etekinak, hobariak ateratzeko edozein gauza egiteko prest daudela, idoloa suntsitu, bere osotasunean ustiatu arteraino. Nik dakidanez, kokainaren eraginarengatik panpin triste eta histrioniko bat legez kritika hilkorren artean denon ahotan ibili da.
|
|
|
" Kanpoko eragileei ez zaie horrenbesteko garrantziarik eman behar, erantzukizuna gurea baita. Atzera egin nahi ez
|
badugu
, badakigu zer egin behar dugun: ikasleei zerbitzu egokia eskaini"
|
|
|
Halaxe dute Itoiz saldu: Irati ugaldearen urak mukurutuko ditugu, halabeharrez, gerora Nafarroako hegoalde egartia ureztatu nahi baldin
|
badugu
bederen. Aitzinamendua da hau, herrialdearen urrea; ura.
|
|
|
Nazionalistek eskubide osoa daukate, beraiek aipatzen duten eraikuntza nazionalari ekiteko. Proiektu edo eredu horrekin bat ez gatozenok, berriz,
|
badugu
eskubide osoa ere kontrako oposizioa egiteko eta berau kritikatzeko. Arazoa, ordea, hauxe da:
|
|
|
Urrunago joan zen Gunter Grass honako baieztapenarekin: " Biziraungo
|
badugu
, biziraungo dugu gehienez mitoetan, besterik ez bada, literaturaren laguntzaz"
|
|
|
Baina martiriren eredua bestelakoa da, hunkitzen gaituzte gure porputz atal direlako. Beraiekin
|
badugu
lokarrri bat, bere erabakiak gurea osa eta hezi dezake," Algia, santuekin bazegoen batasun bat, mailakatua bazen ere.
|
|
|
Europan ostera, magrebiarrak bigarren gutxiengoa bilakatuko dira laster. Eta euskaldunok zintzo jokatzen
|
badugu
haiekin, etzazula dudarik eduki euskaraz ikasiko dutela.
|
|
|
Azken zazpi urteetan eta turroiaren iragarkiak dioen bezala euskal selekzioa" Gabonetarako itzuli da". Botila erdi beteta ikus daiteke, aurreko garai zailekin konparaturik eta baita erdi hutsik ere, etorkizunerako nahi den ofizialtasunarekin alderatzen
|
badugu
, baina momentuz hauxe da dagoena: 93an Bolivia (3) ezagutu genuen Anoetan, 94an Errusia (1) San Mamesen, 95ean Paraguay (1) San Mamesen, 96an Estonia (3) San Mamesen, 97an Yugoslavia (3) San Mamesen, 98an Uruguay (5) Anoetan, eta azkenik, 99an Nigeria (5) San Mamesen.
|
|
|
Informazio teknologiak tresnak baino ez dira, eta tresna hauek gure adimenaren arabera erabili ditugu. Horretarako ahalmenik erakusten ez
|
badugu
, beste batzuk ateak joka ditugu beste kultura bat ekartzeko prest
|
|
|
Gero eta gehiago, gainera. Gazteek
|
badugu
abantaila bat: gure liburuak ikasbidaian joateko polboroiak bezala saltzen ditugu.
|
|
|
Hala ere, Euskal Herrian txikiak izatearen abantaila
|
badugu
. Egia da negozioak direla, baina hemengo argitaletxe handienaren pentsatzeko eta funtzionatzeko modua ezin daiteke Frantzia eta Espainiako argitaletxeek dutenarekin konparatu.
|
|
|
Donegaletik behera, Sligo pasatu (Yeats idazlearen jarraitzaileentzat interes berezia izan dezake inguru honek) eta, denboraz ondo gabiltzala ikusten
|
badugu
, Achill uhartera hurbil gaitezke. Bertako mendi eta zohikaztegiak entrenamendu ona izan daitezke gure begientzat, apur bat beherago zain dugun lurralde miresgarriaz erabat gozatzeko.
|
|
|
Kostalde honetan zehar, Atlantikoaren orroak eta haizeak bidelagun ditugula, toki ahaztezinak aurkituko ditugu. Gainera, zorte pixka batekin turistarik gabeko paradisu txikiekin egin dezakegu topo, batez ere gure ibilbideak aukeratzerakoan zertxobait arriskatzen
|
badugu
. Hori bai, bagoaz pazientziarekin jokatu dugu, kostaldeko bide hauek oso bakartiak baitira, eta inor autoz pasatzekotan bi gidari mota izango dira:
|
|
|
Politikoen erronka nagusia arazoa konpontzeko gai garen erakustea da, antza. Eta, oraindik hastapenean baino ez garela pentsatzen
|
badugu
, bada, pena da. Eguneroko zeregin politikoak gauza asko du mahai gainean ipintzeko, ekonomia dela, Europaren eredua dela, herri bezala nola jokatu...
|
|
|
Alta, ezin da ukatu, denok dugu nartzisismo puntu bat, eta horrekin bizitzen gara. Denek
|
badugu
nartzisismo puntu bat, eta hemen egin dudana hori da. Pentsatu dut, enetzat lehenik, bilduma txiki bat egitea on litzatekeela, xumeki.
|
|
|
Bigarrenik, mende berriko lehen pastoralean emazte bat protagonista izanez, modernitatearen seinale ederra izaiten ahal delako. So egiten
|
badugu
pastoral generoa eta erritoa, Zuberoako mugan emazte garaikide bat protagonistatzat hartuz, denborarekin lotura bat erdiesten dugu. Mende oso bat bizi zuen emazte honek, bi gizaldien gaindi.
|
|
|
Bada, herri hartako inguruan euskara nagusi zen Nafarroa independentea zenean". Hortaz, Iruñeko historia herrikoiari eutsi diola gaineratzen
|
badugu
, a zer nolako interesa pizten zaigun!
|
|
|
Orain gutxi, Hollywoodeko akademiak interneten estreinatutako filmak ez dituela estreinaldi bezala onartuko esan du, ez duelako dirurik uzten. Gure esku dago, ez
|
badugu
zirkuitu komertzialetan ibili nahi, beste bide bat bilatu behar dugu.
|
|
|
27.700 profesional euskaldunen datuak eskaintzen dizkigu Artez Euskara Zerbitzuak kaleratu berri duen" Euskaldunon Gida eta Posta Kodeak" izenburua duen zerrendak. Beraz, dagoeneko
|
badugu
nora jo profesional baten beharra izan eta harekin ere euskaraz egitea nahi dugunok! Alde ederra dago 1990 urtean lehen alea kaleratu zutenetik, orduan 6.000 profesional ingururen datuak baino ez baitzituen eskaintzen.
|
|
|
ETA inkognita bat da. Guk
|
badugu
beste konbikzio bat. Hau ez daukagu egiaztatzerik, baina nahiz min tzakidetza berdina izan, 98an su etena iragarri zuen ETA ez zen 99an aurkitu genuen ETA izan.
|
|
|
Gonbite bat da gure hizkuntzarekin, eta inguruan ditugun erreferentziekin, gure hitz egiteko modua sortzeko. Inoiz etorri behar du horrek eta etorriko da, azkenean hor daude Euskaltzaindia eta gauza horiek guztiak, baina hanka zabaldu eta puzker bat lasai botatzeko aukeraren bat dugu, bestela beti zuzentasunari lotuta ibili behar
|
badugu
azkenean nazkatu eta ito egingo gara.
|
|
|
Gu ez gaude alderdi popularraren segimenduzko politika egiteko prest. PSE herri honetako historiaren lehen alderdia da, gobernu esperientziak izan ditugu eta
|
badugu
sostengu sozial sendo bat. XXXV. kongresuaren ostean alderdiaren krisi bat gainditu dugu.
|
|
|
Baina horrek hobetu beharreko alderdiak erakutsi dizkigu eta Gabonetarako beste bat kaleratuko dugu. Hemendik euskarri berri horien promozioa egiten
|
badugu
, gero enpresek ikusiko dute hor badagoela zabaltzen ari den merkatu bat. Lehentasuna eman nahi izan diegu produktu horiei.
|
|
|
Sail honek daukan gauzarik handiena ilusioa da; inoiz ez dizute ezezkorik esaten. Eta batzuetan lan gehiegi ere
|
badugu
. Saila berritu dugu, eskumen berriak dauden neurrian.
|
|
|
Gainera bertsolari tradizionaletan nahiko bikote fijoak izaten ziren, baina orain edonorekin kantatu behar duzu, kolektibo zabala gara. Bakarrik kantatu behar bagenu, trikitilariak edo idazleak bakarrik jarduten duten bezala, zatiketa berdintsua izango genuke, baina beste batekin kantatu behar
|
badugu
, ezin dugu nahita ere hori apurtu. Kantatzera zoazenean lehenengo jarrera inportantea da, saioan bion artean egiten dena ongi atera dadila.
|
|
|
Gauza da etorkizunean bertsolaritzari etengabe tokatuko zaiola egokitzea: adibidez, telebistan egon nahi
|
badugu
beti egongo gara kontrakotasunean bere dinamika eta martxarekin. Eta gaurko kulturbide askorekin ere bai.
|
|
|
Bertsolaritzak telebistako produktu baten kontrako ezaugarri guztiak dauzka: jardun motela, geldia, aretoetako argiztatze iluna...; teknikoki konparatzen
|
badugu
bideoklip bat bertso programaren estetikarekin, ezinezkoa da programa horrek funtzionatzea telebistan eta, hala ere, kristoren bonbazoa izan zen. Beraz, hor badago sustrato bat eta hori da informazioaren gizartean ahozkotasunak duen garrantzia.
|
|
|
Autoreak ez duela existitzen esaten dute, onomatopeia mordo bat daukala, joste lan asko baina originaltasun gutxi; sozialki liturgikoa dela baina ez errelebantea, komunikabide izateko batere onarpenik ez duena... Bat batekotasunaren adituak dabiltzan mundu horretan bat bateko bertsogintza gizarte honetan zer den eta nolako barne prozesuak dituen adierazten asmatzen
|
badugu
, ondorengo 20 urteetan ahozko literaturaren gairik preziatuena mundu mailan bertsolaritza izango litzatekeela. Zeren gaur egun, 40ko urteetan Balkanetan egindako grabazioetatik ateratzen dituzte ondorioak, edo Afrikako ez dakit zer triburekin berdin.
|
|
|
Inork ez daki hau hemen dagoenik, maila horretan. Desajuste hori bukatu behar da, zer ikasia bai baina zer irakatsia ere
|
badugu
, asko. Komeni zaigu ahalegin hori egitea, eta ez bakarrik etxean beste prestigio bat izateko.
|
|
|
Une honetan elkarteak egin duen bidearekin, nazioartekotasuna planteatzea tokatzen da. Eduki ditugun esperientzia gutxi horiek oso onak izan dira, zer ikasia ere
|
badugu
; eta bestetik, antolakuntza maila aldetik seguruenik munduan egokienak izango gara horrelako kontinente arteko topagune izateko. Behar bada topagune iraunkor.
|
|
|
Gero sartuko gara bertsoak itzuli eta bere balioa aztertzera. Gainera, beraiek etorriko dira bertsolariak aztertzera, ikasiko dute beraiek euskara, lortzen
|
badugu
gizarte honetan ahozko bat batekotasunak arrasto bat izatea.
|
|
|
Bertsolarien artean ugarien ezker abertzaleko jendea egoteak, ez dut hori frogatzeko daturik baina zabaldurik dagoen ustea da, hala izanda ere bertso saioetan joera politiko jakin batzuk nagusitzeak ez du esan nahi proiektua bera joera politiko hori indartzeko asmatua denik, gaur egun zenbait politikoren artean zabalduegi dagoen arrazoitzeko eskemakin aritu behar ez
|
badugu
. Agian izan liteke gizartean zenbait joera politikok ez dutela beste batzuk duten erraztasunik beste erabakigune batzutan egoteko.
|
|
|
Izan daiteke ez, da! Borgesen Babelgo liburutegiaren metafora erabiltzen
|
badugu
, liburutegi unibertsal horretan dago euskara, beste hizkuntza guztiak bezala, baita xumeena ere. Unibertsaltasun horretan ezin dugu ahaztu ingelesa ere partikularra dela.
|
|
|
Bigarren, ekonomikoki: sinesten
|
badugu
Akitania Euskal Herriaren arteko ardatz ekonomiko hori indartzen ari dela, hor hiru hizkuntzen lurralde bat izango da, eta Hegoaldean bizkarra erakusten ari gara frantsesari. Frantsesak ez dira hori egiten ari.
|
|
|
Zer da inportanteagoa? Ez dezagula, behintzat, funtzionatzen duena gal, eta galtzeko zorian gaude, galdu ez
|
badugu
|
|
|
Bere aurrean berriz ere ibairantz jotzen
|
badugu
, XVII. mendeko Aranburu jauregi ondotik igaro ostean (zelai eder baten alboan dagoen euskal barrokoko eraikinean sarrera nagusia, balkoia eta armarria nabarmentzen dira) Santa Maria elizara iritsiko gara. Gotiko garaikoa da() eta dorre barrokoa berriz, 1761ekoa da.
|
|
|
Larraun ibaiaren iturburu ikusgarria bisitatu nahi
|
badugu
, herria zeharkatu ostean eskuinalderantz Iribasera abiatu, geroago hartuko dugun Baraibar San Migel errepidea eskuinean utziz. Segituan aipatutako Iribas herrira iritsiko gara.
|
|
|
Bertan Ertzilla ibaia jaiotzen da eta kilometro bat geroago (bere ezkerraldetik segitu dezakegu) lurpean desagertzen da. Hala ere, lehortutako ubidea beste kilometro bat segitzen
|
badugu
, berriz ere sortzen dela ikusiko dugu, ia herriaren parean.
|
|
|
Parkeari bira eman ostean errepidera itzuli eta ondoko Maturana herritxoa bisita dezakegu. 3 km. beranduago, urtegia inguratzen segitu nahi
|
badugu
, ezkerrera jo dugu, beste 3 kilometrotan Marieta zeharkatuz (35,5 km.). Hemendik aurrera urtegiko hurbiltzeko gure ezkerrera bideska bat baino gehiago aurkituko dugu, baina horietako batzuk egoera txarrean daude.
|
|
|
Eskoriatzara itzuli eta ezkerrera, berehala irten egingo gara, laster errepidea berriz utzi eta Aretxabaletan sartu behar izango
|
badugu
ere. Jasokundeko Andra Mari eliza XVI.ean eraikitzen hasi zen; dorrea eta elizpea askoz beranduagokoak dira.
|
|
|
Aipatutako bigarren errotondara itzuli eta oraingoan eskuinera jotzen
|
badugu
, berriz ere Araban sartzeko bidean jarriko gara, bertako zonalderik euskaldunenean gainera.
|
|
|
Bigarrena, Nafarroako egoeraren aurrean EAEko euskaltzaleek zer egin? galdetzen dutenean; EAEn euskararen berreskurapena, hizkuntzaren normalizazioa eta gizartearen arlo guztietan benetako ofizialtasuna lortu, azken batean euskara Euskal Herri osoan berreskuratu nahi
|
badugu
hau baita bidea: guztion artean elkartasunez arituz baina bakoitzak berean dituen aukera, ingurune eta baliabideekin ahalik eta urratsik eraginkorrenak ematea.
|
|
|
Izan dira orain arte eta izanen dira etorkizunean egoera zailak, gora eta beheranzko aldaera eta joerez beteak. Pazientzia behar dugu beraz, eta ongi jakin gaurko gizartean aurrera egiteko jendearen borondatea irabazi behar dela eta hiritarren gogoak erakarri; hori lortuko dugu bakarrik, guziekiko begirune haundiz, jakinduriaz eta guztiz jarrera demokratikoen bidez jokatzen
|
badugu
. Nik uste honela izanen dela edo ez dela izanen.
|
|
|
Bestalde, 1983kotik 1990eko narrazioetara bilakaera izan deneko hipotesiaren aldeko azaltzen da Azkorbebeitia, jadanik aipatua dugun kronotopo indeterminatuetatik determinatu eta errealagoetarako norabidea, beti ere denboraren urruntasuna mantenduz. Lehenengo bi narrazio liburuetan narrazio maila ezberdinekin jokoan dabilela, ametsa eta irudimen jokoak narrazio askoren zutabe direla ikusten
|
badugu
ere, azkenekoan, aldiz, joko hori alde batera utzia du. Horregatik, bat dator Azkorbebeitia Kirmen Uriberen garapen ikuskerarekin:
|
|
|
Aipamen honekin lotzen
|
badugu
epilogoaren amaieran dioena, garbi ikus genezake, Atxagaren ustez, Sarrionandiaren literaturak eta dudarik gabe adierazten duen joera etikoak nabigatzera badaramala, nahiz eta hartu lukeen portuaren ideiarik ez duen, eta nabigatu egiten duela" Baina nabigatzen ari da. Eta oraingoz, hori da funtsezkoena." (141) Beraz, nabigatzailearentzat egitea posible zaion eta ezinbestekoa duena egiten du, nabigatu, horretarako sortua balitz bezala.
|
|
|
Aitzitik, gutxitan bada ere, zenbaitetan narratzailea lehenengo pertsonara igarotzen da. Ondorioz, hasiera batean istorioa narratzaile estradiegetiko batek kontatzen digulako ustea
|
badugu
ere, azkenean, narratzaile eta pertsonaien arteko joko ezkutu baten berri izan du irakurleak, narratzaile estradiegetikotzat zuena, egiazki narratzaile autodiegetikoa dela ikusiz. Ezusteko amaiera eskaintzen zaigu, beraz.
|
|
|
hau da, narratzaile autodiegetikoari bidea zabaltzen dio. Hala ere, ez dugu ahaztu behar, hasieran estradiegetikotzat izan dugun narratzailea, istorioaren amaieraren arabera, intradiegetikotzat eta autodiegetikotzat
|
badugu
, pertsonaiek hitza hartzean maila metadiegetikoan mintzatzen arituko liratekeela.
|
|
|
prolepsi mota hauetan, aurreko bi prolepsi motek bategiten dute. Hortaz, aurrera egitearen bidez, narrazioaren denbora bukatu aurreko denbora baterako aurrerapena egiten
|
badugu
ere, aurrera egite honen bidez kontatzen zaigunak narrazioaren amaieraren denbora gainditzen du.
|
|
|
Hamazazpigarren mendean, Argiaro edo Ilustrazio garaian sartzen garelarik,
|
badugu
giza eskubideen aldeko lekukotasunik aski. Joanes Etxeberri Ziburukoak 1627 urtean bertsoz idatzi zuen liburuan zioen:
|
|
|
Eta ondotiko hauek, gure garai honetan benetan gogoangarriak, noski, baldin elkartasunean jarraituko
|
badugu
:
|
|
|
Hizkuntzari buruzkoan, arrazoia ez dago txikiagoa edo handiagoa izatean. Gu ere munduaren zati bat garenez, naturak eman digun unibertsaltasuna bakoitzak beretik daramagu eta, besteak ukatu gabe, hein batean unibertsalagoak gara gure gizartetik gizarte orekari eutsiz jarraitzen
|
badugu
.
|
|
|
Bakeari buruz hitz asko egiten da, baina lortu ote genezake hizkuntza txikiagoak ukatuz? Egiazki, bakerik nahi baldin
|
badugu
, guztiok elkar errespetatu beharra dugu, naturalezak eman diguna bizirik iraunarazteko eskubidea emanaz eta laguntzak eskainiz. Eta horretarako legezkoena da epaitegietan bakoitzak bere burua ondoen defendatu ahal izateko egokien zaion hizkuntzaz baliatzea.
|
|
|
Max Sorre ren Les Pyrénées (1949) liburuaren azken aurreko kapitulua irakurtzen
|
badugu
, antzeko iritziak aurkituko ditugu. Eta gainera, herri elkartu bezala, Nafarroako erresuma hartakoak ginela.
|
|
|
Euskararekin ere gauza bera gertatu izan da, zeren Erronkarin erabili dena Zuberokoagandik hurbilago zegoen ondoko Zaraitzu haranekoa baino. Eta gauza bera aurki genezake handik mendebaldera begiratzen
|
badugu
, zeren Zaraitzutik Erro ibarrean zehar Baxenabarreko euskara erabili baita, eta Baztandik Bidasoara arte Lapurdikoa. Horren lekukoak ditugu zenbait euskal idazletan ere:
|
|
|
Baina, mundua handia izaki eta, hizkuntza asko dira bertan. Hori bai, denak errespetagarriak, bakebiderik nahi baldin
|
badugu
. Zeren hizkuntza bakoitzak bere inguru jakina du eta inguru bakoitzak bere balio bereziak, elkar ulertu beharrez anaitasunerantz garamatzatenak.
|
|
|
Etxebarrinkonfinaturik egonzeneanizanzuenlanbidebitxibatenberrijakin ahalizandugu; lanbidebitxiabatezerehanzigorturikzegoelakontuanhartzen
|
badugu
: eraez ofizialezudalekoidazkari lanaeginzuen.Berakidatzitakoaktak
|
|
|
Hego Euskal Herriko audientziaren azterketa orokorra egin
|
badugu
ere, liburuhonetan Euskal Telebistaren aurreko portaera interesatzen zaigu bereziki. Izan ere, hedabideak eta nortasun kolektiboa argumentu zentraltzat dugun honetan, ETBrenekarpena garrantzitsua da oso.
|
|
|
Azkenik, erreferentzia eremu gisa Hego Euskal Herria hartzen
|
badugu
, hauxedakusagu: hemen agertzen da nabarmenen egunkari abertzaleen eta erregionalista edomadrildarren arteko aldea.
|
|
|
Beraz, nortasunak bezalaxe, erreferentzia eremuak biribil zentrokideen itxuranantola daitezke. Hortaz, egunkariek darabiltzaten erreferentzia eremuen analisiakerakutsiko digu zein eremu hartzen den garrantzitsu edo esanguratsutzat, eta zein ez.Artikulu edo albiste baten erreferentzia eremutzat, aipatzen den gertaerak edo gaiakeragina edo lotura duen eremua hartzen
|
badugu
, orduan egunkari bakoitzaren erreferentzia eremu nagusiak ikusiko ditugu. Horixe da 1 grafikoan ikus dezakeguna.
|
|
|
Albisteetako gertaerak non jazo diren begiratzen
|
badugu
, ezer baino lehenagodatu bat nabarmentzen da: ETBko albistegiek Euskal Herrian gertatzen diren gauzeiburuz informatzen dute beste edozertaz baino areago.
|
|
|
Albisteek tratatzen dituzten auziek eragina non duten begiratzen
|
badugu
, baieztatu egiten zaigu ETBn Euskal Autonomia Erkidegoa lehenesteaz esan duguna: Nafarroan eragina duten auziei buruzko albisteak kasurik hoberenean (gaztelaniazko albistegian) %6 diren bitartean, Euskal Autonomia Erkidegoan eragina dutenak %23tikgora dira.
|
|
|
Joera bera aurkitudugu EUSKALDUNON EGUNKARIAn (ez, ordea, GARAn). Ondorioz, lehenago gaihonek Espainiaren erreferente izaera birsortzeko joera areagotzen duela ikusi
|
badugu
, orain ere Euskal Herriaren isla orekatuaren apurtzaile agertzen zaigula esan dezakegu.
|
|
|
Gure inguru hurbileko egunkariek erdaraz produzitzen dutena euskaraz produzitzen denaren parean jartzen baldin
|
badugu
, desproportzioa izugarria dela errazasko antzeman daiteke. Euskara indartzeko erabiltzen diren baliabideak erdarak indartzeko erabiltzen direnen azpitik daude, oso azpitik.
|
|
|
Gure eginkizun eta erronkarikhandiena Europan leku bataurkitzea da, eta, eginkizunhonetan, bizirik ateratzekoposibilitate bakarralurraldetasunean daukagu, nazio batu gisa jokatzean.Probintzia gisa jokatzen
|
badugu
, ez bizirik jarraitzea ez ezerez dugu lortuko (1)
|
|
|
Izan ere, bai nazio izaera eta bai askatasuna ere ameskeriak badira, zertangabiltza euskaldunak burujabetzari begira? Zergatik jarraitzen dugu estatua aldarrikatzen (halakorik egiten
|
badugu
bederen), mundu zabalean gero eta nabarmenagoikusten dugun joera estaturik nahi ez izatea denean. Hitz bitan, berriz ere euskalduna historiaren aurka edo historiatik kanpo ote dabil?
|
|
|
gainditzea ezinbesteko baldintza da, gaizki ulertze latzetan erori nahi ez
|
badugu
, behintzat. Bestetik, hau ez da programa politiko baterako proposamena, hausnarketa filosofiko soila baizik (honek ez du esan nahi hobea denik; desberdina dela azpimarratu nahi dut, besterik gabe).
|
|
|
K. Levin antropologoak zioenez,, ez dago ezer praktikoagorik teoria sendoa baino?. Theoria begirada zabaltzea baldin bada eta gizakiazoon politikon aristotelikoa baldin
|
badugu
, hona hemen teoria politikoen ezbaika; filosofia, alegia.
|
|
|
Gradualitatearen aldekoak gara gu. Bestela, biharbertan Euskal Herri osoan autodeterminazio eskubidea martxan jartzen
|
badugu
, Iparraldean galdu egingo genuke, Nafarroan ere bai; eta Erkidego Autonomikoanirabazi egingo genuke, baina Araba hortxe geldituko litzateke. Planteamendu politak egin ditzakegu, guztiontzat eta abar; baina paretaren kontra jo behar badugu, zertarako balioko lukete?
|
|
|
Bestela, biharbertan Euskal Herri osoan autodeterminazio eskubidea martxan jartzen badugu, Iparraldean galdu egingo genuke, Nafarroan ere bai; eta Erkidego Autonomikoanirabazi egingo genuke, baina Araba hortxe geldituko litzateke. Planteamendu politak egin ditzakegu, guztiontzat eta abar; baina paretaren kontra jo behar
|
badugu
, zertarako balioko lukete. Beraz, azter dezagun nola dagoen Euskal Herria eta, horrenarabera, egin dezagun planteamendua.
|
|
|
Martin Aranburu (EA): Alderdi abertzaleok, elkarrekin, planteamendudemokratiko bat egiten baldin
|
badugu
, inori eskubiderik kendu gabe baina gauregun ez daukanari emanda, eta guk nahi dugun etorkizuneko Euskal Herria horrelakoa izango da eta Espainia eta Frantziarekin horrelako erlazioak izango ditu esatenbadugu. Quebec-en egin duten modura?, eta lege agintaldi batean (guk epea jartzen dugu) Gobernu espainiarrak hori onartzen ez badu, ekin diezaiogun beste bidebati. Zergatik ez du Gasteizko Legebiltzarrak subirano deklaratzen bere burua?
|
|
|
Garai batean, estatuek errepresioa erabiltzenzuten horrelakoei aurre egiteko, baina orain, gure ustez, estatu berrien inkorporazioaren dinamikan murgildurik dago Europa. Beraz, gure herriaren gehiengoa egiten dugun proiektu politikoaren atzean demokratikoki ipintzea lortzen
|
badugu
, guere joan gintezke ate joka Europara. Eta Estatu espainiarrak gizarte zibila zapaltzera bere armada hemen sartuko balu, Europan litzateke hori ulertu.
|
|
|
Historia Geografia ikasgaietako programakaldatzen ari dira, eta eskoletan ere lehen ez zegoen gai bat sartzen ari dira, Herritarheziketa, non frantses izatearen ohorea esplikatzen den, eta abar. Orduan, estatuengandik eskubide hori ukaiteko gero eta aukera gutxiago baldin
|
badugu
, guk de factogauzatu dugu. Eta nola egingo dugu?
|
|
|
zuek aukeratuko dituzue, halanahi izanez gero, zeuon Parlamentuko edo Gobernuko ordezkari batzuk, gurekin bategingo dutenak. Guk onartzen
|
badugu
, Erkidego Autonomikoan, eta zuek onartzenbaduzue, Nafarroan, organo komun bat egin dezakegu, eta organo horrek hartukoditu zuek eta guk adostutako gaiak. Hori nafarrei planteatuz gero, eta nafarrek horionerako izango dela ikusten baldin badute, guk Erkidego Autonomoan horrekemaitza onak ematen dituela demostratu izan dugulako, ez ote lukete onartuko. Iparraldean, berriz, kontzientzia mailako lan oso gogorra egin behar da.
|
|
|
Psikoterapien formula orokor bat eman nahi
|
badugu
, bestearen irudiak, i (a) Lacanek dioen modura, subjektuaren niarengan?, m?
|
|
|
Horretan laguntzen duten bi funtzio nagusiakarnasketa eta mugimendua dira. . Erabat bizirik egoteak, diosku Lowen ek, sakon arnasa egitea, askatasunez mugitzea eta osotasunez sentitzea esan nahi du.Bizitza preziatzen baldin
|
badugu
, ezin dugu begien bistako egia horien aurreanezikusiarena egin? (Tonella, 1994, 37 or).
|
|
|
Fritz ek murtxiketaren metafora erabiltzen zuen, irentsitako introiektoarenaurkako modura: sagar bat irensten
|
badugu
, kalte egingo digu, baina murtxikatuzeta suntsituz gero, organismora barnera dezakegu, eta are gehiago, elikagarrisuertatuko da.
|
|
|
Psikoterapia hitza eta kontzeptua sendatzeko erabiltzen den teknika modura ulertzen
|
badugu
, bada bere baitan jarduera berezi bat, non, hitzez gain, antzerki errepresentazioak ere erabiltzen diren, subjektuen gertakizunen ulerkuntzarakoedo beren zailtasunak gainditzeko.
|
|
|
Rosales en definizioa hartzen
|
badugu
–taldeko (edo banakako) psikoterapiarenteknika bat da, eta funtsean inprobisazio dramatikoa erabiltzen du keinu etahitzaren bidez? (Rosales, 1990, 19 or.).
|
|
|
Beraz,
|
badugu
banakako teknika (barne mundua, fantasia, diskurtsoa) talde teknikan kontatzeko lehen elementua: barne taldea.
|
|
|
Errepikatuko dut berraragitze prozedura honek, urrundik egina delako, ez duelaatxikimendu handia, ez baitu inor sakonki inplikatzen; «light» dei genezake, batez erehurrengo adibideekin alderatzen
|
badugu
.
|
|
|
delakoei gaitzi bazaie ere, nahaspila labain eta itsaskor horretan ere sartu behar dugu euskaltzaleok. Erretorikaz gain, benetan euskarak aurreraegitea nahi
|
badugu
–(31, 9).
|
|
|
Duela 100 urte SabinoArana k eta Arturo Campion-ek jarritako oinarriak gaurkotu behar dira. Berrikusi eginbehar dugu geure kultura, tinkotu, egituratu, euskal nortasunaz bete, etorkizunekogizakiarentzat erakargarria mantenduko
|
badugu
.
|
|
|
Nola egin? Garbi zegoen kosmopolitismoa euskaraz emanez ez dugula nahikoa, geure herriko kultura, nortasuna, eraikiko
|
badugu
. Biltzen gaituzten osagaiak bilatubehar ditugu.
|
|
|
Eusko kultur gaiak gure gorputzari itsatsi behar ditugun kulturaren osagaiak dira, euskal gizon izan nahi
|
badugu
, gizon izan nahi dugun hainbeste. Ez pentsa gerogizadiak zor dizkizula.
|
|
|
NafarroaGipuzkoa konkistatzera joan zenekoan, edo herrialde bakoitzean barneko gizarteanizandako hausturaz. Hurrengo belaunaldiko gizon emakumeek
|
badugu
, nahi izanezgero, argitasun nahikoa egia eskuratzeko. Baina joan diren mendeko oroitzapenetanurruneratzen garen neurrian, gero eta ilunago geratzen zaigu herrialde bakoitzakaurreiritzietan finkatutako sinesmena aldatzeko argia.
|
|
|
(Horrez gain, existentzialismoaz gain, bestelako elementuak ere badarabiltzabere gogoetan: budismoa, etab.). Hemen, nobelan, gizaki estetikoaren porrotak, hauda, maitemindu eta Mirenekin ezkontzeko erabaki edo hautu espontaneo, instintibo, sentimenduzkoaren porrotak, kontzientzia erradikalizatu eta protagonista, liluratik, jarrera nolabait etiko batera bultzatzen du, etikoarekin razionala ulertzen
|
badugu
(. Negu?). Emaztea utzi eta, inolako argitasunik inori emateke, Parisera alde egitekosenarraren erabaki gogorrean, irakurleak ez du exijentzia etiko erradikal baten zentzuaigarriko, istorioa nobela konbentzional baten eran irakurtzen badu, klabe psikologikoan edo.
|
|
|
(Existentzialistak egiten duen galdera ez da, zer da gizakiA??). Gizon emakumeak nolakoak diren begiratzen
|
badugu
, Kierkegaard-en araberabizitzaren bi begikera funtsezko suma genitzake, elkarri kontrajarritakoak: estetikoaeta etikoa.
|