|
2000
|
|
|
Gure nahia, berriz, borroka euskal herri txikietara eramatea izan zen. Euskaldunak han zeuden, baina ez
|
zuten
euskaldun izatearen kontzientzia. Orduan kontzientzia eramatea izan zen gure xedea.
|
|
|
Nahiz eta ikurrari edo izenari dagokionez euskal ordezkari ofiziala izan, gainontzeko lurraldeetako biztanleak baztertuz, hiru herrialdez osatutako autonomia baten lehendakaria besterik ez denak ezin
|
du
euskaldun guztion erreferenterik izan.
|
|
|
Mendiak leku handia
|
du
euskaldunen imaginarioan, eta gehiegi lotu da natura garbia eta ama lurra bezalako ipuinekin. Batzuek diote mendia kontsumorako lehen gai bilakatzen ari dela orain, baina hori aspaldiko kontua da.
|
|
|
Mediatrie/ Radio France galdeketa, 97/ 98 sasoiko sailkapenean.27Zehaztearren, France 3ren tokiko lehen eguneroko emanaldia estatuko lurraldean, Biarritzenesperimentatua izan zen kable sarean 1984an, kablearen deszentralizazio politika publikoaren barrukoesperimentupean. ...a, France 3 Euskal Herriren emankizunetan euskarari ematen zitzaion lekua txikiegiazela baitzeritzoten.29SIADECOren inkesta soziolinguistikoak zenbakirik aurreratzen ez bazuen ere, 1991an, biztanleriaren %80k bi kate autonomikoak jasotzen ez zituen bitartean, Donostiako galdeketa institutu berak, 1996an, 42.000tan kalkulatzen zuen Ipar Euskal Herrian ETB1 gutxi gorabeherako erregulartasunezikusten
|
zuten
euskaldunen kopurua. (Iturria:
|
|
|
Baina «J, accuse!» gutun miragarria Dreyfus en alde idatzi zuen hura ere ezzen diplomata horietakoa, eta gisa batez hobe. Aupa Jose Luis adiskidea, uztarririkonartzen ez
|
duen
euskalduna!
|
|
|
Euskal Herriko Hizkuntz Atlasean (EHHA) 1 lau haize mota itauntzen dira2 Ezagunada haize mota hauek izendatzeko forma desberdinak
|
ditugula
euskaldunok. Izendapenhoriek motibazio desberdinak eraginik sortu dira:
|
|
|
Euskal Herriko kultura hil ala biziko auzia
|
dugu
euskaldunok. Duela 100 urte SabinoArana k eta Arturo Campion-ek jarritako oinarriak gaurkotu behar dira.
|
|
|
Sen berezia
|
dugu
euskaldunok musikarako. Gure musika zertan den berezia ez dutorain zehaztu behar, gurea eta beste herrien musikak dastatzeko eta bizitzeko gaitasunberezia dugula, Victor Hugo-k adierazi zuen gisan.
|
|
|
Atxikimendu honen erakarmen indarreansumatuko du gainera nazio identitatearen gailurrik garaiena: hots, herrikidetasun sentimenduaren sortzaile nagusia euskara
|
dugu
euskaldunok, eta horri zor gatzaizkio.Nongotasun sentimena, mintzairari dario, hortaz. Gutasunaren izaera berezian ez duguez, horregatik, estekamendu sentikorragorik idoroko.
|
|
|
Abadiak antolaturiko Lore Joko haietako batean (Sara, 1867)," Ni
|
nauk
euskaldun, bai aspaldikoa/ egundaino aizkorak ezin hautsizkoa" esanarazi zion Elizanburuk arbola bati. Lizentzia honek sortu zuen galarrotsik, epaimahaiak behintzat juzku estua egin zuen konposizioaz, zuhaitzek ahorik ez dutela-eta.
|
|
|
" Gaur 60 urte fusilatu zuten Estepan Urkiaga ‘Lauaxeta’", zioen irudiaren ondoko izenburu nagusiak;" Gasteizen hil zuten, Gernikan atxilotu ondoren, olerkari eta kazetari bizkaitarra", jartzen zuen beheraxeago, letra meheagoetan. 23 orrialdean hasi eta 27.ean amaitu, bost orrialdeko erreportaje zabala
|
zuen
Euskaldunon Egunkaria k berari buruz, Lauaxetari buruz. 1997ko ekainaren 25ean zegoen.
|
|
2001
|
|
|
(...) Ez al dugu euskal seniderik edo aurriderik Bidasoa' z bestaldean? Aiek ez al
|
ditugu
euskaldun. Edota aiek ez al dute ikuskizunik Euskera bateratzeko arloan?
|
|
|
Lehen" Go home" edo" Peace, my love" txartelak ikusten genituen bezala. Hitza moda bihurtu dugu eta modak gizona desgizondu egiten du, gure borrokaren kontu dirua aurki nahi
|
dutenek
euskaldunak eta euskaldunen hizkuntza desgizontzea, hilobiratzea lortuko dute. Moda konsumoko gizarteak sortu duen deabrukeriarik astoena da.
|
|
|
Horregatik da hain eztabaidaezina Juan Martini buruz Victoriak egiten duen diagnostikoa: derrotaren estetika maite
|
duten
euskaldunak bezalakoa da Juan Martin (177), hau da, melankoliko bat, eta Freudek esan bezala (ik. Dolua eta melankolia), melankolikoek maitatzeko gaitasuna galdu egiten dute, inguratzen duten munduarekiko interes oro galtzen duten moduan.
|
|
|
Hegoaldeko gazteetan gero eta gutxiago dira euskaraz irakurtzeko edoidazteko zailtasuna
|
duten
euskaldunak. Euskararen berreskurapenean, ikastolekin batera, HEA izan da ekinbiderik eta mugimendurik garrantzitsuena.
|
|
|
Bestetik, berriz, gure hizkuntz nortasuna definitzeko oinarri berriak behar ditugu: espantu gabe, lasaitasunez, onartu behar
|
dugu
euskaldun izateko eta sentitzeko modu ugari direla, eta euskara ideologia abertzalearekin identifikatzeko joera makurra" tresnakeria" arriskutsu bezain onartezina dela. Berdin  zait" euskara= abertzaletasuna" berdintze hori euskararen gainean jabetza esklusiboa izan nahi luketen sasieuskaltzaleek egina izan, edo euskaraz ageri den orori abertzaletasunaren agente ezkutuaren usaina har  tzen dioten fundamentalistek egina izan.
|
|
|
euskara hizkuntza ahula da, eta aldamenean dituen erdaren aldean ez du indar nahikorik izango, ez orain ez denbora luze batean, haiekin lehian sartzeko. Era berean, uste
|
dut
euskaldunok nahiko zilegitasunik badugula gaur egun euskararekin inolako  harremanik ez dutenei eskatzeko, behingoz, uler dezatela euskararen normalkuntza arrazoiz eta tinko defendatzea bateragarria dela, guztiz bateragarria, jarrera moderno, liberal, kosmopolita eta demokratiko batekin.
|
|
|
Hizkuntza ere bere gisakoa
|
dute
euskaldun hauek. Hara zenbait ale, hitzez hitz jasoak:
|
|
|
Erdaraz adierazi nuen. Euskaldunek, nik uste, horrelako gauzak irakurtzeko gogoa
|
duten
euskaldunek?, erdaraz badakite; irakurtzea nahi nukeen zenbait erdaldunek, berriz, ez dakite euskaraz.
|
|
|
Baina egin beharrik ez, aspaldidanik egin egina baitago. Euskara egiten âedo egin ustez desegitenâ hasi baino hobe
|
genuke
euskaldunok euskara ongi ikasten hasi.
|
|
|
" Troar ek itxumustuan erasartu zuten zaldia... ta danak erri barrura sarturik, egundoko lepoketa (itoketa) egin zuten"(" Erasartu"? Ez ote
|
dugu
euskaldun guztiok" sarrarazi" esaten. Eta noiz ezkero ito dezake inor burdin edo tupiki zorrotzak?).
|
|
|
fuerista, carlista. Jendeak orain soil soilik gogoan
|
duen
euskaldun, fededun ez da, gehienez ere, beste horren itzala edo erantzuna baizik. Gure bigarren gerratea ere etorri eta joan zen, sortuko ez zen hutsartea betetzeko prestatua (orduko Manterolak badu antzik 1931ko Pildainekin), eta hondamendia utzi zuen ondorengo gisa.
|
|
|
gai  direnek ere, huts ematen dute neurrian eta tamainan. Ba omen
|
dugu
euskaldunok lurbiran harro eta buruzut ibiltzeko nahikoa arrazoi, baina ozta ozta aurkituko dugu horien artean, eta ez naiz arrotzez ari, literaturaren bitartez eskura ditugun gorengo merezimenduak aldarrikatuko dituenik.
|
|
|
23 Ederki ageri da hori Lezama Limaren Paradiso delakoan, eta bazekien, noski, deiturak berak adierazten du, zertaz ari zen. Ni, damurik, ez
|
nauzue
euskaldun horietakoa, Barojaren harako" mistifikatu" xamar haietakoa baizik (K.M.O.).
|
|
|
Euskal Erkidegoko eta Nafarroako administrazioek beren errotulazio eta seinalizazioa, oro har, hizkuntza arautuan eskaintzen digute. Eta euskaraz irakurtzeko ohitura
|
duten
euskaldunen %100ek forma estandarra aparteko zailtasunik gabe ulertzen dute. Inork ezin gezurta ditzakeen egiak nonbait.
|
|
|
Espainiar Konstituzioaren 3 artikulua herri honen gainean jarri den zama eta traba pisuzko eta zailenetakoa da, eta izango da. Derrigorrezkoa
|
dute
euskaldun guztiek gaztelania ezagutzea, nahiz hura erabiltzea eskubide gisa (soilik) agertzen den. Eta" beste hizkuntza espainolak" (sic, euskarara itzulia —" Las demas lenguas españolas") bakoitzaren Autonomi Erkidegoan izango dira ere ofizialak, beraien Estatutuen arabera.
|
|
2002
|
|
|
Estrategia eraikitzaile hori ezin da alderdi batena edo bestearena izan, definizioz kontzertatua izan behar duelako: lortu behar
|
dugu
euskaldunok nazio sistema anitz, demokratiko eta, beraz, kontradiktorioa izango dena aurretik adostea, gure arteko kontradikzioak era natural eta demokratikoan nazio beraren baitan plazaratu eta konpondu ahal izateko. Hauxe da aurrerantzean egin duguna
|
|
|
Merezi du, baina, Lopetegiren berri jakin dezagun. Euskal Herria merezi du Lopetegik; Lopetegi merezi
|
dugu
euskaldunok, zer esanik ez irundarrok
|
|
|
Ai, lastanok, zergaitik diñozue? Beste biderik asko eragotzirik
|
ditugulako
euskaldunok. Argi dago ori.
|
|
|
Franco diktadorea hil eta gero EAEk eta Nafarroak autonomia estatutuak eskuratuondoren, 1981 urtean EAEk Kontzertu Ekonomiko berria lortu zuen eta 1982.urtean Nafarroak Komenioa (Foru Hobekuntzaren 45 artikuluan jasoa). Horrekesan nahi
|
du
euskaldunok administrazio propioa garatu dugula, eta gu garela zergagehienak biltzen ditugunak, gastu publikoaren gainean ere kontrol handia edukiz.Eskuduntza horietan oinarrituta, Hego Euskal Herriak bere industria politika propioa garatu du.
|
|
|
Esate baterako, 1981ean adin talderik euskaldunena 85 urtetik gorakolagunen artean zegoen; hamabost urte beranduago, berriz, 5 eta 9 urte bitarteandago. Izan ere, 1981 eta 1996 urteen bitartean, 5 eta 9 urte bitarteko adin taldeakizan
|
du
euskaldunen portzentajearen hazkunderik handiena (37,4 puntu).
|
|
|
Donostiako Herri Irratiak euskaraz eskaintzen zuen programazio tartea luzatu zuen, eta egunero zazpi orduz euskaraz emititzeari ekin zion. Irrati horrek
|
bazuen
euskaldunek osaturiko lan-talde profesionala eta, beraz, ez zuen moldaketa handirik egin behar izan, euskarazko idazketa taldea eratzeko. Bilboko Herri Irratiak euskarazko irratsaioen iraupena luzatu zuen laguntzei esker, eta, esan bezala, euskarazko emankizunak eskaini zituen FMn.
|
|
|
Hartara, berbak existentzia erreala duena eta ametsezkoa den irudikapena ordezkatzen ditu. Jakina, izena duena bada, esan ohi
|
dugu
euskaldunok, baina izena duen horrek existentzia objektibagarria eta funtzionala edo fikziozkoa izan ditzake. Mahaia esaten dugunean, objektu erreala ordezkatu ohi dugu, normalean, lau hankaren gainean horizontala den gainazala erakusten duen altzaria?; etorri diogunean, gizakiak egin dezakeen funtzioa dugu gogoan, leku batetik besterainoko desplazamendua bat ohi dena?; bihar esatean, oraindino jaiotzeke dagoena daukagu gogoan, denboraren neurketa kronologikoan, oraindik ikuskizun dena, existentziarik ez duena, ikusgaia ez duena; baina hor dago, nola gure buruan hala besteenetan?.
|
|
|
Kanpoko hedabideetan ez gara agertzen, arazoren bat protagonizatu ezean. Bizitza arrunteko kasuak nekez protagonizatzen
|
ditu
euskaldunak, nola prentsa espainiarrean hala frantsesean. Dela hezkuntza sistema, dela bortxa politikoa, euskaldunari ez zaio tarterik egiten inguruko medioetan, arazoren bat protagonizatu ezean.
|
|
|
Kontsentsuzko kultura aldarrikatzen dute, kulturak kontsentsuaren beharra balu bezala. Zer kontsentsuatu behar
|
dute
euskaldunek Espainian. Euskaldun izateko eskubidea?
|
|
|
Orain dela 25 bat urte herri hau euskaltzaletasunak bete betean jo zuenean, euskaltegiak han hemenka hasi ziren hazten halako moldez non bai baitzirudien indar haren bizkortasuna ez zela inoiz ere endurtuko. Orduko boluntario zibilen ordez, orain funtzionarioekin bete ditugu gelak, eta nik ez dakit interesik ere baden orain hiritar arruntek euskaraz ikas dezaten, hori ez baita egunkarietan ageri, eta hori baino munta handiagoko zeregin eta ardurak
|
baititugu
euskaldunok. Baina orduan jendea uholdeka zihoan euskara ikastera, militantziak ukitua, garai hartan militantzia handia baitzegoen euskararen alde, esan bezala.
|
|
|
Areago: kontuan izanik gure irakasleen artean batzuek maizegi ez dutela ziurtasunik hizkuntzarekin, hizkuntza ongi ikasi ez
|
duten
euskaldun berriak izanik, zer irakasteko gai izango dira. Euskalkia ikasi dute lehenik, edo nahikoa da herri horretako hizkera?
|
|
2003
|
|
|
Lehen aipatu ditudan beste proposamen batzuetan, ezker abertzaleak egin zuen proposamenean adibidez, Euskal Herriarentzako, euskaldun guztientzako, baliagarriak diren printzipio orokor batzuk marrazten dira, nahiz eta a grosso modo izan. Proposamena ez bada integratzailea, proposamenak ez
|
badu
euskaldun guztien eskubide aitortzarekin kontatzen, nekez izan daiteke aurrerapauso bat gatazka politikoan nahiz subiranotasunean aurrera egin nahi duen bide horretan.
|
|
|
Hainbeste denbora daramagu zubi politikoak apurtzen, ezen eta gero eta zailago egiten zaigula zubi berriak eraikitzea. Eta hori da, nire ustez, hauteskundeen emaitzek esaten digutena, zubiak eraiki behar ditugula, paktuetara iritsi behar garela, gutxiengo akordio bat lortu behar
|
dugula
euskaldun guztien artean. Zeren bestela, Euskadi eszepziozko lurralde bat jarraituko du izaten etorkizuneko Europan.
|
|
|
Nire ustez, ordea, gai hauekiko gutxieneko sentikortasuna
|
dugun
euskaldunok gogoetatxoa egin genuke. Izan ere, «euskal gatazka» deritzoten hau bukatzear balego, zinez maizegi aipatzen dugun aro erresolutiboan bageunde, ez luke presoen gaiak horrenbesteko garrantzirik.
|
|
|
Venezuelako koloreekin lehiatu arren, zuk garbi
|
zenuen
euskalduna zinela?
|
|
|
Badu gazte nerabe bat bizitzaren aurrean.
|
Badu
euskaldunon jatorri misteriotsuarenganako maitasuna. Badu kondaira eta herri kulturarako zaletasuna.
|
|
|
Gaztezaroan sendotu eta mardulduko den sentipena, eta gudu aurrean zein gudu ondoren, girorik atzerrikoienean ere bizirik eutsi eta jagongo duena: irakurketa bidez batetik, baina nonnahi dagoela topez egiten
|
duen
euskaldun guztiekin mintzatuz eta harremana izanez bestetik. Emazte alargunari behin eta berriro entzun diogu, senarra, nonnahi ibili dela ere, lagun euskaldunak bilatzen saiatu izan dela.
|
|
|
lehen Karlistaldia(), bigarren Karlistaldia() eta Ameriketan Espainiako inperioaren azken gerla(). Gerla horiek guztiek larriagotu eta gaizkitu baizik ez
|
zituzten
euskaldunen eta espainolen arteko gaizki hartzeak.
|
|
|
Gauzak diren bezala erraiteko, 36ko bataila galdua
|
genuen
euskaldunak, 40ko bataila galdua zuten frantsesak bezala, zinez boztu ginen, ustez eta 45eko amerikarren eta sobietarren garaipena nolazpait gure garaipena ere zen.
|
|
|
Pétainen ordezkatzeko de Gaulle baldin bazuten frantsesek, Jose Antonio Agirre hor
|
genuen
euskaldun guztiek gure bide berria irekitzeko: 1950eko hamarraldiaren hasieran, adibidez, Singer karrikako 50.ean zegoen Lehendakariaren bulegora jo nuen neronek, Pariseko euskaldun gazteriarentzat biltoki baten bila, eta hortik sortu zen, geroztik, Hegoaldeko ala Iparraldeko herritar guztiei zabalik dagoen Pariseko Euskal Etxea.
|
|
|
Orduan dugu anitzek onartu ez
|
genuela
euskaldunek nehongo faboreen aiduru egoiterik gure nazioari bere izariko estatuaren orkoia moldatzeko, eta euskaldunoi zegokigula, Txillardegik dioen bezala, Euskal Herria Helburu hartzea.
|
|
|
Bizkitartean, Sadaba filosofo adiskideak hain polliki zioen bezala, oraino Madrileko jauntxo batzuek kondenatua ez
|
zuten
Euskaldunon Egunkaria n?: –Ekonomiak, Biologiak, Astronomiak, Ekologiak, Teknologiak eta izenez baizik ezagutzen ez dugun Zientzia askok arazo berriak sortzen dizkiolarik mende berriari, badirudi igogailuz beti goiti doazela Zientziak; Etika, aldiz, eskaileretarik ezin hupatuz ari zaigula?.
|
|
|
Enfrentamenduaren beste esparruan Euskal Herrian Euskaraz (EHE), 1977 ekintzen itzalpean osatutako elkartea egon zen. Euskal Herrian sortzen ari zen autonomia sistemak ez
|
zituela
euskaldunen eskubideak errespetatuko zegoen EHEren oinarrian, eta instituzio publikoen gabeziak salatzera bideratu zuen bere lana, Euskal Herri euskaldunean euskaraz idatzitako sinboloak behar zirela azpi marratuz. 1979ko azaroaren hasieran plazaratutako erakundearen lehen ekintza Eusko Kontseilu Nagusiaren egoitzan egindako itxialdia izan zen, euskarak jasa ten zuen bazterketa salatzeko.
|
|
|
Emanaldiaren ondoko eztabaidan zera galdetu zioten egileari: ea filmak (65 minutuko zine mutua) zer
|
zuen
euskalduna eta zer nolako ekarpena egiten zion Euskal Herriaren borrokari. Sistiagaren erantzuna laburra bezain biribila izan zen, neu?.
|
|
|
Anartean Eusko Armadak hil lehen CRSarengatik, herrian zehar, mututasunetik jauki salaketa murmurio elkorra zabaldu zen: herria maite
|
zuen
euskaldun zintzo batentzat onartezina omen zen jende bat hiltzea. Murmurioa aburu garatzen ari zen.
|
|
|
Halako galderak erruz egin dizkigute estreno egunetik hona eta liburuarekin pasatu zen bezala, orain ere jende klase zeharo desberdinari gustatzen zaio emanaldia: Bilboko Zorroza auzo  ko euskaltegiko 20 urteko ikasleari, 55 urteko frontoi  gizon ilehoriz tintatutako purudun ipurdia aterea
|
duen
euskaldun zaharrari... baina hala ere, polittena, herrietako oilalokak oilategitik ateraraztea izan da, eta" ama, ixilduko altzea faborez?" entzun gabe, beste 500 ikuslerekin batera nola barre suelto egiten duten ikustea.
|
|
|
Zer mundu mediatu bizi
|
dugu
euskaldunok. Ba al dugu gure mundurik euskaldunok, hedabideetan?
|
|
|
Gogorra, baina hala da. Edozein kioskotara joatea nahikoa
|
du
euskaldunak marrazki ilun hori bere begien aurrean edukitzeko. Nahi den moduan jantzi daiteke, alabaina euskarazko eskaintza deus ez da kioskoan.
|
|
|
Euskaraz informaturik egon nahi
|
lukeen
euskaldunak ildo editorial jakinak baino ez ditu bere informazio egarriak asetzeko. Eguneroko normalizatuetan, aska bakarra izan da urtetan Euskaldunon Egunkariaren esperientzia; Egunero tran  tsizio baterako izan da.
|
|
|
Komunikazio esparru euskalduna inoizkorik eta modurik ederrenean aberasteko nahikoa izan baldin badira harrezkero hiru hamarkada; hogeita hamar urte horiek ez dira gauza izan egoera normalizatzeko beste. Normaltasunetik apartatzen gaituen lubakia handia da, ase behar handia
|
du
euskaldunak. Asko bota arren, ur gehiago ere hartuko luke gure lur lehorrak.
|
|
|
Eta euskaldunak bere ezaugarri propioak dauzka, bere ardura bereziak. Jakina, ardura arruntak ere
|
baditu
euskaldunak; baina bere  bereak ere hor daude: kultura eta hizkuntza minoritario bateko partaide dira euskaldunak, administrazio zeharo desberdinetan apartaturik bizi dira euskaldunak, hezkuntza sistema desberdinetan heziak dira...
|
|
|
Elebakartasuna gura izatekotan, nazio osoan ala lurralde batzuetan? Eleaniztasuna gura izatekotan, nolakoa, zelan arautu behar dira beren eremuan elebakar bizi nahi
|
duten
euskaldunen eskubideak?
|
|
|
Iruditzen zait, batez ere erdalduna dela komunitate bitasunik ikusten ez duena, besteak erdal hiz  kuntza ere badakielako; erdaldunak berea bakarrik ikusten duelako esango nuke, gainera. Agian komunitate bakarra dagoela diote, euskaldunek ez dutelako berea inposatu, ez dutelako bere indar talderik eratu, bere lobbya; enfrentamendu zuzenera jo ez
|
dutelako
euskaldunek, agian. Hori al da eskatzen ari direna erdaldunak?
|
|
|
Euskaraz ez dakien herrikideak mina ematen digu, ezin baitugu egin euskaraz bere aurrean bera mindu gura ez baldin badugu. Euskaraz egiten ez
|
duen
euskaldunak egiten uzten digu, egiten ez digun arren. Eta badago desberdintasunik:
|
|
|
Beraz, soziolinguistikan bidaide
|
ditugun
Euskaldunon Egunkaria ko lagun iraindu edota ‘ustez’ jipoituei gure elkartasuna adierazi nahi diegu, berotasunez.
|
|
|
Gazte euskaldunek luzarotxo jarraitzen dute hezkuntza sisteman ikasten, erdaldunekin alderatuz gero. Horren ondorioz, 25 urteko herritarrengan askoz gehiago dira goi mailako ikasketakbu rutuak
|
dituzten
euskaldunak, ikasketa maila berea duten erdaldunakbaino (%47 eta %27, hurrenez hurren).
|
|
|
Euskal sukaldaritza oso ona baina oso motza dela aukeran. Jatea maite
|
duen
euskaldunak ere ez duela nahi izaten irteterik betiko hiruzpalau gauzetatik kanpora. Eta pena handia dela hori, gauza berbera eskaintzen baitute jatetxe guztietan.
|
|
2004
|
|
|
Erabat ados nago berarekin baieztapen horretan. Baina euskarak, ba al
|
du
euskaldunon laguntza. Euskaldun ez diren arren euskararen ongizatearen alde, teorian behintzat, apustu egin dutenek eskaintzen al diote gure hizkuntzari laguntza nahikorik?
|
|
|
Geroz eta jende gehiago dago Euskal Herrian benetan gertatzen dena ezagutu nahi duena. Saturatuta dago bonbardatzen duten albisteekin, eta elkarrizketa zintzo bat nahi
|
luke
euskaldunekin.
|
|
|
Iruñerrian, berriz, nabarmena da gorantzako joera, Aezkoan ere bai... Horrek esan nahi
|
du
euskaldun multzo polit baten aurrean gaudela, eta bere euskara nolakoa zen jakin nahi duen euskaldun berrituen aurrean. Horixe da Lingua Navarrorum bilduma martxan jartzera animatu ninduena.
|
|
|
Iruñerrian, berriz, nabarmena da gorantzako joera, Aezkoan ere bai... Horrek esan nahi du euskaldun multzo polit baten aurrean gaudela, eta bere euskara nolakoa zen jakin nahi
|
duen
euskaldun berrituen aurrean. Horixe da Lingua Navarrorum bilduma martxan jartzera animatu ninduena.
|
|
|
|
Badugu
euskaldunok Europarekiko sentimendu berezi bat. Orain dela urte asko, inor gutxik Europarantz begiratzen zuenean, euskal mugimendua lanean hasia zegoen eta gaur egun, oraindik ere horretan jarraitzen dugu.
|
|
|
Gure kemenak eta lortzen ditugun lagunek baldintzatuko dute gure tokia Europan. Kementsu eta lagunkoi agertzea hartu behar
|
genuke
euskaldunok helburu nagusi, beste guztien gainetik.
|
|
|
Izan ere, zinez uste
|
dut
euskaldunok Europan toki duina izango dugula zerrenda bateratuan milioi bat boto biltzen dugunean. Hurrengoan beharko!
|
|
|
Biak, uste dut, beharrezkoak dira. Beharrezkoa da Espainian nazio bat baino gehiago daudela onartzea »gero hortik ondorioak ateratzeko, baina baita gertakari horren garrantzia erlatibizatzeko ere»; eta premiazkoa da espainiar nazionalismoaz mintzatzea »eta, beharbada, horretarako ikuspuntu pribilegiatua
|
dugu
euskaldunok, oraindik orain plazaratu izan den liburu batek erakusten duenez». Dena dela, baliteke balizko erreforma hori gauzatzea, ez baita gauza batere ziurrik.
|
|
|
Badago informazio okerraren moduko zerbait. Jendeak uste
|
du
euskalduna maila intelektual apalekoa zela, Nevadako artzainak zirela. Baina hori oraingoa da.
|
|
|
Non daude, ordea, alegiazko bi gizarte eredu horien arteko mugarriak? Sarraskiaren aurrean begiak itxi eta mugarri horien irmotasuna aldarrikatzen duen ideologia oso ezaguna
|
dugu
euskaldunen artean ere. Eman dezagun, horren erakusgarri, Felipe Juaristiren jarrera:
|
|
|
Nork esango, eta euskaltzainburuak eta euskaltzain oso batek esanak dira hitzok: . Gureak
|
ditugu
euskaldunok. Jean Haritxelhar eta Miren Azkarate, hurrenez hurren, euskara, gaztelania eta frantsesa; eta egunetik egunera geureago ingelesa eta beste hizkuntza batzuk ere?. 116
|
|
|
–Euskararentzat ez dago eskubiderik demokrazia espainol horren menpe. Umila nahi
|
dute
euskalduna, polizien eta epaileen aurrean burumakur, kartzela barruan apal. Erdaldun nahi dute euskalduna, Euskal Herrian ere erdaldun.
|
|
|
Umila nahi dute euskalduna, polizien eta epaileen aurrean burumakur, kartzela barruan apal. Erdaldun nahi
|
dute
euskalduna, Euskal Herrian ere erdaldun. Demokrazia espainiar hori euskararen eta euskaldunon zapalkuntza eta bortxa besterik ez da, are mingarriagoa txapel gorriz242 edo Agirre deituraz estalia burutzen dutenean.
|
|
|
Hitzak hizpidea ekarri digunez, kritika honen labetik atera dezagun beste opiltxo bat. Opilaren jabea, dena esateko, integrazio eredu bikaina
|
dugu
euskaldunok, eta, iritziak iritzi, gure azaldu nahi genioke hemendik. Horiek esanda, Ludger Mees en akuilua, euskaldun fundamentaliston ipurmasailera dator zuzen zuzen:
|
|
|
Zeren pareko gizakia da euskalduna, euskaraz bizi nahi
|
duen
euskalduna. Zenbateraino da espezie mota hau zinezko eskubideen jabe? 254 Bere egoeraren ezaugarriak zein dira?
|
|
|
–Gipuzkoako gaurko euskaldun demografiaz eta jatorri horretako komunikabideetako profesional batzuen laguntza inkontzienteaz baliaturik, guztion euskara batuaren ordez, itxura denez, Gipuzkoako dialekto hatxeduna kontsakratu nahi dute, irakaskuntzaren gorakadaz, Euskal Herriko beste eskualdeetako euskaldungoaren soziologiazko eta demografiazko indar garrantzitsua ahantziz. Itsua litzateke gure hizkuntzaren normalkuntza aurrera joan ahala, eta berori
|
dugu
euskaldun irauteko bide bakarra, euskaldunik gehienak zein herrialdetan biziko diren ez dakusana.
|
|
|
Normala izan nahi du: hona, beraz, errealitate soziolinguistikora egokitzeko gaitasun pragmatikoa duen modernoa izan nahi
|
duen
euskalduna. Integrazio zalea, integrazioaren mekanismoen inplikazioak ezagutzen ez baditu ere.
|
|
|
Beste aldetik, indio gaiztoak: egunkari nagusia Egunkaria
|
duten
euskaldunak, errealitateari darion normalizazioaren paradigmaren aurrean men egin nahi ez dutenak, hain justu ere euskararen normalizazioa bideratu ahal izateko. Indarrean dagoen ordena soziolinguistikoa hitzez eta egitez deitoratuko dutenak.
|
|
|
–Horrela, uler dezakegu euskaldunen jarrera orokorra ezezagunen aurrean. Bestea, ezezaguna, ez
|
badute
euskaldun bezala identifikatzen, euskaldunek gaztelania erabiliko dute interakzio hizkuntza gisa. Identifikazio honetan elementu ez linguistikoak kontuan hartzen dira; azken hauen artean itxurak garrantzia du bere eraginagatik:
|
|
|
Horrela, izan ere, ohartuko bailitzateke erdararen erabilerak hiztunaren giza atal guztiak eratzeko balio duen bitartean, euskararenak ez duela, oro har, halakorik mamitzen. Ohartuko litzateke euskararen era bilerak ez
|
gaituela
euskaldun egiten, erdararen erabilerak erdaldun egiten gaituen neurri eta sentidu berean. Beraz, erabilita ere, euskarak ez gaitu euskaldun egiten askotan eta askotan, hori esan beharra gogorra egiten bazaigu ere.
|
|
|
528 Paco Ibañez: . Nahiago
|
dut
euskaldun bat hogei vasco baino?. Nahiago dut euskaldun bat hogei, vasco?
|
|
|
–Nahiago dut euskaldun bat hogei vasco baino?. Nahiago
|
dut
euskaldun bat hogei, vasco, baino, Argia, 1993/10/3.
|
|
|
Honela, euskaldunak ezezagun bati hitz egiten badio erdaraz zuzenduko zaio normalean, bere solaskidea, erdalduna bada, molesta ez dadin. Erdaldunek horixe espero
|
dute
euskaldunengandik, alegia, ezezagunei lehenengo hitza erdaraz egitea. Laburbilduz, ezezagunei erdaraz hitz egiteko espektatiba soziala dago Euskal Herrian bai erdaldunen aldetik bai euskaldunenetik.
|
|
|
bi hizkuntzetan eratu nahi den gisa horretako antolamendu soziolinguistikoan zer toki dagokio euskaldunari? Euskaraz bizi nahi
|
duen
euskaldunak, bizi nahi ez duena edota ahalegin handirik egiten ez duena ez baitakigu nola izan daitekeen euskaldun, euskaldun izatea ez delako zentzu hertsian euskara jakitea, ba al dauka aterabiderik egungo egunean?
|
|
|
Hori ez da txarra?. 600 Nolanahi ere, eta azterketa matematikoen zehaztasuna kolokan jarri gabe, kontraesan bat behintzat nabarmenduko nuke nik hipotesi hori zalantzan edo jartzeko: hots, ahozko euskararen erabileran leialtasuna horren gartsua baldin
|
badu
euskaldunak, euskaldun hori bera zergatik da horren zabarra eta axolagabea idatzizko komunikazioaren alorrean. Euskal prentsaren zoriak euskaldunaren hizkuntza kontzientziarik eza nabarmentzen du, ezer nabarmentzekotan.
|
|
|
Neurketa horien metodologia auzitan ipini gabe ere, badirudi eguneroko gure esperientzia linguistikoak ez duela halako zantzurik hautematen, ezagutzaren eta erabileraren arteko proportzio zehatzetan sartu gabe. Gure inguruan
|
ditugun
euskaldunen hizkuntza jokamoldea balioesten hasita, ezin, izan ere, tamalez, besterik aitortu.
|
|
|
Euskal identitatearen osagarriak nagusitzen direnean nolako motibazio eragileak pizten dira euskaldun berriaren jokamoldean? Nola jokatzen du halako ezaugarriak
|
dituen
euskaldun berriak. Teresa Toda kazetariaren adibidea argigarria gertatuko zaigulakoan nago alde horretatik.
|
|
|
Baina ez dira hor ahitzen, nik dakidala, Egunkaria ren zabaltasun hertsikeria kontuak. Buru pittin bat
|
duen
euskalduna berehala konturatuko da zer adierazi nahi dudan. Euskaldungoa dagoen zorigaiztoko egoera murriztuan egonda, gainerako bi komunitate erdaldunek gurean duten aukera ideologikoa ezin du eduki hedabide eskaintzan.
|
|
|
Helduek euskara ikasi eta gero dakitenekin erabiliko badute, hein handi batean, aldeko jarrera eta motibazio integratiboarengatik izango da. Alde horretatik, esatekoa da dezentetan irakasleak direla ikasleek
|
duten
euskaldun eredu ia bakarra edo bakarrenetako bat. Badago, beraz, hor arlo bat aztertzea merezi duena:
|
|
|
Eskolak euskaldundu behar zuena ez du euskaldundu, eta heldu erdaldunak ez
|
du
euskaldun izateko gogorik, euskaldun larriak alfabetatzeko ez duen modu bertsuan. Sagrario Alemanek barren barrenetik ezagutzen du euskalgintzako sail honen historia.
|
|
|
Zinez eta benetan, gizarte integratuaren aurkako sendabidea ote da gogoko
|
duguna
euskaldun izan eta bizi nahi duenari euskararen lurralde askatuak opa izatean. Apika, gertatzen zaigunak izan lezake beste azalpen bat.
|
|
|
Bertso hauetan, Euskal Herriaren historia laburtzen da. Azpimarratzekoa
|
dugu
euskaldunak direla sujeto politikoak. Garai berberean, Bixenta Mogelek Abandon argitaratu zituen kopletan, aldiz, bizkaitarrak dira:
|
|
|
Eta ga lera horretan, ez atzerritarrak (40), etxekoak dira errudunak, Euskeria indepen dentea izan zen garaian ere gaztelania izan baitzen beren hizkuntza ofiziala (41). Goi klasekoek ez baitute erabiltzen gizarteko beren harremanetan, gizar te mugikortasunean aurrera egin nahi
|
duten
euskaldunentzat oztopo bat beste rik ez da (42). Horregatik dago bere erabilera baserritarren mundura mugatua, eta hauek ere amorratzen daude gaztelaniaz egiteko, arrotz bilakatu zaien etxe an sarbidea izan dezaten.
|
|
|
Horrez gainera, liburuak badu dibulgaziozko dimentsio interesgarri bat, Filosofianmurgildu nahi
|
duen
euskaldunarentzat erreferentzia baliagarria dela uste dugu. Batetik, filosofiaz interesatzen den edonork, diziplina honetan erakargarrien zaizkion gaietan nondik hasi eta nora jo ikusi ahal izango baitu, Eta, bestetik, norberak gaiok modu akademikoan jorratzerakoan, kontuan izan beharreko irizpide formalak ere eskaintzen baitira.
|
|
|
Batasunik gabe ezin da ezer egin. Euskerak ez
|
badu
euskaldunek elkar ulertzeko eta kultura irits ahal izateko balio, zertarako nahi dugu. Ez bide gara gauza arloteriatik irtetzeko.
|
|
|
Euskal Herriko Euskaltzaindiak, ordea, ez
|
du
euskaldun gobernu bat ere bere alde. Aitzitik, kontra ditu dituen biak.
|
|
|
Nere Aberria Euskal Herria da; eta Euskadi beharrezko
|
dugun
euskaldun erresuma. Baiña hau haren zerbitzuko da, eta ez alderantziz.
|