|
2000
|
|
|
Non hasi eta noraino iritsi zehazteko lagungarri zaigu Nafarroako bi idazleren
|
lan
bana jendaurreratze dataz baliatzea. Horrela, Felipe Riusen Polaro id liburuko irudiak argi bihurtu ziren unerako honako kronika honen iazko edizioa itxia zegoen modu berean, oraingo lerro hauen amaiera erabakia dago Aingeru EpaltzakRo ck ’ n’Ro ll izenekoaren aurkezpena iragarria duenean.
|
|
|
Gizasemeek egindako
|
lanen artean
gogoan gelditu dira Mikel Tabernaren Errege eguneko panpina ipuin saritua, Jokin Muñozen Atlantidara biajia ibilaldi zelebre eta ironikoa, edo Alberto BarandiaranekHe min gw ay idazle edantzale nobelsaridunaz eginiko biografia.
|
|
|
Festen hordikeria hitz lerrokadak zuzen idatzi ahal izateko oztopo gaindigaitz delako ziurrenik, Sanferminen inguruko martxandising aren arloan bazen hutsune bat, nabarmena, gaiaz libururik ez izatea, tuN ristendako orri gutxiko argitalpentxoetatik haratago. Hu<3 tsune horri antzeman eta taxuzko
|
lan
batekin betetzen ass matzea merezimenduzkoa da, behingoz erdal elebakarzaleei aurrea harturik, lurralde honetako bi eletan eskaini baitzaie hiriko bizilagun eta bisitariei hainbeste maite dituzten ospakizunen gaineko liburua, zabalkunde handiko uj esku opari izateko moduan diseinatua.
|
|
|
Gazteleraz emaniko nafar literaturan,
|
lan
bereizgarria da Sanchez OstizenLa flecha del miedo nobela mardula. Obsesio pertsonalei behin betiko kitto emateko ariketa da, mendekantza gupidagabea.
|
|
|
Obsesio pertsonalei behin betiko kitto emateko ariketa da, mendekantza gupidagabea. Beti ere, tamaina txikiagokoa izanagatik interes handiagokoa da agian Sanchez Ostizen beraren esku artetik atera den beste
|
lan
bat. Hiru liburutto ñimiño (12 zm. luze, 10 zm. zabal) dira, hirurak bat eginik, sasi faksimilean argitaratuak.
|
|
|
Hiru liburutto ñimiño (12 zm. luze, 10 zm. zabal) dira, hirurak bat eginik, sasi faksimilean argitaratuak.
|
Lan
honek ahanzturatik atera digu Gabriel de Biurrun Garmendiaren oroitzapena. Iruñeko idazle, pentsamenduz eta sentimenduz euskaltzale, nazional faxisten mendeko Iruñean eman zuen argitara bere titulurik ezagunena, El coqueto Don San cho Sanchez.
|
|
|
Ez da berria historiaren irakaskuntza doktrina politikoen zerbitzura erabiltzea. Ezta ere dogman oinarriturik inkisidore
|
lanetan
ibiltzea ere. Espainiaren historiak erakutsi digu hori.
|
|
|
Eraikuntzaren aldia da. gorantza doa moneoren artxibategia; lurpea sakon hustu dute Kongresuen Jauregi eta Auditoriuma izanen direnen zimentarriak sustraitzeko; Oteizaren Museoko
|
lanak
aurreratuak bide daude Altzuzan. Asmo hutsean Iruñeko Ziudadela Arte Garaikideen topaleku bihurtzearena.
|
|
|
Arau berriak datoz, karramarroen moduan atzera egiteko. Urte hasieran iniziatiba harturik zebilen euskal jendea ahal bezala ari da defentsa
|
lanean
azken hilabeteotan. Erresistentzian eusteko indarrak biltzen.
|
|
|
Aldaketa handia eman da urtebetean nafar gizartearen dinamikan. Eta egia izanik ere zenbait pentsalari artikulistak egina zutela euskararen aurkako erauntsiari koN bertura ideologikoa emateko
|
lana
, euskaltzaleen ahalak egiazki ahuldu dituen faktorea beste alde batean ageri da. sEuskaltasunaren izenean joka, hilka, ari dira batzuk. Eus kalerroa duen guztia kutsatua dago.
|
|
|
Oro har, euskara eta euskalgintzaren alorrean garai ilunak datozkigula ezin ukatuko dugu. Aurreko urtean garbi geratu zen Kontseiluaren sorrera eta
|
lana
txalogarriak izan direla euskaldun guztiontzat, bai motor gisa (orain arte ikusi ez den maila batean, era bateratuan eta ukitu gabeko sektoreetara iritsita, industria adibidez), bai euskalduntze prozesuan sinesten duten gehienen ahaleginak bildu eta elkartzeko ardatz gisa ere. Baina, egungo errealitatea ikusita, itxaropentsu eustea ez da ahuntzaren gauerdiko eztula.
|
|
|
Oso deigarria izan da Kutxak hartu duen erabakia. Javi Cilleroren
|
lana
saritua izan zen 1999ko Donostia Hiria lehiaketan eta antolatzaileak, aurrezki kutxa horrek, ardura bere gain hartu eta taulara eramatea erabaki zuen, produktore, manager eta saltzaile bihurtuta. Baliabide ugari eskaini zaizkio lan honi eta oso txalotzekoa da ekimen hau, non eta ez den egun bateko lorea.
|
|
|
Javi Cilleroren lana saritua izan zen 1999ko Donostia Hiria lehiaketan eta antolatzaileak, aurrezki kutxa horrek, ardura bere gain hartu eta taulara eramatea erabaki zuen, produktore, manager eta saltzaile bihurtuta. Baliabide ugari eskaini zaizkio
|
lan
honi eta oso txalotzekoa da ekimen hau, non eta ez den egun bateko lorea. Oso garrantzitsua da zirkulua osatzea lortzen delako:
|
|
|
Oso garrantzitsua da zirkulua osatzea lortzen delako: idazteari bidea eman, saritu, gehienetan antzezten ez diren sariketetara aurkezturiko sorkuntzazko
|
lanei
antzerkigintza profesionalean leku egin eta salmenta bermatu. Finantza erakundeek, erakunde publikoek eta besteek badute eredurik euskaraz sorturiko antzerkigintza sustatzeko.
|
|
|
Finantza erakundeek, erakunde publikoek eta besteek badute eredurik euskaraz sorturiko antzerkigintza sustatzeko. Ez baita nahikoa gero eta ugariago diren sorkuntzazko antzezlanak saritzeko lehiaketak antolatu eta
|
lan
horiek guztiak ahazturik geratzea.
|
|
|
Bestalde, antzerki amateurrak ez ditu une gozoak bizi. Tradizio handiko talde asko aritzen ziren
|
lanean
Euskal Herrian, baina gaur egun oso gutxi dira obra berria prestatzen ausartzen direnak. Horren adibide garbia Azpeitiko Antzerki Jaialdia da, antzerki amateurraren berariazko eremua izana, gaur egun ia testimoniala bihurtu da euren parte hartzea eta antzerki talde profesionalek osatzen dute ia guztiz kartelera.
|
|
|
Gero eta zailagoa da horrelako tradizioa duen funtzionamenduari jarraipena ematea. Baina azken batean, hori dena gertatzearen arrazoia, erakunde publikoen babes falta da eta, era berean, halako taldeentzako antzoki sare bat ez antolatzea, prestatzen diren
|
lanak
eskaintzeko aukera izateko. Horrekin batera, antzerki talde profesionalek eta ikus entzunezko komunikabideek herriz herri maila amateurrean aritzen ziren aktoreak, gazteak zein beteranoak, talde hauei zurrupatu izana ere bada lanerako oztopo, jakina baita horregatik ez direla afizionatuaren esparrutik behin betiko ateratzen.
|
|
|
Baina azken batean, hori dena gertatzearen arrazoia, erakunde publikoen babes falta da eta, era berean, halako taldeentzako antzoki sare bat ez antolatzea, prestatzen diren lanak eskaintzeko aukera izateko. Horrekin batera, antzerki talde profesionalek eta ikus entzunezko komunikabideek herriz herri maila amateurrean aritzen ziren aktoreak, gazteak zein beteranoak, talde hauei zurrupatu izana ere bada
|
lanerako
oztopo, jakina baita horregatik ez direla afizionatuaren esparrutik behin betiko ateratzen. Zirkuitu
|
|
|
Antzerki eskolen egoera hobetzen ari dela ematen du. Egiten duten
|
lanaren
errekonozimenduak klandestinitatearen esparrua gainditzen lagundu die eta homologazioa, mailakatzea, bateragarritasuna eta antzerkia unibertsitateko karrera izatea bilatu behar da gaur egun. Talde profesionalak, erakunde publikoak eta ikus entzunezko komunikabideak jabetuta daude beharrak asetzeko adina aktore prestatzeko duten gaitasunaz eta ez litzateke txarra bide honetatik esfortzuak bateratz...
|
|
|
Horietariko askok atera berria (edo ateratzear) dute lehen liburua (Meabe, Etxaniz Rojo, Unzueta, Merino, Estankona, Urrutikoetxea, Gabiria, Suarez, Egaña), baina gazteak izanagatik, ez dira berriak idazgintzan. Batzuek baN dute urtetako
|
lana
atzean, eta hainbatek, ipuin edo poemak argitaratu dituzte han hemenka, eta kajoiak bete bes terik dituzte, lan ineditoekin.
|
|
|
Horietariko askok atera berria (edo ateratzear) dute lehen liburua (Meabe, Etxaniz Rojo, Unzueta, Merino, Estankona, Urrutikoetxea, Gabiria, Suarez, Egaña), baina gazteak izanagatik, ez dira berriak idazgintzan. Batzuek baN dute urtetako lana atzean, eta hainbatek, ipuin edo poemak argitaratu dituzte han hemenka, eta kajoiak bete bes terik dituzte,
|
lan
ineditoekin.
|
|
|
Bestalde, eta ugaritasunaren ondorioz, gero eta gehiago begiratzen zaio idazlearen
|
lanari
, eta ez bere izenari. " Izenik gabeko" idazle gero eta gehiagoren liburuak dira aipagarri.
|
|
|
" Izenik gabeko" idazle gero eta gehiagoren liburuak dira aipagarri. Gero eta gazte eta ezezagun gehiagok idazten dituzte kalitatezko
|
lanak
, freskotasun handiaz idatzi ere, eta betiko" behi sakratuek" literatura ona egin dute, maila mantendu nahi izanez gero.
|
|
|
Hala ere, eta honekin batera esan behar da," betiko izenek" ere erronkari eutsi diotela (Izagirre, Urretabizkaia, Lertxundi, Irigoien, Txiliku, Igerabide). Pozgarria da ikustea orain 20, 25 eta 30 urte hasi ziren haiek zer nolako
|
lan
interesgarriak ari diren argitaratzen.
|
|
|
Orain arte esandakoari, emakumeen literatura gehitu behar diogu. Euskal literaturaren historian inoiz ez da hainbeste emakume izan, ezta emakumeek idatzitako hainbeste
|
lan
argitaratu ere. Areago.
|
|
|
Ez enoratu (emakumeak" gardenak" izan gara une batzuetan) eta ez nabarmendu, formolean gorde behar den ale bitxia bailitzan. Espero dezagun egun batean emakume idazleek erantzun behar ez izatea beren sexuari buruzko galderei,
|
lan
bat plazaratzen duten bakoitzean.
|
|
|
Ugaritasuna bai, barietatea ere bai, kopuru gero eta handiagoak, baina non dago kritika? Zeinek lagunduko dio irakurleari
|
lanen
baliotasuna neurtzen. Kantitateak alde ona du, baina garaua eta lastoa bereizteko tresna gutxi du irakurleak.
|
|
|
Aurreko urteetako zurrumurrua oihu bihurtzen ari da: planifikazio sistematikoa behar da bertako
|
lanak
kanpoan ezagutuak izan daitezen.
|
|
|
Edonola ere, kanpora jotzeko formula hoberena
|
lan
onak egitea da, eta hori ez dago ez editoreen ez erakundeen esku. Idazleen lana, lan garrantzitsuena.
|
|
|
Edonola ere, kanpora jotzeko formula hoberena lan onak egitea da, eta hori ez dago ez editoreen ez erakundeen esku. Idazleen
|
lana
, lan garrantzitsuena.
|
|
|
Edonola ere, kanpora jotzeko formula hoberena lan onak egitea da, eta hori ez dago ez editoreen ez erakundeen esku. Idazleen lana,
|
lan
garrantzitsuena.
|
|
|
Baina gorago esandakoak balio du hala ere: irakurzaletasuna pizteko biderik hoberena, irakurleari kalitatezko
|
lanak
eskaintzea da, arloa edozein dela ere.j
|
|
|
N Muskildiko gazteak laudorioztatuko nituzke. Benetan, alimaleko
|
lana
egin dute, bai egoitzako eraberritze lanetan, sbai kanpainako jardueretan eta hau guztia dohaintasun osoz, jakina. Bere euskaltasunari zentzu bat ematen dion gazteria bat da, zinez, Muskildikoa, eta Xiberoko Botzaren egonleku berria ikuskatzerat etorriko zaretenok, muskildiar gazte horien esku hartze oso handiaz gogoratuko zaretelakoan nago.
|
|
|
N Muskildiko gazteak laudorioztatuko nituzke. Benetan, alimaleko lana egin dute, bai egoitzako eraberritze
|
lanetan
, sbai kanpainako jardueretan eta hau guztia dohaintasun osoz, jakina. Bere euskaltasunari zentzu bat ematen dion gazteria bat da, zinez, Muskildikoa, eta Xiberoko Botzaren egonleku berria ikuskatzerat etorriko zaretenok, muskildiar gazte horien esku hartze oso handiaz gogoratuko zaretelakoan nago.
|
|
|
Alferk eriarekin, oro nekhe dira;
|
lanarekin
oro erretch dira. Esaldi biribila —esan nuen nire bostean—, egitekoak eta eginak ondo bereizten dituena.
|
|
|
Urtetan ibili zen euskal idazle eta sermolari. Haren
|
lanak
ere, antzinatik ziren argitaratu gabeak, Ica siquizunac batik bat. Ez, horratio, euskaldunen ahoetan ez deduzko eta ahaztuta, bizi bizirik eta oroigarri baino.
|
|
|
Hor izan luke zinezko —eta ez itxurazko— habia eta egonlekua euskal kultura anitz eta zabalak, aukera bakarrekoa baino, euskarari berari bide desberdinak eskain diezazkiokeena. Horretarako, alabaina, Euskaltzaindiak bereganatu behar ditu hizkeraren neurria emateko ardura eta kezka, historiatik, tradiziotik eta
|
lanetik
datorkionari eutsita.
|
|
|
2000 urtea (ikusle gutxi ohi dituen) antzerkia eginez hasi zen euskarazko kulturarentzat, eta Mari Sorgin deituriko
|
lan
berria taularatu zuen Taupada taldeak Elgoibarren. Ezin zitzaion egokiago eman hasiera milurtekoari, ezen, metafora arrunt bat paratuz, antzerki, errepresentazio, edo itxuratzea baita maiz gure kulturako jendearen izanaren ezkutune eta babestoki.
|
|
|
Batzuek, Kirikiñok, Lizardik, Mitxelena biak, Txillardegik edo Martin Ugaldek bereziki aipatu dute Unamuno, haren aurka egiteko edo harekin literatur elkarrizketan aritzeko. Beste batzuek, mugimenduaren frogarik onena ibiltzea bera izaten dela jakinik, Unamunoren hitzek sakonean zeukaten egia ezaguturik,
|
lanean
jardun dute kartsuki, behialako larreko hizkuntza hura gaurko aro berriko kultur mintzaira bilaka dadin, herenegun aitzin hil zitzaigun pentsalari eta euskaltzainak, Federiko Krutwigek praktikan egin zuen bezala.
|
|
|
12 Klasikoak fundazioak, giza zientzietako autore nabarmenen pentsaera eta zientzi
|
lanak
euskaraz argitaratzeko xedeari jarraikiz, 1994.ean Unamunoren Del sentimiento tragico de la vida liburua eman zuen argitara Bizitzaren sentimendu tragikoaz izenburuarekin. Bestaldetik, Elkar editorialak 1996.ean autore beraren beste obra bat argitaratu zuen, Kristautasunaren agonia, alegia.
|
|
|
Halako jakinduriaz non esan bailiteke gure ruralismo guztiak deskubritu ezin izan zuen Naturaren kantore handi bat dugula bere obra. Ez ordea jarrera ideologiko edo aldeaurreko hautu baten ondorioz; ez dugu haren
|
lanetan
deus aurkituko elaborazio hutsez egina, dena ematen zaigu lehenagoko hausnartze zuhur baten ostean —hitzaren adiera jatorrean," auzmartze" baten ostean, berak esanen lukeen gisan—, Perurena zentzumenen poeta delako lehenik: berezko dohain garesti horixe dauka.
|
|
|
beste poeta bat. Badakit Rikardo Arregik ezagutzen zuela Montoiaren
|
lana
, eta ez bera bezala gasteiztarra delako, baizik eta hura bezala irakurle handia delako. Arregi oso kontzientea da malkoa, alegia, lirika, oso landua dagoela, gai eternalek —heriotzak, maitasunak, maitasun ezak... — eragindako komunleku handi bat besterik ez dela.
|
|
|
Egia da" Zazpiak Bat" izeneko poema egin zuela, egia da semeari aizkora eskuan hartu eta indarka hasteko esaten diola galdutako foruei eginikoan, baina funtsean ez du beste Euskal Herria bat amesten, eta ez da zapaldu bat, subjektiboki. Orixe zapaldu handi bat da, ezin du malenkonian aterbetu, atzean uzten duena herri baten suntsimendua izan da, eta urteetako alferrikako
|
lan
bat, maila pertsonalean. Bi polo horien artean," Amerikako pampetan" eta" Amate baten itzalpean" poemek hartzen duten mende erdi horretan eta biek ere ordezkatzen duten jarrera guztiz kontrajarri horien artean kokatzen da, nolabait, exilioko poesia.
|
|
|
Gazte zelarik ere, ikasketak amaitzen ari zen Belgikatik igorri zizkion bere zirriborroak Lizardiri. " Olerkari arnasa izanik iruditzen zait
|
lanari
ez diozula ekiten behar adina astiz, bihotzean dezuna lasterregi jalgitzen dezula, hots, neurtitza aski landu gabe, bixitu gabe". Lizardiren diagnostikoa zuzena zen hagitz; esan liteke gerora ere Zaitegik ez zuela bere poesigintza behar adina landuko, gogoz ekin zion arren.
|
|
|
Poema bietan metafora zuhaitza da, baina Arestiren begiak ez du naturan pozgarri, gizakiari erreparatzen baitio lehenik, horixe da batetik bestera dagoen koska ikaragarria. Lizardiren poeman" aizkora ankerrak" bota du zuhaitza; itzaina keinu tragiko bat diseinatzeko baliabidea besterik ez da;
|
lana
bazegoen, langilerik ez. Arestirentzat zuhaitza lanaren metafora da, ankerkeria ez dago zerran, baizik eta langileei eragiten zaien izerdian.
|
|
|
Lizardiren poeman" aizkora ankerrak" bota du zuhaitza; itzaina keinu tragiko bat diseinatzeko baliabidea besterik ez da; lana bazegoen, langilerik ez. Arestirentzat zuhaitza
|
lanaren
metafora da, ankerkeria ez dago zerran, baizik eta langileei eragiten zaien izerdian. Lizardik urrunean entzunarazten digun zerra hotsak zirrara sentimental batez durduzatzen gaitu, zerrautsak errautsa ekarki gogora...
|
|
|
Neurtzerakoan antiojuak bustitzen zitzaizkiola esaten digu poetak. Negar egiten duela ulertzen dut nik, gizonaren ahuleziaren eta
|
lanaren
handiaren arteko desorekak amorratuta, inpotentziak gainez eginda. Malkoa isurtzen zaion aldi bakarra du ia bere obra osoan, eta zeharbidez aitortzen digu, ahalke da, ez du lirikotasun merkea egin nahi edo sentimentalkeria baliatu.
|
|
|
Baina nire joera klasikoak Zurbaran pintore espainiarrarengana eraman nau berriro ere, Bilboko Arte Ederretako Museoa azken bizpahiru urte hauetan, Migel Zugazaren zuzendaritzapean, egiten ari den
|
lan
azpimarragarriaren azken isla. Ez dituzte pintorearen lan gehiegi zintzilikatu Bilbokoan, baina bai extremadurarraren maisutasuna nabaritzeko adina.
|
|
|
Baina nire joera klasikoak Zurbaran pintore espainiarrarengana eraman nau berriro ere, Bilboko Arte Ederretako Museoa azken bizpahiru urte hauetan, Migel Zugazaren zuzendaritzapean, egiten ari den lan azpimarragarriaren azken isla. Ez dituzte pintorearen
|
lan
gehiegi zintzilikatu Bilbokoan, baina bai extremadurarraren maisutasuna nabaritzeko adina. Espainiako Urrezko Mendearen pintoreak Berpizkundean nagusitu zen estiloari zenbaterainoko mugak ipini zizkion, edo barrokoaren bidea jorratu ondoren estilo klasikora itzuli zen ala ez, orrialde askotan irakurri ahal izan dugu guztiok dagoeneko.
|
|
|
Artearen balioaz behin baino gehiagotan aritu gara orrialde hauetan, artearen balioaz baino gehiago artearen definizioaz ere bai, beti ere hitz handi hauek jakitunen esku uzteko, eta artea bera definitzea
|
lan
nekeza dela esateko.
|
|
|
|
Lan
bati, edozein lani, artistiko adjektiboa erantsi ahal izateko emozionatu egin behar duela iruditu zait beti, nolabaiteko emozioa sortu lan hori apreziatzen duenarengan, lan hori ikusi, entzun, irakurri edo ukitzen duenarengan. Ez guztiengan, noski, nahikoa baita pertsona bakar batek, edo artistak berak bakarrik nabaritzea lanak baduela eraginik berarengan, berria den zerbait sortarazi diola.
|
|
|
Lan bati, edozein
|
lani
, artistiko adjektiboa erantsi ahal izateko emozionatu egin behar duela iruditu zait beti, nolabaiteko emozioa sortu lan hori apreziatzen duenarengan, lan hori ikusi, entzun, irakurri edo ukitzen duenarengan. Ez guztiengan, noski, nahikoa baita pertsona bakar batek, edo artistak berak bakarrik nabaritzea lanak baduela eraginik berarengan, berria den zerbait sortarazi diola.
|
|
|
Lan bati, edozein lani, artistiko adjektiboa erantsi ahal izateko emozionatu egin behar duela iruditu zait beti, nolabaiteko emozioa sortu
|
lan
hori apreziatzen duenarengan, lan hori ikusi, entzun, irakurri edo ukitzen duenarengan. Ez guztiengan, noski, nahikoa baita pertsona bakar batek, edo artistak berak bakarrik nabaritzea lanak baduela eraginik berarengan, berria den zerbait sortarazi diola.
|
|
|
Lan bati, edozein lani, artistiko adjektiboa erantsi ahal izateko emozionatu egin behar duela iruditu zait beti, nolabaiteko emozioa sortu lan hori apreziatzen duenarengan,
|
lan
hori ikusi, entzun, irakurri edo ukitzen duenarengan. Ez guztiengan, noski, nahikoa baita pertsona bakar batek, edo artistak berak bakarrik nabaritzea lanak baduela eraginik berarengan, berria den zerbait sortarazi diola.
|
|
|
Lan bati, edozein lani, artistiko adjektiboa erantsi ahal izateko emozionatu egin behar duela iruditu zait beti, nolabaiteko emozioa sortu lan hori apreziatzen duenarengan, lan hori ikusi, entzun, irakurri edo ukitzen duenarengan. Ez guztiengan, noski, nahikoa baita pertsona bakar batek, edo artistak berak bakarrik nabaritzea
|
lanak
baduela eraginik berarengan, berria den zerbait sortarazi diola. Sentsazio berri bat esperimentarazi.
|
|
|
...hartuko balu, berehala konturako da, hala ere, zabalegia dela artea definitzeko tresna gisa, labean ondo egindako legatz bat ere kabituko litzateke-eta artearen atalen batean; eta zabalegia den neurri berean, muga zorrotzegiak jartzen dituela pentsatzea ere litekeena da, artetzat onartu baikenuke gorrotoa, nazka, barregura maltzurra, inbidia edota egilearenganako lastima sortarazten digun edozein
|
lan
.
|
|
|
Izan ere, artea arte gisa onartzeko ez dago zertan errespetatu artelana, eta are gutxiago
|
lan
horren egilea. Baina guk norbaiti artista izena ukatzeak ez du gutxituko lanaren balioa, lanak berezko baliorik baldin badu behintzat, nahiz eta alderantzizkoa gertatzea posible izan:
|
|
|
Izan ere, artea arte gisa onartzeko ez dago zertan errespetatu artelana, eta are gutxiago lan horren egilea. Baina guk norbaiti artista izena ukatzeak ez du gutxituko
|
lanaren
balioa, lanak berezko baliorik baldin badu behintzat, nahiz eta alderantzizkoa gertatzea posible izan: alegia, baten bati artista estatusa aitortzeak, horrek bai, lanaren balioa areagotu dezake.
|
|
|
Izan ere, artea arte gisa onartzeko ez dago zertan errespetatu artelana, eta are gutxiago lan horren egilea. Baina guk norbaiti artista izena ukatzeak ez du gutxituko lanaren balioa,
|
lanak
berezko baliorik baldin badu behintzat, nahiz eta alderantzizkoa gertatzea posible izan: alegia, baten bati artista estatusa aitortzeak, horrek bai, lanaren balioa areagotu dezake.
|
|
|
Baina guk norbaiti artista izena ukatzeak ez du gutxituko lanaren balioa, lanak berezko baliorik baldin badu behintzat, nahiz eta alderantzizkoa gertatzea posible izan: alegia, baten bati artista estatusa aitortzeak, horrek bai,
|
lanaren
balioa areagotu dezake.
|
|
|
hik hire pinturarekin gizakia ren bakardadeak sortzen duen zirrara azpimarratzen duk behin eta berriro, tristura islatzen duk kolore ilun horiek erabiliz, bel du rra sortzen didak espazio geometriko huts eta ikaragarri ho riek oihalean jartzen dituanean, niri, kristaua eta katolikoa naizen honi, Jainkoak sortuak garela sinesten dudan honi, mundua ren edertasuna edozertan nabari nukeen honi, gizakia bakarrik ez dagoela badakidan honi, gure transzenden tziaz jabetzen naizen honi... Hirea ez zetorrek nirea rekin bat, hi nirea desegiten saiatzen ari haiz hire
|
lan
horien bitart ez... Hi rea ez duk, beraz, artea; hi ez haiz artista, hire ustezko arte lan horiek ez zidatek niri ezertarako balio... Hainbat teknika erabiltzen jakingo duk, beharbada, baina horretantxe gelditzen haiz... benetako artearen muga zeharkatu ezinik.
|
|
|
hik hire pinturarekin gizakia ren bakardadeak sortzen duen zirrara azpimarratzen duk behin eta berriro, tristura islatzen duk kolore ilun horiek erabiliz, bel du rra sortzen didak espazio geometriko huts eta ikaragarri ho riek oihalean jartzen dituanean, niri, kristaua eta katolikoa naizen honi, Jainkoak sortuak garela sinesten dudan honi, mundua ren edertasuna edozertan nabari nukeen honi, gizakia bakarrik ez dagoela badakidan honi, gure transzenden tziaz jabetzen naizen honi... Hirea ez zetorrek nirea rekin bat, hi nirea desegiten saiatzen ari haiz hire lan horien bitart ez... Hi rea ez duk, beraz, artea; hi ez haiz artista, hire ustezko arte
|
lan
horiek ez zidatek niri ezertarako balio... Hainbat teknika erabiltzen jakingo duk, beharbada, baina horretantxe gelditzen haiz... benetako artearen muga zeharkatu ezinik.
|
|
|
Hau, noski, pentsamendua zertxobait elaboratua bada; zuzenean erantzun badaiteke: Hi ez haiz guretakoa, be raz hire
|
lanak
ez dik piperrik balio. Richard Wagner konpositoreak juduen kontra erakutsi omen zituen jarrerek, adibidez, Israelen gaur egun ere bere musikak sortzen duen gorrotoa esplikatzeko balioko luke artearen instrumentalizazio horrek.
|
|
|
Chillida leku izen xume bezain itsusia jarri dioten museo horrek, Donostiako Errekaldetik Galarretara doan errepidean dagoen museo horrek, balio bat badu gainerakoen gainetik: Chillida oraindik bizirik dago, eta ez da bera desagertu arte itxaron behar izan, bere
|
lana
guztion esku uzteko, berak Bachen musika adina maite duen baserri horretan. Baina balio positibo horrekin batera, kezkatu egin nau Chillidaren museoa zabaltzeak sortu duen oihartzun mediatiko ikaragarrian, bere obraren inguruko debate handirik ikusi ez izanak.
|
|
|
Baina balio positibo horrekin batera, kezkatu egin nau Chillidaren museoa zabaltzeak sortu duen oihartzun mediatiko ikaragarrian, bere obraren inguruko debate handirik ikusi ez izanak. Niri ere gustatzen zait Chillidaren
|
lana
, beste askori bezala, baina aho bakar batek hitz egin du Chillidaren lanaren inguruan aste guztiotan, eta faltan bota dut orain hamarkada batzuk Jorge Oteizarekin sortutako tirabira, haserre eta eztabaidak gaur egun berpiztu ez izana, ez Oteizarekin —ez zuten eta alferrik elkar besarkatu bi artistek, lehenagoko gorabeherak atzean utzi izanaren sinbolo gisa— baina bai Chillidaren obrak d...
|
|
|
Baina balio positibo horrekin batera, kezkatu egin nau Chillidaren museoa zabaltzeak sortu duen oihartzun mediatiko ikaragarrian, bere obraren inguruko debate handirik ikusi ez izanak. Niri ere gustatzen zait Chillidaren lana, beste askori bezala, baina aho bakar batek hitz egin du Chillidaren
|
lanaren inguruan
aste guztiotan, eta faltan bota dut orain hamarkada batzuk Jorge Oteizarekin sortutako tirabira, haserre eta eztabaidak gaur egun berpiztu ez izana, ez Oteizarekin —ez zuten eta alferrik elkar besarkatu bi artistek, lehenagoko gorabeherak atzean utzi izanaren sinbolo gisa— baina bai Chillidaren obrak dituen kritiko gogorrekin, baditu eta.
|
|
|
Beanen larruan sentitzen den pasarteraino). Kazetaritza
|
lana
literaturarekin uztartzen duen liburu honek berdin biltzen ditu bere orrietara Caracasko egunkarietako kontaktu orrialdeetako iragarki xelebreak nahiz titular handiak. Aristi erreportaietan trebatutako idazlea da, eta ironiaren irazitik pasata damaigu oraingoan ere Venezuelako bere ikuspegi guztiz pertsonalaren berri:
|
|
|
Koldo Izagirrek, hautaketa eta apailaketa
|
lana
egiteaz gain, hitzaurre labur bezain mamitsu bana idatzi dio autore bakoitzari. Liburuak merkeak izatea eta itxura xumea izatea nahi izan dute argitaletxekoek, eta horregatik izendatu dituzte kaiera eta ez liburu.
|
|
|
Durangoko azokara begira, Joan Mari Irigoienen eleberria izango da ziur aski aurtengo izarretako bat. Bi urte t’erdi buru belarri
|
lan
horretan aritu ondoren seiehun orrialdetik gorako eleberria taxutu du Altzako idazleak. Ez da edonolakoa izan bere erronka:
|
|
|
Garai hartan Estatu Batuetan webgune garrantzitsuenetan egiten ari ziren
|
lana
erabili zuten eredutzat egunkari elektroniko berria sortzeko. Acrobat programa informatikoa erabili zuten orrialdeak PDF formatuan lantzeko.
|
|
|
Ekimen honen sustatzaileak hasiera hasieratik jabetu ziren lantzen ari ziren proiektuaren helburuak epe luzera begira landu behar zirela, eta ezinbestekoa zela zutabe sendoetan oinarritzea. Horretarako
|
lan
talde berri bat sortu zuten, kazetaritzan, publizitatean eta marketinean arituko zirenak.
|
|
|
Egunkari garrantsitsuenen hemerotekan miaketa
|
lana
azken zazpi aleen artean ahalbidetzen bada, La Vanguard iaDigita l en kasuan aukera hau aurretik plazaratutako ale guztietara zabaltzen da, bilaketa sistema azkarra erabiliz.
|
|
|
Berehala jabetu ziren tresna informatiko berriek eskaintzen zituzten ahalbideez. Buru belarri ekin zioten lanari eta
|
lan
setati honen adierazle gisa aipatu behar da nabigatzaile propioa sortzera ausartu zirela. Laster ohartu ziren ekimenak ez zuela etorkizunik, besteak beste, mundu mailako erraldoien aurka ez zutelako zer eginik.
|
|
|
Prozesu honen guztiaren hasieratik ohartu ziren komunikazio tresna honen berezitasun nagusiena internautekin sortzen den elkarrekintzan oinarritzen dela. Bi norabidedun komunikazio mota hau izan da beti El Mundo ren
|
lana
gidatu duen iparrorratza. Baieztapen honen adibide argia, zibernauten artean albisteak bozkatzeko erabiltzen duten prozedura dugu.
|
|
|
Estatu Batuetara begiratu zuten han egiten zenetik ikasteko. Beste webgune batzuen artean USA Today ren eredua hartu zuten
|
lanaren
oinarri gisa, on line arloan zuten eskarmentu eza gainditu nahian. Lanari ekin zioten negozio berri bati erantzun zuzena emateko asmotan, kontuan izanik produktuen aniztasuna derrigorrezkoa zela kudeaketaren ikuspegitik.
|
|
|
Robert Cailleu frantziarraren ikerketa
|
lanetan
oinarritzen da hein garrantzitsu batean. WWW delakoak Interneten erabilpena erraztu zuen eta egunkari batzuk amaraunean egoteko aukera aztertzen hasi ziren.
|
|
|
Paperezko eta Interneteko edizioen arteko paralelismo eza hobeto ulertzeko, internautaren soslaia azpimarratu litzateke: gaztea, diruduna eta
|
lanetik
konektatzen dena gehienbat. Hauek ez dira, gaur egun behintzat, prentsaren erosle gehienen ezaugarriak.
|
|
|
Proiektua handizalea zen eta 50 kazetariz osatutako
|
lan
taldearekin abiatu zen. Bere zerbitzuak doanekoak izanik publizitatea du diru iturri nagusia.
|
|
|
Liberalismoak kultura alboratu izanagatik zenbait autorek ideologia honen gaurkotze eta egokitze
|
lanari
ekin diote. Haietatik guztietatik, egin duen gutxiengo kulturalen defentsagatik nabarmendu da azken urteotan Kymlicka filosofo kanadarra, liberalismoaren parametroen barne beti ere (1989, 1996) 7 Autore honen ustez, gutxiengo nazionalek8 aldarrikatzen dituzten eskubide kolektiboak liberalek horrenbeste estimatzen dituzten eskubide indibidualekin bateragarriak dira, nork bere bizitza onaz aukeratzea ahalbidetzen dituzten eskubideak, hain zuzen ere.
|
|
|
Alderdi horri dagokionez aipatu behar ditut, besteak beste —idazkia asko ez luzatzeko asmoak mugaturik—, Jose Luis de la Granjak (Galeuzca hitzarmenaren eta" propaganda eta nazioarteko politika" bateratuak egiteko sinatzaileek hartu zuten erabakiaren analisia), Xose Estevezek (penintsulako periferiako nazionalismoen arteko harremanei buruz egindako analisian hitzarmenen" nazioarteko" osagaia aipatu zuen atal bereizi batean), Xose M. Nuñez Seixasek (doktorego tesia: ...dako eragina), Jose Maria Lorenzo Espinosak (Irlandako nazionalismoak Euskadikoan izandako eragina), Juan Carlos Jimenez de Aberasturik (Euzkadiko Batzar Nagusiak Londresen gauzatutako ekimenen bilduma dokumentala) eta Koldo San Sebastianek (New Yorkeko Euskal Ordezkaritzaren materialen bilduma) egindako ekarpenak, eta, horiez gain, Iñaki Agirre Zabalak Nazioarteko Harremanen ikuspegitik egindako
|
lana
ere (euskal eremu integratuaren eredu historikoak eta nazioarteko gainerako eremuekiko artikulazioa).
|
|
|
1
|
Lan
honek Alexander Ugalde Zubirik egindako doktorego tesiaren emaitzak laburbiltzen ditu. Tesi hori 1995eko urtarrilean irakurri zen, Euskal Herriko Unibertsitatean, eta Francisco Aldecoa Luzarragak, Nazioarteko Harremanetako katedradunak, zuzendu zuen.
|
|
|
Jokin Zaitegik, Euzko Gogoa12 etxean argitaratzeko asmoz, Guatemalatik Euskal Herrira itzultzeko erabakia hartu zuen. Euzko Gogoa ren historia, ostera, 1949an hasi zen; urte horretan, Zaitegik, Andima Ibiñagabeitiaren laguntzaz, euskara hutsez eta goi mailako eduki kulturalez egindako aldizkari bat argitaratzeari ekiten dio, honela, urte horietan euskal kulturaren proiektu aitzindaria izango den
|
lana
aurrera eramanez. Zergatiak Zaitegik berak azaldu zituen:
|
|
|
Euzko Enda, Euzko Deya, Ge rn ikaeta Euzko Gogoa. Hauetan, lehen eskuko informazio iturri aberatsa eta balio handiko testimonioak eta
|
lanak
aurki ditzakegu, nahiz eta oraindik gutxi baloratuta eta aztertuta izan. Dena dela, Franco hil ondoren, horietatik lehen etapako Euzko Deya eta Gernika berrargitaratu direla esan beharra dago.
|
|
|
Aldizkariaren bigarren zenbakia 1948an agertu zen, behin 1946an Picavea hil eta gero.
|
Lan
horren ardura nagusia, hasierako lau zenbakietan, Juan Thalamas Labandibarren eskuetan gelditu zen hein handi batean; bosgarren zenbakitik aurrera, aldiz, kezka hori Isidoro de Fagoagak jaso zuen, abeslari eta idazle beratar hori Argentinatik itzuli ondoren. Zenbaki horretan, argitaratzaileek oso garbi uzten zuten, gizazaletasuna eta aniztasuna errebindikatuz, lehenengo aitzindariaren jarraitzaileak izateko borondate sutsua zutela.
|
|
|
JOSE RAMON ZABALA Z',_, „__ ranco jeneralaren altxamenduak eragindako erbesteratzeak gure kulturaren arrastoak munduan zehar indarrez eraman zituen, gaur egun zoritxarrez ahaztuta edo, sarritan, gure artean nahiko ezezagunak gelditu direnak, hain zuzen. Behin baino gehiagotan Euskal Herritik at eginiko
|
lanak
betirako galdu dira, eta hori gertatu ez denean, bigarren mailako ekimen bezala gogoratu dira, balio gutxiko lan boluntarista baten emaitza kaskar bezala. Errealitatea ez da hori izan, eta askotan, balio handiko ekimenak estatu desberdinetan sakabanatuta gelditu izan dira.
|
|
|
JOSE RAMON ZABALA Z',_, „__ ranco jeneralaren altxamenduak eragindako erbesteratzeak gure kulturaren arrastoak munduan zehar indarrez eraman zituen, gaur egun zoritxarrez ahaztuta edo, sarritan, gure artean nahiko ezezagunak gelditu direnak, hain zuzen. Behin baino gehiagotan Euskal Herritik at eginiko lanak betirako galdu dira, eta hori gertatu ez denean, bigarren mailako ekimen bezala gogoratu dira, balio gutxiko
|
lan
boluntarista baten emaitza kaskar bezala. Errealitatea ez da hori izan, eta askotan, balio handiko ekimenak estatu desberdinetan sakabanatuta gelditu izan dira.
|
|
|
Produkzio horren barruan, esan daiteke batik bat aldizkariak direla gehienbat oraingo ahanzturaren beste erbeste horretan erori direnak. Hau ulertzeko,
|
lan
mota horien heterogeneotasuna eta haiek osotasunean biltzeko zailtasunak izan behar ditugu kontuan. Ondoko lerro hauetan, horri nolabait buelta emateko beste saiakera txiki bat egingo dugu, Europan garatu zen atzerriko hemerografia aztertuz, oroz gain Iparraldetik hasita, Frantzia eta Erresuma Batuan.
|
|
|
Iparraldean, geroago Ameriketan gertatuko den bezala, fenomeno bitxi bat eman zen, alegia, ailegatzen ziren intelektualen
|
lanak
bertakoek egindakoekin nahastuko zirela, batzuetan bereizteko zaila izateraino. Historikoki hau ez zen gauza berria izan; esaterako, errealitate hau baieztatzeko, hor dugu Miguel de Unamunoren testigantza, 1925etik 1927ra Hendaian erbesteratuta egon zenean:
|
|
|
Euzko Enda k bi urte iraun zuen, hamabost zenbaki argitaratuz. Normalean, hiru hizkuntzetan idatzitako
|
lanak
jasotzen ziren bertan, eta azpimarratzekoa da erabiltzen zuen euskara, Bizkaiko euskalkia hain zuzen. Orokorrean, aldizkariaren itxura eta konposaketa nahiko apala zen:
|
|
|
Jose Javier de Legia historiagilearen zuzendaritzapean, Eusko Enda n argitaratzen ziren
|
lanak
gai desberdinetako espezialistek egindakoak izaten ziren: Jose Miguel de Barandiaran etnografo bezala, Juan Gorostiaga euskaltzaina onomastikaren ikerketaz jakile bezala, Adolfo de Larrañaga gaztelaniaz idatzitako literaturaren espezialista, Juan de Eguileor biografoa, Inazio Eizmendi Basarri bertsolaria, e.a. Batzuetan, adituen izenak izengoitiz ezkutatuta gelditzen ziren:
|
|
|
Isaac Lopez de Mendizabal, Rosario Arrizubialde, Jose Zubimendi, Nicolas OrmaetxeaOrix e, Jesus Maria de Leizaola... Aipatu ditugun gai horiei guztiei eskainitako sailak azaltzen zituen aldizkari honek, eta horiekin batera heraldikari buruzko
|
lanak
, gutunak, kronikak, iheslarien arteko deialdiak eta frantsesez idatzitako erreportaiak argitaratzen ziren. Orokorrean, aldizkariak hamabost sail aurkezten zituen.
|
|
|
Grafikagintza Lanbide Eskolaren bidez, Lapurdin zegoen euskal ume atzerriratuen koloniak bultzatu zuen proiektu apal hau, hiru zenbaki bakarrik argitaratuz. Ekimen honen bultzatzaile nagusia Manuel Maria de Inchausti izan zen, geroago Euskal Gobernuaren ordezkaritza
|
lan
garrantzitsuak egingo zituen pertsona bera.
|
|
|
Nolanahi ere, nahiz eta iniziatiba hauek eta beste batzuk izan, II. Mundu Gerraren bukaera arte, atzerri bezala definitu ezin daitekeen marko soziologiko horretan, ez da egongo bi aldeetako intelektualen arteko benetako kolaborazio esturik eta elkarlanik. Horren ondorioz, Hegoaldetik heldu ziren iheslariek, aurretik Iparraldean egiten ari zen
|
lan
kulturala indartuko dute.
|
|
|
Bi hiriburu horietan, ororen gainetik Parisen, Euskal Gobernuak laster bulego logistikoak antolatu zituen, oinarrizko azpiegiturak, kanpoko propaganda eta
|
lan
diplomatikoa aurrera eramateko ez ezik, baita atzerriratuei laguntza emateko ere. Bereziki helburu propagandistikoei hobeto heltzeko, teknikari suitzar bat ere kontratatu zuten, Goergen izeneko kazetaria, informazio jardunetan aritzeko, alegia.
|
|
|
Handik gutxira, urte bereko urrian, Gernikan deklaratu zen Euskal Gobernuaren delegatua izendatu zuten ofizialki. Ondoren, Picavea,
|
lan
politikoan eta propagandako ekimenetan buru belarri inplikatuko da.
|
|
|
Haren aldizkakotasuna, hasiera batean, astean bikoa zen; gero, 1937ko uztailetik aurrera, zailtasun ekonomikoek astekari bihurtzeko beharra inposatu zuten. Komunikabide berriaren zuzendaritza
|
lana
, gerra hasi arte, El Pueblo Vasco ren zuzendaria izan zen Felipe de Urcola donostiarraren eskuetan gelditu zen. Ikusten denez, profesional aldetik, hedabide hau ondo hornituta zegoen eta emaitza, zalantzarik gabe, haren neurriko kalitatekoa izango da; arazoa, ordea, aipatu dugunez, diru eza zen, eta gabezia hori lehen unetik elementu grafikoen eskasian nabarmenduko da.
|
|
|
|
Lan
horietako multzo handiak sinadurarik gabe edo izenordez izenpetuta azaltzen ziren: Oiz Mendi, Txori Txiki (Juan Ecenarro), Ab ertzal e, Atarrene (Agustin Anabitarte), Gu dari tx u, Donibanekoa, beste askoren artean.
|
|
|
Bihotza ihartu zaio gogoeta luzean gogoa zaio ihartu pentsamendu
|
lanean
. Nire anaia delarik ezaren ilunean ezin du konprenitu nire presa bidean
|
|
|
Bigarren mailako poeta zatekeen, eta berak ere onartua zeukala dirudi: bertsolari senak, punturako erraztasunaz, bete
|
lanera
darama zenbaitetan. Arnas handiz hasitako poema batzuk, arrunkeriaz amaitzen ditu.
|
|
|
Poeta zurruna zirudiena hunkitua eta zirraragarri azalduko zaigu batean, ironiko zorrotza bestean, liriko minbera hurrengoan. Beti erakutsi zuen ahalmen deskriptibo harrigarriari, sinboloak aukeratzeko sena gaineratzen dio, eta adierazkortasuna bete
|
lanik gabeko
bertso trinkotan garatzen du, irakurraldi bakoitzean zuku berria kentzen zaion hizkeran. Gaiaren aldetik, Ba rn eMu inetan liburuan landua zuen mistikara itzuli zen nagusiki, baina ez poesia kontzeptual hotzean.
|