|
2000
|
|
|
Gai anitz dago kanpoan saltzeko, `Euskal sortzaileen' dokumentalak adibidez, ez dira atzerrian saldu, nahiz eta egundoko maila eduki, bai itxuran, bai mamian. Hori dela eta, euskal gaiei heltzen diegun ekoiztetxeak batzen saiatuko gara gure
|
lanak
munduan barrena sal ditzagun. Gai unibertsalak izanik, Japonia eta Korean alegia, erraz saldu ditugu».
|
|
|
Prekarizazioak ezarritako eginkizunik beharrezkoena pentsatzeko eta jarduteko modu berriak asmatzea da.
|
Lan
munduko mailarik onenak ere eragiten dituen prekarietatearen eta langabeziarekiko beldurraren esperientzian sustraiturik, prekarietatearen hedapen zabalak elkartasun modu berriak ekar ditzake, bereziki guztiz eskandaluzkoak gertatzen diren krisialdietan, esate baterako, Frantziako Elf eta Alcatel enpresetan gertatu den bezala, nahiko errentagarriak diren enpresetako akziodunei etekin handiagoak e...
|
|
|
Bai, baina niretzat hau guztia
|
lan
munduaren barnean dago. Niri asko gustatzen zait musika egitea.
|
|
|
Nahiz eta liburuen izenburuan asteko egun jakin bat agertu, ez dira ipuinak asteko egun horretan bakarrik kokatzen. Ostegunak deituriko bilduman, unibertsitateko ikasleen xelebrekeriak kontatzen dizkiguten bost ipuin eskaintzen dizkigu, eta Ostiralak liburuan, ordea, karrera amaitu ondoren
|
lan
munduan sartzear dauden ikasle ohiak aurkezten dizkigu sei ipuinetan: hots, ikasle eta langile artean dagoen bidegurutzearen berri ematen da:
|
|
|
EUSKARA
|
LAN
MUNDUKO HIZKUNTZA
|
|
|
Bada, haatik, eremu guztiz inportante bat non euskarak orain arte ez duensartzerik izan.
|
Lan
munduaz ari naiz, hain zuzen ere, eta nago arlo horretan euskarakbazterturik irauten duen bitartean haren normalizazioaz mintzatzea utopia hutsa ez oteden. Lehia eta norgehiagoka, numero, etekin eta irabazien gizartean bizi gara, nahi edonahi ez.
|
|
|
–Esanliteke frantsesa bihurtu dela hizkuntza ohikoa harreman komertzialetan eta lanarenmunduan. Frantsesa erabiltzen da inoiz baino gehiago
|
lan
munduan...?
|
|
|
Neurri zehatzak, beraz; adibidez, lehenengo eta behin, merkataritza, eta
|
lan
mundua, erabat, euskalduntzearen garrantziaz jendeari ohartarazi, euskaldunensentiberatasuna inarrosi.
|
|
2001
|
|
|
|
Lan
munduaz eta emakumeen eginbehar eta eskubideez ziharduen apirileko ale hark. Gizartean eman ziren aldaketen artean eztabaida ugari sortu zuen honek.
|
|
|
Han zaharrak oso estimatuak dira, basamortuko sekretuak zaharrek baitakizkite. Zaharrak familian oso sartuta egoten dira, eta baita
|
lan
munduan ere: esaterako armadan zaharrak asko dira gidari lana egiten dutenak, eta haien jakinduria gazteek zurgatu egiten dute.
|
|
|
|
Lan
munduan ELAk desobedientzia zibilaren aipamena egin du berriki lan erreforma dela eta; Carlos Iturgaitzen esanetan, Eusko Jaurlaritza desobedientzia bultzatzen arituko litzateke unibertsitateari buruzko lege bat bultzatuko balu; eta hilaren 13 eta 14an Zarautzen lehenbiziko desobedientzia egunak antolatu dituzte honako taldeek: (Zarautzen Intsumisioa, Burujabetzaren aldeko taldeek, Zuzen ekintza taldea, ABK eta Demoak).
|
|
|
Prozesu horrek zibila eta demokratikoa izan behar duela azpimarratu zuen Jose Elorrieta idazkari nagusiak. Beste zenbait helbururen artean, neoliberalismoak egungo euskal
|
lan
munduan sortzen dituen baldintza eskasei aurre egitea azpimarratu zuen
|
|
|
Zifra horren barruan sartzen dira lehen lanpostuaren bila dabiltzan gazteak (472.000), lana izan arren hainbat arrazoigatik lanpostua aldatzeko prest daudenak (%32 inguru, 1999ko CIS erakundearen ikerketa baten arabera), unean uneko edo iraupen luzeko langabetuak eta berriro lan merkatura sartu nahi luketen pertsonak (adibidez, denbora batez
|
lan
mundutik kanpo egon ondoren berriro lanera itzuli nahi duten emakumeak)
|
|
|
Zifra horren barruan sartzen dira lehen lanpostuaren bila dabiltzan gazteak (472.000), lana izan arren hainbat arrazoigatik lanpostua aldatzeko prest daudenak (%32 inguru, 1999ko CIS erakundearen ikerketa baten arabera), unean uneko edo iraupen luzeko langabetuak eta berriro lan merkatura sartu nahi luketen pertsonak (adibidez, denbora batez
|
lan
mundutik kanpo egon ondoren berriro lanera itzuli nahi duten emakumeak).
|
|
|
Lan kontratuen %15 %20 inguru ALEen bidez egiten da, eta
|
lan
mundura itzultzeko bide paregabea dira denboraldi luze batez lanetik urruti izan diren emakumeentzat edo oraindik lan merkatuan sartu ez diren eta dirua edo lan eskarmentua behar duten gazteentzat.
|
|
|
lan merkatuko bitartekari gisa dihardutenak eta biztanleria aktibo guztiari bere zerbitzuez baliatzeko aukera ematen diotenak (enplegurako orientazioa, doako prestakuntza,
|
lan
munduan sartzeko zailtasunak dituzten sektoreak laneratzea bultzatu, enplegurako laguntza zerbitzuak...).
|
|
|
b) Bigarrenak hauxe dio: «Belaunaldi berrietako euskaldunentzat euskara heldu aroko eremu berezi eta garrantzizkoetarako atsegin eta gaztelania bezainbaliozko egitean datza, beste erabilera eremu garrantzizkoetara zabalduz(
|
lan
mundua, aisia, kirola...)».
|
|
|
Helduen kasuan, prozesua kontrako norabideanhasten da. Hizkuntzarekiko motibazio edo interes batetik abiatzen da, arrazoi horiek mota desberdinetakoak izan daitezkeelarik (kulturalak,
|
lan
munduari lotuak, politikoak, familia munduari lotuak, erlijiosoak, etab.), baina edonola ere motibaziobarrukoak, arrazionalak edo induzituak. Motibazio horiek nahikotasun maila gainditzen dutenean, hizkuntzaren estrukturarekin kontaktuan gauzatzen dira (hizkuntzaren ikaskuntza).
|
|
|
Horrela, eta orientazio motibazionalei dagokienez, hauxe da esango dugu: 1) Lagin orokorrean nahiz transmisio kanpainako populazioan ditugun orientazioak berdinak direla, transmisiozkoa izan ezik, izenari eta edukiari dagokionezoro har; 2) orientazio instrumentala ez dela, edukiari dagokionez behintzat, berdinberdina bi laginetan: transmisio kanpainako populazioan
|
lan
munduarekin soilsoilik lotzen da, eta lagin orokorrean, aldiz, lan munduaz gain, etorkizuneko ikasketekin lotzen da; 3) transmisio kanpainako populazioan transmisioko orientazioberezitua agertzen da; 4) orientazio komunikatzailea ez da bereizirik agertzen, orientazio mota hori definitzen duten itemak orientazio integratzaileari dagozkionitemekin batera agertzen direlarik; eta 5) espero genuen bez...
|
|
|
Horrela, eta orientazio motibazionalei dagokienez, hauxe da esango dugu: 1) Lagin orokorrean nahiz transmisio kanpainako populazioan ditugun orientazioak berdinak direla, transmisiozkoa izan ezik, izenari eta edukiari dagokionezoro har; 2) orientazio instrumentala ez dela, edukiari dagokionez behintzat, berdinberdina bi laginetan: transmisio kanpainako populazioan lan munduarekin soilsoilik lotzen da, eta lagin orokorrean, aldiz,
|
lan
munduaz gain, etorkizuneko ikasketekin lotzen da; 3) transmisio kanpainako populazioan transmisioko orientazioberezitua agertzen da; 4) orientazio komunikatzailea ez da bereizirik agertzen, orientazio mota hori definitzen duten itemak orientazio integratzaileari dagozkionitemekin batera agertzen direlarik; eta 5) espero genuen bezala, literaturatradizionalak aipatzen ez dituen orientazio motibazi...
|
|
|
Baina hori ere gure testuinguruan modu berri batean, bitan banatzen baita: 1)
|
lan
munduarekin soilik lotzen den irabazia, alde batetik, instrumental laborala edo deituko geniokeena, lan honetan egiten dugun modura; 2) bestelako irabaziak, hautazkoagoakdirenak gizabanakoarentzat eta instrumental pragmatikoa deituko geniokeena.
|
|
|
a) Euskal Herri osorako, Euskararen Normalkuntzarako Plan Estrategikoa (Kontseilua, 1999); b) Hego Euskal Herriko eremu batzuetarako: irakaskuntzan (BAT10, 1993),
|
lan
munduan (BAT 11, 1993), administrazioan (BAT 17, 1995), unibertsitatean (BAT 25, 1997). Ondoren, adibide batzuk aipatuko dira.
|
|
|
1) Eskolaeta hezkuntza sektorean: unibertsitateaz kanpoko irakaskuntza, unibertsitatea, irakaskuntza arautu gabea; 2)
|
Lan
munduan: enpresario elkarteak, sindikatuak eta kolegio profesionalak; megadendak eta banaketa kateak; merkatalgune txikiak eta ostalaritza; finantzak eta aseguruak; kolegioprofesionalak; 3) Gizarte eta kultura alorretan:
|
|
|
adina, sexua, jaioterria, bizilekua, eta abar; 2) Beste batzuk berezikieuskarari dagozkionak dira; adibidez: lehen hizkuntza, euskarazko gaitasun maila, jaioterriaren euskararen dentsitatea, bizilekuaren euskararen dentsitatea, gurasoekiko antzeko ezaugarriak, eta abar; 3) Azkenik, euskararen erabilerari dagozkionaldagai bereziak daude, hala nola erabilerarako bereizi ohi diren eremu sozialak: familia, lagunartea,
|
lan
mundua, hezkuntza mundua, administrazio guneak, etaabar. Horrela, euskararen arloan, batez ere ezaugarri edo aldagai soziodemografikoen egoerari buruzko informazioa dago, bai egungo egoera ezagutzerakoan, etabaita euskararen historia edo egoera historikoa ezagutzerakoan ere.
|
|
|
Informazio hori, garai historikoetan gurasoengandik seme alabengana pasa zena, galtzen ari zen eta komunitate indigenako gazte askok ez zituzten ezagutzen landare horien propietateak eta erabilerak. Jakintzak berreskuratzeko
|
lanean
Munduko Lorategiak erakunde frantsesak ere parte hartu zuen. Ikastaroa indigena gazteei zuzenduta dago, eta honako hauek ditu oinarri:
|
|
|
Hau areagotu egiten da gainera euskara bera hainbat eta hainbat esparrutan, hezkuntzan,
|
lan
munduan... urratsak ematen ari dela ikusten duenean. Baina batez ere, gizartearen gehiengoak euskararen aldeko eta euskararen normalizazioaren aldeko apustu garbia egiten duela jabetu direnean.
|
|
|
3. Euskararen aldeko eragileen eginkizuna da, epe laburrera eta urgentziazko erantzunak emateko, beren baitan biltzen den jendea aktibatzea eta euskararen aldeko neurrikonkretuetan parte har dezaten dei egitea eta lortzea. Jarrera aktibo hori ekimen ezberdinetan konkretatu liteke, haurrak euskarazko ereduan matrikulatuz, euskara ikasiz,
|
lan
munduko euskara planetan arituz, euskararen alde antolatzen diren festa, aldarrikapen eta ekimen ezberd inetan parte hartuz, administrazioan euskaraz egin diezaioten exijituz, euskarazko produktuak hobetsiz eta kontsumituz...
|
|
|
Bigarrenean, Plan estrategiko bat burutu, normalizazio esparru garrantzitsuenetan aritzeko (administrazioan, gaztedian, komunikabide eta kultur arloetan,
|
lan
munduan...). Lan honen koordinatzailea, aholkularia eta gidaria Kontseilua izan daiteke, Euskal Herri mailan egiten ari denarekin batera.
|
|
2002
|
|
|
LABek egindako txostenaren arabera, Euskal Herriko emakume langileak, azken hogeita bost urteotan, zerbitzuen sektorearen bidetik sartu dira lan merkatuan. Sektore hori garatu eta hazi den heinean areagotu da Euskal Herriko emakumeek
|
lan
munduan duten presentzia. Horrela, 1977tik 1985era bitartean, birmoldaketengatik errezesibotzat jo den epean, itzelezkoa izan zen enplegu galera; 156.000 lanpostu galdu ziren, 1977an zeudenen %17, alegia.
|
|
|
Azken urteetako ibilbidean une garrantzitsua izan zen lan harremanen euskal esparruaren alde 1994ko otsailaren 19an egin zen manifestazioa. Deialdi harekin Euskal Herriko
|
lan
munduan gehiengoa duten sindikatuek aldarrikapen politikoen artean gizarte eta lanari buruzko burujabetzari lehentasuna eman zioten.
|
|
|
Esparru formalean indar handia jarri da eta agian ez zaio behar besteko garrantzia eman esparru ez formalari:
|
lan
munduko harremanei, familiari, lagun arteko harremanei... Langileen %84k esparru pribatuan egiten du lan eta gainerako 16k esparru publikoan.
|
|
|
Langileen %84k esparru pribatuan egiten du lan eta gainerako 16k esparru publikoan. Datu horrek bakarrik ematen digu
|
lan
munduaren garrantzia. Plangintzak leku formaletarako edo administrazioen arteko esparrutarako bakarrik egiten badira, gizartearen parterik potoloena ahazten dugu.
|
|
|
Esaldia literala da.
|
Lan
mundua euskaldundu ezean, neurri batean behintzat, jai dugu.
|
|
|
Nagusiki baliabide kontua izan da, eta ahal izan dugun lekuetan eragin da. Orain kontzientzia handia hartu dugu
|
lan
munduaz, seguruenik beste alor batzuetan urratsak eman direlako eta orduan hurrengo urratsak hobeto ikusten direlako. Lan munduan sartzeko baliabideak behar dira.
|
|
|
Orain kontzientzia handia hartu dugu lan munduaz, seguruenik beste alor batzuetan urratsak eman direlako eta orduan hurrengo urratsak hobeto ikusten direlako.
|
Lan
munduan sartzeko baliabideak behar dira.
|
|
|
X. AIZPURUA. Gaur egun
|
lan
munduan nagusi den belauna, agintean dagoen belauna, guk noiz ezagutu dugun erdaldunena da. Hori ere pixkanaka aldatzen ari da, eta lan munduan euskaraz aritzeko belaunaldi gazteak ere orain ari dira hezkuntzatik lan mundurako jauzia egiten.
|
|
|
Gaur egun lan munduan nagusi den belauna, agintean dagoen belauna, guk noiz ezagutu dugun erdaldunena da. Hori ere pixkanaka aldatzen ari da, eta
|
lan
munduan euskaraz aritzeko belaunaldi gazteak ere orain ari dira hezkuntzatik lan mundurako jauzia egiten.
|
|
|
Gaur egun lan munduan nagusi den belauna, agintean dagoen belauna, guk noiz ezagutu dugun erdaldunena da. Hori ere pixkanaka aldatzen ari da, eta lan munduan euskaraz aritzeko belaunaldi gazteak ere orain ari dira hezkuntzatik
|
lan
mundurako jauzia egiten.
|
|
|
RAMOS. Orain ikusten ari gara nola datozen
|
lan
mundura duela hamabost urte prozesu batean sartu ziren gazteak. Orduan eremu formalari eman zitzaion garrantzia eta orain ikusten da eremu ez formalak duena, batez ere gazteengan; hau da, hiztun osoak lortu behar ditugula, eta ez bakarrik irakaskuntzarako hiztunak.
|
|
|
Hortik hizkuntza galzorian dagoela esatera sekulako jauzia dago. Nire kezka da, oro har, euskaldunok ez dugula behar besteko euskararen hautua egiten, familian, lagunekin,
|
lan
munduan... Alde horretatik, dakitenen kolektiboarekiko diskurtsoa horren autokonplazientea izatea eta, aldiz, ez dakitenen kolektiboarekiko horren penalizatzailea izatea arriskutsua iruditzen zait.
|
|
|
Datozen hamar urteotan Europan, hizkuntzen, hiztun talde nola baita gizarteetan aldaketa esanguratsuak gertatuko dira, testuinguru horretan euskarak ez dauka bere biziraupena ziurtaturik, beraz, arian arian ari gara haren etorkizuna jokatzen eta eraikitzen. Egun euskalduntzen ari diren zein jada euskaldundu diren belaunaldien hizkuntza jokabideak (familian, lagun artean,
|
lan
munduan, e.a) etorkizun hurbilean euskararen bilakaeraren nondik norakoak utziko dizkigute agerian, hots, euskarak etorkizunik izango ote duen edo euskarak beste hizkuntza batzuen antzera museoko pitxi eder izatera iristeko bidea hartuko ote duen.
|
|
|
|
Lan
munduaren eremu honetan ere, argi geratzen da Euskal Herria ez dela nazio burujabea, zeren Espainiako Gobernuak eta Frantziako Gobernuak soilik eman ditzakete horrelako eta antzeko dekretuak. Euskal Herriko langileen eta enpresen diru ekarpenen bidez ere finantzatzen dira pentsioak, erretiroak eta aurretiko erretiroak, baina Madrilek edo Parisek gestionatzen dituzte diru sarrerak, baita Gizarte Segurantza administratzen ere.
|
|
|
Konferentziara bildu ziren sindikatuek egun horietan bertan eman zuten datorren urtean partaide gehiagoko beste konferentzia internazional bat antolatzeko hitza. Hurrengo bilkuran, emakumearen
|
lan
munduko egoeraren diagnosia egin eta ekintza lerroak erabaki nahi dituzte. Arlo horretan, erakunde sindikalen barruko dinamika sortu nahi dute batetik; bestetik, ordea, mugimendu sindikal nazioartekoan txertatu nahi dute ekinbide hori, generoan oinarritzen diren praktika prekario baztertzaileei aurre egiteko harreman laboralak garatuz joan daitezen.
|
|
|
|
Lan
munduan sartu eta aldi berean etxeko lanik gehienen kargu egiteak emakumeengan gehiegizko presioa sorrarazi du: jardun lanpetu baten ondorengo zigarro lasaigarriaren irudia ere ondo esplotatu dute tabako enpresek.
|
|
|
Lagunartean berehalako mezularitzak lortutako arrakastak
|
lan
munduan ere izan du oihartzunik
|
|
|
Ondorioz, Europa osoan, hein batean behintzat, lan merkatuarekin duenerlazioaren arabera, gazteen frustrazioa dakarren erreferentzia sistema bihurtzenari da unibertsitatea. Alde batetik, unibertsitate heziketara ailegatzeko dituztenzailtasunengatik, eta, bestetik,
|
lan
munduan ikasitakoa baino kualifikazio gutxiagodituzten lanpostuak betetzen ari direlako. Batek baino gehiagok mantentzen duazken urteetan gazteek unibertsitatean sortu izan dituzten konfliktoek zerikusihandia dutela funtsezko frustrazio horrekin21.
|
|
|
Gazteentzat, eskolatik lanera igarotzea gero eta zailagoa gertatzen da, eskatzen diren laneko ezagutzen aldean hezkuntza formalak geroago etagarrantzi txikiagoa baitu.
|
Lan
munduan eskatzen diren ezagutzen etaikasketa planen berrikuspenen arteko aldea gero eta handiagoa da.
|
|
|
egin dituzte. Urritasun historiografiko hau kontserbatutako dokumentazioaren izaeragatik uler liteke.Nafarroan monarkiak sortu zuen agiri argibide administratiboa oso ugaria badaere,
|
lan
mundua islatzen duen dokumentazioa, ordea, ez da hain aberatsa23.Aipamena merezi duten egileen artean, Garcia Zuñiga, J. R. Villegas, J. Toledanoedo S. Honore Duverger izango genituzke, ikuspegi orokor bat edukitzeko.
|
|
|
Badago hirugarren multzo bat, prentsak, demografiak eta
|
lan
munduak osatutakoa. Kopuru aldakorrak dituzte urte batetik bestera, baina beti ere kopurutxikitan, %5en azpitik hirurek.
|
|
|
Gizartearen egiturak eta
|
lan
mundua aztertzean, Historia Politikoan ez bezala, asko dira egon diren berrikuntzak, garrantzitsuena ikuspegiaren aldaketa izanik.Aurreko hamarkadetan ikergaia langile mugimendua eta bere gatazkak baldinbaziren, azken urteetako argitalpenek langilea eta bere inguru hurbila, lantokiazein bizilekua, aukeratu dituzte.
|
|
|
artisauak, langile ez gaituak eta lantegietako langileak, bakoitza bere ohitura, tradizio eta ezaugarriekin. Barcenilla k (1999) ere
|
lan
mundua hartu du ardatz gisa Errenteria modernoaren sorrera aztertzean, liburuaren zatirik handiena historia ekonomikoaren barruan sartu beharbaldin bada ere. Eusko Ikaskuntzaren Historia Sailak antolaturik 1999ko abenduanegindako Jardunaldiak?. Lana Euskal Herrian?
|
|
|
Grezia eta Erromako zibilizazioak, zibilizazio klasikoa deitu denak, eragina izan duen neurrian, idazleek ere eragina izan dute. Axularrek Grezia eta Erromako idazleak irakurri zituen Salamankan, eta ez Txinakoak; Etxeberri Sarakoak ere grekozko eta latinezko idazlanak irakurri zituen Okzitaniako Tolosan, eta ez, adibidez, arabierazkoak; horiek dira, beraz, gero euren lanetan islatu direnak; eta haien lanetan irakurtzen duten mundua da, kristautasunarekin batera, euren
|
lanetako
mundua elikatzen dutenak.
|
|
|
Horregatik hazi dira aurrez prestatutako platerak, etxez etxeko zerbitzuak eta elikagai" eramangarriak" eta zati txikiagoetan ontziratuak eta ontzi birziklagarri eta ekologikoekin. Aldaketa horiek guztiak
|
lan
munduaren araberakoak dira. Horrela, elikagai horiek" adimendunak" izan behar dute, gorputzak behar dituen eta modu naturalean har ezin daitezkeen ekarpen elikagarriekin.
|
|
|
Familiak dio ezarritako maskarak bizitzeko gogoa itzuli diola.' Lana dela eta, ospitaleari ehunka mila dolar zor dizkio Tatumek. Irakurtzeko “braille” metodoa eta ahots aginduei erantzuten dien programa informatiko bat aztertzen ari da,
|
lan
mundura itzultzeko asmoa duena, orain informatikaren alorrean.
|
|
|
Bestalde, UCEko zuzendari teknikoak, Enrique Garcíak, honako hauek nabarmendu zituen: familia nukleoa murriztea, emakumea
|
lan
munduan sartzea eta kontsumitzailearen profil hiritarrena, produktuen erosketak baldintzatzen dituzten faktore berriak baitira. Garciak aipatu zuen kontsumitzaileen %74k aitortzen duela normalean edo batzuetan hasieran aurreikusitakoa baino gehiago erosten duela, eta erosketa egun ohikoenak ostiralak eta larunbatak direla, asteko bolumenaren %40arekin.
|
|
|
Isaías Pérez Saldaña Gizarte Gaietako sailburuak azaldu duenez, asmoa hauxe da: «Adinekoen mendekotasuna ez da egoitzetan sartzearen sinonimoa, eta, aldi berean, ez du eragozpenik sortzen familian, batez ere emakumean, inor ez dadin
|
lan
munduan sartu gabe geratu». Horregatik, etxebizitzetarako aurreikusitako laguntzen artean, adinekoen etxeak egokitzeko hartzen dute protagonismoa.
|
|
|
Emakumeak
|
lan
mundurako sarbidea bizkortu egin da, baina zifrek parekatzeko bide luzea erakusten dute
|
|
|
Egoera oso larria da, besteak beste, LANEk lan arriskutsuak egiten dituzten 15 urtetik beherako 111 milioi pertsona “berehala erretiratzea” gomendatzeko; 15 eta 17 urte bitarteko beste 59 milioi gazte “premiaz eta berehala” babesteko, edo, txandaka, erretiratzeko; eta genero ekintzak, hala ere, presakoak, esklabotzarekin amaitzeko; izan ere, 8,4 milioi haur daude behartuta, beste genero genero batzuk kateatuta. Haurren
|
lana
munduko arazo izaten jarraitzen duen arren, LANEk Asia eta Pazifikoa lan egitera behartuta dauden 5 eta 14 urte bitarteko haurren zatirik handiena metatzen den eremuak dira (%60 edo 127 milioi). Hurrena Saharaz hegoaldeko Afrika (48 milioi haur), Latinoamerika eta Karibe (17,4 milioi) eta Ekialde Ertaina eta Afrikako iparraldea (13,4 milioi).
|
|
|
Enpresetako zuzendariek eta gerenteek lasaiago kontsumitzen dute lan biztanleriaren artean, eta, Drogei buruzko Plan Nazionalak, Drogazaletasunari Laguntzeko Fundazioak eta Caja Madridek egindako txosten baten arabera, hauek dira, besteak beste, kualifikaziorik gabeko langileen eta funtzionarioen atzetik gehien edaten dutenak. Planaren zuzendariordeak atzo aurkeztu zuen azterketa, Emiliano Martín, eta estupefazienteek
|
lanaren
munduan izan duten eraginaz arduratzen den lehena da. 2.000 pertsona elkarrizketatu eta 300 langabetu elkarrizketatu ondoren, egileek ondorioztatu dute kontsumoa asko gutxitzen dela biztanleria okupatuaren artean eta langabetuen artean (marihuana, kokaina eta diseinu drogak) gora egiten duela.
|
|
|
Hala ere, gehienek uste dute lana aurkitzeko aukera asko dituela, atzo aurkeztu zuten azterlan baten arabera, Espainian azken urteetan hezkuntza maila hobetu dela azpimarratzen baitu. Álvaro Marchesi Hezkuntzako estatu idazkari ohiak Espainiako Modernizaziorako Fundazioaren Eskola porrota eta
|
lan
mundurako trantsizioa ikerlanaren emaitzak aurkeztu zituen, Lankidetzarako eta Garapen Ekonomikorako Antolakundeko Hezkuntza eta Prestakuntza Dibisioko (ELGA) Richard Sweet irakaslearekin batera. Erakundeak erakunde horren barruan dituen ezaugarri bereziak azaldu zituen.
|
|
|
Hausnarketarako Oinarrizko taldea (HOT): euskalgintzako erakunde handienak, lurralde mailako bilgune direnak eta
|
lan
mundukoak biltzen ditu.
|
|
|
• Alor esanguratsu askotan euskarak oso presentzia eskasa du: komunikabideak, politikagintza,
|
lan
mundua, justizia, unibertsitatea, zinema...
|
|
|
Bestelakoa da, ordea, eraikinak ez diren irakaskuntzaazpiegi tu ren kasua. Gabezia kronikoak daude arlo honetan, eta gabezia horiek garrantzitsuak dira
|
lan
mundura iritsi diren berrikuntza eta tresna berri asko ezezagunakdi relako unibertsitateetako tituludunentzat. Premiazkoada hutsune hori betetzea, XX. mendeko tresnez trebaturiko profesionalek XXI. mendekoak erabili baitituzte lan mundura igarotzerakoan.
|
|
|
Gabezia kronikoak daude arlo honetan, eta gabezia horiek garrantzitsuak dira lan mundura iritsi diren berrikuntza eta tresna berri asko ezezagunakdi relako unibertsitateetako tituludunentzat. Premiazkoada hutsune hori betetzea, XX. mendeko tresnez trebaturiko profesionalek XXI. mendekoak erabili baitituzte
|
lan
mundura igarotzerakoan.
|
|
|
Batetik, hasierako ikasketaldiak egongo lirateke bi ibilbide desberdinekin, eta, bertan, ikasketa mota bietako bakoitza bere ibilbide propio batean antolatuko litzateke. Horiek amaitutakoan,
|
lan
mundura igarotzekomoduan egongo lirateke ikasleak, bai ibilbide batekoak eta bai bestekoak. Hasierakoen ondoren, bigarren ikasketaldia etorriko litzateke, berriro ere bi ibilbidetan antolatuta.
|
|
|
Euskaradesage rtzeko arriskutik ateratzeko unibertsitatea, Euskal Unibertsitatea hain zuzen, funtsezko tresna da. Euskararen komunitateak lortzear duen garapen mailak, hezkuntzan, hedabideetan,
|
lan
munduan eta abarretan, eskatzen du aurrera urratsak egitea. Bestela gerta liteke abiatutako normalkuntza prozesua tupustean geldiaraztea eta zikiratzea.
|
|
|
(2) Hiru zeregin horiek batu eta era egokian elkar lotuz bakoitzaren burutzapenak besteenak eginaraziko ditu, ikasleen heziketa integrala —laugarren zeregina— lortuz,
|
lan
mundurako, hiritartasunerako, eguneroko bizitzarako eta kulturarako.
|
|
|
Hirugarren zikloan, aldiz, ikasleak ikerkuntzarako prestatzen direnez, ingelesak izan luke hizkuntza nagusia. Ez du honek esan nahi hizkuntza hau eta beste batzuk (frantsesa, gaztelania, alemana...) titulazio bat egiterakoan ikasleek ikasi behar ez dituztenik; alderantziz baizik,
|
lan
mundu globalizatuan behar beharrezkoak direlako. Joera hau segitzen dute Europako hainbat herri txikien estatuek eta fruituak onak dira.
|
|
|
hezkuntza, ikus entzunezko komunikabide eta erakunde publikoak, adibidez. Dimentsio pribatu batzuetan oraintsu egindako ahaleginak ere ez baditugu ahantzi behar(
|
lan
munduan hirurogei bat enpresen normalkuntza planak, besteak beste), betiere askoz apalagoak izan dira, salbuespenak salbuespen.
|
|
|
Hariari eutsiz, hona hemen
|
lan
munduko adibide sendo bat: enplegu pribatu eta publikoaren pisu demografikoari erreparatuz, Eustatek Euskal Autonomia Erkidegoko datu ezin adierazgarriagoak eskaintzen dizkigu:
|
|
2003
|
|
|
Oso kezkatzekoa da Euskal Herrian 2002an
|
lan
munduan gertatu den ezbehar kopurua. Bai, ardura sortzen du behin behineko balantzeak, baina are gordinagoa izango da urteko balantze ofiziala.
|
|
|
Erakunde politikoetan, artikulu hau bukatu baino lehen bederen Batasunak bakarrik egin ditu adierazpenak: sindikatuei eta sektore herrikoei egin die dei," enpresaburu eskuindarren politika antisozialei aurre egin diezaieten eta
|
lan
munduko ezbeharrak gutxitzen ahalegin daitezen".
|
|
|
|
Lan
mundua etengabe eta nabarmen ari da aldatzen: telelana eta lantokian informazioko eta komunikazioko teknologien erabilera handiagoa, lan autoarautua eta taldekakoa, enplegatzeko moduen aldaketa (lanpostuen murriztea, enpresen urruntzea, azpikontratazioa eta globalizazioa, langile malguen eskea, funtzioen eta trebetasunen arabera; ohiko ordutegiz kanpoko lanorduak eta txandak, zerbitzuetako sektorean gero eta biztanle aktibo gehiago izatea...).
|
|
|
Ijito komunitateak sortutako elkartea da, euren egoeraz kontzientzia hartu eta konponbideak eraikitzen lan egiten duena. Konta iezaguzu zure eskola eta
|
lan
munduko esperientzia.
|
|
|
Konturatu ez arren, egungo
|
lan
munduan nola moldatu azaldu omen ziguten idazle klasikoek. Izan ere, Ramon Irigoyenek «Los clasicos en la empresa.
|
|
|
Getxoko Udala, berriz, aurten sartu da egitasmo horretan. Getxoko Udaleko egitasmoaren arduradunak adierazi digunez, Udaleko euskara zerbitzua lanean hasi denean ikusi dute, hizkuntza planifikazio bati begira,
|
lan
munduan ere euskararen erabilera sustatzea beharrezkoa dela, eta Siadecok prestatutako egitasmoa oso egoki etorri zaie; izan ere, Getxon zerbitzu sektorea da nagusi, ez dago ia lantegirik. " Hausnarketa horretatik abiatu ginen; merkataritza sektoreak erabileran duen eragina ikusita, jende asko mugitzen duen alorra dela kontuan izanda, eta Getxon nolako indarra duen kontuan hartuta egitasmoan sartzea erabaki genuen", adierazi digu arduradunak.
|
|
|
Kasu gehienetan familiak ez du izaten prostitutaren lanaren berririk. Besteetan, jakinaren gainean dago, baina nahitaezkoa da
|
lan
mundutik aldentzea bizitza pertsonalean. Carla, esaterako, mutilarekin bizi da.
|
|
|
Ez dut uste
|
lan
munduan gizonekin aritu behar dugulako, emakumezkoon goxotasuna galdu behar dugunik. Pena da gizonezkoen alde txarra berdindu nahi izatea, ez alde ona.
|
|
|
batez ere hizkuntza idatziarekin lotura duten arloetan.
|
Lan
munduan ere, gaztelania da nagusi lan harremanetan, nahiz eta lankideen artean euskaraz egin. Arlo formaletan, esan dezagun, gaztelania da lehen hizkuntza.
|
|
|
Arlo formaletan, esan dezagun, gaztelania da lehen hizkuntza.
|
Lan
munduaz ari garenean, oraingoan enpresa munduaz ari gara batik bat. Izan ere, merkataritzak dendak eta beste, lan munduari loturik dagoen arren, euskara du zerbitzu hizkuntza, baina ez lan hizkuntza, fakturak eta abar gaztelaniaz egiten dituzte eta.
|
|
|
Lan munduaz ari garenean, oraingoan enpresa munduaz ari gara batik bat. Izan ere, merkataritzak dendak eta beste,
|
lan
munduari loturik dagoen arren, euskara du zerbitzu hizkuntza, baina ez lan hizkuntza, fakturak eta abar gaztelaniaz egiten dituzte eta.
|
|
|
Dena den, ikuspuntu kualitatibo batetik begiratuta,
|
lan
munduan emandako urrats hori sendoa da. Izan ere, euskara lantegietan sartzeko garai batean egin ziren lehenbiziko saioek estropezu eta kostua baino ez zekarten enpresarientzat:
|
|
|
Egungo planteamenduaren arabera, aldiz, euskara
|
lan
munduan sartzea abantaila da enpresentzat, bi arrazoi hauengatik: a) euskara erabili nahi duten bezeroei enpresa nahiz pertsonak izan, dagokien zerbitzua euskaraz eskaintzen zaielako; b) langile euskaldun euskaltzaleei euren lanpostuan gusturago jarduteko aukera ematen zaielako.
|
|
|
Guztiz egokia da ekoizpen harremanen bihotzean erein den hazia, baina ez nahikoa,
|
lan
mundutik haratago zabaltzen diren gizarte eremuak oso zabalak direlako. Gakoa da jakitea zer nolako eremutan eta estrategiekin jardun behar den.
|
|
|
euskara horrelako gune aitzindarietan sartu ezean, garrantzia galtzen joango da, gizartean zeharo baztertua izan arte. Horregatik, gizarteko giltzarriak zeintzuk diren sakon aztertu dugu, historiaren haize berriez
|
lan
munduan bezala ahalik eta eraginkorren baliatzeko.
|
|
|
Hots, UEU era askotako taldeen, multzoen eta pertsonen bilgunea eta topagunea zen; eta aniztasun horrek, alde batetik indartu egiten zuen, baina, bestetik, lan bateratu iraunkorra oztopatzen zuen. UEUren hasierako partaide asko
|
lan
mundu desberdinetara eraman zituen eguneroko soldata ziurtatu beharrak, gehienek irakaskuntzara jo zuten eta horietako askok unibertsitatera, Deustukora, UNEDera eta batez ere Euskal Herriko Unibertsitatera. UEUki de horiek leialtasun bikoitzarekin jokatu behar izan zuten, UEUren egitasmoari eusteko, batetik, eta eguneroko lanaren lehentasunaren menpe, bestetik.
|
|
|
Zaplanak arreta jarri nahi izan zuen emakume ezinduak jasaten duen bereizkeria bikoitzari buruz, eta aukera berdintasun “erreal eta eraginkorra” lortzearen alde agertu zen, eta azpimarratu zuen “neurri garrantzitsuak” hartuko direla emakume hori integratzeko. Ildo horretatik, II. Enplegu Planaren garrantzia gogorarazi zuen, “emakume ezinduak
|
lan
mundura sartzea bultzatzen baitu”, neurri zehatzen bidez, hala nola prestakuntza ikastaroetan lehentasuna izatea edo enpresak kontratatzeko pizgarria ematea. Europan 38 milioi pertsona inguruk ezgaitasunen bat dutela kalkulatzen da.
|
|
|
Goelenek aipatu zituen oztopo ugari, eta gogorarazi zuen “ezin dela sexuagatiko eta ezgaitasunagatiko bereizkeria bikoitzaz hitz egin, baizik eta bereizkeria anizkoitzaz, beste aldagai batzuek ere bat egiten dutelako, hala nola etniak edo adinak”. Europako Batzordearen aburuz, emakumea
|
lan
munduan sartzea lehentasunezko giltzarrietako bat da, bai eta genero berdintasuna lortzea ere. “Gizarteratzea hobetu nahi dugu pertsona horien ikuspena areagotzeko” esan zuen Goelenek, eta eskatu zuen “Ezgaitasunaren Europako Urtearen asmoak 2003ko abenduan ez amaitzea”.
|
|
|
Alde horretatik, emakumea lanean hasteak seme alabengan izan ditzakeen ondorioak ponentzietako bat izanen dira, Rafael Garoz psikoterapeuta familiarraren kargura. Izan ere, emakumea
|
lan
munduan sartzeak, zalantzarik gabe, aldatu egin du emakumeak seme alaben hezkuntzari aurre egiteko modua, askotan laguntzarik gabe, etxe barruko erantzukizun banaketa ez delako egiten. Justeren aburuz, “aldaketa etxean hasten da, eta ez pentsamolde aldaketa bakarrik, jarrera aldaketa ere bai”.
|
|
|
Sail honek urteak daramatza elikagaiak tratatzeko modurik egokiena ikertzen, eta prentsa ohar batean gogorarazten du beroaren hilabeteetan salmonelosia edo gastroenteritisa harrapatzeko arriskua areagotzen dela. “Emakumea
|
lan
munduan sartu da, eta, horren ondorioz, ez da egunero kozinatzen, edo otorduak askoz lehenago prestatzen dira. Hori dela eta, funtsezkoa da elikagaiak babestuko dituen hesi ontzi ona izatea”, adierazi du oharrak.
|
|
|
Gero, dena lehengo bezalakoa izango da langilea oporretatik abiatu aurretik; izan ere, funtsean, dio Garcíak “ohitura animaliak gara”, eta, azkenean, berandu edo goiz egokitzen gara egoera berrira. Aurreikusi ezin dena da jakitea zenbat pertsonak pairatzen dituzten arazo horiek
|
lan
munduan sartzean. Zifrak %35 dira.
|
|
|
Ertzain tza, Justizia, Lanbide Heziketa eta abar euskalduntzearenborondate tinkoak milaka herritar hurbilduko lituzke euskarara.
|
Lan
mundua normalizazioaren bidean sartzea estrategikoa da eta ez da ezer egiten ari.
|
|
|
Irakaskuntzan bi muturretan muga latzak ditugu, euskaraz ikasteko oinarri sendoa eman dezakeen haurtzaindegirik ia ez dugu, eta hizkuntzari prestigioa eman liezaiokeen Unibertsitateak erabat gaztelaniaz funtzionatuko duela ziurtatu digute bai UPNk eta bai PSNk proposatu duten plangintzarekin. Irakaskuntza prozesua hizkuntz oinarririk gabe hasi eta gazteek
|
lan
mundura sartzeko beharrezko dituzten ikasketak —Lanbide Heziketa eta Unibertsitatea— erdaraz izateak, makina bat guraso atzeratuko du bere haurra euskarazko eredura eramatetik.
|
|
|
Udalak dira herriarengandik gertuen dauden instituzioak, eta askotan alderdi hegemonikoek ezartzen dituzten politikak saihesteko aukera egon ohi da. Bestalde, herri ekimenez asko egin daiteke merkataritza arloa, kirol arloa,
|
lan
mundua eta abar normalizazioaren alde inplikatzeko konpromisoen bidetik, asko egin daiteke plangintza estrategikoen bidez udalerri askotan, eta, nola ez, asko egin daiteke norbanakoek konpromisoak har ditzaten euskara ikasiz eta erabiliz. Herritarren borondatea tinkoa bada ez dago prozesua gelditzerik, moteldu dute, baina ez gelditu.
|
|
|
Egitasmo eta garatu beharreko ideien faltan ez dago: hezkuntza, unibertsitatea,
|
lan
mundua, hedabideak, aisialdia, euskararen erabilera, kontzientziazioa, aldarrikapena, ekintza zuzena, salaketairaunkorra eta eraginkorra, sedukzioa... Baliabide urriak, ordea, eta jendearen parte hartzea bultzatzeko hor, ahalegina eta mugen artean.
|
|
2004
|
|
|
Argi gorria piztuta dagoela, gizarteko hizkuntza errealitatearen eta
|
lan
munduko euskararen erabileraren artean amildegia dagoela... horrelako baieztapenak egin berri dituzte ELA eta LAB sindikatuetako arduradunek. Adibide moduan aipatu dute 50 langile baino gehiagoko 2.600 enpresetatik ehun baino gutxiagok dutela euskararen normalizaziorako planen bat.
|
|
|
Ordua da. Enpresan euskaraz, inbertsio ona lelopean, euskarak
|
lan
munduan indarra hartu dezan lanean hasi dira bi sindikatuak. Negoziazio kolektiboan, hitzarmen sektorialetan eta enpresetako hitzarmenetan klausula berezia jarri dute, euskararen normalizazioan urrats praktikoak emateko asmoz.
|
|
|
Gaur egun orokorrean bakarrik bizi diren lagunen %60 emakumeak dira; horien erdia ezkongabeak dira. Fenomeno berri horren atzean, andrazkoa
|
lan
mundura gerturatu izana dago. Emakumea eremu publikoan presente egoteak bikoteek izan nahiko lituzketen umeen kopurua mugatuko lukeela aurreikusi zen garai batean.
|
|
|
Gure mundua espainiar mugetan hertsi nahi digun Pegenautek urte batzuk daramatza euskararen desagerpen publikoa eta itxiera folklorikoa diseinatuz eta bultzatuz. Urte batzuk daramatza euskara paisaia sinbolikotik kendu eta
|
lan
mundurako alferrikako kontu bihurtu nahian, nostalgiko zenbaiten luxuzko horniduratzat edo apetazko bitxikeria kulturaltzat gehienez ere jo dezan nafar jendarteak. Bazirudien uzta biltzeko sasoian egonen zela.
|
|
|
Ezusteko galanta, alabaina, jaso dutena! Hainbertze neke euskararen ezagumendua
|
lan
munduan baliogabetzeko, eta nafar gehienek oraindik ere jarraitzen omen dute pentsatzen baliagarria dela lana lortzeko (%70, 5), administrazioan sartzeko (%81, 9), lagun artean ibiltzeko (%50, 3) eta lan inguruan harremanak hobetzeko (%58, 5)! Areago, ofizialki euskalduntzat jotzen ez den zonaldean ere bi nafarretatik ia batek (%46, 1) baliagarri ikusten du euskara, lana lortzeko orduan!
|