|
2000
|
|
|
Sei ataletan banaturik, lehenengoan gazteen errealitatea du aztergai:
|
lan
merkatua, eta etxebizitzen espekulazioari buruzko informazioa emanez. Kapitalismoak bere burua justifikatu eta bere horretan mantentzeko dituen mekanismoak deskribatzen ditu ondoren, eta honen atzean noren interesa izkutatzen den agertzen du.
|
|
|
Une honetan, Europako batez bestekoa erretiratu bakoitzeko 4 edo 5 langilekoa da; 50 urte barru erretiroa hartu duen bakoitzeko 2 langilekoa izango da, eta Espainiako Estatuan, 1,4koa bakarrik. Honek, ulertzekoa denez, funtsezko aldaketa eragingo du
|
lan
merkatuan
|
|
|
Eta zurrunbilo honen erdian aldiz, gu, emakumeok, pobrezia eta mixeri gorrian (3 pertsona langabetuetatik 2 emakumeak dira),
|
lan
merkatuaren aukerak zabaldu direlaren inguruko hausnarketak geroz eta gehiagotan entzun behar ditugularik, eta horietan bizi ditugun oztopoak, diskriminazioak, sesgoak, mailaketak... alde batera utziz eta horiek gainditzeko bidean baleude bezala tratatuz, geroz eta gehiago emakumeon pobrezia hazkorra ahantzaraziz eta merkatu beltza emakume eta gazteengan sostengatzen dela ezkutatuz (lan murgildua...
|
|
|
Telekomunikazioei esker, finantza plaza finantza espazio bihurtu da. Delako ziberespazioaren agerpena
|
lan
merkatua eraldatzen ari da azken urteetan, eta elkartrukatzeen desmaterialtzeak aberastasunaren sorreraren gainean eragina du. Gauzak horrela, enpresak mundu mailako merkatuak bereganatzeko prestatzen ari dira.
|
|
|
–
|
Lan
merkatua. Automatizazio prozesuaren ondorioz, produktibitatea ikaragarrihanditzen ari da; eta eskariaren igoera txikia gizartearen ikurra den artean, eskaintzaren hazkundea biderkatu egiten da, eta aipatutako eskaria betetzekobehar ditugun langileak gero eta gutxiago dira, langabezia gero eta estrukturalagoa bihurtuz.
|
|
|
24 zk. (1982), 123 Demografia eta
|
lan
merkatua Hego Euskal Herrian. 77/ 78 zk. (1993), 79
|
|
|
GARAIALDE, Iñigo Demografia eta
|
lan
merkatua Hego Euskal Herrian. 77/ 78 zk. (1993), 79
|
|
2001
|
|
|
Toledoko Itunarekin, aurreko baldintza berberek jarraitu zuten eta murrizpena %7ra jaitsi zen, 40 urte kotizatu eta lanpostua bere gogoaren kontra galdu baldin bazuten. Oraingo akordioarekin baldintzek bere horretan jarraitzen dute, iragankortasunez eta
|
lan
merkatua uzten duten arte 1967ko urtarrileko 1a baino lehen kotizatzen hasiak zirenentzat. Honelako erretiroa lortzeko eskubidea izango dute baita ere, 61 urte eta 30 urteko kotizazioa izanik, lanetik bota ondoren lanpostua eskatzeko zerrendetan sei hilabetetik gora daramatzatenek; hauei pentsioa %8 eta %6 bitartean murriztuko zaie urte bakoitzeko, kotizaturik dituzten urteen arabera.
|
|
|
Beste neurri multzo batek hobariak ezartzen ditu enpresek Gizarte Segurantzari ordaintzen dizkioten kuotetan, emakumeen kontratazioa bultzatzeko eta 55 urtetik gorakoak
|
lan
merkatutik ez kanporatzen laguntzeko.
|
|
|
Lan esparruko erreformako konpromiso berriak gorpuztuko dituzten erabaki politikoak iritsi bitartean, boterearen ingurumariak bultzaka ari zaizkio gobernuari,
|
lan
merkatuan" zorroztasun" gutxiagoz jokatzea onar dezan, edo, gauza bera dena, malgutasun handiagoz jokatzen utz dezan. Horrela, Espainiako Bankuak, bertako gobernadore Jaime Caruanaren bidez, hainbat errezeta eskatu ditu lan merkaturako:
|
|
|
Lan esparruko erreformako konpromiso berriak gorpuztuko dituzten erabaki politikoak iritsi bitartean, boterearen ingurumariak bultzaka ari zaizkio gobernuari, lan merkatuan" zorroztasun" gutxiagoz jokatzea onar dezan, edo, gauza bera dena, malgutasun handiagoz jokatzen utz dezan. Horrela, Espainiako Bankuak, bertako gobernadore Jaime Caruanaren bidez, hainbat errezeta eskatu ditu
|
lan
merkaturako: mugikortasun geografikoa indartzea eta, horretarako, langabezia babesteko" ezaugarri batzuk" aldatzea; soldata berritzeko klausulak kentzea; soldata igoerak produktibitatearen arabera finkatzea, eta ez inflazioaren arabera; soldatak, sektore guztian homogeneoak izan ordez, enpresa bakoitzaren egoerari egokitzea; eta, beraz, hitzarmen sektorialak, probintzialak eta autonomikoak ezabatzea.
|
|
|
Munduko herrialde garatuenek osatzen duten OCDE Ekonomi Lankidetzarako eta Garapenerako Erakundeak berak ere negoziaketa kolektiboaren erreforma egiteko eta langabeziaren babesa" leuntzeko" eskaria egin dio azken asteotan Espainiako gobernuari. Hitz bitan esanda,
|
lan
merkatuaren" zorroztasuna" arintzeko proposatzen du.
|
|
|
BBVAren Azterketen Zerbitzuak ekonomiaren azterketari buruz argitaratzen duen" Situacion" aldizkariak, ekaineko azken argitalpenean,
|
lan
merkatuaren erreforma berriaren gaia lantzen du. Lehenik Espainiako gobernuak kontratazioari buruz martxoan egindako erreforma aztertzen du.
|
|
|
Baina, hala ere, «Situacion»en ageri denez,
|
lan
merkatuko gauzarik garrantzitsuena egiteko dago oraindik, eta, noski, bere iritziz lan baldintzak eta negoziaketak gehiago gogortu behar dira. Horrela, amaieran," Zeregin ugari lan merkatuan" izenburupean, honela dio:
|
|
|
Baina, hala ere, «Situacion»en ageri denez, lan merkatuko gauzarik garrantzitsuena egiteko dago oraindik, eta, noski, bere iritziz lan baldintzak eta negoziaketak gehiago gogortu behar dira. Horrela, amaieran," Zeregin ugari
|
lan
merkatuan" izenburupean, honela dio: " Enplegu tasaren hobekuntza, Espainiako ekonomiaren benetako konbergentziaren ardatza izanik, laneko eskaintza eta eskaeraren arteko doitasunaren mende dago, eta, horretarako egin litezkeen erreformen baitan, kontratazio arloko lege aldaketak alderdi bat besterik ez dira.
|
|
|
" Gainera dio, azkenik, «Situacion» ek lan esparruko politikek langileen mugikortasun geografiko eta funtzionala bultzatu behar dute, eta prestakuntza eta
|
lan
merkatuko partaidetza sustatu behar da, Espainiako ekonomiaren jarduera tasa eta, beraz, hazkunde ahalmena areagotuz".
|
|
|
Azterketa hori," Lana Euskal Autonomi Erkidegoan", Alfonso Perez Argote irakasleak zuzendu du, eta bere helburua EAEko
|
lan
merkatuaren ezaugarri nagusiak ezagutzea da. Diotenez, lehenik, merkatu horretako aldagarri nagusien bilakaera ezagutu nahi izan dute, eta, aldi berean, bilakaera horrek eta Espainiako lan merkatuaren bilakaerak dituzten ezberdintasunak eta antzekotasunak.
|
|
|
Azterketa hori," Lana Euskal Autonomi Erkidegoan", Alfonso Perez Argote irakasleak zuzendu du, eta bere helburua EAEko lan merkatuaren ezaugarri nagusiak ezagutzea da. Diotenez, lehenik, merkatu horretako aldagarri nagusien bilakaera ezagutu nahi izan dute, eta, aldi berean, bilakaera horrek eta Espainiako
|
lan
merkatuaren bilakaerak dituzten ezberdintasunak eta antzekotasunak. Bigarrenik, EAE osatzen duten herrialde historiko bakoitzeko bilakaera aztertu nahi izan dute.
|
|
|
Bigarrenik, EAE osatzen duten herrialde historiko bakoitzeko bilakaera aztertu nahi izan dute. Hirugarrenik, eskualdeetako esparruraino iristen dira herrialde historiko bakoitzaren barruan kokaturik, honela, gaurko egoeraren ahalik eta deskribapen zehatzena egin ondoren,
|
lan
merkatuaren arloan EAEn dauden gune geografiko arazotsuenak atzemateko.
|
|
|
Hala ere, gazte askorentzat ekonomikoki laguntzarik behar ez izatea gurasoen etxetik alde egiteko nahikoa arrazoi ez denez,
|
lan
merkatutik eta etxebizitza lortzeko zailtasunetatik haratago bilatu dugu erantzuna.
|
|
|
Bilaketa motela izan arren eta eskaintzak prestakuntza aldetik bakoitzak dituen baldintzetara ia egokitzen ez diren arren, zerbitzu hauek bitarteko ona dira informazioa eta aholkularitza lortzeko eta
|
lan
merkatuarekin harreman handiagoa izateko.
|
|
|
Aztertu eta ebaluatu
|
lan
merkatuaren joerak.
|
|
|
Zifra horren barruan sartzen dira lehen lanpostuaren bila dabiltzan gazteak (472.000), lana izan arren hainbat arrazoigatik lanpostua aldatzeko prest daudenak (%32 inguru, 1999ko CIS erakundearen ikerketa baten arabera), unean uneko edo iraupen luzeko langabetuak eta berriro
|
lan
merkatura sartu nahi luketen pertsonak (adibidez, denbora batez lan mundutik kanpo egon ondoren berriro lanera itzuli nahi duten emakumeak)
|
|
|
Zifra horren barruan sartzen dira lehen lanpostuaren bila dabiltzan gazteak (472.000), lana izan arren hainbat arrazoigatik lanpostua aldatzeko prest daudenak (%32 inguru, 1999ko CIS erakundearen ikerketa baten arabera), unean uneko edo iraupen luzeko langabetuak eta berriro
|
lan
merkatura sartu nahi luketen pertsonak (adibidez, denbora batez lan mundutik kanpo egon ondoren berriro lanera itzuli nahi duten emakumeak).
|
|
|
Unibertsitateko ikasketen arazoetako bat iraupen luzea izaten da:
|
lan
merkatuaren joeren eraginez, unibertsitate ikasketa jakin batzuetan hasten da gaztea, baina baliteke ikasketok bukatu orduko beharrak aldatzea.
|
|
|
Lan batean gehien baloratzen ditugun irizpideak finkatu ondoren, iritsi da
|
lan
merkatuko bitartekariak (enpleguen eta hautagaien arteko lotura) erabiltzeko unea, gure nahietara ondoen egokitzen diren enpresekin harremanetan jartzeko.
|
|
|
Lan kontratuen %15 %20 inguru ALEen bidez egiten da, eta lan mundura itzultzeko bide paregabea dira denboraldi luze batez lanetik urruti izan diren emakumeentzat edo oraindik
|
lan
merkatuan sartu ez diren eta dirua edo lan eskarmentua behar duten gazteentzat.
|
|
|
enplegu zerbitzu publikoekin batean
|
lan
merkatuko bitartekari gisa lan egiten duten entitateak dira, langileei lanpostu bat aurkitzen eta lana eskaintzen dutenei beren beharretarako langile egokiak aurkitzen laguntzen dietenak.
|
|
|
|
lan
merkatuko bitartekari gisa dihardutenak eta biztanleria aktibo guztiari bere zerbitzuez baliatzeko aukera ematen diotenak (enplegurako orientazioa, doako prestakuntza, lan munduan sartzeko zailtasunak dituzten sektoreak laneratzea bultzatu, enplegurako laguntza zerbitzuak...).
|
|
|
Hala, bada, 55 urteko gizon zuri eta osasuntsuak 27.500 dolar irabaziko lituzke; diabetesa duen pertsona berak, berriz, 18.800 dolar besterik ez luke irabaziko, Ying Chu Ng doktoreak eta Hong Kongeko Unibertsitate Baptistako lankideek diotenez. Diabetikoek ehuneko 3,5 murrizten dute
|
lan
merkatuan parte hartzeko joera, baita adina, gizarte ingurunea eta osasun egoera orokorra kontuan hartu ondoren ere. Konplikazioak dituzten diabetikoak, berriz, %12 gutxiago dira lana izateko joera dutenak, konplikaziorik ez duten diabetikoekin alderatuta.
|
|
2002
|
|
|
Nahikoa izan zen urte batez hazkunde tasa negatiboa izatea 65.000 lanpostu desagertarazteko bi urtetan, aurreko zazpi urtetan sortutako guztien bi herenak.
|
Lan
merkatuaren %33ko aldirokotasun tasa horren altuaren emaitza zuzena.
|
|
|
LABek egindako txostenaren arabera, Euskal Herriko emakume langileak, azken hogeita bost urteotan, zerbitzuen sektorearen bidetik sartu dira
|
lan
merkatuan. Sektore hori garatu eta hazi den heinean areagotu da Euskal Herriko emakumeek lan munduan duten presentzia.
|
|
|
Galdutako enpleguen %78 emakumeenak ziren eta %22 gizonenak. Zerbitzuen sektoreak bakarrik izan zuen enpleguaren eboluzio positiboa, hamar puntu gehitu baitzuen
|
lan
merkatuan zuen pisua.
|
|
|
esparru honetan lan baldintzak zeuden, emakumeek zein kuota betetzen dituzten, zein postu hierarkikotan... datuak bildu eta errolda moduko bat osatu behar zen. Zentzu honetan deigarria da unibertsitatean, hedabideekin zerikusia duten ikasketetan, emakume gehiago matrikulatzen dela gizonak baino, baina gero horrek ez du islarik
|
lan
merkatuan.
|
|
|
Eusko Jaurlaritzako Ogasun eta Herri Administrazio Sailak plazaratzen duen «Koiunturaz» aldizkariaren azkenengo zenbakian, honako gai hauen inguruko lanak agertzen dira, besteak beste, euskaraz eta gazteleraz: EAEko ekonomia 2002 urteko lehen hiruhilekoan, EAEko ekonomiaren testuingurua, Ekoizpen arloak, Eskaria,
|
Lan
merkatua, Prezioak, kostuak eta soldatak. Horrez gain, Estatistika eranskina, Ekonomi Buletin honetan argitaratu dituzten artikuluak adibidez, Xabier Pascualek 6 zenbakian argitaratutako «Lan hitzarmenetako soldaten igoera.
|
|
|
Horrez gain, Estatistika eranskina, Ekonomi Buletin honetan argitaratu dituzten artikuluak adibidez, Xabier Pascualek 6 zenbakian argitaratutako «Lan hitzarmenetako soldaten igoera. Ohar metodologiko bat», edo 11.ean plazaratu zuen «Kontratuen bilakaera
|
lan
merkatuaren erreforma ezarri eta gero» eta Ekonomia eta Plangintza Zuzendaritzaren beste argitalpen batzuk.
|
|
|
Lehenengoan garapen propioa esleitzendio Borjak MCC taldearen ibilbideari, Euskal Herrian ez ezik atzerrian ere eredubihurtu baita ekonomia sozialaren esparruan zein toki garapeneko estrategienarloan ere. Hamaikagarrena lanari eta gizarte antolaketari eskainitako kapitulua da.Bertan, Garikoitz Otazuak azterketa zabala gauzatzen du
|
lan
merkatuaz. Gaihorrekin lotuta, analisi zehatzak egiten ditu Otazuak lan harremanen sistemaren, enplegu politiken eta gizarte babesaren inguruan.
|
|
|
|
Lan
merkatuaren gaineko kontrola, sindikatu bertikalen eta beharginenerantzunaren ondorengo jazarpen polizialaren bitartez gauzatzen jarraituzuten, baina langileen antolamendu klandestinoek indar handia hartu zuten; bereziki enpresa handietan hobekuntza batzuk lortu zituzten lansarietan, greba eta mobilizazioei esker.
|
|
|
Akordio horren mamia soldaten igoerari eustea izan zen, erahorretan %27koa izatera iritsi zen inflazioari eusteko, horretarako soldata errealenjaitsieraz baliatuz. Gainera, zenbait lege neurri hartu ziren
|
lan
merkatua malgutzeko, lan kontratu partzialei, aldi baterako lan kontratuei eta abarri bidea emanez, eta langileak kaleratzeko kostuak merkatzeko.
|
|
|
|
Lan
merkatuaren kontrola, Estatuko sindikatuetan nahitaez afiliatzearenbitartez eta lan arloko aldarrikapenen jazarpena eginez. Horrek lansarien eta langileen bizi baldintzen beherakada sistematikoa ekarri zuen.2.1 irudiak ongi agertzen du erorialdi hori.
|
|
|
Egoera hau azaltzerakoan, ez da pentsatu behar barnealdea egoera on bateandenik enpleguaren aldetik; alderantziz, kostaldeak,
|
lan
merkatua dinamika azkarbatean denez, aktiboen jario handia erakartzen du, eta ondorioz sortzen denenpleguen kopurua ez da nahikoa izaten aktibo guztiak enplegatzeko.
|
|
|
oso deseraginkorrak zirenbatez ere enpresa handietan.
|
Lan
merkatuaren arauketak ere giza baliabideen kudeaketa txarrean eragiten zuen. Izan ere, frankismoaren garaitik zurruntasun handiak zeuden kontratu motetan, kontratuak eten ahal izateko orduan, mugikortasunfuntzionalean, eta abarretan.
|
|
|
Era berean, 1997 urtean Euskal HeziketaProfesionalaren Plana onartu zen, hezkuntza sendotzeko asmoz. Dena dela, Estatuespainoleko
|
lan
merkatuaren berrarauketak euskal industria kaltetzen du. Izan ere, orain zurruntasunaren kontrako muturrean gaude eta aldibaterakotasunak ez dieformakuntza jarraituari eta giza baliabideen kudeaketari laguntzen.
|
|
|
Hala ere, oraindik falta diren eskuduntzak ere ez dira nolanahikoak; gainera, industriarentzat garrantzi zuzena dute: gizarte segurantza,
|
lan
merkatuko legedia, INEM, enpresa publiko handiak, zientzia ikerketa eta teknologia garapena, etab.
|
|
|
Hego Euskal Herriko kasuan, eraldaketa hirurogeita hamarreko urteetako krisiaren eskutik etorri zen. Eraldaketa horrek eragin traumatikoa izan du
|
lan
merkatuan, eta horrek gaur egungo arazorik larriena langabezia masiboa izatea ekarri du.
|
|
|
Langabeziaren arazoa egiturazko arazoa dela azpimarratu arren,
|
lan
merkatuaren gorabeherak ekonomiak orokorki izan dituen faseei loturik egon dira. Honela, 1975etik 1985era bitartean enplegu galera izugarria izan zen.
|
|
|
Enplegu sorrerari dagokionez, 1985etik hona, oro har, sortu diren enpleguakgaldu direnak baino gehiago izan dira. Beraz, langabezia kopuru handien iraupenak zerikusi handia du populazio aktiboaren bilakaerarekin, hau da, aurretikpopulazio ez aktiboak ziren taldeak
|
lan
merkatura hurbiltzearekin.
|
|
|
Gauzak horrela, enplegua sortu arren, enplegu nahikorik ez sortzean datzagakoa; eta bilakaera demografikoa aldagai garrantzitsua izan arren, inola ere ezindaiteke pentsa
|
lan
merkatuaren kantitate eta kalitate arazoak bilakaera demografikoen eskutik konpon daitezkeenik.
|
|
|
80ko eta 90eko hamarkadetako
|
lan
merkatuaren bilakaera lan merkatuarenmalgutasuna helburu duten erreforma sakonekin dago loturik, eta erreforma horieneskutik, langabeziaz gain enpleguen behin behinekotasuna ere gizarte arazo larriabihurtu da.
|
|
|
Lan eskaria enpresek egiten dute, eta eskariaren aldetik ere,
|
lan
merkatua merkatuberezia da. Ondasun eta zerbitzuak gizakien beharrizanak asetzeko eskatzen direnbitartean, enpresek ez dute kontratatzen gizartearen beharrizanak asetzeko, mozkinak ateratzeko baizik.
|
|
|
–Lan harremanak? delako terminoa zuzenbide terminoa da, eta ekonomia arloanerabili dugun?
|
lan
merkatua, terminoaren parekoa da.
|
|
|
Interes ezberdinak bateratzeko orduan, batzuentzat botere publikoek eta legediak funtsezko rola betetzen dute, baina beste batzuek, aldiz, garrantzi handiagoaematen diete merkatu irizpideei. Dena den, argi dago
|
lan
merkatuaren eraketaninstituzioek eta arautegiek eragin handia dutela.
|
|
|
Azken urteetako lan erreformak justifikatzeko, sindikatuek botere handiegiadutela aipatu izan da, eta botere horrek
|
lan
merkatua zurrunegia izatea ekarriduela. Jarraian, sindikatuek presioa egiteko dituzten bide nagusiak aipatuko ditugu.
|
|
|
|
Lan
merkatuaren arazoei aurre egiteko politiken gaiari heltzean, azken hamarkadetan (ELGEren analisiekin bat etorriz), ohiko bihurtu da ekimen politikoak neurriaktibo eta pasiboen artean banatzea.
|
|
|
Enplegua sustatzeko kontratu motak aztertzean, lehenik aipatu behar da, lan legeriaren eskumena estatuari soilik dagokiola, eta autonomia erkidegoek ezindutela eraginik izan kontratu araubidean. Aipamen hori egin ondoren, Espainiakoestatuan,
|
lan
merkatuari loturik dauden politiken artean, kontratazioa suspertzekoaldi baterako zenbait kontratu mota sortzea izan da estrategia nagusiena.
|
|
|
Hirurogeita hamarreko urteetako krisiaren ondorioz errotu den langabeziamasiboari aurre egiteko orduan, beharrezkoa izan daiteke
|
lan
merkatutik irteten (aldi baterako edo aldi iraunkorrerako) direnen gizarte rola erregulatzea. Gobernulokalak dira lanbide berriak, oraindik produkzio eremuan ez dauden lanak, definitzeko egokienak, harreman kolektiboak hobeto ezagutzen dituzten heinean (merkatu lanetan eta familia eremuan).
|
|
|
eskatzen diren kotizazio epeak bete gabe dituztelako. Kontuan hartzekoa da, azkeneko hamarkadetan prestazioak eskuratu ahal izateko baldintzak gogortu egin direla.Horrek,
|
lan
merkatuaren eskasiari lotuta, zergazko Gizarte Segurantzatik, kanporatzea, eragiten du, eta ez maila ez kontributibokorantz soilik, baizik eta baita Gizarte Laguntzarantz ere.
|
|
|
Gaur egun, espainiarestatuan, Hego Euskal Herria da txirotasun indize txikienak dituena; eta bestalde, prestazioak hartzen dituzten etxe pobreen portzentajea ere handiagoa da Hego Euskal Herrian (%74). Prestazio horiek, gehienbat, kolokako egoeran dauden langileeidagozkie,
|
lan
merkatura lanpostu ziur eta finko gabe sartzen direnei hain zuzen.
|
|
|
Milaka eta milaka soldatapeko, era, traumatiko? bigun samarrean,
|
lan
merkatutik kanpo utziahal izatea langabeziaren eta jubilazio aurreratuen erabilpen konbinatuari eskerizan da.
|
|
|
Txirotasun berriaren eta gizarte bazterketaren hedakuntzari dagokionez, elkarrekin loturik dauden hiru faktore hartu behar dira kontuan: batetik,
|
lan
merkatuko aldaketak (langabeziaren hazkundea, enpleguen behin behinekotasuna...), bestetik eraldaketa sozioekonomikoak (biztanleriaren zaharkitzea, guraso bakarreko sendien hazkundea, senitarteko egituren haustura.) eta azkenik, ongizate estatuaren eraldaketa (ongizate egitasmoen berrikusketa, herri zerbitzuak pribatizatzea.). Gauzak horrela izanik, gainerako faktoreen jokabidea egokia balitz, hiru faktore horietako baten hausturak ez luke, nahitaez, txirotasuna ekarri behar.
|
|
|
Bestalde,
|
lan
merkatuaren asimetriek, botere eta informazio asimetriek, desberdintasun eta ziurgabetasun izugarriak sortzen dituzte behartsuenengan.Gainera, alde bakoitzak (enpresariak eta langileek) bete beharreko arauak ere aldakorrak dira, eta eztabaidara edo interes kontrajarrietara irekita daude. Hori dela eta, lan merkatuaren partaideak etengabe saiatzen dira jokalegeak aldatzen, bai lan eremuko instituzio berezien bidez (langileen sindikatu eta erakunde patronalen bidez), bai botere publikoen laguntzaz.
|
|
|
Bestalde, lan merkatuaren asimetriek, botere eta informazio asimetriek, desberdintasun eta ziurgabetasun izugarriak sortzen dituzte behartsuenengan.Gainera, alde bakoitzak (enpresariak eta langileek) bete beharreko arauak ere aldakorrak dira, eta eztabaidara edo interes kontrajarrietara irekita daude. Hori dela eta,
|
lan
merkatuaren partaideak etengabe saiatzen dira jokalegeak aldatzen, bai lan eremuko instituzio berezien bidez (langileen sindikatu eta erakunde patronalen bidez), bai botere publikoen laguntzaz.
|
|
|
Beraz,
|
lan
merkatuaren jardunbidean hainbat instituziok du eragina. Batetik, botere publikoak aipatu ditugu, beharrezkoak baitira oinarrizko lan baldintzakbermatzeko legedia eratu eta betearazteko.
|
|
|
Lan eskaintzaren kopuru eta ezaugarriak, maila handi batean?
|
lan
merkatutik kanpo dauden gertakizunen menpe daude; esaterako, aldagai demografikoen menpe (jaiotzak, heriotza tasa, bizi itxaropenaedo migrazioak).
|
|
|
Lan eskaintzaren azterketari hasiera emateko, Hego Euskal Herriko joerademografikoak aipatuko ditugu. Ondoren
|
lan
merkatuaren eta birprodukzio lanaren arteko harremanak aztertuko ditugu, bereziki emakumeengan duten eraginaazpimarratuz, eta bukatzeko, migrazioei buruzko zenbait aipamen egingo ditugu.
|
|
|
Ildo horretatik jarraituz,
|
lan
merkatuan sartzen doazen gizabanakoen (aktiboen) eta irtetea (erretiroa hartzea) dagokienen arteko harremanek, lan merkatuaren gaineko presioa arindu egingo dela adierazten dute. Gaur egun, gutxi gorabehera, sarrera bakoitzari irteera bat dagokio eta gerora, irtetea tokatzen zaienenkopurua sartzea tokatzen zaienena baino handiagoa izango dela aurrikus daiteke.
|
|
|
Ildo horretatik jarraituz, lan merkatuan sartzen doazen gizabanakoen (aktiboen) eta irtetea (erretiroa hartzea) dagokienen arteko harremanek,
|
lan
merkatuaren gaineko presioa arindu egingo dela adierazten dute. Gaur egun, gutxi gorabehera, sarrera bakoitzari irteera bat dagokio eta gerora, irtetea tokatzen zaienenkopurua sartzea tokatzen zaienena baino handiagoa izango dela aurrikus daiteke.
|
|
|
Gauzak horrela, bilakaera demografikoak langabeziaren arazoa leuntzea ekardezakeela badirudi ere, inola ezin daiteke pentsa
|
lan
merkatuaren kantitate etakalitate arazoak bilakaera demografikoaren eskutik etor daitezkeenik.
|
|
|
Lan eskaintzari dagokionez, kontuan hartu behar da emakumeek
|
lan
merkatuan duten partaidetzak izandako eraldaketa. Hego Euskal Herrian, Europako Batasuneko herrialde guztietan bezala, oraindik ere gizonezkoen partaidetza emakumeena baino handiagoa da lan merkatuan, nahiz eta, emakumeen eta gizonezkoenpartaidetzaren berdintze joera somatzen den.
|
|
|
Lan eskaintzari dagokionez, kontuan hartu behar da emakumeek lan merkatuan duten partaidetzak izandako eraldaketa. Hego Euskal Herrian, Europako Batasuneko herrialde guztietan bezala, oraindik ere gizonezkoen partaidetza emakumeena baino handiagoa da
|
lan
merkatuan, nahiz eta, emakumeen eta gizonezkoenpartaidetzaren berdintze joera somatzen den. Dena den, denbora partzialekoenplegu gehienak emakumeek dauzkatenez, berdintasun joera hori puztua agerdaiteke eta ezberdintasunez betea.
|
|
|
|
Lan
merkatura sartzea arian arian haziz doa 25 urtera arte. Ondoren, gizonezkoen partaidetza maila altuan mantentzen da, 50 urte ingurura arte, etahortik aurrera jaisten doa apurka apurka.
|
|
|
Ondoren, gizonezkoen partaidetza maila altuan mantentzen da, 50 urte ingurura arte, etahortik aurrera jaisten doa apurka apurka. Emakumeen artean, ohikoa izan da
|
lan
merkatuan sartzean gizonezkoek baino partaidetza txikiagoa izatea 25 urtera arte, eta, bereziki, gizonezkoek baino lehenago lan merkatua uzten joatea (30 urtetikgora). Azken urteotako joerak adin ezberdinetako gizonezkoen eta emakumeenjokabidea parekatzen doala adierazten du, gazteen jokabidea oso antzekoa izanik, eta adineko emakumeak lan merkatuan luzaroago mantenduz.
|
|
|
Ondoren, gizonezkoen partaidetza maila altuan mantentzen da, 50 urte ingurura arte, etahortik aurrera jaisten doa apurka apurka. Emakumeen artean, ohikoa izan da lan merkatuan sartzean gizonezkoek baino partaidetza txikiagoa izatea 25 urtera arte, eta, bereziki, gizonezkoek baino lehenago
|
lan
merkatua uzten joatea (30 urtetikgora). Azken urteotako joerak adin ezberdinetako gizonezkoen eta emakumeenjokabidea parekatzen doala adierazten du, gazteen jokabidea oso antzekoa izanik, eta adineko emakumeak lan merkatuan luzaroago mantenduz.
|
|
|
Emakumeen artean, ohikoa izan da lan merkatuan sartzean gizonezkoek baino partaidetza txikiagoa izatea 25 urtera arte, eta, bereziki, gizonezkoek baino lehenago lan merkatua uzten joatea (30 urtetikgora). Azken urteotako joerak adin ezberdinetako gizonezkoen eta emakumeenjokabidea parekatzen doala adierazten du, gazteen jokabidea oso antzekoa izanik, eta adineko emakumeak
|
lan
merkatuan luzaroago mantenduz. Dena den, gizonezkoen eta emakumeen arteko aldeak oraindik ere nabarmenak dira; aukera pertsonalen bidez azaldu ezin diren aldeak dira, gainera.
|
|
|
Banaketa hori emakumeak gizonarekiko izan duen menpekotasunarekin loturik dago, eta, ondorioz, generoen arteko lan banaketa horrek eremu askotan du bere eragina.Batetik, emakumeen lanegun osoa (ordaindutako lana eta ordaindu gabekoa) gizonezkoena baino luzeagoa izatea dakar, sarri oporrik gabekoa. Bestetik,
|
lan
merkatuan parte hartzean, nabarmena da bereizkeria, emakumeek sarritan soldata apalagoak dituztelako, eta emakumeen enpleguek onarpen sozial baxuagoa dutelako.
|
|
|
Gainera, eginkizunen banaketa hierarkikoa instituzio askoren bidez eratzen joan da (familia bera, estatua, erlijio instituzioak, komunikabideak...). Eta azkenik,
|
lan
merkatuak gizonezkoen eta emakumeen jokabideak moldatzen dituzten gainerako instituzioekiko duen elkarreragina kontuanizanik, lan merkatuak desberdintasunak indartu ditu, bai kontrolaren bidez eta baisoldata bereizkeriaren bidez ere.
|
|
|
Gainera, eginkizunen banaketa hierarkikoa instituzio askoren bidez eratzen joan da (familia bera, estatua, erlijio instituzioak, komunikabideak...). Eta azkenik, lan merkatuak gizonezkoen eta emakumeen jokabideak moldatzen dituzten gainerako instituzioekiko duen elkarreragina kontuanizanik,
|
lan
merkatuak desberdintasunak indartu ditu, bai kontrolaren bidez eta baisoldata bereizkeriaren bidez ere.
|
|
|
Beraz, gizonezkoak eta emakumeak gizarteratze prozesu ezberdinen bidezheltzen dira
|
lan
merkatura, eta, ondorioz, lan birproduktiboarekiko harremanezberdinak dituzte, bai kantitateari dagokionez, eta baita larrialdiei erantzuterakoanere. Normalean, merkatu lana lan birproduktiboarekin gurutzatzen denean (esaterako, senitartekoren baten gaixotasunagatik), emakumea da lan birproduktiboariaurre egin behar diona.
|
|
|
Emakumeek
|
lan
merkatuan duten partaidetzaren ezaugarriak azaltzeko, teoriaezberdinak daude. Hemen hiru ikusmolde orokor aipatuko ditugu:
|
|
|
Segmentazioaren teoriak, aldiz, emakumeek
|
lan
merkatuarekin lotura egonkorra dutela onartzen du, ez une ekonomikoari lotua. Usadio eta ohiturak liratekeemakumeen eta gizonezkoen arteko enplegu banaketaren eragile, emakumeak zerbitzu sektoreko enpleguak betetzera bultzatuz gehienbat (administraritza, heziketa, zerbitzu pertsonalak...) edo industriako zenbait enplegu (oihalgintza...).
|
|
|
11.3
|
LAN
MERKATUKO ZENBAIT DATU: ENPLEGUA ETA LANGABEZIA
|
|
|
11
|
Lan
merkatua eta gizarte babesa
|
|
|
|
Lan
merkatuaren bilakaera aldaketa demografiko, sozial eta ekonomikoenmenpe dago, eta gizarte industrial aurreratu guztiek aldaketa sakonak izan dituzteaipatutako eremuetan, nahiz erritmo eta une ezberdinetan jasan dituzten.
|
|
|
EBko egonkortasun planaren lehentasuna prezioen gorakadaren kontrola da.Azken garaietan, hauteskunde arrazoiak direla eta, gero eta zailagoa da baliabidefiskal handiagoak lortzea; bitartean, presio fiskala murrizteko politika zenbait sektoretara hedatzen ari da. Egiturazko erreformak gastu sozialetako programa handietan egiten dira, hots, gizarte asegururako sistemetan, pentsio sistemetan eta
|
lan
merkatuaren egiturazko politiketan. Gaur egungo egoeran, epe luzeko interes tasaren kontrola galdu eta gero, Estatuek soldaten kontrako neurriak zorroztendituzte eta lan merkatua liberalizatzen dute.
|
|
|
Egiturazko erreformak gastu sozialetako programa handietan egiten dira, hots, gizarte asegururako sistemetan, pentsio sistemetan eta lan merkatuaren egiturazko politiketan. Gaur egungo egoeran, epe luzeko interes tasaren kontrola galdu eta gero, Estatuek soldaten kontrako neurriak zorroztendituzte eta
|
lan
merkatua liberalizatzen dute.
|
|
|
Herrialde ezberdinetan hezkuntza eta heziketa arautuetan egin eta
|
lan
merkatuak zuzendutako gastua ere handiagoa da Eskandinavian. Horrek ez duesan nahi Suedia EB osoan jarraitu litzatekeen eta praktika egokiagoaageri duen parametro bat denik.
|
|
|
Lehenik, Suediak eta Finlandiak, biztanleria aktibo aski zaharkitua izaki, arazo horri gainerakoek baino lehenago heldu behar izan zioten. Bigarrenik,
|
lan
merkatu aktiboko politika batzuen eramangarritasuna edo iraungarritasunazalantzagarria da. Adibidez, Danimarkako ikasteko baimenen eredua ezaguna eginbazen, eskulanaren eskasia eragin zuelako eta hautaketako irizpide zorrotzagoaknahiz hedapena murriztea beharrezko egin zituelako izan zen.
|
|
|
7.4 Unibertsitatea
|
lan
merkatuaren tendentziei egokitu beharra
|
|
|
Ondorioz, Europa osoan, hein batean behintzat,
|
lan
merkatuarekin duenerlazioaren arabera, gazteen frustrazioa dakarren erreferentzia sistema bihurtzenari da unibertsitatea. Alde batetik, unibertsitate heziketara ailegatzeko dituztenzailtasunengatik, eta, bestetik, lan munduan ikasitakoa baino kualifikazio gutxiagodituzten lanpostuak betetzen ari direlako.
|
|
|
Azken datuen arabera, goi mailako lanbide heziketako ikasleetatik gehienakikasitako titulazioan sartzen dira
|
lan
merkatura, batez ere sektore industrialean.Emaitza horiek prestakuntza mota horren eskaintza lan merkatuak egiten dueneskakizunetara egokituta dagoela erakusten dute.
|
|
|
Azken datuen arabera, goi mailako lanbide heziketako ikasleetatik gehienakikasitako titulazioan sartzen dira lan merkatura, batez ere sektore industrialean.Emaitza horiek prestakuntza mota horren eskaintza
|
lan
merkatuak egiten dueneskakizunetara egokituta dagoela erakusten dute.
|
|
|
Kalitatezko hezkuntza lortu ahal izateko, informazioaren teknologiek nahitaez sartu beharra dute hezkuntza sistemako maila guztietan. Ikasleak txikitatikteknologia erabiltzeko erraztasuna hartzea ekarriko luke horrek, eta mota guztietako jakintzetan sarbidea izateko ematen dituzten aukerak aprobetxatzea lekarke, gizarteak eta
|
lan
merkatuak egiten dituzten eskaeretarako gaztetandik prestatuz.
|
|
|
Horrez gain, enpresetako programek edo
|
lan
merkatu publikoak lanpostuanbertan eskainitako heziketaren kalitateari eta eraginkortasunari buruzko informaziogutxi dago. la ziurra da lanpostuari lotutako heziketaren portzentaje nahiko handiaerrentagarriagoa izan zitekeela. Giza baliabideen edo langileriaren gastuen besteesparru batzuk heziketa edo ikaskuntzako jarduera hobeak eskaintzeko erabillitezke.
|
|
|
Politika publikoari dagokionez,
|
lan
merkatu aktiboko politikak antolatzean, heziketako jarduera guztiak xeheki balioetsi eta berrikusi behar dira, modu horretara eraginkortasuna areagotzeko. Lan merkatu aktiboko politikak gauzatzeko, bestebaliabide batzuk sor litezke (lanpostuak sortu, lanpostuak sortzeagatik enpresarieilaguntzak eman, bitartekotzako zerbitzu publikoa enpleguan...), derrigorrezkoheziketa banakotsua baliatzeko.
|
|
|
Politika publikoari dagokionez, lan merkatu aktiboko politikak antolatzean, heziketako jarduera guztiak xeheki balioetsi eta berrikusi behar dira, modu horretara eraginkortasuna areagotzeko.
|
Lan
merkatu aktiboko politikak gauzatzeko, bestebaliabide batzuk sor litezke (lanpostuak sortu, lanpostuak sortzeagatik enpresarieilaguntzak eman, bitartekotzako zerbitzu publikoa enpleguan...), derrigorrezkoheziketa banakotsua baliatzeko. Halaber, diru sarrerei lagunduz zergak eta etekinak bamean hartzen dituzten lan politikako beste eremu batzuetan harago joanez, diru sarrera horiek pizgarri eta baliabide gehigarri gisa erabil daitezke, gizabanakoek heziketako jardueretan parte har dezaten, eta enpresariek heziketa gehiago etahobea eskain dezaten.
|
|
|
graduaurrea eta gradua. Lehen ziklokotituluak balio zehatza izango du Europako
|
lan
merkatuan eta bigarrenzikloak Masterra edota Doktoregoa lortzera eramango du.
|
|
|
Beck ek (1998a: 104) egoera indibidualen desberdintasun hori ongizate estatuak erraztu dituen
|
lan
merkatuko bi osagairekin erakutsiko du: mugikortasuna, dela soziala dela geografikoa, eta heziketa.
|
|
|
Baliteke, ordea, egoera berri hori modu egoki batean azaltzeko eta ulertzeko, inori hizkera arazo hutsa iruditu arren,, desberdintasun sozialen indibidualizazioa? adierazpena egokiagoa izatea, edo nahiago bada, indibidualizazioa
|
lan
merkatuan. Hori ulertzeko, estatu sozialaren testuinguruan kokatu beharra dago.
|
|
|
Ongizate estatuarekin klase tradizionalen gizartea ahuldu egiten da ikusi berri den bezala. Hori gutxi ez, eta lan baldintzen malgutasunak erraztuta, garai berriak zuzenean eragiten dien emakumeak eta gazteak
|
lan
merkatuan sartzen dira (laster batean atera eta berriz sartzeko). Bazter guztietatik sendotzen den fenomenoa da klase gizartearen kalterako.
|
|
|
Baina ordainetan (edo horretarako baldintza bezala) gizonei eta emakumeei aurrezartzen zitzaien eginbeharra gizarte garaikidean ahuldu egiten da. Gizonen eta emakumeen arteko generoaren auzien berregituratzeak (emakumeak heziketan eta
|
lan
merkatuan txertatzeak, dibortzioak, haurdunaldia ekiditeko bideak, etxeko lanen deskualifikazioak, etab.),, familia txikiak, bere baitan jasotzen zuen oro eraldatzen du.
|