|
2002
|
|
|
Bestalde, ordezkatze teoriaren arabera, menpekotasun egoerak emakumeekgizonezkoek baino soldata apalagoa onartzea dakar, eta, horren ondorioz, enpleguak hornitzeko orduan gizonezkoen ordez emakumeak erabiltzen dira. Gainera, hasiera batean gizonezkoek betetzen zituzten enpleguetan emakumeek tokiahartzean, sarri askotan,
|
lan
baldintzek txarrera egiten dute.
|
|
|
Diskurtso horiek erraztu egiten dute lege murriztaileak onartzea. Diskurtso baztertzaile horiek arazoaren jatorria baztertzeaz gain (migrazioaren arrazoi historikoak), egiturazkoa den arazoa estaltzea lortzen dute, langabezia edota
|
lan
baldintza txarrak etorkinen ondoriotzat joz.
|
|
2004
|
|
|
Iruritan ere langile behartuen hilketa gehiago egon ziren, baina hilketa hauek, erregistroan ez dira agertzen, (seguruenik pertsona gehiago hilko zituzten baina ezin da jakin). Presoek bertako biztanleekin harremanak zituzten. Hauek,
|
lan
baldintza txarretan aritzen ziren, eta janari gutxi ematen zieten elikatzeko. Horregatik, presoek, ahal zutenean, menditik Frantziara ihes egiten zuten, baina batzuk ez zuten zorte onik izaten.
|
|
2006
|
|
|
Bi sarraskien laburpena eta eskema berdintsuak dira: Europatik zetozen emigrante eta kapitalista berriei emateko indioei lurrak kendu, hauek bertako soro eta lantegietan lan egitera behartu,
|
lan
baldintza txarrengatik indioek alde egin nahi dute, istiluak sortzen dira... eta Gendarmeriak eta armadak masakrez erantzuten du. Hala gertatu zen 1924an Chacoko Napalpi herrian.
|
|
2007
|
|
|
sistemaz antolatu ziren. Eta zilarra atera ahala, gero eta barrurago joan behar zuten, mitayo, ek, gero eta
|
lan
baldintza txarragoetan.
|
|
|
Azterketa 2004ko datuetan oinarritzen da (azken ekitaldi horretan daude estatistikak). Aldi horretan,
|
lan
baldintza txar eta kaltegarriek 16.000 langile hil zituzten, nahiz eta ofizialki bi heriotza baino ez zitzaizkion egotzi azaldutako arrazoiei. Era berean, kalkulatzen du urtero 7.000 langilek baino gehiagok beren lanak eragindako gaixotasun mentala jasaten dutela eta 5.000 tumore gaizto benetan lanekoak direla.
|
|
2008
|
|
|
Kasu horietan, “lehenengo beharrak bete ondoren”, frustrazioa eta tristura sentsazioa sortzen dira. Ondorioz,
|
lan
baldintza txarrei bakardadea eta zigorra gehitzen zaizkie, eta horrek laneko estres eta larritasun handiagoa eragiten du. Azkenik, Irastorzak esan zuen agiririk gabeko etorkinak daudela, “ez dakitela zenbat diren eta ez dakitela zein diren bizi diren benetako kalitateak”.
|
|
|
Beitialarrangoitiak ere bide beretik jo du hitz hartzean. Langileen baloreak aipatu ditu
|
lan
baldintza txarrak zirelako, baina bat egin du Alduntzirekin erranez momentu latzetan elkar laguntzen ikasi dutela, egokia iruditzen zitzaiolako.
|
|
|
AHTren proiektua ELA, LAB, EHNE, Hiru... sindikatuek eta herri mugimendu zabalak gaitzetsi dute. Orain ekonomiaren krisia prezioetan, enpleguan eta
|
lan
baldintzetan txarrerako eragiten ari da. Borrokak lotzea eta zabaltzea komeni zaigu.
|
|
|
Etxeko jabeen asurantza, Herriko Etxearena eta Gure Irratiarenak ez dira ados jarri. Anartean,
|
lan
baldintza txarretan aritu izan dira irratiko langileak. Gune hertsiegia, txikiegia baliatu behar izan dute, eta grabaketak egiteko arazo handia izan da hori.
|
|
2009
|
|
|
|
Lan
baldintza txarretan 3.000 euroko soldata ateratzen dutenei, adibidez, ez diete mailegurik emango abalik aurkeztu ezean.
|
|
|
Era berean, 2006ko martxoan, «Euskarazko hedabideen topaketa mintegia» antolatu zuten euskarazko hainbat hedabidek2 Mintegi hartako laburpen txostenean ere, lan baldintzei buruzko kezka agerian geratu zen: «Euskarazko medioetako langileek orokorrean
|
lan
baldintza txarrak pairatzen dituzte eta lan prekarietatea begi bistakoa da. Euskarri bakoitza (prentsa, irratia, telebista eta sarea) nor bere aldetik ibiltzeak ere, ez dio sektoreari mesederik egiten» (Zenbaiten artean, 2006).
|
|
|
|
Lan
baldintza txarrak salatzeko mobilizazio aunitz egin ondoren, iazko martxoaren 3an hitzarmena sinatu zuten sindikatuek eta Gobernuak. Nolanahi ere, horrekin ez dela nahikoa uste dute sindikatuek.
|
|
|
Izan ere, orain arte, lanpostu horiek ez dira bete. Aurreko hilabetean alde hartako Osasun zuzendari Maria Rosario Eskuaz kargua uzteko zorian egon zen,
|
lan
baldintza txarrak zirela eta. Lanaldi amaigabeak egiten genituen.
|
|
|
Soldaten eta lan baldintzen inguruan ikerketa gutxi daude, agintariei ez zaielako interesatzen datu horiek azaleratzea. Halere, medikuen sindikatuan egin genuen ikerketa batek ondorioztatu zuen Nafarroa dela Estatuko erkidegoetatik
|
lan
baldintza txarrenak dituenak.
|
|
|
2008ko irailetik abendua arte, 66 medikuk Nafarroatik alde egin dute;
|
lan
baldintza txarrek uxatu zituztela diote sindikatuek
|
|
|
Beste toki askotan bezala, mediku gabezia dago, baina Nafarroan ez da hori arazo bakarra:
|
lan
baldintza txarrak direla eta, medikuek alde egiten dute, sindikatuek eta Nafarroako Medikuen Eskolak ohartarazi dutenez. 2008ko irailetik abendura arte, esaterako, 66 mediku joan ziren foru erkidegotik, gehienak Osasunbidetik.
|
|
|
Sindikatuen arabera,
|
lan
baldintza txarrek uxatzen dituzte medikuak Nafarroatik. Egoera oso larria da, eta oro har da larria, ez bakarrik lehen arreta zerbitzuan, esplikatu du LAB sindikatuko osasun arduradun Txaro Otsandorenak.
|
|
|
Edozein moduz, Nafarroako Osasun kontseilari Maria Kutzek ez du uste medikuen
|
lan
baldintzak txarrak direnik. Medikurik ez badago, besteak beste da unibertsitateetan Medikuntza egiteko nota onegiak eskatzen dituztelako, Kutzen iritziz.
|
|
|
Prekarietatea da oraindik, Txakartegiren esanetan, lan istripuak eragiten dituen faktore nagusia. Ildo horretatik,
|
lan
baldintza txarrenak dituzten sektoreetan, istripu larrien kopurua jaitsi beharrean aurten ere igo egin da, eraikuntzan eta zerbitzuetan batez ere. Prebentzioa sustatu ez ezik, lan merkatua aldatzeari ezinbestekoa deritzo ELAkoak:
|
|
|
Gainera, azken datuen arabera, istripu larriak eta hilgarriak ez direla murriztu nabarmendu dute. Baita igo egin direla
|
lan
baldintza txarrenak dituzten sektoreetan, eraikuntzan eta zerbitzuetan batez ere.
|
|
|
Ez da, horratik, denen gustuko. Ez bakarrik langileen
|
lan
baldintza txarrengatik, baizik eta bere negozio ereduagatik ere bai: liburu denda makinari lotzen dio Amazonek, Kindle irakurgailuari, eta horren bidez merkatu gatibua sortzea du helburu.
|
|
2010
|
|
|
Loreei dagokienez, salmenta izugarri handitu da egun horretan. Hainbat talde ekologistek salatu dute pestizidak neurriz gain erabiltzen dituzten landaketetan hazitako aleak inportatzen dituztela eta nekazariek osasun eta
|
lan
baldintza txarrak dituztela. Landaketa iraunkor batzuek ekoetiketak erabiltzen dituzte, hala nola VeriFlora edo FlorVerde, baina lortzeko zailak izan daitezke.
|
|
|
Landa ekonomietan duten eginkizuna funtsezkotzat jotzen da, laboreen ekoizpenean parte hartzen dutelako, baina ganadua zaintzen dutelako eta eskulangintzaren arloan lan handia egiten dutelako, seme alabak eta etxea zaintzeaz arduratzeaz gain. NBEk aurten plazaratu duen mezuak dioenez, “garapen bidean dauden herrialdeetako nekazaritza lan gehienak egiten dituzte, baina
|
lan
baldintza txarrenak dituzte”. Munduko elikagai gehienen ekoizleak dira, nahiz eta planetaren zati handi batean ez duten lurren jabetzarik.
|
|
|
Beste aldetik ez nuen unibertsitate katoliko batean lan egin nahi. Gainera, bertako
|
lan
baldintza txarrak ezagutzen nituen, bertako irakasle batzuek kontatu zizkidatelako (halako konplizitatea lortua genuen karrera bukaeran irakasle batzuekin). Ni bezalako ateo batentzat ez zitzaidan batere egokia jesuiten menpe lan egitea, eta epe luzera pentsatu nuen batxilergo institutu batean beti egongo nintzela hobeto.
|
|
2011
|
|
|
Argi du Artetxek. Hortaz, krisi ekonomikoagatik kalean dauden edo
|
lan
baldintza txarretan dauden langileei ikastaroetan parte hartzeko deia egin die. Langileak ikastaroen zati garrantzitsua direla nabarmendu du:
|
|
2012
|
|
|
Gure helburu nagusiena da langile hauek dituzten
|
lan
baldintza txarrak salatzea, eta baita herritarren sentsibilizazioa eta legeak aldatzen saiatzea ere. Eta, horretarako, kanpainak eta hitzaldiak abiarazteaz gain, erakunde publikoekin harremanak izaten ditugu.
|
|
2013
|
|
|
Krisia, langabezia,
|
lan
baldintza txarrak, gizarte laguntzen murrizketa...
|
|
|
Tragediak horrek agerian utzi du berriro ere ehungintza alorrean lanean ari diren langileen
|
lan
baldintza txarrak. Langile horiek El Corte Ingles eta Primark enpresentzako, besteak beste, ekoizten dituzte produktuak.
|
|
2015
|
|
|
Euskal Herriko lehen Ikea Barakaldon (Bizkaia) ireki zuten. Bertako langileak ez dira dantzan ikusi ohi; bai, haatik, horietarik batzuk, saltegi aitzinean protestan
|
lan
baldintza txarrak salatzeko. 2012ko protesta batean adibidez, UGT, ELA, LAB eta CCOO sindikatuek bat egin zuten salatzeko 100 bat langile" justifikaziorik gabe" kanporatuak izan zirela, horien artean anitz haurdun ziren emazteak zirelarik.
|
|
|
Baldintza horiek diskriminazio egoera ugari eragin ditzakete:
|
lan
baldintza txarrak izatea eta gizarte zerbitzuetan sarbidea zailtzea, adibidez.Zergatik dira emakume horiek eta euren lan egoera ikusezinak. Atzerritarren legearengatik, batetik: emakume atzerritar asko ez daude erroldatuta.
|
|
2016
|
|
|
Gaizki ardaztu dute gaia. Kaleko salmenta da arazoa, baina horretan lan egiten dutenenentzat da arazoa,
|
lan
baldintza txarretan lan egiten dutelako, ez gizartearentzat.
|
|
|
Adibidez: Erresuma Batuko XIX. mendeko haur langileen
|
lan
baldintza txarrak lotu litezke
|
|
|
Hala ere, gure ekipo informatikoak mantentzeko lanak, egitura lanak direnez, bertako langileek egin lituzkete ere, Lantikek azpikontratatutako enpresa pribatuetako langileek egiten dituzte, baldintza ezegonkorretan: soldata eta
|
lan
baldintza txarragoak, ez dago subrogaziorik…
|
|
2017
|
|
|
Lan taldeak Hipotekagatik Kaltetutakoen Plataformaren antzeko eredua erabiltzearen alde egin du, baina lan mundura eramanda.
|
Lan
baldintza txarren aurrean saretu nahi du, sindikatu gabeko langileak babestu. Adibidez, jada martxan den Iruñerriko Autodefentsa Laboraleko Mugimendua eta bestelako gazte prekarioen espazioak marko komun batean elkartuz, autonomoki lan eginez, baina interes komunekin.
|
|
|
Adibidez: Erresuma Batuko XIX. mendeko haur langileen
|
lan
baldintza txarrak lotu litezke gaur egun garapen bidean dauden herrialdeetan, esaterako, Pakistan, India edo Hego Amerikan, baldintza berak jasaten dituzten haurrekin.
|
|
2020
|
|
|
Sindikatuek
|
lan
baldintza txarrekin lotu dute ezbeharra, eta protestak antolatu dituzte.
|
|
|
Eta gero gure errealitatea daukagu, ez dizut ez dakizun ezer kontatuko, ratio handiegiak,
|
lan
baldintza txarrak, mugikortasun handia, egonkortasun gutxi, gero, ikastetxe barruan ere kohesioa ez dakit nolakoa den ikastetxetik ikastetxera aldatzen da, gero lanbide honek asko erretzen du jendea, oso azkar, eta klaro jendarteak, sozialki, hezkuntzari, eskolari dena eskatzen dio eta oso gutxi eman. (E5_ 2018/03/14)
|
|
2021
|
|
|
1945ean, Irlandan, 1.500 emazte jantzi garbitzailek greba handia abiatu zuten,
|
lan
baldintza txarrak salatuz: soldata apalak eta aste bat opor baizik ez ukanez.
|
|
|
EHBairen izenean Iker Elizaldek du hitza eskatu, oroitarazi nahi ukan ditu euskararen eraskuntzan diren arazoak, bai eta Ipar Euskal Herriaren instituzio alorrean lurralde kolektibitate baten beharra. Departamenduak enplegatzen dituen pertsonen laguntzaileen
|
lan
baldintza txarrak aipatu ditu, 18 urteko gazteeri buruz ekarri behar diren diru-laguntzak eta etxebizitza sailean diren arazoak.
|
|
|
Etiopia Afrikako bigarren herrialde jendetsuena da, 105 milioi pertsona inguru oraindik laborantzatik bizi da, idorteak eta pobrezia handia jasaiten dute. Etiopiarrak dira mundu guzian, jantzien industriako
|
lan
baldintza txarrenak dituztenak. Jantzien marka handiko enpresentzat lan egiten dute, mundu guzian gutienik pagatuak dira, hilabetearentzat 23 euro hunkitzen baitute.
|
|
|
Arkitekturaren lanbidea zeharo aldatu da azken hamarkadetan; lan panoramak zerikusi gutxi du arkitektoaren figura orojakile eta ahalduna eraiki zeneko garaiarekin: gutxiago eraikitzen da,
|
lan
baldintza txarretan, eraikuntza epe oso azkarretan, eraikuntzaren jakintza geroz eta konplexuagoa da maila administratiboan, legalean, kudeaketa mailan… Eta oraindik ere, arkitektoaren egitekoa arrotza ez nahitaezko lan bat kontsideratzen da aurreztu daitekeena. Baina honek guztiak arkitekturaren profesioaren orainaldiaz diharduen arren, gaurko arkitekto belaunaldiak ni barne garai bateko arkitektoen ikasle seme alabak gara.
|
|
|
ELA sindikatuak dioenez," lan merkatuan guztiz erroturik dagoen prekarietatea salatu behar dugu berriro ere;
|
lan
baldintza txarrak, lan erritmo jasanezinak, jardunaldi amaigabeak eta prebentzio araudegiarenbetegabetze argiak ohitura bihurtu dira eta tamalez, ondorio lazgarri hauek pairatzeko aukerak gero etagehiago haunditzen dituzten faktoreak bihurtu". Gaineratu dutenez," beste behin ere azpikontratatutakoenpresak direnean, ez betetzeak biderkatu egiten direla argi ikusten dugu".
|
|
2022
|
|
|
Euskal Herriko ospitale eta erietxetan ere zailtasun berdinak bizi dituzte eta larrialdietan ari den Ramuntxo erizain gazteak arrangura handiak ditu. Nahiz urte guti pasatu dituen ofizio horretan, harekin ari izan diren lankide gazteak joaiten ikusi ditu, gehienetan
|
lan
baldintza txarrengatik. Alta gobernuko arduradunek aitzinatzen duten bezala," Segur" deitu erreformarekin primak gehituak izan dira, bainan denbora berean lan baldintzak txartu direla dio Ramuntxok:
|
|
|
Etorriak ziren zahar etxeetako langileak, hezitzaileak eta ospitaleko artatzaileak, denek konstatazio berdina egiten zuten, langile eskasa eta horren ondorioz beren
|
lan
baldintza txarrak, nekadurak sortuz. " Langileen balorazioa eskatzen dugu, batez ere zahar etxeetan ari direnentzat eta soldatak gutienez %10ez emendatzea galdegiten dugu" entzuten ahal zen.
|
|
|
Iruñeko bikotekideek urte larri batzuk pasa zituzten hipoteka ordaintzeko eta aurrera egiteko. Biek egiten zuten
|
lan
baldintza txarretan eta zeukaten denbora librean diru gutxi izateak ez zien laguntzen. Pilik bidaia agentzia batean egiten zuen lan astelehenetik larunbatera eta urteko opor sasoien aurretik eta bitartean izaten zuen lanik handiena.
|
|
|
Batetik, ikerketa esparruan ematen diren ikerkuntzak merkatuaren beharrak asetzera mugatzen dira, guztion ongizaterako ezagutza bat erreproduzitu beharrean. Bestetik, esperientziaren aitzakiapean,
|
lan
baldintza txarrak eta lan indarraren debaluazioa betikotzen dituzten praktikaldiak eta ikasmolde dualak normalizatzen dira.
|
|
2023
|
|
|
Gure gastu publikoa gora doalarik, gure zerbitzu publikoak, bereziki osasun alorrean, egoera dorpean dira. Ondorioz langileak
|
lan
baldintza txarretan ari dira eta pazienteak ez beti ongi artatuak. Estatu bat zorpetua izaitea prozesu ekonomiko normala da, baldin eta kontrolatua bada.
|
|
|
Bereziki oso profil zehatzak behar dituzten sektoreetan, langile horiek eskuratzeko enpresen artean lehia handia dagoen horietan. Bestalde,
|
lan
baldintza txarrak dituzten sektoreetan ere ematen ari da. Lehenengo kasuan koiunturala da, langile gehiago prestatu arte emango dena; bigarrenean egiturazkoa da, lan baldintzak hobetu ezean, jarraituko duena.
|
|
|
Gainera, enpresek ez dute bizitza kostuen ardura hartzen, horren adibidea da negoziazio kolektiboan patronalaren jarrera. Halere,
|
lan
baldintzak txarrak dira, eta ez bakarrik soldaten aldetik: lan erritmo jasanezinak, lana eta bizitza bateragarri egiteko neurri gabezia, lan jazarpenean oinarritutako sistema, beste ezaugarri batzuen artean.
|
|
|
Sektore horretan kontua da langileek oroimena daukatela, 2008ko krisian eraikuntzako langile horiek alde batera utzi zituztela, goian zerua eta behean lurra zutela geratuz. Ostalaritzaren egoera ere hor daukagu,
|
lan
baldintza txarreko sektorea, soldaten parte bat isil poltsan doana eta kotizatu barik, lan ordutegi kaxkarrekin. Pandemia heldu eta egoera gordina agerian geratu zen.
|
|
|
Lan baldintzak bestelakoak dira. Beti esan izan da festibaletan
|
lan
baldintzak txarrak direla, eta hori halaxe da. Zamalan asko daude, eta langile horiek dira baldintzarik txarrak sufritzen dituztenak.
|
|
|
Adibidez, BBK Live jaialdian: hango langileek sarritan salatu dituzte
|
lan
baldintza txarrak. Hortaz gain, eskatu du Tourrari lotutako ekitaldietan «eduki sexista duten irudiak ez erabiltzeko eta gorputz aniztasuna sustatzeko», eta «Euskal Herria nazio bat dela erakusteko aukera» ez galtzeko.
|
|
|
" Garraioaren sektorea da laneko ezbeharren gaitza gehien pairatzen dutenetako bat. Lan istripuak
|
lan
baldintza txarren eta prebentzio zein segurtasun neurri faltaren ondorio dira", salatu du sindikatu abertzaleak, 2022an hamaika garraiolari lan istripuz hil zirela gogora ekarriz.
|
|
|
1908ko martxoaren 8an, 120 emakume langile erreta hil ziren New Yorkeko Cotton lantegian. Dirudienez, soldata baxu eta
|
lan
baldintza txarrengatik protestan ari ziren, eta lantegi barruan egiten ari ziren itxialdia uzteko, kanpotik molotov koktelak jaurti zizkieten.
|
|
|
Gertakari honek eragin handia izan zuen AEBtako lan legedian. Nazioarteko Emakume Langileen egunetan, behin baino gehiagotan aipatuko zen Trianglen gertaturikoa, emakumeen
|
lan
baldintza txarren salagarri.
|
|
|
Lan baldintzen inguruan, adibidez: gure arloan euskaraz arituz
|
lan
baldintza txarrak ditugu, hilabete sari ez duinak eta, horren ondorioz, euskal antzerkilari langileriak zailtasunak ditu luzaroan lan egiteko, eta hori ere ikasi egiten da: egunean zortzi edo hamar orduz lan egiten ikasi egiten da, zortzi edo bederatzi astez segidan, eta gero zoaz laurogei emanalditako bira bat egitera... fisikoa da, intentsua da, pentsaera bat da, eta hori dena ikasi egiten da.
|