|
2000
|
|
|
Egia
|
diot
.
|
|
|
|
esadazu
ahots marrantatsuz:
|
|
|
baietz
|
esanda
esnetan mela egindako lepo bularroi.
|
|
|
pentsamendu alairen bat egun on
|
esatean
.
|
|
|
Niri zuzendu barik
|
esan
zenituen berbak
|
|
|
baina lurrunez beteko dizut aurpegia kaixo
|
esatean
|
|
|
Azkenean aingeru bat agertzen zait ametsetan,
|
esanez
:
|
|
|
Egunen batean
|
esanen
dut:
|
|
|
Euskal Herri berri bat aurkitu nuen. Herri baten iratzartzea izan zela
|
esango
nuke, gerraosteko lausoaren ondoren argi izpi baten begiztatzea. Halako zerbaitekin amets egina nintzen, baina errealitatean gerta zitekeela itxaropenik gabe.
|
|
|
Jendearentzat errazagoa zen, langabezian egonik ere, hirietan eskean bizimodua ateratzea, berriz nekazaritzara itzultzea baino.
|
Esango
nuke, Espainiarentzat Amerikara iristea eta han zegoena ustiatzea bezalatsu izan zela Venezuelarentzat petrolioa aurkitzea. Ameriketatik harrapa zezakeen guztia lapurtu zuen Espainiak, aberastasun iturri osoa hirietara ekarri; eta orduan, jendeak hirietara jo zuen...
|
|
|
Uholdeetan jendea itota hiltzen dela
|
esaten
dute, baina hangoak ez dira urarekin itota hiltzen, muinoetan lur jauziak izan eta euren rantxito eta guzti azpiratzen dituelako baizik. Han bizi diren haurrentzat ez dago eskolarik; hango emakumeentzat ez dago haurgintzarako ospitalerik.
|
|
|
Gorantz gindoazen heinean kontatzen zizkidan Jeremiasek haien izenak, oihanean eta ibaietan zer zegoen, inguruan ikusi edo entzuten genituen txori izenak. Yanomamien tribuak non zeuden eta haiek nola bizi ziren
|
esaten
zidan. Indigenen tribuekin topo egiten genuen batzuetan; jende oso abegitsuak.
|
|
|
Caño Casiquiare igaro ondoren, beraz, Rio Negrora heldu ginen. Erabat ezberdina da ibai hau; Orinocok ur horiak ditu, eta Rio Negrok, izenak
|
dioen
moduan, ur ilunak, beltzak. Santa Rosara abiatu ginen Rio Negron behera.
|
|
|
Ikusitako lekuen argazkia oroimenean gordetzea ezinbestekoa izango du haien izenak gogoratzeko. Venezuelako maparen kopia eskatu dugu liburutegian, eta Antxonek
|
esan
bezala agertzen dira herrien eta ibaien deiturak. Bila asko saiatu beharrik gabe erakutsi dit non dauden halako edo holako.
|
|
|
Taldean bazen adineko gizon bat nire kontakizunari adi, baina isilik, txintik atera gabe. Nire haurtzaroko ibilera modu haiek kontatu ondoren, ordea, hara non
|
esaten
didan gizonak:
|
|
|
Etxetik irten eta Zudairera joan nintzen, nire arrebaren senarraren izeba baten baserrira, han baitzegoen arreba abuztuko egun batzuk pasatzen. Arrebari esana nion bidaia hura egiteko irrika nuela, baina koinatuak
|
esaten
zion ez nuela egingo, ez nintzela kapaz izango bidaia modu hari ekiteko. Gero jakin nuen arrebak eta koinatuak apustua egina zutela; errendituko nintzela koinatuak, ezta pentsatu ere arrebak.
|
|
|
– Etxera itzuliko naiz –halaxe
|
esan
nion lehengusinari.
|
|
|
Berehala ezagutu nituen umetako etxe eta karrikak, orduan ibili nituen bidexkak eta zidorrak... ni arineketan, balak bilduta sutara botatzen... " Hemen behar du, ba, harrizko untxia zuen iturriak"
|
esaten
nion neure buruari, eta, etxe kantoia pasa ondoren, hantxe agertu zen lau muturreko iturria, gainean harrizko untxia zuela;" etxe paretako horma konkako santu irudiak hemen behar du ba", eta hantxe zegoen aurreraxeago. Eta bonbak neskatxoa zapartatu zuen lekua...
|
|
|
Euria ari du, euri xehea. Castellonen horrelako euririk gutxi egiten zuela
|
diosku
Antxonek.
|
|
|
Urte hartan ez dakit atzeratu egin ote zuten Francoren heriotzaren urtemuga edo zer gertatu zen, baina DGSn nengoen egun haietako batean ari ziren txakurrak haren oroitzapenetan, eta gogoan dut denak mozkor arraio eginda zeudela. Txakur haien artean buru egiten zuenetako bat ikusi nuen, ni ninderamanari
|
esaten
geroxeago ostera eraman nintzala hara, bere aurrera. Keinu adierazgarria egin zion buru egiten zuen hark, eta keinu hura geratu zitzaidan buruan.
|
|
|
Guztira hamahiru edo. Carabancheldik Puerto de Santa Mariara eta Puertotik Herrera de la Manchara izan zen nire orduko ibilbidea, hitz gutxitan
|
esateko
. Nire azken epaiketarako eraman ninduten Puertotik Alcalara, eta han nengoela eraman zituzten Puertoko lagun guztiak Herrerara.
|
|
|
Trapu zaharra nintzen. Enfermerian, gose greba uzteko eta uzteko
|
esanez
aritzen zitzaidan sendagilea. Whisky botila bat eskaini ere egin zidan sendagile hark, sendagileen zuzendariordea zenak, gose greba uztearen alde.
|
|
|
Integral aldizkari bat heldu zen nire eskuetara bigarren greba hartan, 81eko abenduko edo 82ko hasierako Integral alea. Egiptologo batzuek hilobi batean antzinako telar bat aurkitu zutela
|
zioen
. Marfilezko plaketa batzuk aurkitu zituzten, launa zulorekin, eta haiekin egindako zapi zatiak; hortik atera zuten nola egindakoak ziren, zer marrazkirekin eta abar.
|
|
|
Mundu propioa, mundu apartea da kartzela. Liburutxo batean kontatzeko baino historia txiki gehiago emango lituzke presondegiko edozein egonaldik, eta zer
|
esanik
ez egonaldi luze batek. Etxe modu hauetan urte batzuk daramatzagunok ere harritu egiten gara denbora gehiago daramatenen historiak entzunez.
|
|
|
– 1982an Egin egunkariko kazetari bat sartu zen Carabanchelera –gogoratzen du Antxonek– Elkarrizketa edo galdera batzuk egin zizkidan. Nik
|
esan
nion: " Kalean jendeak gogor jarraitzen badio, gazteek batez ere, guk eutsiko diogu hemen!" Eta eutsi egin diogu, eta emaitzak ikusten ari gara.
|
|
|
Kartzeleroena bezain zitala zen eltxoen kontua.
|
Esango
nuke aliatu onak zirela eltxoak eta kartzeleroak.
|
|
|
Ordu t’erdi segituan joaten da solasean. Jokin izan ezik, gazteak iruditzen zaizkit besteak; Antxonen ondoan zer
|
esanik
ez. Antxon gazteekin ondo konpontzen dela ikusten dut.
|
|
|
Egundo ez diot entzun gazteekiko destainazko hitzik, inoiz ez" gazte txoro horiek"," oraingo gazte ergelak" eta hain arruntak diren esaldi horietarik. Alderantziz, gaztetasunak bere baitan esperientzia eza eta horren ondorioak izan arren,
|
esango
nuke miretsi egiten dituela gazteak, errespetuz begiratzen diela euren ausardiari eta kemenari. Gure gazteen egitateak adorea ematen diola dirudi.
|
|
|
Munduan ibilia da Antxon, baina,
|
dioenez
, ez dauka urrunera joateko gogo berezirik. Aralar aldera edo horrelako lekuren batera joan nahiko luke kartzelatik irtendakoan, bakardade apur baten bila, zaratarik ez dagoen lekuren batera.
|
|
|
Besteekiko ardurarik ezaz baino izorratzeko apropos aritzen direla dirudiela
|
esaten
du.
|
|
|
Bada, Herrerako orduko erregimenak zeukan izenik ez dut gogora ekarri nahi; ezagutu egin behar zen hura zelakoa zen sinesteko. Militarra zela
|
esan
izan da, baina halako erregimen militarrik ez da inon izango. Gu suntsitzeko eta deuseztatzeko ahalegina prestatu zuten han.
|
|
|
Galeriako lehena zen nire txaboloa; neu kontatzen ninduten lehenengo, eta jarraian gainerakoak. Errekuentorako leiho ondoan zutik egon behar zenuen,
|
esan
dudanez. Goiz hartan ordea, ohean aurkitu ninduten, jaikitzeko asmorik gabe.
|
|
|
Bisitarik ez, eskutitzik ez... hunkigarria izaten zen astebururo etortzen zen jendea leihoetatik ikustea. " Hor daude",
|
esaten
zenion zeure buruari edo alboko lagunari;" hor dauzkagu, ez gaude bakarrik, ez gauzkate ahaztuta". Bizi izan ez duenak ezin irudika lezake zein mailataraino zaizun lagungarri animo emaileen atxikimendua.
|
|
|
Hiru hilabetera desagertu zen Herreratik. Geroago jakin genuen, beste kartzeleroren batek
|
esanda
, urdaileko ultzera bat sortu zitzaiola eta alde egin beharra izan zuela lan hura utzita.
|
|
|
Irabaztea izan zen hura, oso garrantzitsua.
|
Esango
nuke, gaur egun, hamabost urte geroago, garaipen haren etekinak dastatzen ari garela neurri batean, bai maila pertsonalean txapeo hartan parte hartu genuenon artean, baita kolektibo moduan ere. Lehenagoko Puertoko egonaldiaren ondoren, hango suntsipenaren ondoren, eta Herreran bertan aurreneko aldian geneukan egoera hura kontuan hartuta, gure indarra eta sendotasuna erakutsi genizkien txapeoez eta grebez.
|
|
|
Herreran modulu osoa ginen kolektibokoa, eta Castellonen bost baino ez; gure inguruan preso sozialak, ordura arte ezagutzen ez genuen giroan. Argi zegoen preso sozialekin nahastu eta haiekin parekatu nahi gintuztela, haien artean urtu, nolabait
|
esateko
. Baina, aldi berean, gurekin harremanetan edo lagunartean ikusten zutena begitan hartuko zuten berehala; laster hasiko ziren kartzeleroak hari jarraipen berezia egiten.
|
|
|
|
Esango
nuke, sakabanaketa plangintza honetan, nahiz eta agindu orokorrak Madrildik bideratu, kartzela bakoitzeko zuzendaria edo zuzendaritza taldea izan dela leku bakoitzean bere arau propioak ezarri dituena. Zuzendaritza talde horiek izan dira lekuan lekuko tirania propioa ezarri dutenak presoongan eta senide eta lagunengan, beren aburuen araberako jazarpena eta jarraipena eginez, deserosotasuna sortuz, Madrilekiko helburuetan beren apurtxoa aportatuz.
|
|
|
Ziega batetik albokora aldarazten zaituztenean ere zapuztu egiten dizute ohiko martxa, zereginen erritmoa, eta kartzela batetik bestera aldatzean egonezinean ibiltzea ez da harritzekoa. Bidaian aste pare bat pasa badituzu, zer
|
esanik
ez.
|
|
|
Hemen, ostera, lehen graduan jarraitu arren, goizez eta arratsaldez irteten da patiora. Eskutitzen interbentziorik ez daukala ere
|
esan
diote, eta bitxia egiten zaio, harrigarria, kartazala berak ixtea eskutitza sartu ondoren, gutunontzira bota aurretik.
|
|
|
Jangelako mahaian eserita gaude, egunkariak hau dakarrela edo irratiak hori
|
esan
duela, su etenarekin zer gertatuko ote den, dena geldi eta bare dagoela ematen duela, geldi dauden urak usteldu egiten direla denborarekin... Halako kabalak egiteaz aparte, eginasmo faltarik ez du Antxonek.
|
|
|
Astirik gabe dabil ezertarako, ezin geldi egon; eta tartetxoren bat daukanean, paseatzera joan ohi da patiora. Ipurtarinaren irudia ematen du horrela
|
esanda
, baina gizon patxadatsua dugu, adinak emandako tenplearekin luzatzen da berriketan hasten denean. Kontalari ona da; badu ezpala.
|
|
|
Gure familiako gizonak gerran izan ziren denak, gauza zirenak behintzat. Gure aita CNTkoa zen, bidenabar
|
esateko
. Munduko gerra guztietan eta historian zehar beti berdin gertatzen da:
|
|
|
Gizonak fusila darama, emakumeak bizitza guztiaren zama. Ez dut
|
esan
nahi gerran ez dela emakumerik aritzen, ezta gutxiagorik ere. Begira geure kolektiboan zenbat dauden.
|
|
|
– Etxera deitu dut, iritsi naizela
|
esateko
.
|
|
|
Gurekin eta beste ehun preso ingururekin oraintsu egin duten mugimendua dugu mintzagai, irratian entzundako zerbaiten kariaz. Espainolak mundu guztian joko zikinean eta maltzurkerian ibili direla beti,
|
diosku
Antxonek, egundo ez dutela gizatasunik izan gauzak gizalegez egiteko garaian. Saharan edo Kuban egin izan zituztenak aipatu dizkigu.
|
|
|
– Zenbat urte dituzu –galdetu
|
dio
Karlosek.
|
|
|
– Memorian duzun gordailua zabaldu eta idatzi egin behar zenuke –esatera ausartu naiz– Presarik gabe, baina memoria horren kontaduria egin genuke –proposatu
|
diot
.
|
|
|
Begira geratu zait, baina ez du ezer
|
esan
. Agian, Durangoko bonbaren eztanda entzun du berriro; abioi haiei begira sumatu dut bere aurpegiko keinu behartuan.
|
|
|
Trumilka datozkio kontuok. Ezer
|
esan
gabe entzuten diogu Koldok eta biok. Mahaia garbitu dut, eta koadernoa eta luma atera ditut poltsatik.
|
|
|
Ospitale modukoa zen mojek eskolak ematen zizkiguten etxe hura, eta zaharren egoitza ere mojen eskuetan zegoen. Buruan txapel handi bat erabiltzen zuten mojek, eta
|
esango
nuke ateetatik pasatzean alboka jarri zutela.
|
|
|
Tiro haietako baten ondoren bestea noiz etorriko zain egoten nintzen balkoian.
|
Esan
dezaket balkoietan igaro nuela gerra haren zati handi bat. Nik ez nekien hura benetako gerra zela, balkoitik ikusten nuen zer drama zegoen argazkiaren atzean.
|
|
|
Baina Zumaian ikusten zen iheslari asko ginela.
|
Esango
nuke orduantxe hasi zela ihesa, lekuak huste hura; jendeak orduan hartu zuela atarramentuaren kontzientzia. Ume, zahar, emakume... jende zibilaz ari naiz, eta gure ikuspegiaz eta sentsazioez.
|
|
|
Motz egiten da hiru lau eguneko tartea, epe laburregia da urteetan egin gabeko berriketaldietarako. Urteetako pasierak eta kafeak genituzke azken aldiz elkar ikusi genuenetik tolestu eta pilatutakoak
|
esateko
. Urteak genituzke elkarrekin hartu gabe geratutako kafeak hartzeko, azken eskutitza heldu zaion galdetzeko, halako edo holako zelan dagoen jakiteko.
|
|
|
Badira guretakoak haien artean!
|
Diosala
egin diegu, animoak ematen. Furgoiko kaioletan binaka ipini gaituzte pikoloek, baina euskaldunik ez elkarrekin.
|
|
|
Eskutitza idazten ari naizen lekutik antzeman dut Antxon, txapela buruan. Ez
|
diot
aurpegi osoa ikusten, baina txapelagatik ezagutu dut bera dela, eta begiratzeko moduagatik seguru asko.
|
|
|
Hari horri jarraituz bide batez, urte mordoa geroago, ni Carabanchelen preso nengoela, osaba Jesusen semea, neure lehengusua alegia, bisita egitera etorri zitzaidan bere alaba txikiarekin. Halaxe
|
esan
zidan: " Kartzela honetako barroteetatik batzuk gure forja tailerrean eginak dira", bere aitaren, osaba Jesusen tailerrean alegia.
|
|
|
Neure kontuko enkargu moduak ere izaten bainituen nik, beti bizikletan. Inork ezer
|
esaten
ez zidanez, iruditzen zitzaidan ez zirela nire faltaz ohartzen. Norbaitek nitaz galdegin eta falta banintzen, laster pentsatzen zuten, nonbait, bizikletarekin joana izango nintzela zerbaitera.
|
|
|
Hark bazekien ondo nik ez neukala anaia nagusirik, neu nintzela anai arrebetan zaharrena; ondo ezagutzen baitzuen gure familia. Baina" hara, hara; zoaz!"
|
esan
zidan, hemezortzi urtekoari zegokion tabakoa emanda. Hilero joango nintzen estankora nire tabako bila, eta hilero emango zidan.
|
|
|
Bisita zoragarria gertatu dela
|
diosku
Antxonek.
|
|
|
Leku horretan lanean hastean, ordea, medikuarengana bidali ninduten, Don Emiliano Eizagirrerengana. Aztertu ninduen, eta tuberkulosia neukala
|
esan
zidan. Garai hartan heriotza zigorra zen tuberkulosia edukitzea; gaixotasun oso larria zen, sendaezina ia, ez baitzegoen sendagairik.
|
|
|
Urte haietako miseria eta lazeriaren ispilu garbia zen leku hura. Donostiako osaba eta amona platano kiloarekin bisitan etorri zitzaizkidan hartan, harmailetan behera jaisten ari ginela, nik ere eskua barandan ipinita nuela, baranda hura gaixoek ukitzen zutela eta eskurik han ez ezartzeko
|
esan
zieten. Apestatuak ginen gaixook, tuberkuloso apestatuak.
|
|
|
Tuberkulosia ez baitzen, onenera jota ere, hain bizkor eta aise gainditzen. Dena dela, ez dut
|
esango
sei hilabete haietan sendatu egin nintzela, baina suspertu bai apur bat. Handik alde egitean amak etxera eraman nahi izan ninduen.
|
|
|
Osaba Juanito eta amonaren etxean jo nituen ateak. Ireki bezain bizkor
|
esan
zidaten han ez zegoela niretzako lekurik. Sanatoriotik jaitsi berria, ahul eta aterperik gabe, sendagilea lanik ez zitzaidala komeni esanez, haatik lehengo lantegira itzulirik... txarto!
|
|
|
Ireki bezain bizkor esan zidaten han ez zegoela niretzako lekurik. Sanatoriotik jaitsi berria, ahul eta aterperik gabe, sendagilea lanik ez zitzaidala komeni
|
esanez
, haatik lehengo lantegira itzulirik... txarto!
|
|
|
Horretarako egoten zen zineman, eskolako maisua egoten zen moduan, txapel oker bikotea, gazteak esertzen ziren inguruan. Behin, Ordiziako zinemara sartuta –Raza filma eman zutela
|
esango
nuke; Alfredo Mayo, Jose Nieto eta aktore horiek zirela uste dut–, iskanbila itzela piztu genuen. Zinemako arduradun Antolinek esan zien guardia zibilei ni izan nintzela zalapartaren sortzailea.
|
|
|
Behin, Ordiziako zinemara sartuta –Raza filma eman zutela esango nuke; Alfredo Mayo, Jose Nieto eta aktore horiek zirela uste dut–, iskanbila itzela piztu genuen. Zinemako arduradun Antolinek
|
esan
zien guardia zibilei ni izan nintzela zalapartaren sortzailea. Kuartelera eraman ninduten, zaplada batzuk eman zizkidaten han, eta 250 pezetako isuna ezarri.
|
|
|
Hernia lunbarraren oinazez dabilela
|
diosku
Antxonek. Hezetasunak edo hotzak ukitzen duenean, edo zerbaiti postura deserosoan indarrez heltzen dionean, orduan batez ere, minari ezin eutsirik ibili ohi da.
|
|
|
Arropa eta janzki gehienak Castellonen utzi zituen, bidaian ez ibiltzearren traste guztiekin tatarraka. Bera baino lehen helduko zela hona han utzitako paketea,
|
esan
omen zioten, baina egunak eta asteak aurrera doaz eta paketerik ez da agertzen inon, eta hemen fresko samar egiten du goizetan eta gauetan, hotz ere bai behe lainoa sartzen denean. Batari eta besteari galdezka jarduna da, baina sorbaldak jasotzen dituzte hemen.
|
|
|
Entzumena gauza ederra dela
|
dio
. Oso maitea du musika ere.
|
|
|
– Gauzak prestatzeko
|
esan
zidatenean, kartzeleroa oker egongo zela eta deia kontsultara joateko izango zela pentsatu nuen. Baina ez.
|
|
|
Goizetan, patiora irteten garenean, hotz egiten du; haize fina eta hotza dabil, hezurretaraino sartzen dena, ondo jantzita egon arren. Hezetasuna baino hobea dela haize hau,
|
esaten
du Antxonek; Castellonen zeukaten jasanezinezko hezetasun hura dela izan litekeen gauzarik txarrena.
|
|
|
Ez dut
|
esango
zenbait gunetxotan, zenbait zirkulutan nolabaiteko" konfabulazio" edo" konspirazio" girorik, ernamuin moduan izanik ere, izango ez zenik. Baina orokorrean ez zen horrelakorik sumatzen.
|
|
|
Hernanin, Tiloen kiosko inguruan zeuden tabernetan, karta moduko boletoak saltzen zituen gizon batek, eta tarta bat zozketatzen zuen gero, nata zuriz egindakoa. Askotan, izugarri askotan, beti gertatzen zela
|
esango
nuke, neuri tokatzen zitzaidan tarta hura. Zorte ikaragarria nuen horretan, bai horixe.
|
|
|
Zorte ikaragarria nuen horretan, bai horixe. Lagunak harrituta geratzen ziren;" gaur ezetz tarta hik atera!"
|
esan
zidaten behin; nik orduan: " zuek aukeratu karta!"; eta lagunek:
|
|
|
Egundoko bazkaria egin nuen, arkumea eta guzti. Jatun ona izan naiz beti, eta sasoi hartan zer
|
esanik
ez. Hala bazkalduta, Santa Klarara joan eta siesta egitea pentsatu nuen.
|
|
|
Moilara iritsi nintzen ontzia hartzera, eta han nire lehengusu bi eta euren lagun batekin egin nuen topo. Santa Klararako asmotan zirela
|
esan
zidaten, abiatzeko puntuan zeudela. Ezin egokiago, beraz, eta horrelaxe abiatu ginen laurok.
|
|
|
Ezkonduko gintuen abadeak bazekien horretan ez nenbilela sobrante. Ikasi egin behar nituela
|
esaten
zidan berak, nik ezetz. Tirabira eduki genuen egun batzuetan.
|
|
|
Horregatik zebilkidan hain temoso. Ezkondu bezperan Maria Victoria eta bi koinatugaien aurrean
|
esan
zidan:
|
|
|
Jarraian, Place Etoiletik pasa, Marceau bulebarretik igaro eta Place Clichyra itzuli ginen ostera, hemen autobusa hartuta Gennevilliersera iristeko azkenik. Ibilaldi hau guztia lau lerrotan
|
esaten
den arren, itzuli izugarria da. Egun oso bat behar duzu bide hori dena egiteko.
|
|
|
Aurrerantzean ere, libre neuzkan larunbat gehienetan ibiltzen nintzen Parisen batera eta bestera. Lanean gurekin jarduten zuen madrildar batek
|
esan
ohi zuen, Madril ederragoa zela Paris baino. Harekin kontrakarrean aritzea alferrikakoa zenez, adarra jo nion.
|
|
|
– Espainian bezalako janaririk inon ez zagok! –eta horrelakoak
|
esanez
ibiltzen zen.
|
|
|
Goizeko lauetan astoekin lanera zihoazenean ere kantari joaten ziren. Kilo bat mahats eskatu, saltzaileak bost pezeta zela
|
esan
, zuk hogei durokoa eman, eta hark: " Tira, emango didazu bihar".
|
|
|
Kazetari horren albisteez jarraitzen nituen Euskal Herriari buruzkoak, batez ere europarrek zelan ikusten gintuzten jakiteko. Egunkari espainiarrak,
|
esan
beharrik ez dago, patetikoak ziren orduan ere.
|
|
|
Edozein gogogabetzekoa zen. Baina, Euskal Herriko gazteren batzuek, ikasle gazteren batzuek, EAJtik aldendu eta talde independentista bat osatu zutela
|
esaten
zuen prentsak. Hala eta guztiz, EAJ ezagututa, nolabaiteko sinpatia sentitu arren, ez zitzaidan interesatu.
|
|
|
Aldaketa, alegia.
|
Esango
nuke, gerraoste luzean mugarri izan zirela 60etako lehen urteak; hutsune bat betetzera etorri zen mugimendu hura: pizkundea.
|
|
|
Maiatza heldu baino lehen sumatzen zen bazetorrela zerbait.
|
Esan
liteke apirilean hasi zela 68ko maiatza. Ikasleek apirilean ekin zieten mobilizazioei.
|
|
|
Lehen ere sumatuak zituen gaixotasunaren aztarnak. Nerbioen ondoeza edo izango zela
|
esaten
zuen berak. Kontua da, apirilaren 14ko kontsulta galdu egin zuela, eta hurrengo bisita maiatzaren 21erako lortu zuela.
|
|
|
Espainolez bazekiela berak, erantzun zidan, eta kontatu niona egia ez izatera, berehala moztu egingo zidala telefono komunikazioa. Familiari
|
esaten
ari nintzaiona entzuten geratuko zen ofiziala.
|
|
|
Zer
|
esan
ez dakidala geratu naiz. Antxonen historia entzuteko prest nengoela uste nuen hasieran.
|
|
|
Irakasle oso ikasia ez zuen izan behar emakume hark. Batuketa xumeren bat aginduko zizun arbelera aterata; eman dezagun, hamaika gehi hamahiru idatzi eta zenbat zen kontua egiteko agintzen zizula; eta zuk, berdin hogeita zazpi ipintzen zenuela;" ondo"
|
esango
zuen," ederki". Eta horrelaxe kontu guztiekin.
|
|
|
Lan tresnarik ere ez. Denari baietz
|
esaten
diote tailerretako arduradunak eta hezitzaileak. Dena da erraztasun itxura batera, baina ez da fio, ez du fidatu nahi, Castellonen ere ganorazko lanabesik edukitzen utzi ez ziotelako.
|
|
|
Denari baietz esaten diote tailerretako arduradunak eta hezitzaileak. Dena da erraztasun itxura batera, baina ez da fio, ez du fidatu nahi, Castellonen ere ganorazko lanabesik edukitzen utzi ez
|
ziotelako
.
|
|
|
" Ez du meritu makala gizonak",
|
esan
dio Karlosi hezitzaileak. Urrutitik ezagutu gaituztenak, prentsatik edo irratitik edo telebistatik ezagutzen gaituztenak, aldez aurretik trokelatuta daukaten irudia lotu ezinik aritzen dira aurrez aurre ezagutzean ikusten duten irudiarekin.
|
|
|
Aita Ondarretan bi urte inguru preso egonda, gaixo samarrik etxeratu zen.
|
Esango
dizut nola.
|
|
|
Su etenaren aurretik atergabeko prediku sorgorgarrian aritzen zitzaizkigun denak,
|
esanez
: armak utziz gero, su etena emanez gero, dena izango da posible, edozertaz hitz egin ahal izango da, edozer konpon liteke; beraz... zertarako luzatu!
|
|
|
Kontsultara eraman ordez, hona hurbiltzeko kundan atera ninduten. Hona heldu eta hamalaugarren egunean medikuak
|
esan
dit, Castellonera itzuli dudala azken kontsulta hori egitera. Honetatik ere aise atera liteke beste ondorio bat Instituciones Penitenciarias eko sendagileek euskal preso politikookin duten etika deontologikoaz.
|
|
|
1982an, Carabanchelen geundela, Egineko kazetari hari
|
esan
nion: kalean jendeak, gazteek batez ere, borrokan jarraituz gero, guk eutsiko geniola barruan.
|
|
|
Eta eutsi diogu. Orain berriro
|
esan
nezake, kalean jendeak eusten badio, guk eutsiko diogula barruan, behar den denbora guztian. Gure eusteak ekarriko du etsaiaren hertsitasuna haustea.
|
|
|
Gaur arratsaldean, azaroak 8, patiora jaisteko galeriara irtendakoan, bere poltsak prestatuta ikusi dut Antxon. Kundan doala
|
esan
diote, Martutenera. Bapo!
|
|
|
Espero genuen, baina ez hain azkar. " Kauen!, umezurtz geratuko gaituk"
|
diot
neure artean. Poz ematen dit etxetik hurbil izango dela jakiteak, behingoz begiratu eta zaindu ahal izango dizkiotela hernia lunbarra eta gainerakoak; arrebarengandik ere gertuago...
|