|
2000
|
|
|
Gai honen gaineko euskal estatistikarik ez dugu, baina Espainiako haztegi arrain produktoreen elkartearen (Apromar) datuen arabera, Espainiako etxe eta jatetxeetan jandako urraburu eta lupinen% 78 haztegietatikoa zen, 1990ean kopuru hori% 4koa baino ez zelarik. Antzekoak
|
esan
genitzake erreboilo, izokin eta antxoari buruz. Akuikulturaren aroa da, horrenbesteraino ezen FAOk 2015erako munduan kontsumituko den arrainaren% 50 haztegikoa izango dela irizten dion.
|
|
|
Beraz, Jaurerri bezala ezagutzen dugun garaia istorio itzel horren ano biziki laburra besterik ez dela
|
esan
dezakegu. Urte horietan, ordea, bertako pagadi eta hariztiak harlauzazko hesi batez inguraturik geratu ziren, Bertizko Jaurerria mugatzen duena eta aste honetako mendi ibilaldian jarraituko duguna, hain zuzen ere.Bertizko ondare ere diren megalitoak topatuko ditugu gure bidean, denbora galdua eta gure garaiaren arteko zubia izango bailiran.
|
|
|
Oso interesgarria da jakitea euskaldunek hartu zuten jarrera erbestealdian eta baita egiaztatzea ere politika munduan denek bi karta joko diferenterekin mugitzen direla batera eta bestera itxurazko baino ez den errealitate nahiko gezurrezko batean. Ez da harritzekoa, beraz, azkenerako etsita amaitzea nahiz eta, lehen esan bezala, Mario Salegi baikor samar azaltzen zen hemengo egoeraren aurrean; orain ez dakit zer
|
esan
dezakeen, izan ere, hori su etena eten baino lehen izan baitzen. Agian bere eszeptizismo sakonera murgildu bide da ostera ere!
|
|
|
Nola dator
|
esan
beza. Bada, geyena loratu zan kazkarabarra bañan geruago, ta itxura polita dakar.
|
|
|
esateko borondatea dute, eta Arrasaten lasai asko
|
esan
dezakegu «igandea», hor dagoelako elizako tradizioan, batetik, eta baita beste erabilera jaso askotan ere. Gero, ostera, halakoak idazten dira:
|
|
|
Euskal Herriko etorkin kopuruaren inguruan ez dago datu fidagarririk, ez baita gauza bera datu ofiziala eta erreala. Beraz, 40.000 etorkin inguru bizi dela
|
esan
dezakegu, 7.000 bat Iparraldean eta gainerakoak Hegoaldean. Espainiako Barne Ministerioaren datuek diote bizileku baimena duten 30.000 atzerritar bizi dela Hego Euskal Herrian.
|
|
|
Nafarroan berriz, eta maila orokorrean aztertuta, justu, aurkako politika egin dela
|
esan
dezakegu, azalera txikiko guneak babestu ziren lehendabizi eta azken urte hauetan, azalera handiko natur parkeak bultzatu dira administraziotik. Zailtasun eta istilu ugari izan da gainera eremu hauek legez babesteko garaian, administrazioa eta bertako biztanleen artean.
|
|
|
Berak eramaten du kontakizunaren haria, eta noski, ezin da miraririk egin, zenbait unetan gozakaiztu egiten baitu. Horren kariaz, batzuek
|
esan
dezakete ez dela zilegi aktore bat kantari lanetan murgiltzea, irain bat dela lanbidean dauden profesional petoentzat.
|
|
|
Beno, zer nahi duzue esatea? Penagarria, desastrosoa, negargurea eragiten duen kanpaina izan dela alde horretatik oraingo hau,
|
esan
dezaket. Begi bistakoa da erraz nagusitu dena politikarien artean, esan bezala, deskalifikazioa izan dela, ia denak denen kontra gaizki esaka aritu direlarik, bai euskal partidu nazionalistak nola Madrilen zentrala daukaten partidu nazionalista espainolak ere.
|
|
|
Komunikabideetan eta publikoan gehiegi hitz egiten dugu eta elkarren artean gutxi; deskalifikaziorako joera handia dago. Bidea leuntzeko zerbait aurkeztu eta hori atzerapausotzat jo... guk ere
|
esan
ditzakegu EHri buruzko antzerakoak, baina nora goaz horrela. Batak besteari errua botatzearena frogatutako formula da, eta horrek ez du deus konpontzen.
|
|
|
Jendearen aldetik erantzuna ezin hobea izan zen eta 22.000 pertsonek San Mames lehertzear jarri zuten. Anekdota moduan
|
esan
dezagun lehen partidan ANVk irabazi zuela, 7, eta bigarrenean EAJ k, 3 Hauez gain, Bizkaia eta Gipuzkoaren arteko lehia ere ezagutu genuen (1 gipuzkoarrentzat), eta denaren ondorioz euskal selekzioa eta bere bira historikoa martxan jarri zen.
|
|
|
Halaber, herrialde ekoizle eta esportatzaileentzat esan nahi duen negozioa adierazten du. Nahiz eta oraindik datu ofizialik ez dagoen, upelaren batez besteko prezioa 25 dolarrekoa izan dela kontuan harturik, 1999an 170.000 milioi inguru dolarreko (30 bilioi pezeta, 1,2 bilioi libera) dirutza bildu zutela
|
esan
genezake. 1997an, upelaren batez besteko prezioa 19,40 dolarrekoa izanik, 161.600 milioi dolar bildu zuten.
|
|
|
1998an, Asiako krisiaren urtean, kopuru hori 103.700 milioi dolarretara jaitsi zen. Beraz, joan den urtean upelaren prezioa 25 dolar ingurura igo zenez,
|
esan
genezake LPEEko herrialdeek 1999an 30 bilioi pezeta inguru bildu zituztela.
|
|
|
Euskal ikasketak aztergai izango dituen kongresua Euskal Ikasketen Institutuak egindako lanaren fruitu da. Elkarte hori orain arte birtuala izan dela
|
esan
dezakegu, Internet sarean sortutako egitasmoa baita. Hainbat kidek hala ezagutu zuen, Interneten nabigatzen ari zirela.
|
|
|
Durangaldeko herritarren artean dagoen berezko loturaz baliatuko gara eskualde honen baliabideak optimizatzeko. Eta, harrotasun apur batekin, beldur barik
|
esan
dezakegu gure eskualdean badagoela kirol arloan, kulturan, enpresagintzan zein beste eremu batzuetan zer erakutsi eta zer eskaini. Beraz, horiei guztiei leihotxo bat zabaldu gura diegu Anboto telebistan.
|
|
|
Besterik ez. Baina
|
esan
dezagun narrazioa dela nagusi.
|
|
|
Sarrionandia gustatzen bazait, bere lan bat irakurtzen ari naizenean ez naiz konturatzen Pessoaren eragina duenez. Sarriren poema batek motibatu ninduela
|
esan
dezaket. Baina, era berean, Sarriren poemak beste iturri batetik edan du.
|
|
|
Gauza bakarra proposatuko nuke, hemendik aurrerako lehiaketetan oinarri berri bat ezartzea. Gutxi gorabehera hau
|
esan
dezake: debekatuta dago hamar sariketa baino gehiago irabazi dituena aurkeztea.
|
|
|
Norbaitek jakin behar du non dauden", dio amak baieztatuz baino erregutuz. " Gizatasunik badago,
|
esan
diezagutela non dagoen", gaineratzen du aitak.
|
|
|
Skagwayko portua fiord aski itxi baten barnean dago. Itsaso goibela, euritarako dagoen ortzia dakuskit... udazkena dela
|
esan
nezake, hozkirritik babesteko jaka polarraren premia baitut. Arrano buruzuri bat, EEBBetako ikurreko hegaztia, pareko mendietako basoetarantz igaro da, hegaz aise eta indartsu, kai osoa gainetik zeharkatuz.
|
|
|
Biolentziaren arazoa gainditzea herri honen subiranotasunaren aldeko benetako apustuan datza EHrentzat. Lizarraren saiakeraren ondotik, zer
|
esan
dezakezu premisa horri buruz?
|
|
|
Gauean, berriz, Andoni Aizpururen beraren esanetan, egunean zehar gertatutakoari buruz bestelako ikuspegia azaltzen ahaleginduko dira, bigarren irakurketaren bila alegia, batzuetan tonu umoretsu eta zirikatzailean, beste batzuetan serio eta sakonago. Orokorrean, eguerdiko atalak goizeko martxa jasoko duela
|
esan
genezake, eta gauekoak, bere aldetik, hortik aurrerakoa; lehena bat batekoagoa izanen dela, eta bigarrena sakonagoa, nahiz eta bietan dekoratu zein gaiak beretsuak izan. Hala ere, bada jorratutako gaietan bien arteko ezberdintasunik eta horrela, eguerdian" telebista lokalen zapina" ikusteko aukera dugu eta baita EITBren 18 urteak aprobetxatuz" etxeko" pieza zahar eta bitxiren batzurekin gozatzeko tartea ere.
|
|
|
Orokorrean, eguerdiko atalak goizeko martxa jasoko duela
|
esan
genezake, eta gauekoak, bere aldetik, hortik aurrerakoa; lehena bat batekoagoa izanen dela, eta bigarrena sakonagoa, nahiz eta bietan dekoratu zein gaiak beretsuak izan.
|
|
|
Eskola komunitate bat bezala definitzen da. Denok hiltzen garenean eta mundua desagertzen denean galaxian disolbatuta milaka milioi urte barru, orduan jakinduria batek
|
esan
dezake: euskaldunen musika hau zen.
|
|
|
Legeak agintzen duena betetzen goaz. Ezagutzari dagokionez, Gipuzkoa egoera ezin hobean dela
|
esan
dezakegu. Orain arteko pausoa euskalduntzea izan da, baina orain gogorrena trebatze lana da.
|
|
|
Italia, Frantzia, Suitza eta Japonian ere badakite zer den taldearen Karibeko soinuekin dantza egitea zer den. Fan taldeak dituztela ere
|
esan
genezake: Erratzuko (Baztan) koadrila bat 100 bat kontzertura hurbildu omen da eta Gipuzkoako agur kontzertuan, Oiartzungo Pagoan Getariako jarraitzaile taldea ikusi genuen, eurek egindako Joxe Ripiauren elastikoa soinean zutela.
|
|
|
Batek baino gehiagok pentsatuko du zonalde horretako euskaldunen kopuru handiak ikusita (%75 ingurukoa da batez bestekoa) egiteko handirik ez dagoela eskoletako hizkuntz erabileran. Urola bailaran dago Euskal Herriko herririk euskaldunena (Azpeitia, %88, 3) eta kostako herri batzuetan (Zumaia edo Deban kasu) kopuruek zertxobait behera egiten badute ere, eskualdea hizkuntzaren birika dela
|
esan
genezake. Bada duela lau urte Jaurlaritzaren Hizkuntz Normalkuntza Proiektua abian jarri eta egun 20 ikastetxetan lantzen da gaia.
|
|
|
EUSKARAREN erabilpenari dagokionean ere maila akademikoan nahiko murritza dela
|
esan
dezakegu oraindik. Euskara alde batetik zein bestetik egurtzen ari diren une hauetan, unibertsitateak apustu sendoa burutu lukeela iruditzen zaigu arlo honetan, azken finean goi mailako ikasketak euskaraz aurrera eramateko gaur egun dugun tresna bakarrenetarikoa baita.
|
|
|
Ni neu irakurketa posible horietako bat egiten ausartuz,
|
esan
nezake bere inguruko eguratsa edo errealitatea besarkatzen edo kaptatzen saiatzen den zuhaitz horrek erro sakonak eta izugarriak dituela lur honekiko, eta pelegrin baten gisa ez daukanez, zuzentasunez eta sutilitatez jasotzen duela bere inguruko errealitatea:
|
|
|
Halere liburuari hasiera ematen dion" Irakurtzailearentzako abisua" hitzaurreak aditzera ematen du itxaropentsuagoa den oreka berreskuratze saioan ari dela poeta bere baitan: " euskal poesia itsasoaren eta lurraren mugaldeko marinel ostatu bat legez imajinatu nahi nuke, eta bertan eseri, ezen eta gu pirata ingeles hark
|
esan
zezakeen bezala tolerantziarako eta taberna batetan edateko jaio gara." (9 or.)
|
|
|
Berez gurekin datorrena ala, bizitzan zehar egiten goazena?" (Fernandez, Jose Jabier: Egunkaria) Aurretik aipaturikoa aintzat hartuz, bizitza jostearen prozesu bera eskatzen duen ekintza dela
|
esan
genezake. Ondorioz, norbera litzateke bere bizitza josteko jostunik egokiena, eta bere bizitzaren oihala josteko ahalmena izango lukeen bakarra, jostearekin batera desjostearen beharra aldarrikatuz.
|
|
|
Gainera, narratarioari erreferentzia zuzena egiten zaio. Hau guztia ikusirik, bakarrizketa luze baten aurrean gaudela
|
esan
genezake. Gainera, narratzaileak eleberri psikologikoetan ohikoa den bezala, barne fokalizazioa darabil pertsonaiaren barne munduaren berri emateko.
|
|
|
Honen izenburuak erakusten duen bezala, ipuin hauetan guztietan bizitzaren pusketak erakusten zaizkigu. Pusketa hauek osagarriak direla
|
esan
genezake, guztiek bizitzaren ikuspegi bat adierazten baitute. Ipuin guztietan pertsonaia baten bizimodu arrunteko egoera arrunta aurkezten zaigu.
|
|
|
Honela," erdi tabu edo (izan) diren gaiak lotsa zuririk gabe jorratzeko gogoa" (Jakin 106) erakutsi du. Baina, gai hauek guztiak gai bakar baten inguruan harilkaturik daudela
|
esan
genezake: desioaren inguruan.
|
|
|
Hauetan aurkezten diren testuei buruz,
|
esan
genezake ipuinak ordez koadroen eszena biziak direla. Humore beltza, krudela funtsezkoa da, maiz Miranderek duen estiloaren antzera.
|
|
|
Honela, lehenik kartzelara eta gero eroetxera daramate. Hortaz, antza denez, zozoa ilusioaren islada da, eta are gehiago, istorio honen bidez elkarrenganako begirunearen beharra azpimarratzen dela ere
|
esan
genezake. Izan ere, honakoa aipatzen da eleberriko pasarte batean:
|
|
|
–Erregeak behar ditu defendatu jendeak,/ hizkuntza batekoak hain ungi nola bertzeak?. Hor ikusten denez,
|
esan
genezake lehenago Martin Azpilkueta. Doktor Nabarro, hark emandako aholkuekin bateratsu datorrela.
|
|
|
Artikulu horrek, horrela, Europaren izaera naturala ukatzen du eta anaikiro elkartasunean bizi ahal izateko era arriskuan jarri. Bestela,
|
esan
dezatela nor noren menpe egon behar duen, Europa Frantziarena ala Frantzia Europarena?
|
|
|
Artikulu horrek, horrela, Europaren izaera naturala ukatzen du eta aldi berean anaikiro elkartasunean bizi ahal izateko era arriskuan jarri.
|
Esan
dezatela nor noren menpe egon behar duen, Europa Frantziarena ala Frantzia Europarena. Horregatik, Frantziak aintzat hartzen ez bagaitu, Estrasburgoko Parlamentura jo ezinik ez dugu, eta horretarako biderik egokiena Europako Ombudsmanaren bidez joatea litzaiguke.
|
|
|
Ez dago zalantzan jartzerik Pirinio gehienean, hemendik Kataluniaraino, ugari direla euskarazko sustraiak dituzten toki izenak. Ezpairik gabe
|
esan
nezake mendi horietan hainbeste ibili garen euskaldunontzat ez dela horretaz zalantzarik. Baina, zerbait sakonago jakin nahi dutenek, arren, jo dezatela Joan Coromines en Estudis de Toponímia Catalana() bilketa oparo eta ikerlan bikainera.
|
|
|
Norbaitek
|
esan
dezake: errege Felipe II.ak zer du ikustekorik Treviñorekin?
|
|
|
behin. Horretan, beraz, gaur eguneko joerarekin bat datorrela
|
esan
genezake,. Jainkoarren?,, pozarren, eta antzeko sintagma finkatuetan izan ezik, bereiz idazten baita; Bartolomek berak ez du erabiltzen. Jaungoicuarren?
|
|
|
Gizarteko praktiken multzo honek bestelako taldeengandik bereizten du, eta oinarri horren gainean hautematen du taldeak bere burua talde gisa. Horrela, jarraitzen du autoreak Devereux aipatuz, izaera etnikoa, bi datu motek osatzen dute: taldearen jokaera, zuzenean beha daitekeen neurrian, eta taldeko kideek beren ezaugarriei buruz egiten dituzten auto orokortzeak? 3 Beraz, ezberdintasun enpirikoarenexistentziari taldeak bere buruaz duen pertzepzioa gehitzen zaiola
|
esan
dezakegu, ondorio gisa.
|
|
|
eraikitzeko abiapuntua. Bidenabar
|
esan
dezagun, azken termino hauerabiltzen dugunean, Craig Calhoun soziologoak ematen dion adiera4 nahiago dugula, hain zuzen ere esaten duenean, irudikatutako komunitateak ez direla pertsonartekoharreman zuzenetan oinarritzen, nortasun komunean baizik. Izan ere, Habermas ekjorratutako, eremu publikoa?
|
|
|
alde batetik bizitzaren mundua edo lifeworld delakoa dugu, subjektuen artekoharremanak subjektuek berek eraikitakoak bailiren bizi direneko eremua alegia; bestetik sistema edo system, non pertsonen arteko harremanak beren borondatetik ateraikiak direla pertzibitzen baita. Zentzu honetan, gizarte estataletan egitura burokratikoek gure bizitzaren gero eta atal gehiagotan eskua sartzen dutenez, pertsonartekoharreman zuzenen mundua, batetik, eta gizarteko antolamenduaren maila gorenak, bestetik, gero eta urrunagotzen ari direla
|
esan
dezakegu. Egoera honetatik bi komunitate mota bereizten ditu Calhoun ek:
|
|
|
populazioaren nortasun sentimenduetan nolabaitekoarrakasta lortzen duelarik. Beraz, ondorio gisa
|
esan
dezakegu, euskal nortasunareneraikuntzan zenbait kasutan osagai etnikoek lehen mailako garrantzia dutela, eta bestebatzuetan eremu publikoaren osaketari lotutako eragileek hartzen dutela leku hori.
|
|
|
Orain arte esandakoa laburbilduz,
|
esan
dezagun ezen gure hipotesia honako haudela, alegia, euskal nortasun nazionala prozesu eta mekanismo ezberdinen bitartezeraikitzen ari dela. Alde batetik epe luzeko nortasun etnikoa daukagu, oinarrian osagaikultural eta historiko enpirikoak dituena (hizkuntza, oroimena, kultura, e.a.). Bestealdetik, aurrekoari lotzen edo gaineratzen zaion beste nazio nortasun bat dugu, zeinaren barnean garrantzi handia duen eremu publikoan, eta beste eremu batzuetan, eraikitzen den irudikatutako komunitateak.
|
|
|
Proportzioei begiratuta ere, ETB1en Espainiako ekoizpenen proportzioa kanpoko ekoizpenen artean %14koa da (4/ 29), ETB2n %24koa denbitartean (17/ 70). Beraz,
|
esan
dezakegu, kanpoko produkzio bila jotzen duenean, gaztelaniazko kanalak euskarazkoak baino gehiago bilatzen duela Espainiako ekoizpenenartean.
|
|
|
Eskaintzen diren programetan Euskal Herriaren erreferentzialtasuna erakusten otedeneko galderari erantzunez, kanal biek joera bertsua dutela
|
esan
dezakegu. Alegia, hemengo gaiak, pertsonaiak, lekuak edo istorioak kontatzen dira sarriago beste orduetan baino.
|
|
|
Joera bera aurkitudugu EUSKALDUNON EGUNKARIAn (ez, ordea, GARAn). Ondorioz, lehenago gaihonek Espainiaren erreferente izaera birsortzeko joera areagotzen duela ikusi badugu, orain ere Euskal Herriaren isla orekatuaren apurtzaile agertzen zaigula
|
esan
dezakegu.
|
|
|
Modu arin batean,
|
esan
dezagun ezen laponiarrak Norvegia, Suedia, Finlandiaeta Errusian bizi direla; friuldarrak Italiako iparraldean gaur, Austriako lurretan atzo; erromantxeak Suitzako ekialdean, Grisonian; sorboak Alemaniako ekialdean, Elbaibaiaren ertzean; ijorrak Errusiako Sankt Peterburg hiritik hegoaldera; eta, pomakakBulgaria eta Mazedoniako mugetan.
|
|
|
Garak bere egiten du zazpiak bat dioeneko leloaren lurraldetasuna. Egunkarihonek Euskal Herri zabala, osoa
|
esan
dezagun, eskaintzen du bere azken orrialdeaneguraldiari buruzko mapa argitaratzean.
|
|
|
Hurbiletik hastearren,
|
esan
dezagun ezen ETBlek zortzi t' erdiak aldera abiatzenduela Gaur Egun informazio saioa; bederatziak aldera edo aurkitzen du eguraldiarentarte berezia bere telebistan ikusleak. ETB2k, ostera, pixka bat beranduago eskaintzendu Teleberri izeneko albistegia, bederatziak aldera abiatzen baita.
|
|
|
Hitz bitan, berriz ere euskalduna historiaren aurka edo historiatik kanpo ote dabil?
|
Esan
dezadan, galdera horiekin guztiekin nire asmoa ez dela burujabetza aldarrikapenen aurka egitea,, gauregungo mundua, esaten diogun atmosfera kulturalean, burujabetza?
|
|
|
Aron ekiko adiskidetzak ez zuen asko iraun, baina Hyppolite ren nahiz Canguilhem en itzala nabarmentzen da beraren filosofian. Hala ere, Husserl-en fenomenologiaren bidez, gaur egungo moderniaosteko pentsamenduaren karia irekitzenlagundu zuela
|
esan
genezake. Gizarte konpromisoa, pertsonala den neurrian, bizipenarekin loturik dago, eta ez denetarako baliagarri suertatzen diren ustezko teoriaorokorrekin.
|
|
|
Izan ere, gutxienez badaukagu gune bat non prozesua bermatuko litzatekeen, eta gero gune hori Euskal Herria osora enfokatua izango litzateke, nahi duten guztiek parte har dezaten. Ez inkorpora daitezen, hori agian GernikakoEstatutuaren hutsetako bat izan da, eta noski, nafar batek, ziurrenik arrazoi handiz,
|
esan
dezake: inkorpora zaitez zu nigana, ni naizelako lehenengoa eta jatorrizkoa, ez??.
|
|
|
Gorputzetik iragaten ez diren psikoterapietan, psikoanalisiari hurbiltzen zaioneskualde batean gabiltza.
|
Esan
dezagun subjektuartekotasunaren oinarrizko ezaugarriak indarrean jartzen dituzten psikoterapiak direla. –Bai, aren teknika deitukonukeena eratzen dute.
|
|
|
zer itzul daitekepsikoanalisiaren etikatik deontologia terminotan? Psikoanalistaren betebeharrez, zer
|
esan
diezaiekegu jendeari eta Estatuari?
|
|
|
Identifikazio efektuek etengabeki tolesten dute eragiketa analitikoa. Horretatik dator, sugestioak eragiketa analitikoaren errealitatean zein parte hartzen duen ikustearen auzia.Zein analistak
|
esan
lezake inoiz ez duela erabili Bestearengandik emana datorkioninbestidura. Zuzen ulerturik, larritasun subjektiboen aurrean, botere horretaz balialiteke analista, eta baliatu ere baliatu behar litzateke, bere burua puntu finko modura eskaini, psikotikoarentzat aldaezina den puntu modura; deserosotasun une batean obsesibo baten trantzea aurkitzen badu, hitzak eragindako esanekotasunerajotzen ba al daki?
|
|
|
Fenomenologia ezagutzaren izaera aztertzen duen korronte filosofikoa da; horregatik, hain zuzen, epistemiologiaz arduratzen dela
|
esan
genezake. Korrontehonen ordezkari garrantzitsuenetarikoak E. Hussler eta M. Heidegger dira.
|
|
|
Maila psikobiologiko batean, atxikimenduak espeziearen eboluzioko egokitzeaislatzen duela
|
esan
dezakegu, haurren biziraupen ahalmenak areagotzeko moduaizanik (Bowlby, 1980). Atxikimendu mota ezberdinak dira genetikokipreselekzionaturik dauden portaeren aldakuntzak, atxikimendu irudi zehatzbatekin haurrak izan duen experientziaren ondorioz (Crittenden, 1988).
|
|
|
Dena dela, gaur egungoterapia sexualaren egoera ulertzeko, kontuan hartu behar dira, ezinbestekoerreferentzia dira-eta. Honen inguruan, giza erantzun sexualaren ezagupeneanegindako ekarpenak nabarmenak izan baziren ere, maila psikologikoarizegozkionak eskasak izan zirela
|
esan
genezake. Beren argitalpenetan agertzenzituzten emaitza bikainak, gaur egun oso eztabaidatuak dira.
|
|
|
Fokapen sexologikoak, klinikoen formakuntzaren arabera, zailtasun sexualakpairatzen dituzten pertsonen eskaerei eusteko garaian, diziplina terapeutikoezberdinak batera ditzake. Hau honela izanik, ezin
|
esan
dezakegu fokapen honidagokion berezko eredu terapeutikoa dagoenik; horren ordez, jatorri psikodinamikoaren, sistemen teoriaren, terapia kognitiboaren eta abarren tekniketatikdatozkigun ekarpenen integrazio eklektikoa dago.
|
|
|
Beste berezitasun bat aipatzearren, psikoanalisian terapeutak ez du subjektuaren harreman indibidualetan parterik hartzen, eta sarritan balioa kentzen diosubjektua partaide den taldearen funtzionamendu inkontzienteari eta taldean dituenharremanei buruzko ezagupenari. Psikodraman, aldiz, pazientearen eta berepertsonaien rolen jokoak, subjektuak proposaturiko edo parte harturiko eszenetakoprotagonisten erresonantzia fantasmatikoen analisia ahalbidetu eta estimulatzenduela
|
esan
genezake.
|
|
|
Subjektu batek bertan joka ditzakeen antzeko rolen errepikapenen bidez, terapia taldeek egoera hauek argi ikustea ahalbidetzen dute. Adibidez, ikus daiteke (eta hau neurri handiagoan edo txikiagoan unibertsala dela
|
esan
genezake), esperientzia eta eraso latzen biktima moduan kexatu eta ager daitekeela pertsonabat, agerian eta bere ustez, horretarako arrazoi justifikagarririk egon ez arren. Halaere, ezin da konturatu besteekiko duen jarrerak, berarekiko portaera hotzak edoerasokorrak erakartzen dituela; beraz, azkenean egoera errepikatu egiten da, etaberriro ere ingurunearen, bidegabeko erasoaren?
|
|
|
Laburbilduz, ondokoa
|
esan
genezake, alegia, barne taldea, familia harremanensarearen fantasiazko berreraikipena dela eta subjektua sare horren barneratzetiksortzen dela. Subjektuaren baitan eszenategi bat bezala errepresentatuta dago, etapertsonaiak argudio baten gisan erlazionaturik beren artean.
|
|
|
Beraz, talde psikoterapian lau transferentzia mota daudela
|
esan
dezakegu:
|
|
|
Horiek guztiak eta zenbait gehiago
|
esan
genezake Txillardegiri buruz. Ezagutzenez dutenek, etsaiak izan zein lagunak izan, txarrerako aurrenek eta onerako hurrenek, handiesten dute.
|
|
|
Orain gogoratu, bakar batzuk baino ez ditut gogoratzen (Alejandro Handia, Bismarck, Darwin, Gandhi, Garibaldi, Amundsen, Kafka, Escriva de Balaguer, Lord Byron, Beethoven, Bakunin...) baina gazte idealista baten irudimena eta abentura gosea pizteko, biografiahaien eragina erabatekoa izan zen, eta liburua itxi ondoren luze mantentzen zirenbertan irakurritako hitzak eta, hitzei esker, nork bere koloreek irudikaturiko imajinakgogoan zintzilikaturik. Liburuaren helburua, ulertuko denez, hauxe zen, alegia, norberak bere buruari
|
esan
ziezaiola: –beraiek egin badute, nik zergatik ez??.
|
|
|
izan zen amaitutakoan, eta nik maitasun berezia diot, bestelako kontsiderazioak alde batera utzita. Bidenabar
|
esan
dezadan nobela hori, beste zenbait arrazoirengatik ere, oso begikoa dudala, liburu horretan beste edozeinetan baino gehiago arriskatu zuelako. Kuraiaren irudia antzematen diot alde askotatikbegiratuta.
|
|
|
|
Esan
dezakegu, beraz, errealitatea mitoarekin batzeko arazoak direnean ere, oztopoa ez dela gaindiezina eta, zalantzak zalantza, aski dela mitoaren egitura eraldatzea eta gertakariari egokitzea. Zergatik tamainako tema?
|
|
|
Euskal nazionalismoaren historian, hasiera hasieratik
|
esan
dezakegu, lehen kimuak eramoderno batean azaleratu baino aitzinago ere, geroxeago adar ezberdin izanen zirenakagertu ziren, bi pertsonaren ikuspegitan ordezkatuak: Sabino Arana, bizkaitarra, etaArturo Campion, nafarra.
|
|
|
Horrela kokatuak garelarik, nola irudikatu kulturaren bizi prozesua?
|
Esan
dezakegu, gure bizitza beraren alderdi mentala delako, bizitzaren arauei jarraikiz bilakatzen doan inguruko errealitatearen eta norberaren nortasunaren arteko elkarrizketaeta elkarrekiko eragina dela.
|
|
|
Pertsona baten kultura eta nortasuna elkarrekin eta hain nahasiak agertzenzaizkigu, ezen ezin bereizi baititugu praktikoki geure ekintzetan. Biak batera doaz, etanahiz eta teorikoki bi kontzeptu ezberdini erantzun, gaurko artikulu honen helburuetarako gauza bera direla
|
esan
dezakegu. Besteak beste, horretan datza kulturarengarrantzia.
|
|
|
Udaberria bera?
|
esan
dezagun: urtaro estetikoa bera?, erabakiaren kezkakdominatzen du nobelan (hautua, txiripa, etab.). Aukeramenean datza gizonaren izana.Baina paradoxa bat dago:
|
|
|
Zorionez, Mitxelena-k ahaztuxea zuen pasadizoa, E, tar Y k [Yon Etxaide] ederki jasoa dago Egan en (1/ 2, 1955, 64): . Oargui ko [bigarren] jaialdiaren amaigarri
|
esan
dezagun solasaldi politik sortu zela, existentzialismoari, buruz Txillardegi ta Mitxelena jaunen artean.
|
|
|
da gizakia.Hori egiten ez duen heinean, bere singulartasuna eta unibertsaltasuna konfliktuan ibiliko dira. Aregehiago, bere unibertsaltasuna bere baitatik garatua ez duen artean, izatea bai, existentziarik ez du zinezbere propioa (ez da nor); bere singulartasun soilean dabilen artean, gizaki estetikoa da (inesentziala); beresingulartasunari forma unibertsal bat landu dionaz bakarrik
|
esan
genezake, (nor) bera bezala zinezexistitzen dela, egiaz (nor) bera dela.
|
|
|
Beste zenbaitetan berriz,, gutxienekin? dagoenak esaten du,. Zer
|
esan
dezaket, inork ez dit kasurik egiten eta...!. Nolanahi ere den, arazoa beste nonbait dago, gazteeibegira geure gaitasun bultzagilean, alegia.
|
|
|
Era berean, azentusistemen bilakaeran erdal sistemaren intonazioaren eragina nabarmendu berri da (Hualde 1999). Azentudun silaban ez da derrigorrez tonurik altuena txertatzen; halaere, azentuaren inguruan zerbait gertatzen
|
dela
esan dezakegu; silaba azentudunak,, badu zerikusia tonu zehatz batzuekin.
|
|
|
Azentua txertatzeko eremuari dagokionez, azentua izen sintagmaren eta taldeklitiko osoaren arabera txertatzen dela
|
esan
dezakegu. Berba markaturik ez dagoenean, izen sintagmen kasuan, azentua azken silaban txertatzen da:
|
|
|
Lehen esaldian, fokalizatutako elementua aditzaren aurreko sintagma da; bigarrenean aditza bera. Honen ondorioz, azentu lexikalik ez dagoen kasuan, galdegaiakesaldiaren osagai kopurua mugatzen duela
|
esan
dezakegu, hots, galdegaia aditzaurrekoa denean, esaldiak osagai bi edukiko ditu eta, galdegaia aditza bera denean, osagai bakarra.
|
|
|
Esan bezala, debeku gertakarien unean A. Mitxelena zen etxeko Nagusia, etaAita K. Apraiz, Probintzial. Maila probintzialari gagozkiola,
|
esan
dezagun Kontseiluak(. Definitorio, deituak) Arantzazun egin zuela berehalako bere bilera, 1937koabenduaren 28, baina ez orduan eta ez ondoko seihilabeteetako bileretan agerida arazo honetaz ezer (Actas Definitoriales:
|
|
|
Harritzekoa gertatzen da Gasteizko Diozesiarenarduradun hark egindako Gutunak eta predikuetan esanikoak irakurtzea, are gehiagoEuskal Herriko katolikoak gerra anker batean itota zebiltzala jakinda.
|
Esan
dezagun, gutxienez, guztiz itsutu zela Lauzurika, gerraren zurrunbiloan. Karlista frankozaleaizan zen osorik, eta Diozesia gerraurreko ildo zentzatuetatik aldendu eta Espainiaberriaren zerbitzuan jarri nahi izan zuen, Seminariotik hasi eta elizbarrutiko antolaeraosoan (Renterfa 1982:
|
|
|
Frantziskotarren historiara itzuliz,
|
esan
dezagun erlijioso hauek tradizio handiazutela eliz predikuan. Zarauzko Misiolarien Kolegioa gogorarazi izan da sarrienik, baina komentu guztiek zuten, herri txiki eta hiri handietan?
|
|
|
–Hizkuntzari ez datxeko nahia, baiña bai izana. Erdaldun < euzko> edo < euzkotar> horietakobatek hau
|
esan
dezake eta pentsa zoritxarrezz < yo soy español, y no vasco>. Baiñaeuskaldun batek, traidorerik zitalena izanik ere, nahi dan bezela pentsatuagatik ere, hau esan du, besterik eziñean:
|
|
|
Erresumak erabakitzen du hizkuntzenetorkizuna; eta gero eta nabarmenago da hau egia. Hauziaren kakoa hortan datza.(...)
|
Esan
dezagun, beraz, oraingoz, eta erresuma hau dan edo hura dan aztertu gabe, erresuma dala hizkuntzen etorkizuna erabakitzen duena? (1966c, 452).
|
|
|
Eskola ematean, berriz, benetako Txillardegi intelektuala azaldu izan da beti, eta horri erreparatu nahidiot nik hemen eta orain, irakaslearen erantzukizun intelektuala proklamatzeko. Izanere, hezkuntza erreformako sasoietan (erreformismo garaietan
|
esan
genezake,) errotik garaturiko Txillardegiren diskurtsoa, berdin fonetikaz edo gramatikaz, elebitasunaz nahiz hizkuntz eskubideez... bere hausnartzerako gaitasuna ez da inoizmotz geratu irakaslearen ustezko neutraltasunaren mozorropean. Aitzitik, bere hautuakbeti agerian, haren eskoletan erreformismoak ez du inoiz tokirik izan.
|
|
|
Gaur egungo gerra gehienak Estatuen barneko borrokak eta naziogintzari buruzkoak gertatzen ari dira; hau da, Estatuak sortu nahi lituzketen Herriek egindakoakbatetik, eta Herriek berek beren buruaz hartu nahi dituzten hautuak bat ez etortzetiksortutakoak bestetik. Zentzu horretan, ondo
|
esan
dezakegu gaurko gerra gehienak, nazionalak, direla eta estatu baten barnekoak.
|
|
|
Gogoratu beharreko gauza deritzot: espainiar eta frantziar Estatuek dituztenarmadetako kiden kopuru osoa gehi beren poliziena eta beren bulegoetan ari direnenfuntzionarioena bat egiten baditugu, Euskal Herria, gutxi gorabehera, milioi batsoldaduren pean dagoela
|
esan
dezakegu.
|
|
|
Harrapakari jarrera Neolitikoanhasi edo, bederen, indartu egin zen. Hastapen orokor gisa (salbuespenak salbuespen)
|
esan
dezakegu gizarte batek (ez naiz gizabanakoez mintzatzen ari), harrapakari jarrera, hartzen duenean, arlo guztietan, bai ekonomikoan, bai politikoan, baipertsonalean?
|
|
|
Bukatzeko,
|
esan
dezagun zerbait, nazioarteko gunerako moneta baten sormenarenteoriaz.
|
|
|
Iruzkina sortze lana denez gero, ezin daiteke bere egiturari buruzko formula zehatzik eman.
|
Esan
dezakegun gauza bakarra ondokoa da: elementu azalgarri eta narratiboak, interpretazioa eta ondorioak dauzkan hitzaldi taxutua da iruzkina.
|
|
|
Nazio garatuetan, aldiz, jendea hiritzarretatik ingurualdeetara joaten da. Datu bat aipatzearren,
|
esan
dezagun Estatu Batuetan 5 urteko denboraldian bost amerikarretatik bi lekuz aldatu zirela (%40) 80ko hamarkadan. Horrek esan gura du, irrati estazioek ezin dutela entzule fidelekin kontatu; hori dela-eta, irratien arteko lehia handia dago entzule berriak lortzeko.
|
|
|
(Díaz Nosty, 1998, 195). Nafarroa eta Euskal Autonomi Erkidegoari dagokienez,
|
esan
dezagun goizeko 6.00etatik eguerdiko 12.00etarako atalean metatzen dela entzulerik gehien. Argiago ikusteko, ekar ditzagun hona CIES enpresak (1999, 7) emandako datuak, entzule kopuruak milaka zenbatuta:
|
|
|
Komunikazio prozesu hau ez da sinplea baina. Kate luzea dela
|
esan
genezake, elkarren ondoko iturri eta putzuz osatua; eta katemaila bakoitzak bitartekotza prozesurako funtzioa eduki dezake. Sistemen Teoria Orokorreko kutxa beltz en antzekoa da, bere input eta outputekin (Villafañé et alt., 1987).
|
|
|
Lehenengo eta behin,
|
esan
dezagun bi bide segitu ohi direla informazioa erdiesteko: alde batetik, hedabideak berak bilatutakoan aurkitzen den informazioa dago; eta bestetik, gizarteko erakunde, pertsona zein elkarteek komunikabideetara bidaltzen dutena, interesak eraginda.
|
|
|
Euskal Herrira etorriz,
|
esan
dezagun irratilari euskaldunek lan extra egin behar izaten dutela erdal agentzietatik datozkien albisteak euskaratuz. Era horretan, irratilaria itzultzaile bihurtzen da ezinbestean.
|
|
|
Atal honetan, horiei buruz, hots, informazio emaileez eta informazio zerbitzuek erabiltzen dituzten informazio iturriez arituko gara. Hasteko,
|
esan
dezagun irratietako informazio zerbitzuek berriemaile diferenteak dituztela.
|
|
|
Bestalde,
|
esan
dezagun irrati gehienetan tokiko informazioa, hots, lokala dena, askoz garrantzitsuagoa dela internazionala edo nazionala baino, eta sarri askotan informazio lokal hori eskuragaitza dela. Autore batzuek, Cristina Romo k adibidez (1991, 80), informazio mota honetantxe lokalean ikusten zuten irratiaren geroa orain zenbait urte; era horretan, erreportari berriemaileak izan luke informazio iturri nagusia, irrati libreen mugimenduan ikusi zen bezala.
|
|
|
Nolanahi dela, era orokor batean, iturriak diren aldetik, irratilariak honi buruzko argitasun eta jakingarri batzuen berri eduki behar du. Lehenengo eta behin,
|
esan
dezagun azken urteetan gero eta prentsaurreko edo informazio zita gehiago eduki dituztela irratilariek, beste hedabideetako lankideek bezala. Muñoz-ek eta Gil-ek (1986) aipatzen duten bezala, askotan horrelako deialdiak zaparradaka heltzen dira erredakzioetara (llueven sobre las redacciones diote); hots, irratilariari kosta egiten zaio batzuetan prentsaurreko baten hautua egitea.
|