|
2000
|
|
|
ETAren logika gero eta jende gutxiagok ulertzen duela, alegia, honek
|
esan
gura duen guztiarekin. Entzun da ETAren azalpena, baina ez bide da beste antzerako atentatuetako erreibindikaziotik oso desberdina izango.
|
|
|
Ez atzera, ez aurrera. Eta halakoak, denboran luzatuz gero, atzera
|
esan
gura du. Batez ere beste batzuek Lizarra Garaziko zutoinak astintzen denborarik galtzen ez dutenean.
|
|
|
Bereak ez diren hildakoak, bereak hil dituztenekoetan bezain maltzurki eta elektoralki dihardu PPk, su etenaren garaian erakutsitako geldikortasuna ETAren aurrean izan daitekeen jarrerarik emankorrena moduan salduz. Eta egungo giroan, horrek botoak eskuratzea
|
esan
gura du. Ezin esan egoerak txarto aprobetxatzen dituztenik.
|
|
|
HB HB da eta ETA ETA, zalantzarik ez, baina denok dakigu zertaz ari garen. Ezker abertzalearen aparato politikoek, kirtena kontrolatzen dutenek, erabaki behar dute Lizarra Garaziko erresoluzio eskemari bene benetan heldu nahi dioten, horrek
|
esan
gura duen guztiarekin. «Eman hitza herriari» Lizarrakoaren muina, bere esanahi sakonenarekin heldu behar zaio, eta hori erabat kontrajarria dago Arabako herritarrek bide politikotik horrenbeste kargu instituzionaletarako aukeratu duten pertsona heriotzez baztertzearekin.
|
|
|
Orduan dio «imini eudien estolea edo zabalik». Niretzatez da zalantzarik Eulalik liburua
|
esan
gura zuela, baina, estola, iradoki ziotenean, estola onartu zuen.
|
|
|
Komunikabide guztietan ezagutzen den hitz hau ingelesetik dator, hizkuntza honetan oinaztargi edo distira
|
esan
gura duelarik. Flasha albiste baten aurrerapen laburtua da; jazoera batetik ezagutzen diren lehenbiziko xehetasunen adieraztea.
|
|
|
Datu bat aipatzearren, esan dezagun Estatu Batuetan 5 urteko denboraldian bost amerikarretatik bi lekuz aldatu zirela (%40) 80ko hamarkadan. Horrek
|
esan
gura du, irrati estazioek ezin dutela entzule fidelekin kontatu; hori dela-eta, irratien arteko lehia handia dago entzule berriak lortzeko.
|
|
|
Esango nuke sukar apur bat ere izan nuela, baina gauerako polito nengoen eta besteekin batera joan ahal izan nintzen. Hala ere, besteekin diodanean, Rakel eta Rubenekin izan ezik
|
esan
gura dut, ze bi amorosak ez ziren taldekideon hitzordura agertu. Aurrekoetan bezalaxe, gaur ere elkarrengandik oso hur ibili dira eta, de vous à moi, gero eta argiago dago haien arteko sintonia.
|
|
|
Benetan. Zer
|
esatea
gura duzu: goizean, Yosemite parkeko sekuoiak ikustera joan garenean, Rakel eta Ruben atze atzean geratu direla?
|
|
|
Lehendik ere zalantza handiak nituen, baina benetan ez dakit nire zelatek hemendik aurrera zentzurik ote duten. Zer
|
esatea
gura duzu. Atzo arratsaldean egundoko euri jasa batek ustekabean harrapatu gintuela, bakoitza ahal zuen moduan babestu zela, eta Rakel eta Ruben elkarrekin desagertu zirela?
|
|
|
Agian ez zuen Benta Zaharra ezagutzen. Edo, isil keinu hartaz, Benta Zaharra handik oso urruti zegoela
|
esan
gura zuen. Zain zegoen behintzat Xan, gizonak zer esango.
|
|
|
Bele ere kikilduta zegoen. Guztiarekin, ez zuen Xanek erabat izutu nahi, azken batean, seinale handirik ez eman arren, bistan baitzen mutilak zerbait
|
esan
gura zuela; izan ere, azkenean, urdurixko: " Zu... zerbaiten bila etorri zara, ala?", galdetu zion Belek.
|
|
2002
|
|
|
Alde batetik, zerbitzuetako produktuaren zatirik garrantzitsuena (bi herenbaino gehiago EAEan) eskari finalera zuzentzen zen 1995ean, eta, beraz, zati urribat baino ez zen bideratu produkziogintzara. Zerbitzuetako erakarpen ahalmenarenerantzule nagusia azken kontsumitzailea izaten jarraitzen duela
|
esan
gura du horrek. Horrela, ezin da esan zerbitzuek industriara zuzentzen dutela beren emaitzarenzatirik inportanteena.
|
|
|
Gure hiribilduetako ezaugarri historiko eta estratigrafikoez jabetzen bagara, nahiko nabaria da, Behe Erdi Aroko eta Aro Berriko arkeologiaren ildotik jobeharko dugula. Honek
|
esan
gura du, fase horietako problematika historiko nagusiei aurre egiteko gai izan dugula, eta, hori lortzeko abiapuntua, galderahoriek planteatzea da, erantzuna aurkitu nahi badugu behintzat. Ideia horren harira, beste bat ere aipatu behar da:
|
|
|
New York Times ek 57 artikulu, 8 lehen orrialdean, editorialik ez; TIME k 10 artikulu; CBS NEWS k 37 programa informatibotan aipatu zen gaia. Zenbakiak konparatzeak emango digu
|
esan
gura dugunaren ideia.
|
|
|
Horrek, jakina, ez du esan gura, gure aurreko gizakiek komunikatzeko gaitasunik ez zutenik. Arestiko horrek
|
esan
gura duen bakarra hauxe da: berba bidezko lengoaiagaz komunikatzeko gaitasunik ez zutela, zeren, komunikatu, komunikatu egiten baitzituzten espezieari zegozkion jakingarritasunak oro, beste bide batzuen bidez, jakina.
|
|
|
Mass medietako mezuei arretaz begiratuz gero, erraz konturatuko gara goikoak
|
esan
gura duenaz: kazeta artikulu batean, ez du esangura edukiak bakarrik; kontuan hartu behar dira, era berean, jakina, artikuluari ezarritako titulua, orrialdea, kokalekua, tipografia, neurria, eta abar; alegia, artikuluaren testuinguruak berak ere markatzen du artikulua, eta azken honen irakurketa baldintzatzen du.
|
|
|
Autore honen ustez, mezu mediatuen bidez hartzailearen jarrerak aldatzea zaila da, oso. Mezuek aldaketa probokatzen dutenean, horrek
|
esan
gura du, mezuen indarrez gain, hartzaileak bestelako eraginak ere izan dituela, bere bizitza baldintzetan eragina zutenak; eta azkenean, aldaketa etorri da.
|
|
|
Inozoa naizelakoan, disumulu gabe askatzen dituzte gisa honetako esaldiak. Badakit zer
|
esan
gura duten. Ez dut nahi.
|
|
|
" A zer kasualitatea!"
|
esan
gura balu legezko aurpegia ipini zuen tabernaren barruan Santos lagunartean ikusi zuenean. Sartu barik egin zuen antzerkitxoa atetik, norbaiten aurrean interpretazio saioren bat burutzen egongo balitz bezala, harik eta inguruan inor ez zeukala konturatu zen are.
|
|
|
Horregatik esan zion Santosi agian berandu helduko zela. Igarriko zion zer
|
esan
gura zuen hark bera bezalako puntualtasunaren maniatiko baten ahotan. Prakak jantzi zituen badaezpadan, eta orkatiletarainoko gabana.
|
|
|
– Datu berriren bat, nik zer dakit bada –lurrerantz makurtu zuen lepoa eta mutu iraun zuen, ailegatu ez ziren Mentxuren berben esperoan– Zer gehiago
|
esatea
gura duzu. Aitaren alde egin besterik ez nuen gura.
|
|
|
Froga honek alda dezake nire etorkizuna. Boxeoan,
|
esan
gura dut.
|
|
|
Burua jaso du egunkaritik: Zer
|
esan
gura duk. Picasso...?
|
|
2003
|
|
|
Horretarako daude libreko plaza pila bat, bertso afari pila bat, eta bertso saio batean be gai bat ekarri dezakezu zeurera. Edo benetan barrutik zer edo zer
|
esatea
gura baduzu, gai bat ipintzean esan «ez, ez dut horri buruz kantatuko, eta kantatuko dut zelan sentitzen naizen». Gero kontua da ea hori publikoarentzat eta ondoko bertsolariarentzat interesgarria den edo ez!
|
|
|
Gero kontua da ea hori publikoarentzat eta ondoko bertsolariarentzat interesgarria den edo ez! Guk zerbait
|
esan
gura badugu, ezin dugu gai hori jartzeko zain egon. Dauden baliabideak erabilita lortu behar du bertsolariak nahi duena esatea.
|
|
|
Edo euskaraz gara, edo ez gara izango. Herri,
|
esan
gura dut.
|
|
|
Kultura mediatuaren esparruan izan behar dugu, euskaldun gisa
|
esan
gura dut; euskaldun hemen ulertzen den adieran: euskaradun, hain zuzen ere.
|
|
|
Sarritan, etorkinei buruz esan ohi dena da hori; kontua da, guri buruz ere esan daitekeela, bai arazoaren irakurketa diakroniko absolutuan (gogoan izango da oraindik ere ze garrantzitsua zen etxeko alabak erdara ikastea, kalera ezkondu ahal izateko) baita bizi dugun une uneko sinkronikoan ere (ez genuke ahaztu behar zelan bonbarda  tzen gaituzten leku guztietatik gure kulturaren definizio moderno eta ustez anitzaz: hizkuntza anitzaz
|
esan
gura dut). Lehen eta orain, euskalduna beti enbarazuan, esango luke gure amamak, agian.
|
|
2004
|
|
|
Guk lasaitasunez joka dezakegu derbia. Horrek ez du esan gura daukaguna emango ez dugunik;
|
esan
gura dudana da lasaiago joka dezakegula, gutxi daukagulako galtzeko eta asko irabazteko. Arrasateko taldekoak urduriago ibiliko dira".
|
|
|
Gai bakoitzak bere lege fisiko propioak, berezkoak, ditu, eta ez da higituko kanpotik ukitzen dien indar baten eraginagatik, grabitazioagatik esaterako, eta bere posizioa ez da definituko berak beste batzuekiko duen harreman espazialagatik. Gaur egun, berriz, gure gelan gaudela, lekuz aldatzeak
|
esan
gura du beste gorputzekiko dugun harreman espaziala aldatu dela: lehen aulkiaren gainean geunden eta orain aulkitik bi metrora gaude etxeko liburutegiaren ondoan.
|
|
|
Gizakiak natura balia badezake ere, ezin egin dezake edozein modutan. Zoritxarrez, ezin uka gizakiak baduela ahalmenik (ahalmen fisikorik
|
esan
gura dugu) natura suntsitzeko, maizegi ikusten dugun bezala. Baina natura suntsitzean gizakia desnaturatu egiten da hein batean edo bestean.
|
|
|
LEIRE, neskatikoa, hitz bakarra esaten duena," antzara"
|
esan
gura duena.
|
|
2005
|
|
|
Orain, gurekin partekatu dituzte oroitzapen horiek: " Orduko denboran denek zekiten zer
|
esan
gura zuten kanpai hots desberdinek, eta jaramon egiten zen gainera". Dei batzuk, gehienak, finkoak ziren mezatarakoa, orduak..., baina besteen kasuan jendeak abade edo kanpaijolearengana jotzen zuen lehenbizi, haiek informazioa lehenbailehen zabaldu zezaten.
|
|
|
Hau, apur bat harrigarria da, Revista de las Provincias Euskaras ek «euskal» aldizkari izateko bokazioa zuela kontuan hartuz. «Euskal» izaera horrek zer
|
esan
gura zuen zehaztea ez da erraza. Baina pentsa daiteke besteak beste euskal idazleei lehentasuna eman nahi zitzaiela:
|
|
|
Arrasaten Besaide Mendi Elkartea ibiltzen da horretan, eta eurekin joateko gomendatzen dizuet, denok elkarrekin. Horrekin
|
esan
gura dut, inoiz ez dela mendira bakarrik joan behar, eta gutxiago eguraldi txarra eta elurra egiten badu. Inork ez dezala pentsa natura baino argiagoa denik, edozein momentutan izan dezakegu-eta ezustekoren bat.
|
|
|
lehenengoa Kalitate Osoa lortzeko Konpromiso Diploma da. Horrek
|
esan
gura du enpresa edo erakundeak autoebaluazioa egin duela EFQM eredua erabiliz, eta hiru urteren buruan prest egongo dela Zilarrezko Q delakora aurkezteko. Q hori eskatuz gero, kanpoko ebaluatzaileek aztertzen dute zelako aldea dagoen erakuinde horrek unean daukan kalitatetik kalitate osoa deritzonera, eta gutxienez 400 puntu eman behar dizkiote enpresa edo erakundeari Zilarrezko Q hori lortzeko.
|
|
|
–Bart gauekoak zerbait
|
esan
gura du zuretzat?
|
|
|
Leihoan izena eta pasahitza eskatu zaizkio, baina, ohi ez bezala, ez dira berez bete. Zer
|
esan
gura du honek. Ez du ulertu, baina aurrera jarraitzea erabaki du.
|
|
|
Ez, ezin da izan. Zer demontre
|
esan
gura du honek. Goazen barrura ba...
|
|
|
gara. Kode irekiak
|
esan
gura du edonork sor dezakeela informazioa. Eskaini eta hartu.
|
|
|
Eskaini eta hartu. Kode irekiak hori
|
esan
gura du, zabalik dagoela komunikazioaren aroa. Guztiontzat.
|
|
|
– Habana
|
esan
gura duk... –zuzendu diot.
|
|
2006
|
|
|
Handia, gero! Baina foruaren berri eman, hark
|
esan
gura duena. Batere ez!
|
|
|
Ilustrazioak, Kant-en definizioari jarraituz gero, autokulpabilitatea oinarrian duen adinez txikiko egoeratik atera gura zuen gizakia. Adinez txiki izateak hau
|
esan
gura du: norberak bere ulermen gaitasuna edo adimena erabiltzeko aukerarik ez izatea besteren batek gidatua izan barik.
|
|
|
norberak bere ulermen gaitasuna edo adimena erabiltzeko aukerarik ez izatea besteren batek gidatua izan barik. Besteren batek ez gidatzea autodomeinua
|
esan
gura du, arrazoi bidezko ulermena. Horixe da bizitza burgesa:
|
|
|
bereizten ditu. Funtsean, ondokoa
|
esan
gura du: zerbait ontzat edo egiatzat har dadin, indarra erabil daiteke (botere asmoa) edo elkarrizketan sartzeko prest egon daiteke, besteen argudioak norberarenak alda ditzakeela kontuan izanda (baliozkotasun asmoa).
|
|
|
Beraz, ethos ekonomiko modernoak
|
esan
gura duena hauxe da: jarduera ekonomiko adkisitiboaren arautze normatiboa,, irabazira?
|
|
|
Arrazionalizazio kulturalak ondokoa
|
esan
gura du (jada aurreratu dugu zerbait honi buruz): mundu ikuskera erlijiosoak bertan behera geratuko dira kulturaren oinarri bateratzaile gisa, eta kulturaren barruko arlo ezberdinek logika propioak garatuko dituzte, hau da, jarduera eta zentzu eremu autonomo bihurtuko dira (zientzia, teknika, artea, zuzenbidea, morala?).
|
|
|
Kulturaz gain, gizartea bera arrazionalizatu da. Esfera sozialean gertatu den arrazionalizazioak modernizazioa
|
esan
gura du. Hau da, gizarte modernoetako oinarria diren bi faktoreak elkarrengandik bereiziz joango dira, eta elkar indartuko dute:
|
|
|
Mundu ikuskera berriak (protestantismoak) arrazionalizazio nabarmena zekarren aurrekoekin alderatuz gero. Mendebaldeko kulturan gertatutako munduaren gaineko irudien arrazionalizatze espezifiko horrek zer
|
esan
gura duen segidan azalduko dugu. Galdera ondokoa litzateke:
|
|
|
Ez dugu esan nahi pentsamendu horrek arrazionalizazio gradu alturik ezin duenik izan, baina ez da Mendebaldeko arrazionalizazio estiloa. Pentsamendu magiko horrek tradizionalismoa
|
esan
gura du, ez du ahalbidetzen bilaketa lana, eta posizio kritikoa ezeztatzen du.
|
|
|
balio esfera ezberdinen bereizketa. Bereizketa honek hau
|
esan
gura du: diskurtso molde ezberdinak bereizteko gaitasuna, diskurtsoaren oinarrian dagoen balio ardatzaren arabera.
|
|
|
Hortik sortuko dira konbikzioaren etikak (Gesinnungsethik), eta estadio honetan gorpuzten den testuinguru kulturalean finkatuko dira tradizioaren osteko kontzientzia egitura praktiko moralak. Salbazio erlijioek biziko duten arrazionalizazio etikoak ondokoa
|
esan
gura du: azken balioak edo, zentzuak?
|
|
|
Esan dugu giza jardueraren eremu bakoitza (ekonomia, politika, zientzia, erlijioa...) berezkoa duen balio irizpideak gidatuko duela (irizpide ekonomikoak, politikoak, zientifikoak, erlijiosoak?). Horrek hau
|
esan
gura du: ez dago balio bakar bat bizitzaren ordena guztietan.
|
|
|
Teoria Kritikoa, beraz, burokrazia eta merkatuaren aurrean kritiko azalduko da, elkartasuna garatzeko espazio berriak proposatuz. Horrek, besteak beste, hauxe
|
esan
gura du: giza eskubideen onespenaren eta praktikaren alde jardutea (osasuna, hezkuntza, eta planetako guztientzat elikagaiak).
|
|
|
Yolanda Ruano k, berba mardulagoen bidez, ondoko eran laburbiltzen du Weber-ek arrazionalizazio kontzeptuarekin
|
esan
gura duena:
|
|
|
el vascuence nos viene ya estrecho"); eta, bitxiki, hizkuntzak ere bere gorputz bat eta bere izpiritu bat dizkizu, non hizkuntza/ gorputzetik bereizi eta jarea baita hizkuntza/ izpiritua (berau arrazaren izpirituarekin identikoa dela suposatu da; ondorioz, euskara izango da hizkuntza/ gorputz bat izpiriturik gabekoa): ...como una traducción gloriosa y depurada del para entonces muerto eusquera"; eta" el pensamiento que dormitaba cual crisálida en el vascuence de Axular(...), lo romperá y saldrá a bañarse en luz(...) en el español de la mañana"(" el sobre castellano"," la lengua española o hispano americana") 339 Testua konplikatua da, Unamuno-k ez duelako garbi esan gura,
|
esan
gura duena. Formulazio absurdoak estaltzen duen pentsamendu oso sinplea, Unamuno-ren" kriolismo" aren argitan argitzen da.
|
|
|
Ortega-ren uste onak espainolentzat arte edo estetikan, alderdi bi du:
|
esan
gura du, batetik, beste herri batzuek beren nortasuna –Volksgeistaren espezifikoa– zientzian eta erakutsi duten moduan, espainolak artean erakuts dezakeela; baina, bestetik –zalantzatan baina–, arteak espainolak eurak lozorrotik atzarrarazi eta kreatibitate bidean jar ditzakeela ematen du pentsatu duela noizbait Ortega-k. " Es característico de los cuadros de Zuloaga que, apenas nos ponemos a dialogar sobre ellos, nos hallamos complicados en esta cuestión:
|
|
|
– Hemengoa zen Bengoa, ezta? Bilbokoa
|
esan
gura dut...
|
|
2007
|
|
|
Gaur egun, adibidez, ohikoa da aniztasuna, «berez», aberasgarria dela baieztatzea, eta nik neuk ez dut ulertzen zergatik. Horrek
|
esan
gura du zenbat eta homogeneoagoa izan herrialde bat, moralki, edo estetikoki, edo ez dakit zein mailan, are «txarragoa» izango dela. Ez diot zentzu handirik aurkitzen aniztasun kulturalaren ikuspegi idiliko horri.
|
|
|
Delako Euskal Autonomia Erkidegoaren estatus politikoa jaso eta eraldatu gura duten alderdi politiko horiek, Maltzaga historiko eta paradigmatikoraino hurbiltzeko gauza izango al dira? Batera
|
esan
gura dut.
|
|
|
–izpiritua gaitz bat da, konjuratu egin behar dena, arima askatzeko [ebanjelioetako deabrutuekin bezala, beraz]. Arimaren askapenak
|
esan
gura du hemen: atzera bizitzara!
|
|
|
Erdi Arotik irteeran. Antzinatearen idealak? humanista florentziarrarentzat
|
esan
gura du, bizitzaren zentzua ja ez duela xerkatzen santuren bati segiketan, jaiera erlijiosozko bizieran, ezpada antzinateko heroiak imitatu gura direla norbere bizi eta izaeran, antzinatarra birjaio nahi dela, antzinatarra berrizan; antigualeko heroi haiek bezala errepublikaren alde beti ekinkor lan egin, sakrifikatu, bizia eman. Humanismo zibiko bat da, armei uko egiten ez badie ere.
|
|
|
Humboldt-ek, adibidez, eta hizkuntzaren karakterean zentratuz orain. Hizkuntza bakoitzak bere karakterea duela esateak, Humboldt-entzat
|
esan
gura du, ez nazio baten aurretiko karakterea berak espresatzen duela, baizik hizkuntza bera pertsonalitate burujabe bat dela, bere aiurria, nortasuna duena. Hizkuntza, Humboldt-ek kontsideratzen duen moduan behar da ulertu, ez isolatua, ez gramatika bat (estrukturalismoaren ondoren arriskua baitago, hizkuntza guztia forma linguistiko batzuk bezala soil ulertzeko, zeinu sistema hutsa), baizik bategina nazioarekin eta nazioaren bizitza guztiarekin, geografikoa, sozial eta politikoa, morala, intelektuala, eta mintzo den norbanakoaz bategina une berean, haren izpirituarekin, bat direlarik natura, gizakia eta gizartea37 Gure joera, dena bakantzekoa, isolatzekoa izaten da (zientzia modernoak, espezializatuak?
|
|
|
Karaktere nazionala edozeintsuk aipatzen badu, zer
|
esan
gura du espezifikoki hizkuntzari buruz. Aiurria, berez, eta nahi bada, edozein agerpenek daukan berekitasun marka edo ezaugarria da, hala zaldi edo zakur batek adibidez40 Baina Teofrasto-ren Karaktereak ezkero41, nortasun tipo moral baten adierazgarritzat erabiltzen da (beharbada karakterea psikologiaren objektutzat emango genuke guk ere gaur, baina tradizionala karaktereen ikertzailetzat La Bruyère eta moralistak kontsideratzea izan da).
|
|
|
Hizkuntza bakoitzak bere karakterea duela esateak, aurren aurrenik
|
esan
gura du, hortaz, hizkuntza errealitate izpirituala dela, ez, naturala?. Bera dela subjektu eta egintzaile, eta librea dela.
|
|
|
Hizkuntzak aiurri bat duelakoak
|
esan
gura du, ni bat dela, nortasun bat, indar iturri bat bere barrutik. XVIII. mendearen karakterizazio saioan Humboldt gazteak ongi erakutsi du. Leibniz-en tradizio dinamistan?
|
|
|
antzinatea eta modernia (Erdi Arorik ez dago).. Germaniarrak? Hegel-engan maiz modernoa
|
esan
gura du, besterik gabe (inolako keru arrazistarik gabe), modernia herri germaniarren obra kontsideratzen delako, antzinatea herri grekoena bezala.
|
|
|
F., Principios de la filosofía del derecho, loc. cit., 377 (§ 331). Honek
|
esan
gura du, Herder-en herria natura soilera urritua gelditzen dela, baztertua zuzenbidetik, askatasunetik, beregaintasunetik; eta, Estaturik gabe, ez da, la indeterminada abstracción que se denomina con la palabra «pueblo», besterik.
|
|
|
(herri xumea, masa): izan ere harentzat herriak ez bakarrik ez du esan gura arrazoia, baizik jeneralean zuzenean ezarrazoia
|
esan
gura du (instintoa, emozioak, egoismoa). Volksgeista historiaren aurrerabideko elementu erreal bat da, baina historiak aldian aldian gainditzen duena eta gainditu beharrekoa.
|
|
|
< Völkisch> ek hiztegiaren arabera nazionala
|
esan
gura du; baina ez da nazionala beste gabe, eta aleman batek ez lituzke < national> eta < völkisch> sekula nahastuko: < völkisch> beti joera jakin batean da < nazionala>.
|
|
|
aiurri nazionalak (frantsesa, etab.), XVIII. mendearen aiurria. Karakterearen ezagutzak osotasunaren ezagutza, ezagutza osoa
|
esan
gura du, ezagutza partzialen suma (arte, literatura, historia, filosofia, etab.): ez frantsesa zer den literaturan edo artean, baizik bere osotasunean zer den, XVIII. mendea osotasunean zer den.
|
|
|
El espíritu alborea, encuentra luego puntos capitales, y llega por último a la plena conciencia(?). Los principios de los espíritus de los pueblos, en una serie necesaria de fases, son los elementos del espíritu universal único, que, mediante ellos, se eleva en la historia (y así se integra) a una totalidad que se comprende a sí misma? 579 Honek
|
esan
gura baitu, fase historiko bakoitzak, hori gauzatzen ari den herriaren izpiritua duela bere izpiritua, eta izpiritu horrek itxuratzen duela aldian aldiko artea, erlijioa, askatasun politikoaren gradu eta modua (zuzenbidea, Estatu moldea). Herri hautatu bakoitzak (h. d., momentuan izpiritu unibertsala berak inkarnatu eta historian buru ibiltzeko zoria suertatu zaionak), izpirituaren garapeneko maila historiko bat ordezkatzen du, hura burutzea da bere misio guztia.
|
|
|
[Hegel ulertzeko, prehistoria ez dugu Barandiaran-ekin eta, pentsatu behar; antropologia eta prehistoriaren ikerketa arkeo etnologikoak Hegel baino geroagokoak dira. Hemen prehistoriak hitzez hitz ezhistoria
|
esan
gura du]. Es francamente no historia, ante historia.
|
|
|
XVIII. mendeko razionalismoaren mania moralizatzaile, hezitzailea (horregatik deritzo Ilustrazioa) nahiko negargarria zela, ez da dudarik. Baina hura historiaren ikusmolde filosofikoa zen, eta filosofiak oraindik morala
|
esan
gura zuen gehienbat; are, moral razional absolutua660 Baina modernitateak kritiko izaten jarraitu du: Ilustrazio kritikoak historia teologiatik askatu zuen; gero Ilustrazioaren kritikak moraletik askatu du.
|
|
|
Eta gizatasuna osoki gauzatzeko posibilitate osoa berdin berdin eskaintzen dute Amazoniako indioen biziera bakunak ala New York eko konplikatuak. Hori
|
esan
gura du Herder-en esaldi maiz aipatuak: –toda nación tiene su centro de la dicha en sí misma, como toda esfera lleva en sí misma su centro de gravedad? 461 Hauxe da Cassirer-ek egiten dion iruzkina:
|
|
|
askatasunarekin asoziatu ohi dugu. Pentsaera klasikoan (eta lehen modernitatean ere) naturak
|
esan
gura du ordena; ordenak, araua; arauak, lotura. Natura tradizionalak ez du esan gura askatasuna. Birjaiokundean eta gero bigarren modernitatean esan gura duen bezala?
|
|
|
Pentsaera klasikoan (eta lehen modernitatean ere) naturak esan gura du ordena; ordenak, araua; arauak, lotura. Natura tradizionalak ez du esan gura askatasuna. Birjaiokundean eta gero bigarren modernitatean
|
esan
gura duen bezala, ezpada ordena eta lotura, legepekotasuna.
|
|
|
395 Izenburuko, baita ere? estrainio horrek, anch, io son pittore, ak adina
|
esan
gura duela, adierazi du Herder-ek berak, Ideen, loc. cit., 39(. Vorrede?): historiaren filosofiari buruz hainbeste ekarpen zegoenean, denak bide bertsutik zebiltzanak, berak, ekarpenei ekarpen bat?
|
|
|
bera bere komunitateari buruz, bere komunitatea besteei buruz. Gizakia (kontzientzia), esentzialki, hizkuntza da; eta hizkuntzak, esentzialki, komunitatea
|
esan
gura du, herria, nazioa410 Hume-k bezala, Herder-ek ez du onartzen, gizarte edo elkartearen oinarria, itun sozial, bat denik (kontraesan bat dena:
|
|
|
Euren traiektoria politiko pertsonaletan, autoreok guztiok konprometituki liberalak agertu izan dira (hau ez da, Espainian bezala Alemanian ere, asko
|
esan
gura duen kontzeptu bat, baina lagun lezake orientatzeko, gure artean kuriosoa dena da, Alemaniako erromantikoon oso kritikoak izaten direnak, Espainiako liberalen sinpatisanteak izaten direla), h. d., lehen orduan Iraultzaren aldezle alaitsuak, hurrena Napoleonen aurkako ihardukitzaileak 1813 Askapen Gerretan (beraz, nolabait, nazionalistak?, batzuek gure artean esatea gustuko dutenez), biharamunean berriro gehien gehienak erreforma liberalen aldeko sutsuak Alemania errestauratuan (W.
|
|
|
neologismo ingelesak, 1846,, herriaren jakinduria?
|
esan
gura du, herriak berak duena, eta,, lore?
|
|
|
Mugimendu völkischean ja gauza erabakia da: ariarrak germaniarra
|
esan
gura du, eta germaniarrak funtsean alemana. Alferrik protestatu dute linguistek, arraza ariar batez mintzatzeak ez duela hiztegi dolikozefalo edo gramatika brakizefaloaz mintzatzeak baino zentzu gehiago (M. Müller).
|
|
|
Histori (zi) smoa hasi da? Herder, Hegel, etc., hots, historizismoaren lehen aroa892 Orokorki, historizismoak
|
esan
gura du, gizatiar den oro dela produktu historikoa, artea, balioak, erakundeak?, eta, beraz, erlatiboa. Baina gizatiar den oro baldin bada historiko eta erlatiboa, ondoriatzen da, dexente geroago ondoriatu bada ere hori?, arrazoimena bera ere historiko eta erlatiboa dela.
|
|
|
zientismo modu honek Volksgeistaren tradizioa bere kontrariora itzuli baitu. Eta hala herriaren gogo edo arimak tradizio honetan behialakoa ez baina zeharo beste zerbait
|
esan
gura du. Kulturan, edo partikularkiago literaturan, herriaren gogo edo aiurriaren manifestazioa ikustea ezaguna zen Herder eta Schlegel, eta Frantzian Madame de Staël en De l. Allemagne z gero (1810).
|
|
|
Mendearen erdi aldetik aurrera Europako herrien historiaren interesa eta arrazaren interesa elkar sustatuz ari dira. Intelektualki honek
|
esan
gura du, herriaren izpirituak behiala, bakoitzaren berekitasuna gura adina goratuz ere, azkenean izpirituaren unibertsaltasunean amaitzen zuela nahitaez (Herder eta Hegel baitan ikusten da), giza izpiritu bataren herri guztien batasunean; arrazak, aldiz, herriak bata besteari kontrajarriz bukatzen du, edo herrien arteko kontrajarpen historikoak arrazialtzat eta gaindiezintzat emanez.... 1870eko gerra franko prusiarrak berehala ediren du arraza arteko gatazkaren interpretazioa:
|
|
|
Erromako gustuak, Erromako modak. . Domina mundi, k hitzez hitz zer
|
esan
gura duen ulertzen duzu. Eta probintzia izateak kulturalki zer esan gura duen.
|
|
|
–Domina mundi, k hitzez hitz zer esan gura duen ulertzen duzu. Eta probintzia izateak kulturalki zer
|
esan
gura duen. Koloniak iparraldeko Erromatxo bat izan gura du.
|
|
|
Banakoa orain aurkitzen da, hitz egin jende guztiaren hizkuntzan hitz egiten duela, baina esan bere esateko propioa
|
esan
gura duela, eta, usu, ezin duela.
|
|
|
[2] Hizkuntzalaritza zaharrean, Alexandriako gramatikalaren artean batik bat, analogiak bestelako esanahia garatu du (gaur morfologia esango litzateke) 519 Esan nahi du hizkuntzak proportzio edo forma egituratu antzeko batzuk dituela (analogikoak), hau da, erregulartasun konstanteak edo «paradigmak» (hitz greko honek ereduak
|
esan
gura du) flexioetarako (deklinazioan, konjugazioan), hitzen eta esaldien osaketan, eratorpenetan, etab., guztian. «Gizona/ gizonak» bada, nola izan behar duen «andrea/ x», «gizona/ gizonaren» bezala «andrea/ x» ekuazioak erraz asma daitezke.
|
|
|
Humboldt-en mundu ikuskeraren tesian, ez deus berririk, ezpada haren hizkuntz filosofia osoaren laburbilduma bat begiets genezake. Hizkuntza bakoitzak bere mundu ikuskera duelako, edo bera izan mundu ikuskera bat delakoak,
|
esan
gura du hizkuntza guztien artean bakoitza indibiduo beregaina dela, munduaren aurrez aurre paratzeko eta mundua jasotzeko izpirituaren molde bereki bat, bakarra eta errepikaezina, bakoitza kultura oso bat, pertsonalitate bat eta karaktere bat, ez noski estatiko denboragabeki egolea («esentzialista»), baina bizi bizia, hau da, nortasun edo aiurri bat historia duena, garapen kulturalarekin, liter...
|
|
|
Langlois en proposapena baliozkoa da geometriako testuak itzultzeko, edo geometriaren zenbait antzekoagoak eta gehiago (Aristoteles-en testu batzuk), eta hurrunagoak eta are gutxiago (Platon); azpimarratuki bereizten du, zer den itzultzea europar hizkuntzen artean edo antzinate klasikotik hizkuntzotara («diferentzia guztien arren familia handi bat») eta itzultzea sanskritotik; eta hemen jausten da berbatzar asturutsua, hizkuntzon arteko «elkarneurgaitza»rena (Incommensurabilität) 1334 Haatik, Kuhn edo Feyerabend en elkarneurgaiztasun paradigma zientifikoenarekin ez dauka zerikusirik. Hizkuntzen elkarneurgaitzak itzulezintasuna ez beste guztia
|
esan
gura du: itzulgarritasuna esan gura du; bakarrik, zentzuaren itzulgarritasuna, eta hitzak bati bat mekanikoki itzulezintasuna?
|
|
|
Hizkuntzen elkarneurgaitzak itzulezintasuna ez beste guztia esan gura du: itzulgarritasuna
|
esan
gura du; bakarrik, zentzuaren itzulgarritasuna, eta hitzak bati bat mekanikoki itzulezintasuna, hizkuntza batean eta bestean hitzak eta zentzuak ez direlako mugaberdin eta balioberdinak.
|
|
|
euskaldunak jendarteko trataera lau moldetan taxutua dauka, hika, noka, zuka eta berorika. Horrek
|
esan
gura du, erkideei buruz euskalduna lau modu diferentetan paratzen dela. Hori ez da beharkizun «logiko» bat, aukera bat baizik (ingelesak «you» batekin aski du).
|
|
|
Pentsamendua berdin ebakia dago hiruretan, hizkuntz zati adierazketariak ezberdinak dira. 2) «Atomo» berbak jatorriz zer ere bat zatiezina
|
esan
gura du; gaur badakigu zer hori zatigarria dela, eta atomo esaten jarraitzen dugu (kontrarioa pentsatuz). 3) Askotan ideiak azaltzeko hitzak falta zaizkigu (pentsamendua badago, hitza ez).
|
|
|
Alderantziz, gutxietsi ere ez litzateke egin behar. Mundu ikuskerak
|
esan
gura du herri bakoitzak bere sentsibilitate berekia, bere esperientzia, fantasia, logika, naturaren aurrez aurre, forma intelektual plastiko batzuetan boztua, berbatua daukala, termino horietan jarduteko bere pentsaeran, eta termino horietan jardun ohi dela pentsaketan. Humboldt-ek mundu ikuskera, karakterea bezala, kolorearekin erkatu ohi du964 Koloreak, jakina
|
|
|
Are, hizkuntza bakoitzak, pentsamendu bat edo mundu ikuskera bat esan gabe, estilo erretoriko bat duela esateak
|
esan
gura du, adibidez, ingelesezko hiztunak, kalean inori zuzentzen bazaio, ez daukala aurretik tú ala Usted erabiliko duen erabaki beharrik; espainolezko hiztunak bai, eta askotan estuasun bat da. Espainolez hitz egin bagenu, «the language would force our attention to fine points of status and intimacy that we have not had to resolve in using the universal English you.
|
|
|
Hizkuntza bakoitzak bere karakterea duela esateak, aurren aurrenik
|
esan
gura du, hortaz, hizkuntza errealitate izpirituala dela, ez «naturala». Bera dela subjektu eta egintzaile, eta librea dela.
|
|
|
Hizkuntzak aiurri bat duelakoak
|
esan
gura du, ni bat dela, nortasun bat, indariturri bat bere barrutik. XVIII. mendearen karakterizazio saioan Humboldt gazteak ongi erakutsi du. Leibniz-en tradizio dinamistan?
|