|
2000
|
|
|
" Elizak egiten duen moduan egingo dugu, baina elizak esaten dituen gauza berdinak
|
esan
gabe", esan zuen irriz Martxelo Otamendi" Euskaldunon Egunkaria" ko zuzendariak" Bizkaia" ren aurkezpenean. Izan ere, Bizkaia osoan tradizio luzea izan da ez horrenbeste beharbada mendebaleko euskararen Araba eta Gipuzkoako lurraldeetan herrikoa ez zen euskara jaso bat entzuteko, elizaren bidez batez ere.
|
|
|
Funtsa duten obra guztiak bezala, generoen eta sailkapenen konbentzioetatik haratago daude biak hala biak ere. Obraren funtsa, berriz,
|
esan
gabe doanez, ez dago orrialde kopuruaren baitan, obrak egiten duen ekarpenean baizik.
|
|
|
Beraz,
|
esan
gabe doa, besteek idatzitako historia irakurtzen ohituak ginen. Ohituta baina ez erabat etsita.
|
|
|
Nik uste dut esperantza hor jarrita dagoela, oso zehatz
|
esan
gabe, baina azken batean hirugarren dimentsio horretan esperantza bada zorion klase bat edo izateko esperantza. Nik behintzat hori ezin dut ulertu inplikazio sozialik gabe, hau da, mugimenduetan inplikaziorik gabe, eta gero, noski, norberak bere inguru pribatuan eraikitzen dituen... bueno uste dut garbi dagoela adiskidetasuna dela salbazio soka bakarra, edo behintzat, sendoena.
|
|
|
Idazkera, berriz, freskoa, arina eta jostalaria da; iradokizuna erabiltzen du une oro idazle gazte honek, erdi esanak eta
|
esan
gabe ulertu behar direnak; badu malezia punttu bat, eta badu erotismo ukitu bat ere pasarte askotan. (Aizu!
|
|
|
Estrukturalistek dena sinbolizatzeko joera lantzen dute: Lacanbera, bere azken urteetako mintegietan jo eta ke aritu zen arbelean, hitzik
|
esan
gabe, topologia borromearrak behin eta berriz tortsionatuz, ea inkontzientearen errealaguztiz sinbolizatzeko formularik aurkitzen zuen, saiatu eta saiatu.
|
|
|
Euskalnazionalismoaren hastapenetara jo ezkero. Txillardegik berak gomendatzen zuen ezzela politikoki ona abertzaleontzat gerraren etena onartzea? eta Sabino Arana Goiriren jokaera aztertuz, bien arteko paralelismoak (diferentzia nabarmenak badaudela,
|
esan
gabe doa) aurkituko ditugu. Adibidez, hark karlismoaren tradizioak Euskal Herriadesagertzera zeramala ikusirik, kritika zorrotza egin zion eta. Euskadi euskotarrenaberria da?
|
|
|
Abuztua iristean urak errota berera doaz, baina kronikariak, ostera ere, ez zuenutzi nahi
|
esan
gabe zergatik ari ziren gauzak horrelaxe gertatzen (Cronica: I, 383):
|
|
|
Gelan nengoela (hemengo gelek idazle ezagunen izenak dituzte. Nirea" Swift logela" da), handik ordu erdira edo, atetik sartu eta literara igo da ezertxo ere
|
esan
gabe. Bere ohea eta nirea lotzen dituen eskailera txikian gora egin du, eta segituan atera ditu koadernoa eta boligrafoa, egunak eman dizkionak papereratzeko asmoz.
|
|
|
Zergatik jarraitzen dut, bestela, Txemarekin? Zergatik entregatzen natzaio txintik
|
esan
gabe, emazte isilaren gisan, afektua baino ez diodan Txemari?
|
|
|
Eta Txemak isiltasunik mutueneko elkarrizketa nahi zuen. Bere eskutan balego, ordaindu ere egingo zien gidariei ahoko kremailera itxi zezaten, eskatutako herrira eraman zezaten tutik ere
|
esan
gabe. Ingelesez pentsatzen laguntzen zioten dozenatxo neurona haiei jai emango zien modu horretan.
|
|
|
Gero, herrira bueltan, behi, txori eta tximeletekin gurutzatzen ginen. Mendirantz egiten zuten alde, eta uste genuen eurak zirela zuhurrenak eta jakintsuenak, inori ezer
|
esan
gabe bazekitelako orain bidera, orain mendira joaten. Eta igual hirira joaten ere jakingo zutelako.
|
|
|
Fontaineri guztiz ezezaguna zaio gizon hura, baina erakutsi zioten argazkiko bera da dudarik gabe. Gizon etorri berriak eta Fontainek hitzik
|
esan
gabe trukatzen dituzte maleta eta karpeta: batean dirua dago; bestean, marrazki eder batzuk, aerolitoak izenburupean, eta, hauen tartean, aspaldi desagertu ziren plano haiek.
|
|
|
" Akaso, maisuaren beldur direlako daude hauek guztiak ezer
|
esan
gabe".
|
|
|
Hori dela eta, eguerdi aldean Cleveland-en gelditu garenean, leloka leloka, taldearengandik urruntzea lortu dut. Jendeak bazkari legea egin, eta rockaren museoa ikusi nahi zuen(
|
esan
gabe doa han ere etengabe Chicagoko hotelaren aferaz hitz eta pitz jarraitzeko; hori gutxi balitz ere, Jordi, Adela eta beste batzuk itzuleran eman liguketen kalte ordainari buruz mintzatzen hasi dira).
|
|
|
Lur gorrixka itsaso baten pare zabaltzen da, eta Arches eko elefanteen itxura duten haitzak gorantza altxatzen dira irlak bailiran (Danek
|
esan
gabe ere, denoi gigantoso, monumentoso eta mirakuloso iruditu zaigu). Baina paisajea ez ezik, navajoen zaldietan ibiltzea ere zoragarria izan da.
|
|
|
" Nire bizitzako negurik txarrena San Frantziskoko uda batean igaro nuen", Mark Twain. Eta besterik
|
esan
gabe, musurik eman gabe alde egin du niregan beste lurrikara haragikara bat eraginez. Baina afaltzera joan garenean, nik beste gisa batez ulertu ditut Patxiren hitzak, izan ere kanpoan lainoak dena hartua baitzuen, eta udako freskurak hotzak azala pinportu didan eta buruko ileetatik behatzetako atzazaletaraino zeharkatu nauen hotzikara eragin baitit.
|
|
|
Afaldu ere han egin dut, baina hotelera itzuli naizenean, futxo!, Tom ohe gainean luze luze etzanda topatu dut, eskuan botila bat whisky zeukala. Berba egin beharra zeukan, antza, eta niri tragoxka bat eskaintzearekin batera
|
esan
gabe doa ez dudala botila horren muturra ukitu ezta, ezta... bere barrena askatzen hasi zait, zuri gustatzen zaizun moduan, en toute letre... Entzuteko prest al zaude?
|
|
|
Eta horrekin batera ulertu dut Dabiden aginduz dabilela niri segika eta, neurriak hartu ezean, gisa horretan jarraituko duela didala bidaia amaitu arte. Eta nik nola begiratuko diot orain, eutsi ahal izango ote dut berari ezer
|
esan
gabe. Arestian esan bezala, bidaia aldatu egin da, goitik beheraino aldatu ere (artean telefono kabinaren alboan nengoela, indiar bat mozkor mozkor egina inguratu zait, eta sosik emango ote nion galdegin dit; nik, ordurako guztiz gosegabetua, neure jatekoak eskaini dizkiot, eta hark onartu; bost axola gaur nire GMI a nola dagoen):
|
|
|
Noizbait beste harreman bat hasi behar banu, ez nuke nahi haurrak izateko aukerarik gabe geratu". Eta Estibalizek senarrari hori guztia eta basektomina egiteko aukera aipatu ondoren
|
esan
gabe doa hark ez zuela halakorik egin, pilula hartzen jarraitu zuen.
|
|
|
Duela hiruzpalau hilabete doi doia, Dabid sarritan trufaka hasten zitzaidan: esate baterako, etxeko eskailerak oinez jaitsi, eta, kalera irten aurretik, igogailuko atea zabaltzen nuenean neure burua bertako ispiluan ikustearren eta,
|
esan
gabe doa, orrazkerari edo jantziei azken ukituak ematearren; esate baterako, autobus geltokietako kristaletara hurbiltzen nintzenean, autobusari itxaroteko ez, baina neure burua kristal ilunean islatua ikusteko; esate baterako, dendaurretako kristalak ispilu gisa erabiltzen nituenean.
|
|
|
Amaitutakoan, nor bere dendara erretiratu gara eta, denda barnean girorik ez bazegoen ere, azkenean tarte bat hartu dut hanketako ilea dekoloratzeko. Krema igurtzi ondoan zain nengoela, oroitu dut eskolan mutil baten gogokoa nintzela eta berarekin irtetea eskatu zidala; eta oroitu dut, ezezkoa eman eta, biharamunean, eskolako horma batean" Rakel, afeitate" grafiti mingarria agertu zela
|
esan
gabe doa hitz haiek han ez zutela luzaroan iraun. Gero pentsatu dut nik ez dudala elefante izan nahi, alegia, ez dudala memoria handiegia izan nahi.
|
|
|
Behin, ordea, institutuko lagunei entzun nien putetxe bat zabaldu zutela Gasteiz inguruan, eta bezero kamioizale ezkonduek txartelarekin ordaintzeko arazorik izan ez zezaten, hau da, emazteek ezeren susmorik izan ez zezaten, zerbitzuen ordainketa ziurtatzeko gero kutxako libretan" Asador Koldo" agertzen zela. Eta ongi baino hobeki oroitzen dut, badaezpada ere eta, jakinminaren, bolada hartan ni neu ardura  tzen hasi nintzela posta jasotzeaz;
|
esan
gabe doa normalean ezikusia egiten nien kutxako gutunen zain egoten nintzela, harik eta, luze gabe," Asador Koldo" ezagun hura nire harrotasuna zapuztera agertu zen arte....
|
|
|
Baina ez da hori bere balio nagusiena. Lizarra inguruko jendea joan egin da erakusketa ikustera, inork
|
esan
gabe. Oraindik behintzat, ilusioa ahitu ez zaiolako.
|
|
|
Dibortzioa ere elkarrekiko adostasunak ekar dezake, ezkontza bera elkartea delako kari hori oinarri hartuta. Elkarte hori,
|
esan
gabe doa, ez litzateke betierekoa izango.
|
|
|
Portalisek,
|
esan
gabe doa, badaki Erromako Zuzenbidearen iturrietan edaten. Zuzenbide horretatik bereganatzen du ezkontzaren izatea, ezkontza zer den taxuz azaltzeko:
|
|
|
Lege guztiak norbanakoei edo ondasunei dagozkie. Ondasunekoak,
|
esan
gabe doa, norbanakoen onuragarritasunak dakartza.
|
|
|
Lehenengo Mundu Gerra hasi baino lehenago, Wittgenstein eta Russellek harreman estua zutenez, noizbehinka hizketan goizaldera arte jarduten zuten Russellen gelan. Halako batean, Wittgenstein joan zen gauerdian Russellen bila eta austriarra hor geratu zen, epe luze batean, ezer
|
esan
gabe, bueltaka eta bueltaka. Azkenean, isiltasuna apurtzeko asmoz, Russellek hurrengoa galdetu zion:
|
|
|
Trumilka datozkio kontuok. Ezer
|
esan
gabe entzuten diogu Koldok eta biok. Mahaia garbitu dut, eta koadernoa eta luma atera ditut poltsatik.
|
|
|
Musu gozoa eman genion elkarri. Baina gero Goizederrek, ezer
|
esan
gabe, esku batekin ahoa estali zidan eta, bizkar zorroa hartuta, alde egin zuen.
|
|
|
– Jon Kortazarrek esana da, eta begi bistakoa bestalde inork
|
esan
gabe ere, Lauaxetaren" Langille eraildu bati" poemaren oinarrian Federico García Lorcaren" Prendimiento de Antoñito el Camborio en el camino de Sevilla" poema dagoela. Jakinekoa da Lauaxetak miresmen handia ziola García Lorcari.
|
|
|
Alferrik ari zela ikusirik, idazkariari ezer
|
esan
gabe barrura jotzea erabaki zuen. Hainbat euskaltzain aurkitu zuen barruko gela batean bildurik.
|
|
|
Harriduraz begiratu zioten neska mutikoek, eta ezer
|
esan
gabe beren bidean aurrera jarraitu zuten.
|
|
|
Lauaxeta zenik ez sinetsi arren, ezinegon bat piztu zuen nire baitan gizon arraro haren bisitak. Inori ezer
|
esan
gabe, dena neure barrurako gordeta, betaurrekodun misteriotsu hari buruzko mila burutazio izan nituen ondorengo egunetan. Nor ote zen?
|
|
|
" Hogeita bost ogerleko, alajainkoa!", larritu zen Lauaxeta bere kautan, ezer
|
esan
gabe. Nondik atera behar zuen dirutza hura?
|
|
|
Hau?
|
esan
gabe, erakutsi zion Xanek. Bai, orobat isilik, aitatxik.
|
|
|
" Berak hartuko zuen", esan zuen Xanek. " Guri
|
esan
gabe?", esan zuen Belek: bazitekeela, are probableena ere bazela, baina bazela, gutxienez, harritzekoa.
|
|
|
Aparatoa telebistaren ondoan zegoela, Xanek hartzekoa egin zuen, berehala ordea, ez hartzea hobe zukeela pentsatu zuen. Alabaina, hiru bider jo eta gero eten, eta gero oso segituan berriz jotzen hasi zenez, kontsideratu zuen komeni zatekeela hala ere erantzutea, zena zela ere enkargua hartzeko edo, txarrenera ere, zerbait ez beharrekorik igarriz gero, deus
|
esan
gabe eskegitzeko. Hala bada, hartu egin zuen aparatoa.
|
|
2001
|
|
|
Hasieran tontoarena egiten nuen eta beste alde batera begiratzen nuen ezer
|
esan
gabe, eztabaida antzuetan sartzeko gogorik ez bainuen, baina orain erantzuteko gogoa izaten dut eta erantzun egokia bilatzen jardun dut azken urte hauetan.
|
|
|
Bertan olioa egin eta analisiek kalitate handikoa zela erakutsi zuten. Eta batez ere Andaluziara eraman genuen katatzera, hemengoa zela
|
esan
gabe. Hauek baitira gehien ulertzen dutenak.
|
|
|
Betetasun sekretoa da gainera. Idatzi ondoren beste gauzak egitera noanean, hitzik
|
esan
gabe nik barruan altxor bat daramat, eta da lortu dudan esaldi edo gauza polit bat.
|
|
|
Horrek esan nahi du datorren urteko ekitaldia, 2002koa, aurtengoa baino okerrago izango dela, eta Hego Euskal Herriko, Espainiako eta Frantziako hazkunde itxaropena ez dela %2tik gorakoa izango. Berez, Perez de Callejaren ustez, gure ekonomiak, Europako gainerakoek baino jokaera hobea izango zuela bazirudien ere, bere itxaropenen hondoratze oso azkarra erakusten zuen esportazioen esparruan gertatzen ari zen beherakadaren ondorioz, hain zuzen ere, nazioarteko merkataritzaren uzkurtzeari oso lotua dagoen esparruan, eta,
|
esan
gabe doa, esparru hori nabarmen kalteturik gertatuko dela erasoarekin eta haren ondoren sortu den gerra atari giroarekin.
|
|
|
Aquaplanning efektua gerta ez dadin formularik onena, neumatikoen presioa eta marradura egoki zaintzea da eta,
|
esan
gabe doa, behar bezalako abiaduran ibiltzea.
|
|
|
Gehikuntzan,
|
esan
gabe doa, gizonezkoak izan du eragin behinena: duela pare bat urte baino bi aldiz gizaseme gehiago sartzen da gaur ebakuntza gelan.
|
|
|
Lur jota dator. Inori ezer
|
esan
gabe, bost mila pezeta ematen dizkio TOMASi. ANGELA eta TOMAS JOXEPAri begira.
|
|
|
Maiz, esaldi, eta eduki? bera errepikatzen da, baina errepikapena dela
|
esan
gabe, edota errepikatze hori zuritu gabe. Gaiarenmantentzea, hurbileko bikotea?
|
|
|
... onartu beharra dago eginkizun den obrak (izan ere,, idatzi nahi duena?, definitzenari bainaiz neure burua) aktiboki errepresentatzen duela,
|
esan
gabe, sentimendu bat, zeinetan ziur bainengoen, baina izendatzea oso zail zitzaidan, zeren eta ez baita gaihitz higatu, laxo erabiltzearen erabiliz zalantzako bihurtu diren batzuen esparrutikirteteko. Esan dezakedana, esan behar dudana, zera da, obra bizitu behar duensentimendu hori maitasunaren alderdikoa dela:
|
|
|
Bada, hain zuzen, isiltasunaren bidez mintzatuz, ez esatearen bidez esanez, mututasuneanerortzeke. Horrexegatik dira bere testuak diren modukoak, komunikazio inplizitueta bikoitzaren bidez esplizituki ezer
|
esan
gabe mintzatzen ari da eta. Izan ere, esaten ez den horretan, inplikaturan?
|
|
|
Isiltasuna da nagusi zapi gorri haustuez apaindutako gela ilun horretan. Txanpon batzuen truk bere emazteak ustez sekula egingo ez lizkiokeen lizunkeriak egin ondoren, prakak lotu eta maindira gainean etzanda dagoen emakumeari zerbitzua ordaindu ondoren, agur
|
esan
gabe irten da gelatik, bere Mercedesen etxean zain izango duen familiagana itzuliz. Azal iluneko emakumeak dirua kontatu eta bularretakoa jantzi ondoren, hor sartu du bilete sorta.
|
|
|
Zigarroa amatatu eta ezer
|
esan
gabe hartu du logelarako bidea emagalduak, atzetik eta begirada alde batetik bestera mugitzen den ipurdira zuzenduz, dagoeneko gerrikoa askatuta duen gizona. Atea itxi bezain pronto gizon guztiei esaten diena errepikatu du; nahi duen guztia eginen diola eta egiten utziko diola, sarketa anala izan ezik, eta preserbatiboarekin noski.
|
|
|
Pantxok bere gorputzaren kontra estutu eta besarkada sakona eman zidan. Begietara begiratu eta, ezer
|
esan
gabe, musu txiki bat pausatu zuen nire ahoan. Eta hantxe, beste ezer egin gabe, biok lokartu ginen.
|
|
|
Aurrez abisatu gabe. Herminiori sorpresa bat ematea erabaki nuen eta inori
|
esan
gabe agertu nintzen etxean, gure etxean. Portaletik bertatik krabelin usaina zetorrela sumatu nuen eta, pasatako zikin eta kirats guztiak desagertu zirelakoan, irribarre batez hartu nuen igogailua.
|
|
|
Bakarrik etortzen da beti. Pauso lasaiz barrara hurbildu eta ezer
|
esan
gabe itxaroten du berarengana etorri arte. Kafesne bat eskatu eta atzealdeko mahaian esertzen da orduan.
|
|
|
Patxi txistorra frijitzen ari da postuko sukalde txiki eta zikinean. Ezer
|
esan
gabe eseri da Tasio mahaian eta ogia ebakitzen hasi da.
|
|
|
Baita benetan haserretzeko ere. Motxila kendu eta Aitzolen aldameneko harri batean eseri nintzen hitzik
|
esan
gabe. Kakahuete batzuk atera nituen indarrak berritzeko.
|
|
|
Zergatik haiz horren motza, gizajo arraioa, bota dio bere buruari haserre. Baina ezer
|
esan
gabe komunera abiatu da, modu horretako galdera metafisikoen erantzuna pixa egin osterako utziz.
|
|
|
Eraztun bat. Eta Arrillagari ezer
|
esan
gabe poltsikoan gorde dut. Gogor estutuz.
|
|
|
Zilarrezko eraztun txiki bat aurkitu dut, hildako bati eskutik eroria. Inori ezer
|
esan
gabe jaso dut, baina ez lapurretarako edo horrelako ezer. Eraztun hau norena den jakin nahi dut soilik, eta zergatik zegoen han."
|
|
|
Esku batez nire lepondo moztu berria laztanduz, kafe bat ateratzeko eskatu diot. Hizketan aritu gara ondoren minutu batzuk, ezer berezirik
|
esan
gabe. Honetaz eta hartaz.
|
|
|
Aurkeztutako guztien arimak deskribatu zituen test psikotekniko pertsonifikatua egin ondoren, 700 aukeratu zituzten aurre selekziorako (ez: 701; bat hori nor zen
|
esan
gabe, noski), notario eta guzti. Bederatzi ordu eta laurdeneko azterketaren ostean, beste hirurehun geratu ziren kanpoan –berrogei bat selekzio naturalaren ondorioz– Aurre selekzioa pasatutakoan, post aurre selekzioa egin beharra zegoen:
|
|
|
Behin harrezkero, berrehunetik berrogeita bost aukeratu zituzten lanerako, elkarrizketa bidez (ez: berrogeita zazpi; bi horiek nortzuk ziren
|
esan
gabe, noski). Ia pauso guztiak seriotasunez eman ziren.
|
|
|
Eta kalean gona motxak, adibidez, ez dituzte onartzen. Familia bat ikustera bazoaz, kontuz, emakumeari hitz goxorik
|
esan
gabe. Besoetara eraman nahi duzula usteko dute berehalaxe.
|
|
|
Mutikoak mozoloen moduan zeuden, ezer
|
esan
gabe. Guardia zibilek bizarra egin berria zuten, txarolezko buru bustiek itzelezko distira zuten, kaparen azpitik erakusten zituzten fusilak oso luzeak ziren, eta botak oso beltzak.
|
|
|
Amak masailak gorriak zituen eta ohi baino politagoa iruditu zitzaion. Mahaia atonduta zegoen ordurako, esne beroa katiluetan, azukrea, eta esertzeko hurreratu zen, baina hiru katilu kontatu zituen, hiru koilara, eta eseri beharrean leihorantz joan zen berbarik
|
esan
gabe.
|
|
|
Zakur izateko gradu bat baino falta ez zaien pertsonak izateko, pentsatu dut, ezer
|
esan
gabe.
|
|
|
Don Patriciok gure borrokari erreparatu zion eta, geodinamika hitza ahoan zintzilik utzirik, bota egin gintuen klasetik. Elkarri hitzik
|
esan
gabe irten eta bakoitza bere aldetik joan ginen, ni internoen logeletara eta Goio kanpora.
|
|
|
Goiok salto egin zuen. Bera ere luzaroan egon zen ur azpian eta ia itoan heldu zen batelaren ertzera, ezer
|
esan
gabe atseden hartzeko. Uretan etzan eta hilarena egin zuen gero, gora begira, zeru hondargabe garbiari begira.
|
|
|
Goiorekin ogi mamiari eta pupitrez aldatzeari buruz hitz egin nahi nuen irteeran, ea zer esaten zuen, baina Goio ezer
|
esan
gabe joan zen etxera. Hamalau urte genituen eta ez ginen berritsuak.
|
|
|
Batbatean Edna brau agertuko da gelan eta erdeinuz begiratuko dizu, begirada hori harrikada bat izango da zuretzat masailean. Botika hartu eta, ezer
|
esan
gabe, atea zanpa zarratuta alde eginen du lasterka.
|
|
|
Begiak semearengan iltzatu zituen eta zain bezala geratu zen, deus
|
esan
gabe. Goiok irten egin behar izan zuen tabernatik.
|
|
|
Hauxe zen keinuaren teknika: bekainak goratu eta bekokia zimurtu ezer
|
esan
gabe.
|
|
|
Lau ertzetan, sabaian, amaraun erraldoiak ageri dira, lauak berdin berdinak. Hiru gizonek lanean dihardute, guztiz bere zereginera, hitzik
|
esan
gabe, atean jubilatua azaltzen denean.
|
|
|
Ez nuke parada galdu nahi Mitxelenaren estiloaz deus
|
esan
gabe. Alde batetik, darabilen euskararen maisutasuna daukagu, literatur hausnarketa egin nahi duen orok erreferentziatzat hartu lukeen eredua.
|
|
|
Hizkuntza gutxik egin dute literaturan euskarak bezain sarrera pozgarria, Etxepare erretoreak dantzarako deia egin zionean. Honek, itzulinguru eta zehar
|
esanik
gabe bere egiazko antzirudia bertsoetan emateaz gainera âlurkoi eta fededun, atseginetan txoro eta ezbeharretan gizontasunez beteaâ, handiagorik egin zuen eta jakinaren gainean zegoen handiagorik egiten ari zela: berak zuela alegia euskara munduko plaza zabalera lehenbiziko aldiz agertzen.
|
|
|
Gizona gizonari dagokion legez jokatzen ikusteak harritzen gaitu, egia esan, bestek ez bezala. Ez ote genuen ikusi nola joan zen Monsieur Vincent âez zen film txarraâ tximistak egiten gure artetik, karitateari buruz zalaparta gehiegitxo ateratzen zuelako edo, gure kritikak, edozein Sor Angélica edo Madre AlegrÃa laudorioz betetzen duen kritika horrek, txintik
|
esan
gabe?
|
|
|
Ez nuke, baina inondik ere ez, bidez bide nabilen bitartean, hain ozenki eta buruzki mintzatu zaigun" Zaloña" jauna hitz bi
|
esan
gabe utzi nahi5 Atariko gisa, gainera, ohar desegokiren bat edo badut beretzat. Gerla aurretik, artikuluen behealdean izengoitia edo izenordea ipintzeko ohitura arras hedaturik zegoen:
|
|
|
Barojaren ezinikusiak ugariak eta iraunkorrak ziren. Hona zenbait, nabarmenenez ezer
|
esan
gabe: Donostia, juduak, Hegoaldeko amerikanoak, hiztun ederrak, Goethe, Papini, hamalaudunak, arte berria eta erabat 1930etik hona gutxienez egin diren gauzarik gehienak.
|
|
|
Plagio hutsa, errespeturik gabekoa. Batek, ez zait ahazten, Auspoa tik bertso sail asko oso osorikha rtuak zituen bere liburuan, nondik zituen
|
esan
gabe. Baina sail bat beste baten liburutik hartua zuen; eta orduan bai:
|
|
|
Gaztaroko urteak, be rriz, harat honat eman zituen Zavalak, apaiz ikasketak egiten Jesuitekin. Lehenago ere esan dut ez dela gure gizona jendaurrera azaltzeko zalea, baina, hala ere, non edo han irakurria nuen etxekoei beste inori ezer
|
esan
gabe alde egin eta sartu zela Zavala jesuitetan. Kontu hori aipatu diodanean, ez digu horretaz deus ere esan nahi izan:
|
|
|
kosta ahala kosta, Euskal Herriko botere politikoaz jabetzea. Aurrekoari,
|
esan
gabe doa hauxe ere, guztiz legezko deritzat politikaren barnean, baldin eta baliabide demokratikoekin jokatzen bada. Ez, ostera, gizarte honek behar duen aniztasunaren eta demokraziaren izenean euskalgintza ezabatzeari, indarkeriarekin izan ditzakeen ustezko estekadurak begi bistakoak direlakoan.
|
|
|
Nekatu nintzen beren panparroikeriez eta arrandiez, ez nuen beren gustu txarreko umore matxista aintzat hartu, eta gizarte zibilaren nagusitasun morala erakutsi beharrez, solemneki aldarrikatu nuen Kolko Mitxoletarengana iristeko delibero irmoa hartua nuela, kosta ahala kosta, hitz hauek erabiliz nire asmoen berri emateko: ...reziki pozten naiz zuen umore ona ikustean, jaun txit agurgarri horiek, zuei begiratzea baizik ez dagoelako ikusteko hizkuntzaren senak ukituta zaudetela, ez delarik hori Jainkoak –halakorik bada– Leninek –halakorik nahiago baduzue– edo dena delakoak zuen saihetsetik behera barreiatu duen dohain bakarra, sinpatiak ere gainez egiten baitizue, eta grazia apartaren txinpartak, eta
|
esan
gabe doa ez dudala zalantza txikienik ere egiten zuen ausardiari, kalipuari, adoreari, kemenari eta bizkortasunari dagokienez; alabaina, eta bere jokabide horretatik inolako ezbeharrik eta deserosotasunik sortuko ez zaizuelako uste osoan, apo nazkagarri honek, zuen zapaten zola garbitzeko ere duin ez den zomorroide, perguta, afrusa, hankabiko arrunt honek erabaki du, orain arte esandakoaren kalte...
|
|
|
Etsipenaren goren unean, bi paper luzanga atera nituen poltsikotik eta airean astindu nituen. Bai, inori
|
esan
gabe niretzat gorde nahi nituen azken bi derbirako sarrerak ziren.
|
|
|
udalak, epaitegiak, gobernuak, ministerioak, poliziak, armadak, banderak, mugak, monetak... badakizu; a!, eta denetan garrantzizkoena, unibertsitatea. Jakina,
|
esan
gabe doa erakunde eta gauza hauek guztiak mantentzeko nahikoa hiztun, kristau, zergapeko ere eduki behar dituzula. Osagai horiek guztiak dituzunean, kokteleran sartu, astinaldi bat eman, eta koktel horretatik atera diren liburu batzuk gainerakoetatik bereizi:
|
|
|
Eguzkitarako betaurrekoak jantzita zerura begira zegoen, niri bizkarra emanez. Atzetik inguratu nintzaiolarik, hitzik
|
esan
gabe, besoa luzatu zuen bere aldamenean esertzeko adieraziz.
|
|
|
Lehengo neska probokatzailearen xarma ahitu eta liburutegiko aulki bero baten traza hartu zuen osoro. Amaiak bi hatz erakuslez ertzetatik dagari heldu eta arretaz begiratu ziolarik, hitzik
|
esan
gabe bere gelara joan zen. Daga mesanotxean ipini, argi urdinxka egiten zuen lanpara txikia piztu eta, tiradera batetik paper bat aterata, idazteari ekin zion.
|
|
|
Mantxolak hitzak jaurti aurretik mastekatu egin zituela iruditu zitzaidan, puska batez deus
|
esan
gabe eta ezpainak mugituz aritu baitzen. Bi besoak mahaian bermatu eta bere muturjea nire aurpegitik gertu, gertuegi ipini zuen.
|
|
|
Hilobien artean eskuinetara lerratzen zen bide estu bat hartu genuen eta puska batez paseoan ibili ginen ezer
|
esan
gabe. Halako batean, besotik heldu eta, aldapa bat jaitsita, kanpo santuaren alderdi zaharrera eraman ninduen.
|
|
|
Athleticeko lehoiek baleteko dantzariak ziruditen eta baloia ganoraz ibili beharrean urteko ikuskizun koreografikorik penagarriena eskaintzen ari ziren. Patxi edalontziak garbitzen ari zen hitzik
|
esan
gabe. Horrela egiten baitzuen Athletic galtzen ari zenean.
|
|
|
Buru makurtua egin zidan agur gisa edo, eta besotik helduta sala bateraino eraman ninduen pasillo estu batetik barrena. Atalasean geratu ginen biok, hitzik
|
esan
gabe, hango nahaspila begiratuz. Ondoren eta nire besoa behin ere askatu gabe, barrura sartu ginen.
|
|
|
– Bat bakarra? Biharko egunsentira arte egon ninteke arrazoiak emanez eta ziur asko mordo bat
|
esan
gabe geratuko lirateke.
|
|
|
– Ongi duk –bi eskuak altxatu zituen mintzatzeko prest zegoela adierazi nahian– Peter Rico izeneko gazteak kontratatu nindian. Amaia aspaldi berarekin ibili omen zuan baina, agi denez, egun batean deus ere
|
esan
gabe desagertu zuan. Mutilak kosta ahala kosta bere printzesaren berri izan nahi zian eta dirua barra barra agindu zidaan.
|
|
|
Rekalde jauna ahoa bete hortz eta, ziur aski, informazioa eman izanaz arras damuturik, eserita geratu zen niri begira txintik ere
|
esan
gabe.
|
|
2002
|
|
|
Xenpelar sarian lagun batek eta biok eman genuen izena, isil isilik, inori ezer
|
esan
gabe. Gero zer egingo, eta Joxe Mari Iriondok Herri Irratian dena kontatu!
|
|
|
Erard (1998) autoreak, berriz, ahozkoa lantzeko jarduera linguistiko eta metalinguistikoak konbinatzea proposatzen du. Baina ikasleen jardueretatik ikastenjakiten badugu, ohartuko gara ikasleak taldeka lanean jartzen ditugunean eta irakasleak erabili behar diren estrategiez ezer
|
esan
gabe, bi motetako jarduerak egitendituztela, linguistikoak eta metalinguistikoak, eta hori egiten dutela, askotan,, estrategia modura?
|
|
|
Baina ez nuke ataltxo hau bukatu nahi beste zerbait
|
esan
gabe. Aipatu dut, izan ere, beste nonbait, bertute bakarra dudala mila akatsen artean:
|
|
|
Nik lagunduko dinat zigorra egiten –eta, bere besoa Arantxaren besoarekin kateatzen zuelarik, ikastetxetik kanpoan jada, erantsi zuen–: Zergatik egin dion ikurrinarena maistrari heuk bakarrik, niri ezer
|
esan
gabe?
|
|
|
Txintik
|
esan
gabe onartu zuten denek proposamena. Beharbada, aspaldiko ohitura bat berritzeko aukera ematen zielako.
|
|
|
Baina bost axola, ezagutzen nuen-eta nire bikotekidearen logika: ezin zuen aitortu esandakoaren atzean
|
esan
gabe utzi zuena. Zabor gehiegi.
|
|
|
Nik, begitarte iluna jarri eta, hitzik
|
esan
gabe, alde egiten dut. Ateak, ixterakoan, egur hots lehorra egiten du.
|
|
|
Beste hiru bat minutuz ibili gara elkarren ondoan. Halako batean, ordea, niri agur
|
esan
gabe, beste bide bat hartzen du eta, errepidea gurutzaturik, taberna batean sartzen da.
|