|
2000
|
|
|
Oso interesgarria da jakitea euskaldunek hartu zuten jarrera erbestealdian eta baita egiaztatzea ere politika munduan denek bi karta joko diferenterekin mugitzen direla batera eta bestera itxurazko baino ez den errealitate nahiko gezurrezko batean. Ez da harritzekoa, beraz, azkenerako etsita amaitzea nahiz eta, lehen
|
esan
bezala, Mario Salegi baikor samar azaltzen zen hemengo egoeraren aurrean; orain ez dakit zer esan dezakeen, izan ere, hori su etena eten baino lehen izan baitzen. Agian bere eszeptizismo sakonera murgildu bide da ostera ere!
|
|
|
Zentzu honetan, 1997ko martxoan «Euskararen Unibertsoa»k deituta egin ziren jardunaldiei esker, hurbilpen handia eman zen euskalgintzan eta bilgune handi bat eratu zen bertan, Kontseilua hain zuzen. Bestalde, arestian
|
esan
bezala orduko eta gaur egungo egoera politiko eta sozialen arteko aldaketak nabarmenak izan dira. Aldaketok, Euskal Herriaren normalizazioa bilatzen badute, hizkuntz normalizazioa barne dela, ez ote dauka, bada, euskalgintzak horretan zeresanik?
|
|
|
Arestian
|
esan
bezala, kartzelako egonaldiak moztu zuen Imanol Laspiurren politika bidea; hala ere, beste zenbait esparrutan kementsu aritu izan zen lanean. Hasieran esandako moduan, euskaltzaleen hasierako mugimendu gehienetan parte hartu zuen Imanolek beste euskal herritar askorekin batera, besteak beste:
|
|
|
Penagarria, desastrosoa, negargurea eragiten duen kanpaina izan dela alde horretatik oraingo hau, esan dezaket. Begi bistakoa da erraz nagusitu dena politikarien artean,
|
esan
bezala, deskalifikazioa izan dela, ia denak denen kontra gaizki esaka aritu direlarik, bai euskal partidu nazionalistak nola Madrilen zentrala daukaten partidu nazionalista espainolak ere. Jakina, lan honetan ere aitortu beharra dago partidu batzuk gehiago nabarmendu direla beste batzuk baino.
|
|
|
Iparragirreren biografia kaleratuko dut eta literaturako beste atal batzuk ere zabaldu dizkit. Baina,
|
esan
bezala lehenago ere banuen liburu bat ateratzeko asmoa. " Connemara" ez bazen beste bat izango zen.
|
|
|
Bigarrenez, lehen
|
esan
bezala," neurtutako", frogatutako fede horrek bazuen garrantzi haundiko den beste ezaugarri bat. Komunitate batean, eta beraz, proiektu batean txertatzen zuen norbere bizitza.
|
|
|
Biztanleriak gora egitea bere negozioarentzat onuragarria ote den galdetu diogu. Ez omen du ezertxo ere nabaritu eta Udalean
|
esan
bezala, lotara besterik ez direla etortzen errepikatu du. " Horiek lanetik irten eta ogia ere hango Eroski batean erosten dute.
|
|
|
Nahiko palmares ona da, nahiko zorte izan dut. Baina, arestian
|
esan
bezala, 75etik 80rako tarte horretan abildadea baneukan txapeldun izateko. Denek badakizue txapelketa bat jokatu zela hor Empresas Unidas ekoa; guk boikota egin eta gure artean txapelketa bat jokatu genuen.
|
|
|
Municiok
|
esan
bezala, gaueko enuresia ez da arazo larritzat hartzen ikuspuntu medikotik baina umeentzat eta baita berorien gurasoentzat ere benetako arazo bihur daiteke, harreman familiarrak asaldatzeraino, konplexuak eraginez, eta arazoa etxe barruan ezkutatuz, beste pertsona batzuek ezagutu ez dezaten. Horrexegatik arazoa medikuaren eskuetan jarri behar da lehenbailehen, soluzioak badaudelako, eta ez delako etsipenean erori behar.
|
|
|
batetik, Mariok bere sexualitatearekin duen arazoa planteatzen zaigu, hemen bertan sartuko luke Afrikarekin duen harremana, honek lagunduko baitio bere arazoa gainditzen; beste aldetik, poliziarengandik ihesi dabilen Keparen istorioa genuke. Arestian
|
esan
bezala, Kepa eta Marioren harremanarekin aurreko bi planoak uztartzea lortzen da. Are gehiago, Itziar Belaundek eginiko iruzkinean liburu honetan aurki daitezkeen bikoiztasunak azpimarratzen dira.
|
|
|
Idazleak sortaraziz irakurlea irakurtzen jarraitzera bultzatu nahi du. Gaiari begiratuz, ordea, Rikartek berak
|
esan
bezala" desioaren narrazioak" direla ikus dezakegu (Elizondo, Edurne: Egunkaria VI).
|
|
|
Liburu polita da, oro har, estilo indar handiko eta sendoa erakusten duena. Biziak eta hila soka dantzan irudikatzen ditu, bizitza horixe besterik ez dela
|
esanez
bezala. (Pergola 53)
|
|
|
Muruaga bigarren liburuari buruz ari delarik honakoa diosku: istorioek" beti dute holako tonu umoretsua
|
esanez
bezala bizitzan gauzarik tragikoenak ere bikote kontuan behintzat ez liratekeela hartzen ditugun bezain serio hartu behar." (Egunkaria, VII) Nahiz eta bi bildumetan umorea eta ironia darabilen, bigarren bildumako ironia zorrotzagoa eta landuagoa da. Izan ere, bilduma honetan askotan umore beltza eta tragikoarekin topo egingo dugu.
|
|
|
Hirugarren pertsonako narratzaile hau orojakilea izateaz gain, ere bada:
|
esan
bezala, sarri han hemenka bere gogoetak tartekatzen baititu. Izan ere, narratzailearen ahotsaren bidez kontaketan txertaturiko gai ezberdinei buruzko gogoetak, azalpenak eta komentarioak istoriotik harago doaz, irakurlearengana hain zuzen ere.
|
|
|
Gaztelako errege Henrikek (Pedro Ankerraren semeak) 1366 urtean Treviñoren aginte osoa eman omen zion Pedro Manrique ri, eta honen ondokoek zenbait aldakuntza ezarri zituzten, gero Treviñoko duke bihurtuko baitziren. Isasti historiagileak ongi
|
zioen
bezala, Gaztelako tituluak ziren horiek denak, zeren hemen, Batzar Nagusien arabera, denak ziren aitonenseme eta ez ziren onargarriak Gaztelako tituluok.
|
|
|
Eta Erdi Aroan, lehenik guztiok Nafar erresumaren eskutik joan ginen, latinez ziotenaren arabera Lingua Navarrorum mintzatuz, 1200 urtean Gaztelako Alfonso VIII.a sartu arte. Geroztik, Yon Etxaide zenak ongi
|
zioen
bezala, ez dugu bakerik ezagutu.
|
|
|
Ez bakarrik elibitasuna onartu, baizik, ONU erakundearen arabera, gaur egun hain beharrezko diren teknika eta tresneriei ere bere lekua eskainiz. Arestian aipatu dudan Antonio Tovar hizkuntzalariak La lucha de lenguas en la Península Ibérica liburuan ongi
|
zioen
bezala: –En un mundo moderno sólo los medios modernos (escuela y grados superiores de educación, radio y televisión, etc.) pueden asegurar la conservación de la lengua?.
|
|
|
Alde horietatik begiraturik doa honako liburu honetan biltzen dudana, uste dudalarik zentzuzko arrazoirik aski badugula edonon aurkezteko, hilketarik gabe eta indarkeriarik gabe noski, zeren gauza guztien gainetik, lehen lehenik gizakia jarri behar dugu, edonongo gizakia. Eta ideia kontuak, Aita Vitoriak ongi
|
zioen
bezala, itsutasunik gabe, elkarrizketaz bideratzeko ahaleginak eginaz aurrera joan gintezke.
|
|
|
1977an sortu zen ElPais egunkaria argitaratzeko, eta denborarekin lotura estuak eratu dira bera eta Santillana argitaletxearen artean, zeina, azken batean, bere hedapen estrategiaren oinarriaizan den. Gaur egun kultur industria gehienetan dihardu,
|
esan
bezala, nagusitasun posizioetan guztietan ere, nahiz eta horretarako kanpoko hainbat enpresaren laguntzaere behar izan duen. Prentsan, El Pars egunkaria eta El Pais Semanal dira berarenproduktu nagusiak.
|
|
|
Talde hauen ondoan arlo zehatzetan edo eremu geografiko mugatuetan dihardutenenpresek bakarrik irauten dute, hala prentsan (Godo. La Vanguardia?, Zeta. ElPeriodico?, Prensa Española. ABC?, Prensa Iberica,..) non,
|
esan
bezala, zatiketaprobintzialak hori posible egin duen, nola irratian, non estatu mailako kate bakar bataipa daitekeen, Elizaren COPE hain zuzen ere. Hauek telebista digitalera igarotzeko egindituzten saioak oso mugatuak dira, oso tarte txikia geratzen baitzaie.
|
|
|
Erraldoi hauen ondoan,
|
esan
bezala, oso arlo eta eremu zehatzetan izan dute bertako enpresek garatzeko aukera. Horietako bat prentsarena izan da, nahiz eta arazougari dituzten gehienek bizirik irauteko, El Correo taldearen edo Diario de Navarra rensalbuespenarekin.
|
|
|
Frantziar Estatuan, berriz, bestelakoa da,
|
esan
bezala, kontzentrazioaren egitura.Vivendi taldea Compagnie Generale des Eaux zerbitzu enpresatik abiatuta sortutakotaldea da, eraikuntza sektoretara eta azkenaldiotan bereziki komunikaziora ere hedatudena. Sektore honetarako atalak, Vivendi Communication alegia, ikus entzunezko etatelekomunikazioetako enpresak biltzen ditu, baina sartuta dago baita edizioan edotamultimedian ere.
|
|
|
Bien bitartean,
|
esan
bezala, Udal Irratiak ere arautu ziren, irratiaren egituranfigura berri bat sartuz65 Kasu honetan ere, Autonomia Erkidegoei zein Estatuari dagokie bestetan bezala lizentziak ematea, eta Estatuari frekuentziak finkatzea eta ikuskaritza teknikoa egitea, nahiz eta oraingo honetan funtzio hori eskariaren arabera egingoduen eta ez bere kabuz.
|
|
|
Horrela, bada, badirudi ikus entzunezkoetan liberalizazioaren aldeko tesiekaurrera egin dutela Europan, nahiz eta,
|
esan
bezala, tentsioan beti ikuspegi babesle edosozialagoarekin. Zerbitzu publikoaren garrantzia onartzen da, baina horren eremuamugatu eta merkatuaren sorosgarri bihurtu nahi da pixkanaka.
|
|
|
Enpresa egituraren gaiak,
|
esan
bezala, komunikazio sistema osoa hartzen duaintzat, eta ez bakarrik ikus entzunezkoa. Komunikabideak kultur industria dira, etaberen gestioan merkatu tarte, kostu efizientzia eta errentagarritasuna bezalako faktoreek gero eta garrantzi handiagoa hartzen joan dira, eta baita enpresen arteko kontzentrazio eta nazioartekotze prozesu zabalak eragiten ere.
|
|
|
Telebista pribatuaren legeak37, berriz, telebistaren zerbitzu publikoa gestionatzeko beste modua arautzen du, gestio modu zeharkakoa deitua izan zena,
|
esan
bezala, Telekomunikazioen Ordenamendurako Legean (LOT) Estatuak eta Autonomia Erkidegoek egiten duten gestio modu zuzenari kontrajarriz. Legeak hedapen nazionalekohiru zerbitzu aurreikusi zituen, eta hamar urtetarako emakidak zehaztu zituen, iraupenbereko epeetarako luzagarriak38 Zonal dekako deskonexioak ere agintzen zituen, etanabarmentzea merezi du Plan teknikoan finkatutakoak ez zirela egokitzen ez lurraldekultural ez politikoetara ere.
|
|
|
Hau da, eta sinpleki esanda, ingurukoekinesperientzia atseginak baditu, ingurune atsegin modura errepresentatuko ditu berebaitan. Eta lehen
|
esan
bezala, bera besteentzat atsegin sentitzen bada, bere buruabesteekiko atsegin errepresentatuko du.
|
|
|
Informazio teoriaren ondoan, komunikazio teoria eta teknologiaren sorrera etalehen garapena, bigarren mundu gerra inguruan gertatu zen. Baina behin halasortu ondoren, diziplina guztietan txertatu da eta gaur egungo zientziagintzaberriaren faktoreen artean (kanpo, barne eta kanpo+ barne faktore edoezaugarri moduan) kokatzen da, gorago
|
esan
bezala.
|
|
|
Ondoko adibideetan ikusten den moduan, berba bakartuen konfigurazioakaztertzeko, gorago
|
esan
bezala, silaba azentudunean H*+ L azentu tonuduna txertatzendela proposa dezakegu; oraingo kasu honetan azentu erakarria unitate osoaren azkensilaban egongo litzateke kokatuta:
|
|
|
hasieratik elebidundiren haurrengan, garapenaren birmoldaketa? hori nola gertatzen den ikusi.Imanol ek
|
esan
bezala,, murrizketa prozesu batean murgiltzen gara, dago (z) kigun hizkuntz (et) ako soinuak bereizteko?. Hala dirudi, haurrakinguruan hizkuntza bat baino gehiago daukanean, bietarako prestatzen duelabere oharmena eta sistema biak nahikoa beregain gordetzeko gaitasuna duela.Roy Major en (Major 1987) oinarrizko lana baino askoz gehiago etaelebitasun mota ugarietakoak behar dira ondorioak sendotzeko.
|
|
|
horiek,, kartografia ezkutua, urruneko mezuaharagi egina?
|
dioenean
bezala. Iruditeria aski astintsu agertzen da bertan sinbolismoumotu baten ildoan, mundu amestua (kiromantziazko mundua) eta eremu somatikoatartekatuz.
|
|
|
Idatzita ez dagoena, baina, eraberean, pertsonaia publikoaren ezaugarriak erakusten duen jarrera. Dena den, irakaslebati buruz aritzerakoan aipaturikoa anekdota hutsa baino areago,
|
esan
bezala, ondoriopedagogikoak dituen jitea dugu, Txillardegik, intelektual gisa, hezkuntza mailanazaldu ohi duen tenorea, hain justu.
|
|
|
Areago, osagai horiek, berez, ezin dira bereizi berek osatzenduten osotasun horretatik. Osagaiok lotura partzial, material eta denborazkoez daudeuztartuta beren artean eta osotasunarekin, eta korapilook,
|
esan
bezala, askaezinak diraberen baitan. Korapilook askatzea, beraz,, miraria?
|
|
|
Irratian, zenbait datu garrantzitsu errepikatuz lortzen da entzulearen arreta piztea. Hori dela-eta, irrati idazkuntzaren helburua,
|
esan
bezala eta Angel Faus Belaus (1981, 255) irakaslearen hitzak aipatuz,, albistea birrintzea? (, machacar la noticia gaztelaniaz) da, hau da, entzuleen buruan datuak ongi finkatzea, hedabide honetan denbora faktoreak entzulea behin eta berriz estuasun edo aztoratasun psikologikoan jartzen baitu.
|
|
|
3 Kopuruen biribiltze hori,
|
esan
bezala, 3 zifra baino gehiago dituzten zenbakiekin gertatzen da. Hori egiteko orduan, honako esamolde hauek erabil ditzakegu:
|
|
|
Ikusten denez, hiru sistema horiek mintzoari, musikari eta hots edo audio efektuei dagozkie. Horiez gain,
|
esan
bezala, isilaldiaren sistema ere hartu behar da gogoan.
|
|
|
Lehortutako zohikatza erregai ona da eta ongarri modura ere baliagarria da,
|
esan
bezala, erabat materia organikoz osatuta baitago. Honegatik, zohikaztegien kalterako, zohikatz asko ustiatu izan da.
|
|
|
Pozik nago, bai jauna. Eta iruditzen zait, Ralphek
|
esan
bezala, bihotz bakar bat dugula biontzat. Ez dugu beharrik izan, ez zuhaitz batean gure izenak zizelatzeko, ez etorkizuneko proiektuak elkarren artean erabakitzeko, ez ezer.
|
|
|
Eiderrek barreka begiratzen zion, konplizitatez.
|
Esanaz
bezala" orain hobeto ezagutzen nauzu, Txema", eta heriotzaren besoetatik barreka segitzen zuen, bere mutilari so. Txemari, orduan, Jabik hainbestetan errepikatu ziona etorri zitzaion gogora:
|
|
|
—Medikuek nahi dutena erranen ditek, baina urak ez dik kalterik egiten, baldin uretarat apur bana sartzen bahaiz eta ez kolpetik. Zeren, Bixente Erraz ki nek ongi
|
zioen
bezala: " Dorre batetik goiti beheiti erortzen denak hartzen dik kalte, ez eskaileretarik baratx jaisten denak..." —eta, eskuan zuen oihal zaharra erakusten zidala, erantsi zuen—:
|
|
|
Ez litzateke ezinezkoa izango gauzak nola gertatu ziren zehatz mehatz adieraztea, kronologia deitzen den hori eskrupulosoki errespetatuz, saihesbideak ekidinez, oroimenak eskaintzen dizkizun hutsuneak eta babesak alde batera utziz; ez litzateke, ez, batere zaila izango, eta agian horrela jokatu litza  teke, erarik zuhurrenean ez ezik ortodoxoenean ere. ...tatze soil hotza, eta narrazio honek halako intentziorik ez duenez eta benetako intentzioaz ez dugu hemen ezer esango, irakurle zolia ez iraintzearren batik bat, barkatuko zaigu xehetasun kronologikoetan ezen ez oroimenak agintzen dizkigun pasarteetan nahiz gertakarietan, edota istorioaren garapenarekin (eta egiarekin, beraz) zerikusirik izan zezakeen txikikerietan estuegi ibili ez bagara; eta ez,
|
esan
bezala, estu ibiltzea bereziki nekosoa gerta zitekeelako, baizik eta estutasun horretatik askatzeak, gure ustetan, bizitasun pixka bat ekarriko liokeelako aditzera eman nahi den kontakizunari.
|
|
|
Zer, esperientziaren zamak? Zer, Mallarmé adiskideak
|
esan
bezala, liburu guztiak irakurri izanak. Laster batean izan nuen erantzuna mihiaren puntan.
|
|
|
Eta arestian
|
esan
bezala, azken atal honetako xehetasunez edota apaingarriez ez dudanez oroimen garbirik, bada ahapaldi hau hasteko esan dezaket une hartantxe euri langarra ari zuela patioa toldo hori erraldoi batez estalita zegoen, hori gorri marrakiko batez hain zuzen ere, zirku baten itxura bete betea ematen ziona, eta abendua zela, adibidez, eta ikusleriaren ehuneko hogeita hamarra ordurako gezurretazkoa zela,... Eta xehetasun txiki hauen ondoren, esan behar dut orduantxe hasi zela benetako borroka.
|
|
|
Handik gutxira, nire harridurarako Rubenek inpentsan eskutik heldu, eta, oraingoan kasik arrastaka, behera eraman nau (eta gustatu zait). Adela eta Estherrek
|
esan
bezala, behean boleroak, baladak eta gisa horretako musika jarria zuten, eta Rubenek zuzenean atera nau dantzara. " Barkaidazu, oso dantzari kaxkarra naiz.
|
|
|
nonbait, segurtasun arrazoiengatik ez dute onartzen furgonetan ezertxo ere uztea, dena gure geletan sartu behar genuela, amorratzen jarri zen. Baina,
|
esan
bezala, taldekideok pozaren pozez geunden eta ez zitzaigun gehiegi axola izan trasteak garraiatzea eta gure geletan partitzea. Are gehiago:
|
|
|
Irudipena izan dut loal  di luze batetik esnatzen ari naizela, nahiz eta oraindik printzearen musua jaso ez. Baina,
|
esan
bezala, orain desberdin begiratzen diot bizi  tzari, paisajeari, gizonei (dagoeneko ez dut pentsatzen gizon bat musukatu edo berarekin oheratuz gero, bizitza osoa harekin eman behar dudanik; haiek, bestalde, desberdin begiratzen didatela eta aintzat hartzen nautela ohartzen naiz). Goizean, esate baterako, Rubenekin gustura ibili naiz anasazi indiarren erruinetan ikusmiran; honetaz eta hartaz hitz egin dugu, gai hutsalak hizpidera ekarririk, baina oso atsegina egin zait haren begirakune lotsa  tia nirearekin gurutzatzea, edota hura lotsagorritzen ikustea Tomek eskutik kamera kendu, eta esan dionean:
|
|
|
Rubenek benetan maiteminduta dagoela esan dio eta Rakelekin loteria tokatu zaiola. En plus, Ruben inbidiagarria zaiola aitortu dit, eta net bikote egokia osatzen dutela, nor norentzat, eta berak
|
esan
bezala diotsut nik zuri ere. Ez dakit mingarria egingo zaizun ala ez, baina, en toute lettre, amaitu du esanez Rakel eta Ruben luze barik aldarean imajinatzen dituela, eta Las Vegasen aukera hori alferrikaldu izanaz damutuko direla, eta bera aitabitxi aukeratu ez izanaz...
|
|
|
Eta nik nola begiratuko diot orain, eutsi ahal izango ote dut berari ezer esan gabe? Arestian
|
esan
bezala, bidaia aldatu egin da, goitik beheraino aldatu ere (artean telefono kabinaren alboan nengoela, indiar bat mozkor mozkor egina inguratu zait, eta sosik emango ote nion galdegin dit; nik, ordurako guztiz gosegabetua, neure jatekoak eskaini dizkiot, eta hark onartu; bost axola gaur nire GMI a nola dagoen): epaiketa ez ezik, egun hauek guztiak ere fartsa besterik ez ote diren pentsatzen hasia naiz.
|
|
|
Gero,
|
esan
bezala, Bryce Canyonera heldu, eta bertako ibilbide bati ekin aurretik, panel batean satelite batetik ateratako mapamundi gisako bat topatu dugu, baina ohikoetatik guztiz desberdina, izan ere mundua gauez nolakoa den erakusten baitzuen. Panelaren fondo ilunean doi doia nabaritzen ziren kontinenteetan, ordea, begien bistan zegoen munduan gauez argiak non distiratzen duen:
|
|
|
Las Vegas bezalako hiri bat basamortu erdian topatzea harrigarria egin zaigu; Danek
|
esan
bezala, kasino bateko buffetera sartu, eta nahi bezainbat xanpaina barne kasik hutsaren truke jateko aukera izateak ere harritu egin gaitu (Preterito askojakinak argitu digunez, sabela betearekin jokalariak sutsuago aritzen omen dira zortearen makina eta mahaien aurrean). Baina ni gehiago harritu naiz furgonetatik fardelak jaitsi, eta, harrera gelara hurbiltzearekin batera, langile batek Rakel Ameskoaz galdegin duenean.
|
|
|
Horrexegatik, eta gero nire txanda etorriko ote zen beldur, nik Rakelen aldizkaria hartu, eta lehenbailehen alde egin dut kanpinetik, zer gerta ere. Tira ba,
|
esan
bezala, Rakelek horrela antolatzen du bere informazio sentimentala, esaldi itxuraz xelebre batzuen inguruan. Eta gaur zugatik sentitzen dut hori baino askoz gehiago azaldu ezin izana, baina ez pentsa egunerokoa eskuratzea ahantzia dudanik.
|
|
|
Behinik behin ongi nagoela esateko deituko nioke eta niregatik ez arduratzeko (baldin eta arduratua badago; guztiarekin, New Yorken ez bezala, orain ez nuke nahi bera hemen nire bila azaltzea). Baina,
|
esan
bezala, ez diot deitu eta, beraz, ezin bada jakin bera zer moduz dagoen. Teresak, Dabid bihotzera tiro egin zidan gansterra dela oroitarazi dit (noski, Chicagon nagoelako esango zuen hori); berak ez dauka hori zertan oroitarazi, nik hainbeste badakit, baina aldi berean ezin dut ahantzi elkarrekin igaro ditugun urteak, urte gehienbat atseginak.
|
|
|
Hau zabalegia izan daitekeenez, teknologia berriek (batez ere Interneten oinarritutakoek) eta liburutegiek izan ditzaketen harreman orokorrak besterik ez ditugu aipatuko, aurrerago
|
esan
bezala egoera eta errealitate bakoitzak bere egokitzapen berezia behar izaten baitu.
|
|
|
Parabola hau uste finkaketaren bere lau metodo edo aldiak ezartzeko baliatu zuen Neurathek:
|
esan
bezala, senarena, agintearena (mitoa, erlijioa), sasirrazionalista (metafisika) eta zio laguntzailearena (zientzia razionala), hurrenez hurren. Batzuek, inozoki hirugarrenari hoberena irizten dioten arren —razionalismorik antimetafisikoena defendatzen dutelakoan—, ikuspegi zabalago batetik gauzak horrela ez direla ikus dezakegu.
|
|
|
94 Dena den, honi buruzko Carnapen ikuspegia konplexua izan zen, oinarri edo hizkuntza horren aukeraketa konbentziozko gauza zela uste zuelako. 1934an (op., 76 orr.),
|
esan
bezala, hizkuntza fisikalista aukeratzera aldatu zen, hau subjektuartekoa baitzen eta, beraz, subjektuen arteko komunikaziorako hobea.
|
|
|
121 Orain dela bederatzi urte horrela ez izan arren. T. Uebelek
|
esan
bezala," ingeles hizkuntzako filosofia analitikoan izandako Vienako Zirkuluaren berrazterketak batez ere Rudolf Carnap izan du kontuan, gutxiago Moritz Schlick, eta ozta ozta Otto Neurath, bere gaizkile nabarmenena" (Studies in History and Philosophy of Science 22 (4): 623, 623 orr.).
|
|
|
Hizkuntza fisikalista onartu bazuten, eta hau hutseginkorra bazen, orduan garbi dago ez zeukatela inolako oinarri finkorik ezagutza haren gain eraikitzeko. Eta,
|
esan
bezala, oinarriztapenaren ikuspegia funtsezkoa zirudien Zirkuluarentzat, partaide askoren aburuz ezagutzak oinarri sendoa, harri ama behar baitzuen. Asmo hauek, beraz, kinka larrian zeuden.
|
|
|
Lehendabiziko ezaugarri berri bat —lehenago Zirkuluaren lanen exegetek sekula begiztatu ez zutena—, Schlicken ideien aurrekarien inguruan koka dezakegu. Egun arte askok
|
esan
bezala, onartua zegoen Schlicken egiaztagarritasunaren defentsak Hume eta Machen kutsua zeramala, Russellen enpirismoa eta Wittgensteinen ideia terapeutikoak —filosofiak garbiketa lanak egin behar ditu— zirela medio. Haatik, irudi hau ez da egokia, bilakaera nabarmena eman zelako Schlicken hasiera neokantiarretik110 Hilberten eta Einsteinen ideiak onartu zituen arte.
|
|
|
Sasiproposizio bat baieztatzea edo ukatzea zentzugabekeria hutsa litzateke. Carnapek
|
esan
bezala, strictu sensu hitz segida batek ez du zentzurik hizkuntza zehatz baten barruan proposizio bat ez duenean osatzen. Eman dezake itxuraz hitz segida hau proposizio bat dela; kasu honetan sasiproposizioa deituko diogu.57
|
|
|
Alabaina,
|
esan
bezala, Vienako Zirkuluaren joera orokorra antierrealista izan zen. Partaide nagusiei dagokienez, Neurath antierrealista zen, Schlick errealista eta Carnap neutrala, hau da, errealismoa bere aburuz tesi metafisikoa zenez, ez zuen ez onartu ezta baztertu ere egin, arbuiatu baizik.
|
|
|
Eta prozesu horren argitasuna eta objektibotasuna tresneria soilik logiko sinbolikoa erabiltzearen menpe daude. Hempelek 1935ean
|
esan
bezala, gakoa honako honetan zetzan:
|
|
|
Honekin batera, Zirkuluak ez zuen esanahiaren irizpidea egiaztagarritasunean gehiago oinarrituko, hipotesi baten baieztapenaren maila edo gradu probabilistikoan baizik. Baina,
|
esan
bezala, formalizazioak arazoak ekarri zizkieten, areago deduktibismoaren alde Popperrek eginiko kritikak eta gero.
|
|
|
Arestian
|
esan
bezala, beraz, ikus dezagun zein zen Vienako Zirkuluak ezagutza, zientzia eta bizitzarekiko zeukan ikusmoldea. Honetarako, lehenengo eta behin, taldea identifikatu eta berau pentsamenduaren historian kokatuz hasiko gara.
|
|
|
Testuinguru honetan, hiru egoeren proposamena izan zen bere filosofiaren esplizitazioa, aurrekari nabariak Saint Simon eta Turgot izan arren. Comtek berak
|
esan
bezala, gure espekulazio guztiek hiru egoera teoriko ezberdinetatik igaro behar dute, eta teologiko, metafisiko eta positibo ohiko izenek nahiko ongi ezaugarrituko dituzte hemen. Lehendabiziko egoera behin behineko eta prestakuntzazko lez ulertu behar da; bigarrenak xede galkor bat besterik ez du suposatzen.
|
|
|
Sistema horren oinarria,
|
esan
bezala, elementuek osatzen zuten edo, modu ez sistematikoan, sentsazioek. Machen ustez, sentsazioen kategoria desberdinak zeuden, hau da, elementu klase desberdinak.
|
|
|
Proposizio logikoen balioa soilik beren formaren bidez onartzen da, goian
|
esan
bezala. Adibidez, p eta q proposizioak baldin baditugu, aipaturiko kontzeptu logikoen zeinuei esker, beste proposizio batzuk ondoriozta ditzakegu:
|
|
|
Adibidez, p eta q proposizioak baldin baditugu, aipaturiko kontzeptu logikoen zeinuei esker, beste proposizio batzuk ondoriozta ditzakegu: ‘p edo q’ [p; q], ‘p eta q’ [pñq], ‘ez p' [p], etab. Proposizio hauen egia ez dago p eta q proposizioen edukiaren menpe,
|
esan
bezala; soilik beren ‘egibalioa’ da zentzua emango diena, hau da, esango duena egiazkoak (E) edo faltsuak (F) diren. p eta q bi proposizioen egibalioen lau konbinaketa agertzen dira Tractatus ean:
|
|
|
Horregatik hain zuzen ere deitzen zaio askotan ‘anglosaxoniar filosofia’ filosofia analitikoari. Alabaina, Michael Dummett filosofo britainiarrak
|
esan
bezala, izen hau ez da zuzena: hobe litzateke filosofia ‘anglo austriarraz’ mintzatzea.
|
|
|
Vienar pentsalarien ustez, metafisika, filosofian, artearen tankera hantuste bat litzatekeenari zegokion. Gauza biak" krimentzat" jotzen zituzten, Adolf Loos arkitekto vienarrak arteari buruz mintzatzerakoan
|
esan
bezala. Positibista logikoek, haatik, ez zuten ideia hura modu hain bortitzean adierazi, kide batzuk —Otto Neurath batik bat— gertu ibili arren.
|
|
|
Honek metafisika ezagutzatik at uztea baimentzen zion; 2) proposizio enpirikoen esanahia egiaztagarritasun irizpideaz baliatuz azaltzea. Aurreko kapituluan
|
esan
bezala, Wittgensteinen egiaztagarritasuna modu partikularrean —batzuetan modu behartuan— interpretatuz; 3) filosofia jarduera gisa ulertzea.
|
|
|
Nire kasuan gertatzen zait beti esperientzia berezi baten ideia agertzen zaidala eta, beraz, zentzu batean, nire esperientzia par excellence dela; horrexegatik orain zuen aurrean hitz egiterakoan, esperientzia hau erabiliko dut lehenengo adibide nagusitzat hartuz. (Lehen
|
esan
bezala, auzi hau erabat pertsonala da eta beste batzuek beste adibide adierazgarriago batzuk aurkituko dituzte.) Esperientzia hau deskribatuko dut zuei, posible izanez gero, esperientzia bera edo antzekoak gogorarazteko, gure ikerketarako oinarri komuna edukitzeko moduan. Uste dut halako esperientzia deskribatzeko modurik hoberena, esperientzia hori dudanean munduaren existentziak harritzen nauela esatea dela.
|
|
|
Ikusitako lekuen argazkia oroimenean gordetzea ezinbestekoa izango du haien izenak gogoratzeko. Venezuelako maparen kopia eskatu dugu liburutegian, eta Antxonek
|
esan
bezala agertzen dira herrien eta ibaien deiturak. Bila asko saiatu beharrik gabe erakutsi dit non dauden halako edo holako.
|
|
|
zu nor zara?
|
esanez
bezala; hala ere, Xanen indarra hautemanik, apur bat kikilduz, bere barkamena eskatuz: " Bizitza kontrolatu egiten dit", esan zuen, erruki doinuz.
|
|
|
Non, appelez l’autre numéro... oui, voilà". Orain, eskegitakoan, Xani zerbait
|
esateko
bezala itzuli zen; ordea une hartan, eskaileratik jaitsita, traje eta korbataz jantziriko gizon bi agertu ziren; atezaina paper batzuen gainean aplikatu zen, oso lanpetuta egoteko itxurapenak eginez. Gizon haiek, edari makinatik kafe bana ateraz, kontu kontari, irri egiten zuten.
|
|
2001
|
|
|
Egitako iraultza hau sustraizkoa da, kalitatezkoa da, erabatekoa da. Marcuse-k
|
dion
bezela, it is total. (...)
|
|
|
Egia da pentsioen berrikuntza honek,
|
esan
bezala, langileentzako alderdi onuragarri batzuk dituela, esate baterako, merkatu laboraletik ateratzera beharturik dauden langileak, orain, 61 urterekin aldez aurretiko erretiroa lor dezakete. Gutxieneko pentsioak, zurztasunarenak edo alarguntzarenak, dituztenentzat ere onuragarri gertatzen da.
|
|
|
BORROKA ideologikoa, klabe nazionalean, azaleratuta dago hemengo egoera politikoan,
|
esan
bezala, haragi bizian gainera.
|
|
|
Lehen
|
esan
bezala, bederatzi urte daramate Igorrek eta Harkaitzek txalaparta munduan. Lehendik musika oinarririk bazuten.
|
|
|
Nekazarien gaineko presioa areagotzea hautatu zuten askok Bizkaia eta Gipuzkoan. Baina, lehen
|
esan
bezala, Euskal Herriko noblezia alde batetik xumea eta bestetik erasokorra izaki, ekintza militarra nagusitu zen gurean errentak zabaltzeko bide gisa. Hura zen bide naturala, nobleek hobekien egiten zekitena eta sarritan egiten zekiten gauza bakarra.
|
|
|
Pailazoek azken hauekin egiten dugu lan. Ikusleak gure pertsonaiarekin identifikatu egiten dira guztiz,
|
esan
bezala, denontzat berak diren sentimenduak ukitzen ditugulako. Horixe da gure sekretua.
|
|
|
Oso bestelakoa izango zen erasoaldia erabat ekonomi egoera oparoan gertatu izan balitz. Orain zailagoa izango da haren epe ertaineko ondorioei aurre egitea, eta horiek dira arriskutsuenak, eta ez epe motzekoak, zeren epe motzean,
|
esan
bezala, oso azkar itzul baitaiteke normaltasunera.
|
|
|
Oraingo honetan,
|
esan
bezala, bilera Qatar-en egin da, hau da, Seattle eta Genoan globalizazioaren aurka gertatu ziren gizarte borrokaldiak gertatzeko arriskuetatik urrun dagoen emirerri arabiarrean. Bilera horretan hainbat erabaki garrantzitsu hartu da, munduko merkataritza liberalizatzeko zortzigarren txandari ekiteaz gain.
|
|
|
Guztiarekin ere, konpromisoak, lehen
|
esan
bezala, ez zuen garaian irakurterraz eta euskararen onerako gerta zitezkeen nobelen argitalpena ekarri. Konpromisoa euskaraz idaztearekin soilik lotuta egonik, ordura artean indarrean zeuden modaz pasatako eredu literario zaharkituak baztertu zituzten.
|
|
|
Sekuentzia hauek hainbat lekutan kokaturik daude: txalupa batean (Abel, Marga), parkean (Abel, Marga), zineman (Abel, Marga), etxean (aita, ama, K eta D), bulegoan (K, eta D), eta lehen
|
esan
bezala, atzerantz egindako anakronia gisara aurkeztuta daude. c) Pertsonaia dagoen gelatik abiatuz, bertako objektuen deskribapenak (sapaiko ispilua, aluminiozko potoa, barrote gurutzatuez osaturiko leihoa) edo gelaren beraren (marroez akoltxatutako hormez osatua) deskribapenek sortzen dutena. Inbentarioak...
|
|
|
Trebezia eta trikimailu kalkulatuez engainatzen zuten Tenorio edo Casanoven garaiak pasa diren honetan, dagoeneko ezinezkoa zaigu, halaber, maite dugunari" I love you" edo" estoy por tí" bezalakoak botatzea, are gutxiago Euskaltzaindiaren arauak beteko lituzkeen" gustatua nago zutaz" gorritu gabe aitortzea. Umberto Ecok
|
esan
bezala, posmodernitatea hori baita hain justu, bihotza ezezik beste zerbait aztoratzen dizun horri" maite zaitut" esan nahi eta Corin Telladok esan zuelako ezin esan izatea.
|
|
|
Baina oraingo honetan senar delirante baten ordez, ironia handiz idazle gisara aurkezten den protagonista maskulinoaren sedukziosaioak testuratu dizkigu. Eta ironia kontuak aipatzen baditugu, Juan Martinen meritu literarioak, lehenago
|
esan
bezala, patu nahiko tristeko bi nobeletara eta gastronomiari buruzko liburu batera mugatzen direlako da. Hori gutxi balitz, badakigu idazle modura azaltzen den lekuetan, Madrilen idazle periferikoen jardunaldietara doanean bezala," zozketaz" egokitu zaiola han egotea.
|
|
|
Baina itzul gaitezen Victoriarengana. Lehen
|
esan
bezala, emakume honekiko obsesioak bultzatzen baitu protagonista bere jokabide seduzitzailea muturreraino eramatera. Esan dugun modura, Victoria helgaitza da Juan Martinentzat, emakume kultua, azkarra, eta pintaezina.
|
|
|
Horregatik da hain eztabaidaezina Juan Martini buruz Victoriak egiten duen diagnostikoa: derrotaren estetika maite duten euskaldunak bezalakoa da Juan Martin (177), hau da, melankoliko bat, eta Freudek
|
esan
bezala (ik. Dolua eta melankolia), melankolikoek maitatzeko gaitasuna galdu egiten dute, inguratzen duten munduarekiko interes oro galtzen duten moduan.
|
|
|
Bere lana urrunean ziren eta hurbilera ekarri dituzten gauzen arteko esanahiaren osaketa izango da arte modernoan, horretarako jendeak pelikulak ikusten ikasi zuen moduan, poema berriak irakurtzen ikasi du. Poeta modernoak, Valéry k
|
esan
bezala, mikroskopioa jartzen dio errealitateari eta, era berean, handituak ematen ditu, lehen planora ekarriak, errealitatean errelieberik ez zuten objektuak.
|
|
|
SH debateari dagokionez,
|
esan
bezala, ibilbide tematiko hau guztiz normaladela esan behar da. Modu ezin argiagoan antzeman daiteke estrategia horrenbidezko gai jorratzea:
|
|
|
d) Irudi okerra emango litzateke, dena den, arestian zirriborratutako aribideajokabide bakartzat joko bagenu, zeren eta badira arlo tematikoa finkatzeko etasortzeko erabiltzen diren saio eta interbentzioak (estrategiak) ere. Gaia finkatzerazuzendutako lanak ez dira ugariak, baina,
|
esan
bezala, bada horrelakorik. Besteakbeste, M 23, honelatsu:
|
|
|
M matxismoaren gainean da; SH, aldiz, sexu heziketaz. Nolanahi ere, topikoaren edo gaiaren zedarritzea ez dago,
|
esan
bezala, aldez aurretik zehaztuta.
|
|
|
Klasean landutakoa ingurune hurbilera eramatea da kultur ekintzaren helburua. Arestian
|
esan
bezala, ikasle bakoitzak ikusiko du noiz, nola eta norekin egingo duen. Irakaslearen rola ideiak emateada.
|
|
|
(5) Gaitasun soziolinguistikoa: informazioa eskatzen ari dena desenkusatzen arida
|
(
esan bezala, gurean ez da ohikoa ezezagun batekin hizketan hastea)
|
|
|
merobingiarrekin agertutakoen antzeko kontradikzioak agerian geratzean, errege boteretsuenen indarra galdu egin zen (anakronikoa zen, eta praktikoa zen bitartean iraun zuen soilik, Boussard en hitzetan34). Dena den,
|
esan
bezala, Pepin Laburra izan zen batez ereKarlomagno hain famatu egin zuten ekintzen eta ezaugarrien sortzailea (edo, gutxienez, aurrekaria).
|
|
|
Karlomagnok botereari indartsu eustea lortu zuen, Elizaren laguntzarekin.Kultura bultzatu zuen, Elizaren erreformaren barruan kristautasuna jatorrizkoa etabenetakoa izan zedin, bere betebehar morala zenez, Elizaren babesle izanik.Berpizkunde kulturala,
|
esan
bezala, erreinua indartzeko tresna izan zen baita ere, erromatar legatua frankoen egoerara moldatuz eta Erdi Aroari atea irekiz35; Elizarekin bat egitearen ondorioa zen, boterea eta ekintza militarrak zuritzeko balio ziena, baina baita ere herri paganoak errazago menperatzeko, kristau egin ostean36.
|
|
|
Dirudienez, prozedura horiek tradizio erromatareta bisigotikoaren heredentzia islatzen dute, baina endekatuta: auzietan, lege bisigotikoek lehentasuna agiri idatziei ematen zieten; Iruñeko erresuman. Asturiaseta Leonen gertatu ohi zen legez?, ordea, ahozko lekukotasunek zuten nagusitasuna (lehen
|
esan
bezala, noiz behinka dokumentuak ere erabiliak izan arren).
|
|
|
ugaldudira azken urteotan. Haatik, eta goraxeago
|
esan
bezala, interpretazio berezi batmerezi du gertaera honek, euskal literaturari dagokionez.
|
|
|
Pello Lizarralde (Urretxu, 1956),
|
esan
bezala, ez da hain autore ezaguna, eta hasteko, esan beharra dago, bere lana errealismotik harantzago doala, eta ez dela, beraz, gizarte eta une jakin baten testigantza. Un Ange Passe (Isilaldietan) izeneko lanahartu dut bere obraren eredu gisa eta bere obraren berri emateko.
|
|
|
Jatorriari dagokionez, iberiar produktuak egiteko erabiltzen diren piezek “Duroc” edo “Duroc Jersey” arraza iberikoko ugaltze ar hutsarekin “ugaltze zerri iberiko purua” edo “Duroc Jersey” gurutzatzearen ondoriozko zerrietatik etorri behar dute. Arestian
|
esan
bezala, jatorria zehazteko erabili ahal izango diren aipamenak iberiko “purukoak” edo “hautetsiak” izango dira, eta horien baldintzak beste xedapen baten bidez arautu dira. Arauak txerri iberiko purutzat jotzen du, soilik, “ugalkari iberiko puruak” gurutzatzetik datorrena.
|