|
2000
|
|
|
Antton Lukuren liburuan hamabi ipuin ditugu, guztien artean unibertso bat osatzen dutenak. Horixe agertu baitu Lukuk, unibertso bat,
|
esan
nahi baita, giza geografia bat, ipuinez ipuin eta irakurketan aurrera egin ahala gure baitan birsortzen goazena. Garazi inguruak dira Lukuren geografia, eta hor bizi direnak nahiz horra etortzen direnak haren giza osagarria.
|
|
|
Katebegi galdua thriller historiko politikoa dela esango nuke nik, definizioek ezertarako balio dutela uste izango banu. Iruzkin honen balizko irakurlea liburuaren irakurle egin alde ematen dut, aldiz, esan behar delarik thriller hoberenetan bezala gertatzen dela hemen ere,
|
esan
nahi baita, aurrera egin ahala emozioa eta ere gorantz datozkigula. (Egunkaria II)
|
|
|
Hots, hemengo eta oraingo berriemaileen hitzetan nabari da mito batzuetakogertakariak ez direla hain aspaldian jazo, eta ez dira, hargatik, antzina gertatuarenerrepikapen edo imitazioak; aitzitik, behin bakarrik gertatu direla uste dute kontatzaileaskok, haiek esandako aldian hain zuzen. Badira behin eta berriz, han eta hemen agitudirenak (adibidez, laminak ogi eske etortzen ziren labekada egiten zenean; maiz, beraz), baina gauza gogoangarri eta erreferentzial asko behingotzat eta ez oso aspaldikotzat hartuak dira;
|
esan
nahi baita, protagonistak ongi identifikatuak direla, berriemaileak berak zuzenki ezagutu ez baditu, haren gurasoek edo aitita amamek bai.
|
|
2001
|
|
|
Ikasteko balio dezake,
|
esan
nahi baita, bertsolaritzatik ikasi eta hip hopera eraman eta moldatu dezakezu?
|
|
|
Kronotopoaz aritzean iradoki dugunez, Sarrionandiak narrazioetan istorioak kokagune urrun eta indeterminatu bateanlekutzen ditu, inguruko eta gaur egungo errealitateaz hitz egitea saihestuz; hau da, isiltasunaren bidea hautatuz. Era bertsuan, narrazioetan ez dugu bere ahotsaentzungo hau edo bestea kritikatzen(
|
esan
nahi baita, zuzenean, esplizituki). Narrazioak lanari buruz ari zela B. Atxagak ezin hobeto zioenez (baina hurrengobildumei buruz ere beste horrenbeste esan liteke), «ixiltasunak inguratzen du nirelagunaren literatura. Ez da mintzatzen, kasu, bere buruaz, ez du balore unibertsaltzat hartzen bere bizitza pribatua, bere intimitatea» (1983:
|
|
2002
|
|
|
Eskoletan bigarren hizkuntza erakusten duten irakasleak ez dira jakintza arloetako irakasleak,
|
esan
nahi baita, Frantsesa ikasgaia irakasten duena eta Matematika irakasten duena bi pertsona ezberdin dira. Edukietan oinarrituriko metodologiapraktikara eramango bada, ezinbestekoa da koordinazioa.
|
|
|
Segi genezake, adibidez, euskaraz hainbat erabileretan existitzen diren eredusintaktiko bikoitzak eredu hartuta?
|
esan
nahi baita eredu sintaktiko prepositiboaeta eredu sintaktiko pospositiboa, hala nola, baizik (eta)..., prepositiboa eta"... baizik?
|
|
|
Kognizioa eta komunikazioa prozesu sozial dinamikoak dira, interakzioan oinarritzen direnak;
|
esan
nahi baita: komunikatzean, zeinuak berak, zeinuen esangurak, zeinuek eraikitzen dituzten errealitateak, etengabe negoziatzen dira.
|
|
|
Idazten dena baino gehiago komunikatzen da artikulu bat idazten denean. Idazlearen edo kazetariaren testuan, badira ez direnak;
|
esan
nahi baita: zenbat aldiz ez ote ditugu faltan bota datu batzuk, protagonista batzuk, iritzi batzuk??
|
|
|
Izan ere, Alpujarretan egindako egonaldian denbora sobera izan zuen ohartzeko nola Ama Birjinaren presentzia, bere mila manifestaziotan, modus vivendi bat zen, herri andaluzaren idiosinkrasiarekin lotutako zerbait:
|
esan
nahi baita andaluz bakoitza bere Ama Birjinak bizi zuela, nola sinestunak hala ateo bat baino gehiago: Virgen de los Desamparados, Virgen del Rocío, Virgen del Rosario, Virgen de la Macarena..., bakoitza bere kofradiarekin eta bere prozesioekin, ezin konta ahala baitziren lurralde hartan Ama Birjinak zituen deiturak.
|
|
|
Sarari, aldiz, orduantxe gailendu zitzaizkion buruan zentzua eta sen ona, kontuak jada erremediorik ez zuenean:
|
esan
nahi baita errudun sentitu zela, esan behar ez zituen hitzak esan zituelako eta urrunegi joan zelako. Izan ere, nor zen bera Sergioren fideltasuna kolokan eta zalantzan jartzeko?
|
|
|
Batzuek hori pentsatzen baitute,
|
esan
nahi baita, euskal idazlea izateko aski dela idazten jakitea. Ez:
|
|
|
Bada bestetik zerbait larriagoa dena. Zuazok proposatzen duenaren betetzeko,
|
esan
nahi baita, herriko hizkera batutik eskualdeko batura pasatu eta hemendik nazioko hizkuntza batura, horren egiteko, ontzat ematen da badela hizkuntza komunitate garbi bat" herrian", hizkuntza komunitatea" eskualdean" eta hizkuntza komunitatea" nazioan". Eta ontzat ematen da, gainera, komunitate horiek nahiko irazgaitzak direla, normalean entzuten duten hizkera bakarra tokian tokiko hori dela.
|
|
|
Hantxe, 21 urte baino gehiago genituela frogatzeko gure pasaporteak erakutsi eta gero, Formula dantzalekura sartu ginen, hardcore kontzertu bat ikustera: Tilt (azken bolada honetan Kalifornian perretxikoak bezala ugaltzen ari diren hardcore melodikoko taldeen artean nire kutunak; izan ere, neska bat buru duten punk taldeak beti izan ditut gustuko) eta Samian (emocore etiketapean sailkatu duten boskotea;
|
esan
nahi baita, abiada eta gogortasuna baino, intentsitatea eta emozioa bilatzen duen hardcore motako taldea).
|
|
2003
|
|
|
Azken finean, gauzak izan baitaitezke berez hala direlako edo baita hala izatearen ustea dagoelako. Nire aburuz bietarik bada guri dagokigunean,
|
esan
nahi baita, izatetik eta ustetik. Kolektiboak ez ditu norbanakoen aferak konponduko, gauza jakina da hori, baina ez dut onartzen norbanakoaren (ustezko) presentziarik eza kolektiboaren eraginaren ondorio denik.
|
|
|
Liburua bere diruz eta ekimenez argitaratu zuen, egile argitaratzaile legez, agian beste bide hoberik aurkitu ez zuelako,
|
esan
nahi baita, orduko erakunde edo argitaletxeek erraztasunik eskaini ez ziotelako.
|
|
|
Izan ere, Azpil herri guztiak bezalatsukoa da, baina, haiek ez bezala, Azpil Azpil da eta ezin daiteke beste herri bat izan:
|
esan
nahi baita Azpilek bere nortasun berezia duela, halako moldez, non, herri batek bere nortasuna gertaera batzuetan edo bestetzuetan finkatzen duen bezala, Azpilek bere iturri berezkoetan finkatzen baitu berea.
|
|
|
Halako suertez, non, egun batean san Pablori bezala, berari ere tximistaren antzeko argi batek argitu baitzion adimena! Argitasun hartan Lutero eta Beltzebu ikusi zituen irudi bakar batean,
|
esan
nahi baita Lutero zela Beltzebu eta Beltzebu zela Lutero... eta, hura ikusirik, katoliko egin behar zuela erabaki zuen, eta bere bekatuak lehenbailehen aitortu.
|
|
|
Ordura arte Patxik ez zuen aurrez aurreko borrokarik nahi izan:
|
esan
nahi baita keinurik egiteke entzun behar izan zituela don Esteberen berbakeriak eta sermoiak, haiek guztiak jasangaitz egiten bazitzaizkion ere.
|
|
|
Eta nola pertsonak hala taldeak, nork bere izaera du: bere sentipen eta arrazoi propioak;
|
esan
nahi baita ezen, pertsonak euren nortasuna duten moduan, kolektiboak eurak ere euren ezaugarri zerrenda partikularraren jabe direla eta gorputz autonomo legez ibili daitezkeela. Beraz, abiapuntu konplikatu baten  aurrean gaude:
|
|
2004
|
|
|
Joxemari Sarasuak hartu du ahotan Isabelen izena, eta izenaren azalpenean dagoen hizkuntza biografia honako hauxe dugu: . Isabel irakaslea da Bizkaiko ezkerraldean?
|
esan
nahi baita, euskara mortu batean?, eta euskaraz ematen ditu eskolak. Lehengoan hau aditu genion:
|
|
|
(i) zer da teoria zientifikoa?
|
esan
nahi baita, zein da teoria zientifikoaren egitura, eta (ii) zertarako teoria zientifikoa?
|
|
|
Norinaiki cmozioak beste gogo egocra, seguruago? batzuetara murriztuiz.an dira,
|
esan
nahi baita, jarrera proposizionalctara. Baldarki esanda, norbait maitatzca danorbait hori nahi izatea, etab. Arlo moralean ere horrelako murrizketak bilalz.en dira,, ardura?
|
|
|
Ordu batzuk lehenago bizi izandako gertaera bera zen gutxi gorabehera:
|
esan
nahi baita aita gaizki esaka ari zitzaiola amari, laidoka eta irainka, modu txarrean; amonaren ordez, baina, nik neuk hartu nuen aiztoa eszena hartan, hil ezazu aita, hil ezazu aita...; eta, lepo egitera nindoakion, baina bat batean baloi bat hegan etorri eta hizketan hasi zitzaidan, bere aho txikia rekin:
|
|
|
Gutxi dira, zinez, zirkulua hausteko, edo zirkulutik urruntzeko, tangenteren batetik abiatzen direnak, goiko espazioetan barrena meteorito ezezagun baten bila –ezohiko erantzun baten bila, alegia–, egunerokotasunaren indar grabitazionalari esker jokalariaren ohiko zirkuluak meteoritoa erakarri egingo baitu, azken batean:
|
esan
nahi baita jokalariak nekez hartuko duela, baldintza horietan, inongo arriskurik, meteoritoak azpian harrapa dezakeela jakinda, balantzaren beste aldean poltsikoa eta txaloak nagusi.
|
|
|
Montserraten aita, izan ere, ez zen enologoa, baina bai entomologoa, intsektu eta tximeleta bildumak egiten baitzituen bere txolarteetan:
|
esan
nahi baita hortxe aurki dezakeela nahi duenak aita alaben arteko lotura bat, Montserraten joera esplikatzeko, Montserratenak esplikaziorik baldin badu...
|
|
|
Istantean ohartu nintzen, bai, egoera hartaz, zeren, frantsesez ezer gutxi nekiela, neure soa zorroztu behar izan bainuen, mihiz iristen ez nintzèn lekuetara begiz iritsiko nintzen esperantzan:
|
esan
nahi baita berandu baino lehen ikusi nituela Montseren begiak betzuloetatik irtenak eta aurrean zuèn gizon jakintsuari emanak, Nobel saridunaren hitzek behin eta berriro liluratuko balute bezala.
|
|
|
iraganeko gestioaren ondorioak —Iruñeko Canal 4 edo Canal Gasteizen bezala, non Pretesa sartu aurretik egindako apustuak eta goitik jotako dimentsioak zama handia diren oraindik emaitza kontuetan—; merkatu lokalean sartu eta nabarmentzeko arazoak, baita antenizaziokoak ere, aurretik ondo kokatutako lehiakideen aurrean —Bilbovision eta Canal Bizkaiaren kasuak, zeinek arazoak dituzten ondo kokatuta dauden Telebilbao eta Tele 7ri lehia egiteko—, be rriki egindako ezarpen inbertsioen amortizazioaren pisua —Alava 7, Canal 6, Localia Gipuzkoa... —, edota inbertsioaren helburua ez izatea, epe labur eta ertainean behintzat, errentagarritasuna lortzea, baizik eta taldea merkatu lokaletan estrategikoki kokatzea. Horrek taldeekiko are dependenteagoa egiten du telebistagintza lokala, haien helburu estrategikoen menpekoa,
|
esan
nahi baita erabakiak ez direla hartuko, egiturak ez direla antolatuko, konkurrentzia ez dela ezarriko merkatu lokalaren tamainara, baizik eta taldeen interes eta esanetara. Orain merkatu lokaletan kokatzea da garrantzitsua eta berdintsu samarrada horrek eskatzen dituen inbertsioak; bihar, ikusiko da.
|
|
|
Balioa bera balioetsi egiten baita, etengabe balioetsi ere. Paul Valadierrek zuzen ikusi duenez," balioak —‘animalia balioesleak’ ezarriak— ezin dio balioespenari ihes egin,
|
esan
nahi baita bere esangura ez dela inoiz era argi eta bistako batean agertzen, era guztiz objektibakor batean eta judizio subjektibo orotatik kanpo, alegia" (aip. lib., 26). Zailtasun honek ez gaitu, halere, erlatibismora zertan eraman, baina hermeneutika eta interpretazio lan luze eta neketsu baten beharrean gaudela ohartarazten digu.
|
|
2005
|
|
|
"... Ixtorio batzuek logikaren errepideetan gaindi egindako joy riding saioak iduri dute,
|
esan
nahi baita, inoren autoa harturik ziztu bizian poliziaren ihesi egin ohi diren gisako kurridak. Unzuetaren kasuan, polizia zein den argi dago, baieta autoa nori kendu dion.
|
|
|
Teresak Tomasekin izan zuèn auzian, gainera, argi zegoen zer paper jokatu zuen bakoitzak:
|
esan
nahi baita Emilik hasieratik ulertu zuela Teresaren erabakia, Tomasekin zuèn odol kidetasunaren gainetik. Eta aholkuren bat ere eman zion:
|
|
|
Josta kazetalanak dira hauek eta oroz batean irakaspen dunak, 2 edo 3 orrialdean kokatuak. Zer eta zer sailekoak kontakizun libre agoak dira,
|
esan
nahi baita berriak heda eta jakinarazi beharrak manatzen ez dituztenak: berri mutxituxeak, nonbaiteko gertakarien istorioak nahiz irudi menetik sortuak.
|
|
|
|
esan
nahi baita gazitzen dira.
|
|
2006
|
|
|
" Hala ere, aurkatuak diren merkatuak sailkatu daitezke beraien autonomia mailaren arabera, erabat arau nagusiei menpekotuak direnetik, lege horiek gainditzen dituzteneraino. Hizkuntza zilegitasun baten adierazpena eta, bere bidez, usadioen ezezagupen erabaki batean oinarritutako diskurtsoa eta merkatu nagusiak ezaugarritzen dituen usadioek, ez dute gehiago balio merkatu irikien barruan, proioak zaiokion prezioen formakuntza legeek arauturik baitaude,
|
esan
nahi baita klase menderatuei propioak zaiokien guneetan, sinboliko menderatzaileak baztertuak direla".
|
|
|
Izan ere, argot ak ala frantses ez legitimoak hiru eginbehar ditu: 1) ludikoa, 2) kriptikoa,
|
esan
nahi baita hizkuntza kode bereziak sortzen direla beste pertsonek ez dezaten hizkuntza hori ulertu, eta 3) nortasun funtzioa, hots, hizkuntza, taldearen ezaugarria bilakatzen dela. Hizkuntza merkatu hori eta bertan erabiltzen den hizkuntza, modu bat da eskola porrotari eta haustura sozialari aurre egiteko baita hizkuntza ez zilegia baieztatzeko.
|
|
|
Izan ere, argot ak ala frantses ez legitimoak hiru eginbehar ditu: 1) ludikoa, 2) kriptikoa,
|
esan
nahi baita hizkuntza kode bereziak sortzen direla beste pertsonek ez dezaten hizkuntza hori ulertu, eta 3) nortasun funtzioa, hots, hizkuntza, taldearen ezaugarria bilakatzen dela. razleetariko bat da, batez ere maila soziokultural apaleko jendeetan eta usadio legetimoekin itsututa dauden pertsonetan. Garbizaletasuna hizkuntzaren ikuspegi atzerakoi bati lotua dago non arauei toki garrantzitsuegia ematen zaien.
|
|
|
Bourdieuren aburuz," errealitatean, erralitatearen irudia sartu behar da ala, zehazkiago, irudien gudua buruko irudien baita buruko irudiek erabili nahi dituzten adierazpen sozialak gisa ulertu behar dira". Irudi soziolinguistikoak aldakorrak direla erakusten du, beretzako, hizkuntza, dialektoa edo akzentua, errealitate soziolinguistikoak izateaz gain, buruko irudien errepresentazioak dira,
|
esan
nahi baita ikusmen, estimazio, ezagutza eta ezagupen ekintzak direla. Funtsean, irudi bakoitzak ebaluaketa bat inplikatzen du eta beraz eduki normatibo bat, zeinek irudi baloratzaile baterantz ala besterantz norabidetzen duen.
|
|
|
Berbetan entzungo bazenitu, adausika ari diren txakurrekin oroituko zinateke, hizkuntza erabat basatia baitute: Jainkoari Urcia deitzen diote, Jainkoaren Amari Andrea Maria, ogiari ogui, ardoari ardum, haragiari aragui, arrainari araign, etxeari echea, etxeko jaunari iaona, etxeko andreari andrea, elizari elicera, apaizari belaterra
|
esan
nahi baita pulcra terra, lur ederra?, gariari gari, urari uric, erregeari ereguia, Santiagori Iaona domne Iacue.
|
|
|
Hemen bizitzen geratu eta gotorleku asko eraiki zituzten, gizonezko denak hil, hauen emazteak indarrez harrapatu eurentzat eta hauengandik umeak sorrarazi zituzten, zeintzuei nafarrak deitu baitiete gero atzetikoek eta horregatik non uerus, ez benetakoa? bezala ulertzen da nauarrus, nafarra?,
|
esan
nahi baita benetako ez den jatorritik edo garbia ez den etorkitik sortua. Naddaver izeneko hiri batetik ere hartu zuten hasieran izena nafarrek; hiri hau euren aurreneko eskualdean dago eta San Mateo apostulu ebanjelariak bihurtu zuen jainkoagana bere irakaspenez.
|
|
|
Horien arabera, obligazioa duenak obligazio hori betetzen ez badu, beste alderdiak betetze zehatza eska dezake; dena den, kalte galerak ordaindu dira (Kode Zibilaren 1.101 artikulutik). Alabaina, bigarren zatiak badu hedapen kontratuaren berezitasun bat, eta ikusi da ea babesletza kontratura molda daitekeen ala ez;
|
esan
nahi baita, hedabide/ babestuari ez litzaiokeela kalte ordaina eta laguntza eman, hark beste babesle batekin kontratu osoa edo partziala lortuko balu.
|
|
|
Zunbeltzen jaiotzak ez zituen, berez, gauzak izugarri aldatu;
|
esan
nahi baita Hankapaloren gauetako txolarteak lehengo hartan zirauela eta nire baraualdia lehen baino zorrotzagoa bihurtu zela, bistako arrazoiengatik. Baina une hartan ez zitzaidan gehiegi inporta, gainezka bainuen ilusioaren zakua, gainezka halaber erantzukizun eta egin beharrekoen zerrenda, aita izan den edonork dakien bezala.
|
|
|
Ez behintzat Francisco Romerorena. Kafe soroak ugaldu ziren bitarte horretan, aita Romeroren irrikak beste bide batzuetatik bideratu ziren,
|
esan
nahi baita apaizaren su ebanjelikoak eta apostolatu antsiak politikara bideratu zirela, gizarteko joera atzerakoi eta eskuinekoen aldera bideratu ere.
|
|
|
Zazpi santu horietatik bik beren hiria dute,
|
esan
nahi baita santuen beraien izeneko bi hiri direla Bretainian: San Brieg (Saint Brieuc) eta San Malou (Saint Malo).
|
|
|
Uste izatekoa da, bestalde, ia euskaldun gehienek" oso" bihurtzeko?
|
esan
nahi baita euskaldun" oso", itxaropena dutela.
|
|
|
Kalitatearen bila ere joan behar dugu beraz, ados nago, baina uste dut kalitatearen ehizan, hasiera batean, selektibo samarrak izan behar dugula;
|
esan
nahi baita, kalitatearen izenean euskaldun oro, berri nahiz zahar, errudun eta ezdeus sentiarazi gabe, hizkuntza produkzioaren erdigunean daudenengan jarri behar dugula begirada eta haiei exijitu.
|
|
|
Jakin berria ere plataforma irekia izango da sektarismo guztien gainetik, anitza izango da pentsamendu bakar eta begi bakarrekoetatik aparte; indar bateratzailea; eta autonomoa, kulturaren autonomia berezko balioa delako guretzat. Euskaltzalea izango da noski,
|
esan
nahi baita euskara dela gure aberria.
|
|
|
tituluak gora joan bai baina abiada handiagoan tiradak behera. Eta ondorioz eskaintza editorial gutxiago biztanleriarentzat,
|
esan
nahi baita, balizko irakurle gutxiagorengana iristen direla tituluen aleak. Azalpen bat baino gehiago daudeke hori adierazteko, baina niri interesatzen zaidan kontu bakarra orain zera da, azken batean eskaintza editorialaren murrizketa kuantitatiboa dakarrela horrek.
|
|
|
Jakin berria ere plataforma irekia izango da sektarismo guztien gainetik, anitza izango da pentsamendu bakar eta begi bakarrekoetatik aparte; indar bateratzailea; eta autonomoa, kulturaren autonomia berezko balioa delako guretzat. Euskaltzalea izango da, noski,
|
esan
nahi baita euskara dela gure aberria.
|
|
|
Horrek guztiak sakonki batzen du erlijioa herritartasunarekin eta bizitza publikoarekin,
|
esan
nahi baita, prozeduraz, errituz eta eszenifikazioz beteriko bizitza publikoarekin; handik beherago, handik bihotzerago, hustu egiten zen erlijiotasuna. Helendarrak ez zeukan erlijio sentipen partikularrik, ez zeukan bekatuaren edo erruaren bizipen pertsonalik eguneroko esperientziatik bereizia50.
|
|
|
Sortu ere, Homeroren aurka sortu zen Filosofia arkaikoa deitu duguna, alegia, VI. mendean Jonian garatu zen fisikarien pentsamoldea; kultura homerikoaren aurka,
|
esan
nahi baita, mundu zaharrak partekatzen zuen kultura epiko heroiko osoaren ezaugarri nagusiak ukatuta —maila intelektualean, beti ere, zeren, egiazki, Heladen, oinarrizko pedagogia beti izan zen homerikoa27, alegia, heroikoa—.
|
|
|
Aurretik iradoki dugunez, grekoz areth esaten zaio heroi aristokratikoaren izaeraren oinarri zuzenari, zuzentasuna edo bertutea arstoj kontzeptuari lotzen bazaio, beti ere. Izan ere, beste askotan bezala, etimologia egin behar da adiera horren zentzu osoa doitasunez ulertzeko;
|
esan
nahi baita, areth homerikoak ez duela zerikusirik gaur egungo gizabanako batek bertuteaz uler dezakeenarekin; ez dauka zerikusirik —Sokratesen ostetik— gure artean indartu den zentzu modernoarekin: bertutea ez da neurriarekin, zuzentasun unibertsalarekin eta, azken batean, ongi absolutuarekin adiskidetzen.
|
|
|
Baina Sokratesek Platon esplika dezake, agian,
|
esan
nahi baita, gure mendebalean nagusitu den ikuspegi platonikoa —idealista— Gauden, ordea, Sokratesek oso gutxi esplikatzen duela helendarren kultura heroikoa; gutxi, orobat, Jonian —eta, Italian; eta, oro har, Helade osoan— sortu ziren ideia filosofiko gehienak.
|
|
|
Horrexegatik, zientziaren existentzia enpirikoa ez da gizaki historikoa, baizik paperezko Liburu bat,
|
esan
nahi baita, gauzaki natural bat. Hain zuzen ere, Liburua gizakiek irakurri eta ulertu dute, Liburu izango bada, eta ez paperezko gauzaki huts.
|
|
|
Biharamunean laguna eta biok hemengo edozein banku bulego atrakatzeko giroan itzartu gara,
|
esan
nahi baita filmetako paisaia deritzogula Mariposa izeneko herri honetakoari. Izena nondik datorkion ere jakingarria da.
|
|
2007
|
|
|
EAJren politika eta pentsamendua statu quoarena da,
|
esan
nahi baita: Estatuak markatzen duen mugan bizitzea, ertzeraino joan gabe eta ahal bada ertz hori harago mugitzen saiatzea:
|
|
|
Aldiz, badira, Ibañezek salatzen duenez, matematikaz ezer gutxi dakitela harro harro aldarrikatzen duten pertsonak, ustez kultura handikoak. Letretakoak,
|
esan
nahi baita.
|
|
|
Horren arrazoi nagusia euskarazko irakaskuntzaren hazkundea da, kontutan izanik ipar Euskal Herriko ikasleen %29ak euskara eskolan ikasten duela, murgiltze ala elebidun sistemetan, eta %6ak ikastoletan izena ematen duela. Urtetik urtera, euskara eskoletan lantzen duten ikasleen kopuruak gora egiten du, nahiz eta batez ere sistema elebidunaren mesederako izan,
|
esan
nahi baita elebidun hartzaileen kopurua elebakar euskaldunena baino azkarrago igotzen dela.
|
|
|
Laugarren eta azken udalerri motan,
|
esan
nahi baita Baiona, Angelu eta Biarritze hirietan, euskararen erabilpenak erregularki gora egin du, %1, 5ekoa baita 1997an, %2, 2koa 2001ean eta %3, 4koa 2006ean. Bilakaera ez da hain jarraikia adin taldeen baitan zeren, haurren erabilpen maila antzeko bada, %1, 7tik %2, 5era pasaz, gazteena aldakorragoa da, 1997tik 2001a bitartean %0, 8tik %0, 5era jaisten baita eta geroztik %3, 1era igo delako.
|
|
|
224 Ib., II, 134 Emigratuta ere (baldintza geografiko aldatuetan ere,
|
esan
nahi baita), ingelesek, alemanek, etc., beren aiurria gordetzen dute.
|
|
|
Euskaraz,
|
esan
nahi baita, erdaraz ezagutu baitzuten aski. Euskaraz lehenengo pertsonanidatzitako estreinako nobela Txillardegiren 1957ko Leturiaren egunkari izkutua izan omen da.
|
|
|
Hor dauden adierazleetatik, hots, produktuetatik, edo adieraztekoestilotik abiatuz euskal kultura egiten dugu. Bada, euskal kultura agenda edoondare kapital horrekin identifikatzen da,
|
esan
nahi baita, euskal kultura ondaresinbolikoen bilduma jakin batekin berdintzen da. Euskal kultura hori euskal museoetan topatu ahal dugu.
|
|
|
Borroka egin behar du bereizana ez galtzeko, izaten jarraitzeko. Eta izateari eusteko modurik onena ez da hainzuzen ere, izanari euste hutsa
|
,
esan nahi baita, kultur kapital honen gizarte balioanegoziatzen jarraitu behar denez, diskurtso mailan geratu diren gai zaharrei eustea ezda biderik egokiena bizitzan balio duen zerbait izan behar duen kapitala lortzeko.
|
|
|
Euskarak, euskaraz ekoitzitako kultur unibertsoa
|
esan
nahi baita, ez zuenbenetako Errenazimenturik izan, Europan beste kultur unibertso edo komunitatebezala, eta ez zuen Ilustraziorik izan, Azkoitiako Zalduntxoen ekimen zapuztutikat65 Erromantizismoa ere berandu heldu zen, luzatu eta Modernismoaren txandajan egin zuen. Horrenbestez, Euskal Herriaren modernizazioa ez zen etorri industrien eta arteen langintza filantropikoz, ezta Arrazoi Unibertsala gizaki guztieizabalduz ere, basa industrializazioa eta akulturazioaren bidez baizik.
|
|
|
nork bere gain hartu ere.Aspaldiko elkartasunak eta komunitateak irauli egin dira norbanakoaren hautu etabeharrizanak bere baitan ezarriz. Aro honetan, jendea banaka agertu da Estatuarenaurrean(
|
esan
nahi baita, botere orohartzailearen aurrean). Baina Estatuak ere badubere izana errotzeko beharra, hautazkoa bainoago, naturala edo sakratua agertzeko.Horrexegatik garai honetako legitimazio iturri nagusi legez, komunitate bati egotziahal zitzaion izaera erabili da, hau da, kultura eta kultur batasuna, eta zehazkiago: nazio kultura kultura zaharra omen den kasuan (Frantziar Estatuan, kasurako) edoberri berri omen denean kultura zibila, betiere izaera sakratua edo transzedenteagaltzen ez duena (prozedurari buruzko kultura omen; AEB, kasu).
|
|
|
Herri guztiak berdinak baldin badira beren desberdintasunean,
|
esan
nahi baita desberdinak direlako direla berdinak, eta giza nahiz gizarte askatasunak denentzat desiragarriak eta onuragarriak baldin badira, bada, Herri guztiei dagokie aske izatea.
|
|
|
Ohikoa da arrazoiketaren ariketetan objektu desberdinen arteko erkaketa egitea, biak euren artean alderatzeko, nahiz besteren batekin edo batzuekin alderatzeko. Ariketa horietako batzuk oso dira errealak,
|
esan
nahi baita ezen dagoenaren deskribapen zuzenean oinarritzen direla, eta hori besterik ez dutela gogoan. Eta, beste batzuk, aldiz, hori baino magikoagoak dira; erkaketa metaforikoak dira azken horiek.
|
|
|
1059 Ib., II, 134 Emigratuta ere (baldintza geografiko aldatuetan ere,
|
esan
nahi baita), ingelesek, alemanek, etab., beren aiurria gordetzen dute.
|
|
|
Horren arrazoi nagusia euskarazko irakaskuntzaren hazkundea da, kontuan izanik ipar Euskal Herriko ikasleen %29k euskara eskolan ikasten duela, murgiltze ala elebidun sistemetan, eta %6k ikastoletan izena ematen duela. Urtetik urtera, euskara eskoletan lantzen duten ikasleen kopuruak gora egin du, nahiz eta batez ere sistema elebidunaren mesederako izan,
|
esan
nahi baita elebidun hartzaileen kopurua elebakar euskaldunena baino azkarrago igotzen dela.
|
|
|
1 Euskararen ondorengoetaratzea eta hiztunak sortzea,
|
esan
nahi baita: a) familia, euskara transmititzeko tresna estrategiko gisa berreskuratzea; b) eskolaren bidezko euskararen ondorengoetaratzearen inguruan sentiberatzea; eta d) helduei hizkuntza ikasteko eta hobetzeko aukerak eskainiz, euskalduntze alfabetatzean diharduten eragileen etengabeko prestakuntza eta baliabideak sustatzea.
|
|
|
Halere, matematikaren aurrerapen teorikoa ez zen garatu bere hutsean,
|
esan
nahi baita, ahalegin espekulatzaile hutsez. Aitzitik, izan zituen aplikazio jakinek gararazi zuten matematika:
|
|
2008
|
|
|
Amak, hemezortzi. Ama oso gaztea eta, aita, aldiz, oso zaharra; garai hartako,
|
esan
nahi baita. Lau haur izan zituzten bost urtean.
|
|
|
Hizkuntzaren egoeraren balantzea kontuan hartuz, komunitate euskaldunaren bizindarra ahula izanez, agertzen da botere publikoek, euskal elkarteek eta euskaltzaleek lan asko egiteko dutela, egina izan dena eskasa baita. Bi hizkuntzen arteko desoreka estrukturala dinamikoa da,
|
esan
nahi baita mugikorra eta mugitzen dela.
|
|
|
Hizkuntzaren egoeraren balantzea kontuan hartuz, komunitate euskaldunaren bizindarra ahula izanez, agertzen da botere publikoek, euskal elkarteek eta euskaltzaleek lan asko egiteko dutela, egina izan dena eskasa baita. Bi hizkuntzen arteko desoreka estrukturala dinamikoa da,
|
esan
nahi baita mugikorra eta mugitzen dela. Bi hizkuntzen berezko posizioak betierekoak ez dira.
|
|
|
Horrekin guztiarekin
|
esan
nahi baita ezen ildo propioa bilatu behar duela euskarazko hedabideen sektoreak, ibili gabe beti erdal medioek zer esan eta zer egin.
|
|
|
aita karmeldarrari, elizaren ordezkariari? obedientzia zor zion, berak bazekien hori, baina, horrekin batera, frai Millanen itzala sentitzen zuen aurkako norabidean tiraka, itzal hark Ernestinaren gorputzean gorputz hartu balu bezala;
|
esan
nahi baita Ernestinak bizi zuèn paradoxa erabatekoa zela, zeren argiarekin edo argi iturri batekin aldera zitekeèn elizaren ordezkariak, kapilau berriak, itzal ematen baitzion, estutasuna eta desosegua, eta elizak baztertutako frai Millanen itzalak, aldiz, argia, bakea eta atsedena.
|
|
|
Izeba Ursulak ez zion Bixenteri erantzun, hitzez ez bederen, nahiz eta burua ezker eskuin mugitu eta ezpainetan irri bat marraztu zuen, mugimendu bikoitz hautemangaitz batean;
|
esan
nahi baita keinuz erantzun ziola, hitzetara itzulia horrelakoa izan zitekeèn erantzunean: –Ezetz, Bixente!
|
|
|
atera ere, ur garbi fresko bat bezala ateratzen zitzaion ahotik ume umetatik edoskitako hizkuntza, goitik beherako bidean erraz bezain oparo hedatzen zena eta, bere ibilian, ibai ur handi edo errekasto jostalari bihur zitekeena, ur jauzi edo ur zurrunbilo: hots, esaldi kate distiratsu edo ateraldi zorrotz, birao lotsagabe edo bertso hunkigarri;
|
esan
nahi baita, hamar urte zituenerako, euskarak eta euskarak bakarrik antolatuak behar zituela Beñardok burmuinak, non baitzeutzan adimen irudimenen izatea eta funtzionamendua ahalbidetzen zituztèn nerbio zirkuituak eta bestelako azpiegiturak. Beñardoren neuronak elebakarrak ziren ezinbestean, halakorik esaterik bada?, hamar urtetan garatu eta osatutakoak mila estimuluren eraginpean, gelditzen ez... Gaztelaniarenak, aldiz, bide itsuak ziren Beñardorentzat, ulerkaiztasunaren horman bukatzen zirenak; Beñardok bazekien, bai, mundu haren berri, bazekien bazegoela gutxienez?, baina harresi batek inguratua zuen, eta ez zuen harresi hura baizik ikusten; gaztelaniaren jabe ez zèn heinean mundu itxi bat zen honek eskaintzen ziona:
|
|
|
iritsitako hitz eta kontzeptu ikasi berriak, baita hitzez eta kontzeptuz egituratutako irudikapenak ere:
|
esan
nahi baita euskara beti sartzen zela nola edo hala, uholde bat bezala maiz, gazteleraren mundu jaioberrian, prozesu ia automatiko batean, zeinak Beñardoren arreta desbideratzen baitzuen eta haren kontzentrazioa eragozten, mutilaren baitan halako anabasa bat sortuz?. Hitzen dantzan bizi naiz/ arin arinean;/ pentsatu baino lehen,/ hitza mingainean(?), esan zuen bere bertsoetako batean?, harik eta, hiru aste zeramatzala, maisuak galdetu zion arte:
|
|
|
Azken silaba zerrendan, gainera, ahoskatze arazo bat zuen, ez zen ikasle bakarra?, euskal hotsetatik gaztelaniazkoetarako zubi bidea zeharkaezin gertatu balitzaio bezala:
|
esan
nahi baita, gazteleraz ari zenean ere, euskararen urertzean gelditzen zela beti Beñardo, zzza zzze zzzi zzzo zzzu, ahotik ateratako haize txistukari batek bokalak ahoskatzeari ekin balio bezala, ibaiaren beste aldera egin ezinik, ahaleginak eta bost egin arren, Zzzamora Zzzeledonio zzzivilizzzazzzión zzzozzzobra zzzurriburri, eta berriro Zzzamora?
|
|
|
gero eta gogaikarriagoak egiten zitzaizkiola maisuari: hasieran utzi egiten ziola, alegia, baina gero eta gutxiago barkatzen ziola don Hipolitok;
|
esan
nahi baita Beñardok gero eta gehiago egiten zuela isiltasunera?
|
|
|
begiratu ere, halaxe begiratu zion don Hipolitori, behetik gora, maisuak esaldi hura bota zionean:
|
esan
nahi baita, zegoèn lekuan zegoelako, beheko punturik behekoenean, hantxe kikilduta. Nazario hutsaren pareko sentitu zela une hartan, probabilitate guztiak zituen behinik behin?, bere burua lotsagarri ere ikusterainoko jarreran.
|
|
|
Baina nola ezezkoaren baitan datzan, halaber, baiezkoaren hazia, lehertzeko eta hazteko bere denbora eta bere garaia behar duena, hala, beren harreman berrituen konfiantzazko giroan, haziak bere bidea egin zuen, azkenik:
|
esan
nahi baita baiezko bihurtu zela ezezkoa, okerra zuzen eta akatsa bertute, harik eta egun batean ohartu zen arte gaztelerazko hitzek oztopo handirik gabe egiten zutela burutik mihirako bidea, guztia berez baletorkio bezala eta mintzoari neurria hartzen hasi balitzaio bezala?
|
|
|
Aita sutan zegoen, jakina, eta sua ere lagungarri zuen, ausaz, gaizki eginak kontzientzian sorrarazten ziòn zama errausteko saioan;
|
esan
nahi baita suak erregai gehiago behar zuela, beste hitz batzuk, alegia, errausten hasia guztiz errausteko, eta orduan esan zuen:
|
|
|
Baina aita kalonjea zalantzak hartua zegoen, antza, begien eta eskuen etengabeko mugimenduek halako zerbait aditzera ematen zuten behinik behin?, eta luzaz egon zen pentsatzen? hogei segundo, hogeita hamar, berrogei;
|
esan
nahi baita aita kalonjeak jokoan ikusten zituela, beharbada, bere ospea eta izen ona, baita bere buru estimua ere, arazo hura berak eta berak bakarrik konpontzera zeramana; badirudi, bestalde, arrisku bat ere ikusi zuela afera hartan guztian, zabaldu ere, zabaldu zituen itxuragabeki begiak, halako batean, beldur ezkutu batek bat batean hartu balu bezala?: zer izango zen, izan ere, bere ospeaz eta izen onaz, baldin eta Natalia hiltzen bazen, exorzitatzen zuen bitartean?, zeren, markesa andereak eta doña Normak esan zutenez, Nataliak gaixo gaixo igaro baitzuen gaua, hilzorian ere bai, eta zeren hura ez baitzen exorzismo batek hilen bat eragiten zuèn lehenengo kasua izango, gauzak okerreko bidetik egitekotan.
|
|
|
Beñardok, izan ere, iturbegi hura zuen, etorri handikoa, hitzak eta hitzak gogora zekarzkiona, mintzamenak antolatuak eta senaren galbahetik iragaziak, nornahi arrasta zezakeèn hitz lauzko zurrunbilo bat osatzeko, neurri orotatik at, edo nornahi lilura zezakeèn hitz neurtuzko bertsoa:
|
esan
nahi baita Beñardok noiznahi osatzen zituela bertsoak, edozein objektu, izaki edo edozein gertaeraren aitzakian, mendiko bakardadean zegoenetan batez ere. Mendian ez ezik, baina, etxean ere kantatzen zituen noiz edo noiz, izeba Ursulak?. Orain bai, bota ezak bertsoa, eginbeharrak eginda gero?
|
|
|
Jende multzoa ikusi zuenean, baina, begietatik poza ezabatu, urduri jarri, herritar askok ezagutu eta batzuek eta besteek bero bero agurtzen zuten; Beñardok, baina, biribildu gabeko irri batekin erantzuten zien, hain zituen aurpegiko giharrak zurrunduta?, eta, saioa hasi baino lehen hain adeitsuki agurtu zuèn jendeak berdin agurtuko ote zuen gero, baldin eta saioa potoz poto burutzen bazuen?? beldurrak eragindako urduritasunaren mende hasi zuen saioa; hain urduri zegoen eta hain izu ikara, non lehen hiruzpalau bertsotan arrastaka ibili baitzen, barraskiloa bezain motel, zangoak ez ezik, burua ere dar dar balu bezala;
|
esan
nahi baita Beñardok aski lan izan zuela bere itsasikara mentalarekin, zeinak, lerroak eta errimak zilipurdikatzeaz gain, begien aurrean zuena ez ikustera baitzeraman: mahai gainean zuèn basoerdia, adibidez, tabernariak zerbitzatu ziona?. Bertsoa osatzeko, ardoa sagardoa baino hobe?
|
|
|
Biak ere aski txispatuta zeuden ordurako:
|
esan
nahi baita baldarxeago aritu zirela, beharbada, baina baita ausartago eta lotsagabeago ere ordainean, arratsaldeko saioan. Azkenean, agur bertsoa esan, zutitu?
|
|
|
Jaitsi zen zalditik, begiratu zizkion hankak, eta ohartu zenean ezen atzeko hanketako bati ferra falta zitzaiola, baita hanka azpian odol arrasto bat zuela ere, oroitu ere, oroitu zuen, beharbada, une hartan, bizpahiru legoa lehenago aurkitutako paraje legartsu batean zaldiak izandako irristada, ia ia zaldizkoa zaldi gainetik bota zuena?, arrebaren komentura joatea erabaki zuen. Gizonak bazuen joera bat, besteengandik nabarmentzen zuena;
|
esan
nahi baita hitz bakar batek laburbil zezakeela haren izaera: arauzaletasuna, arauzalekeriatzat ere har zitekeena?
|
|
|
Memento hartan, beraz, Nataliak soslaiz zuen Natividad;
|
esan
nahi baita ahizparen aurpegi erdia ikusten zuela, aurpegi osoa ere bai, irudimen ariketa xinple baten bidez, aski baitzuen hartarako simetri arauak. Natividadek aurpegi perfektua zuen?
|
|
|
sakrifizioa? baina ez erabatekoa, beharbada, sakrifikizioak berarekin ekarri ohi duen sariari uko egiten dion sakrifizioa da sakrifizio perfektua?, neurri batekoa baizik;
|
esan
nahi baita Nataliak sakrifizioa zuela buruan, bai, baina baita sakrifizio hari atera ziezaiokeèn etekina ere, pentsatzen baitzuen, oso litekeena da behintzat, ezen, Natividaden gaixoaldian sakrifikatzen bazen, ahizparen menera jarriz, honek noizbait agertu ziola bere esker ona modu batean edo bestean, ñabardurak ñabardura.
|
|
|
ahizpen eta ahizpen arteko auziaren errealitatea, alde batetik, eta markesa anderearena, bestetik. Markesa anderearen jarrerak, izan ere, mundutasunaren eta espiritualitatearen arteko oreka nolabaiteko batean oinarritua zegoenak, erabat egin zuen alde batera, Guadabrezorako bidaia egin zuenetik;
|
esan
nahi baita markesa anderearen buruan ez zegoela gai monografiko bat baizik, hiru ardatz zituena: Ama Birjina, Ama Birjina eta Ama Birjina.
|
|
|
Gerardo eta Nataliaren arteko harremanek, ondorioz, ez zuten harean idatzitako letrek baino sendotasun handiagorik, halako moduan, non harrizko erakusgarri bat behar baitzuten, amoranteek bertan graba zitzaketèn hitzak?. Zin degizut ezen leial izango natzaizula, bai osasunean eta bai gaixotasunean ere, heriotzak bana gaitzan arte??? lehen olatuak eraman ez zitzan;
|
esan
nahi baita urrezko eraztun bi behar zituztela, denborak ere nekez ezabatuko zituèn bi izenekin grabatuta: Gerardo eta Natalia, Natalia eta Gerardo.
|
|
|
Bi amets haiek, jakina, porrot egindako bere ametsaren proiekzioak ziren:
|
esan
nahi baita markesa andereak ongi ezkonduta nahi zituela bere bi alabak, beren mailako gizon zintzo aberats banarekin; gertatuak gertatuta gero, ordea, garbi baino garbiago finkatua behar zuen markesa andereak, halaber, bere balio eskalako baliorik baliozkoena, balizko senargaien zintzotasuna neurtzeko orduan: haien emaztegaiarekiko leialtasuna; eta mariazaleak baziren, hobeto, noski?
|
|
|
Baina eta amak behar beharrezkoa zuen informazioa aurrera egiteko:
|
esan
nahi baita zernahi egiteko prest zegoela, egoera bortxatzeko prest ere bai. Eta orduan, arazoari errotik heltzen ziola, esan zuen:
|
|
|
Natividadek egin zituèn etengabeko keinuengatik, betilunetik betargira eta betargitik betilunera?, edonork aitortuko zuen amaren hitzek ezustez ezuste eraman zutela:
|
esan
nahi baita, lehenbailehen ezkondu nahi duela esan dit, esan zuenean, alaba itota bezala geratu zela;, oso gaizki iruditu zait?
|
|
|
erostera eraman zuena, baita otoiztegiko aurrealdeko horman ipintzera ere, hartu ere, har zitekeen otoiztegiko erretaulatzat koadro handi hura?, bere gustuko espazio abegikor bat sortzeko, nora noiznahi sartzen baitzen, hiru agurmaria errezatzera:
|
esan
nahi baita markesa andereak burmuinetan sartua behar zuela zeruko erreginaren irudi bikain hura, inkontzientearen beheko geruzarik behekoenean, agian?, halako moldez, non irudi hark eskaintzen baitzion, beharbada, berak, markesa andereak, behar zuèn zuribide morala, janzten zen bezala janzteko, tulak eta organdiak, errubiak eta esmeraldak?, bai eguneroko bizimoduan eta bai festetan ere, zetazko eta urre finezko jantziez janzten ote ziren Ama Birjina eta santa guztiak zeruko festa betierekoan, lepotik diamante bat zintzilik??, bere buruari galderarik egin gabe eta bere jokabidean kontraesanik sortu gabe, begiek ikusia. Ama Birjina eder hura, kristau emakumezkoen imitagarri?
|
|
|
Izebaren ateraldiak irri nabarmen bat eragin zion Nazariori; txantxara jo beharrean, ordea, bizpahiru segundoren buruan irria desegin eta pentsakor jarri zen;
|
esan
nahi baita Nazarioren adimenak beste leku batera egin zuela jauzi; honek, izan ere, gogoan behar zuen, edo gogoan zuen, zehatzago, eszenaren nondik norakoak ez du beste irtenbiderik eskaintzen?, nola behin batean, Dobaingo fabrikara lehen aldiz egin zuèn egunean doi, izebak fardel bat prestatu zion, baita nola berak. Nazariok?
|
|
|
Jarraian, baina, besoak jaitsi ahala goratu zituen berriro, begiak zeruan josi eta bisaian irri ezin zabalago bat marrazten zuen bitartean:
|
esan
nahi baita Nazariori, hasperen aharrausiek eragin ziotèn etenaren ondotik, beste zerbait etorri zitzaiola burura, Mateo Sukunzak Parisera urte pare bat lehenago egin zuèn bidaia gogoangarri hura ausaz, berarekin lanean hasi zèn garaian.
|
|
|
alde batetik, bere iraganaren nolabaiteko kritika zelako, eta bestetik, galdera bera inmoralitate hutsa iruditzen zitzaiolako, are gehiago bere buruari kastitate botoa, senarrarekin hautsi zuèn egun berean doi? ezarri zionetik, Ama Birjina txit garbiaren gero eta antzekoago izateko saioan;
|
esan
nahi baita galdera burura etorri orduko uxatu nahi izan zuela markesa andereak; alferrik, uxatu orduko itzultzen baitzitzaion, obsesioa zurrunbilo baten begia da, galdera marka guztiak begiaren begi bistan biraka jartzen dituena?, harik eta ohartu zen arte, oharkabean ohartu ere, jokabide hura betikoa zuelako, baita oroimenaren kodean erregistratua zuelako ere, ondorioz?... hatzaren mugimendu batek erabaki zezakeela auzia, erruduntasun zama bere baitatik kolpetik kenduz:
|
|
|
da, kalonje jaunaren balizko espermatozoide adimendun batek ere halatsu pentsatuko zuen, beharbada, buztan mugimendu elektrikoek pentsamendua eragotzi ezean? testuaren irakurketak halako kilika atsegin bat eragingo ziola gorputzean, gizona ar ezin iletsuago bat zen, azken batean, bere artasunean kitzikatua sentitu behar zuena, nola edo hala?, berandu gabe desatsegin bihurtu zitzaiona, haragizko plazerari, denik txikienari ere, leku ematea bekatutzat zuenez gero;
|
esan
nahi baita testua jakin minez irakurtzen hasi zela kalonje jauna, harik eta amorrua jakin minari gailendu eta lehen baino ere amorruago bihurtu zitzaion arte, karta, azkenean, mila puskatan hausteraino:
|