|
2000
|
|
|
Gertakizun odoltsu eta mingarrietatik astebetera, dena
|
esana
dagoen inpresioa du norberak, film errepikakorraren gainean aritzearen sentsazio aspergarri eta amorrugarria hedatzen da han eta hemen, gero eta sakonago. Baina dena ez da berdin, inorentzat, eta bereziki hildakoen familientzat; areago ia urte eta erdiko ETAren su etenak eta Lizarra Garaziko Adierazpenak sortu zuten prozesu politiko berriaren ondoren.
|
|
|
Dena
|
esana
dagoen irudipen horri aurre eginez, euskal aktore desberdinek eta herritarrok oro har, gertakizun eta jarrera bakoitzak dituzten eragin guztiak aztertu beharra dago, eta horren arabera epaitu eta jokatu. Atentatu honek 1998ko irailean hasitako prozesuan nola eragiten duen aztertu, abertzaleen arteko harremanean, herritarron elkarbizitzan, abertzaletasunean orobat, ezker abertzalean...
|
|
|
|
Esanda
daude, nire ustez, esan beharrekoak, potoloenak bai bederen, Espainiako gobernuak testu liburuen deskontu librea indarrean jartzeko uda aurretik hartu zuen erabakiari buruz. Laburbiltze aldera, bi multzo nagusitara ekar daitezke orain arte erabilitako argudio sendoenak:
|
|
|
Nik uste dut lau funtzio horiek ezin ditzazkeela poesiak bete, hizkuntzak bete, hizkuntzaren beraren kontrako borroka egin gabe. Hizkuntzak informazio mailan esan daitekeen guztia kodifikatuta dauka, baina bide kodifikatu horietatik ezin dugu esan lehendik
|
esanda
dagoena baino. Neurri horretan, hizkuntzari esanarazi behar zaio dezakeena eta ez dezakeena, eta nik hala ulertzen ditut Maria Zambranoren hitz horiek, eta horregatik gustatzen zaizkit hainbeste.
|
|
|
Gabriel Arestiren zenbait poema ikur bihurtu da denontzat, haren hizkuntza ereduak hurrengo belaunaldiak eta euskara bera markatu zituen, bere adimen kementsuak obra mugarri eta zabala utzi digu.
|
Esatea
dago, ahoberokerietan erortzeko arrisku handirik gabe, literaturari eskaini ziola bere bizia," Harri eta Herri" zela.
|
|
|
Izan ere, bazter guztietara zabaldu zen epaiketa bidegabe haren berria. Eta hanka sartzeko arriskurik batere gabe
|
esatea
zegoen gure aldizkariak baieztatzen zuena: " Nornaik ba daki zergatik gertatu den ori, zerk banatuarazi duan mundura Burgosen izena".
|
|
|
" Hizkuntzak informazio mailan esan daitekeen guztia kodifikatuta dauka, baina bide kodifikatu horietatik ezin dugu esan lehendik
|
esanda
dagoena baino. Hizkuntzari esanarazi behar zaio dezakeena eta ez dezakeena".
|
|
|
" Zentzu honetan Sarrionandiaren poesia metaliteratura da, literaturari buruzko literatura, euskaraz egindako collagea. Sarrionandiarentzat dena
|
esanda
dago, geratzen dena beste era batetan esatea da eta horrela bere poesia zertxobait manierista da. Liburuan agertzen den hitzaurrea Joseph Conrad-i egindako omenaldia da:
|
|
|
Teknologia eztabaidagarrien inguruan aditu, ofizial? ugari azaltzen da, etakomunikazio hedabide guztiak haien
|
esanetara
daude.
|
|
|
|
Esana
dago, bada, harro hasi zela Armando Bonilla aitorpenekin, Deere jaunari apustu egin nahian bezala, mesfidati. Lehen lehenik esan zuen misiolari joan zela Afrikara, misio hauetan bere espiritu herratua, jipoitua, altxatuko zuen esperantzan.
|
|
|
|
Esana
dagoen bezala, Caterpilar anderea irribarretsu hurbildu zitzaidan, haren mihi gorria nire belarri bateko gingiletik beste belarrikora dantzatuz, halako joko libidinoso batean, titi lerden, titi puztu. Uste onean zebilen, hala konkistatuko ninduela pentsa  tzen bazuen!
|
|
|
Uste dut
|
esana
dagoela eta esana ez badago, birritan esana uztea ez da kalterako izango ni T. ko liburuzaina naizela, eta horrez gain baina betiere bigarren mailako jardun gisa, hainbat liburu argitaratzeko ausardia lotsagabea izan dudala, horrek, noski, nire buruari idazle izendatzeko eskubidea ematen ez didala badakidan arren. Banitatearen izana arintzearren, bat edo bat aipatzeari egoki deritzot:
|
|
|
Tximinoena, aldiz, hobe dut ez adieraztea. Irudimen sukartsuenak ere ez luke lizunkeria laurdenik ere irudikatzerik izango (eta uste dut horrekin nahikoa
|
esanda
dagoela). Baina, tira, salbuespenak salbuespen, jendea ongi portatu zela esan behar, eta ez da horixe meritu eskasa ikusi ziren gordinkeriak ikusi eta gero.
|
|
|
Ez diot minik egin gura", errepikatzen zidan larrusendo hark, niri minik eragin ez balit bezala). Hurrengo egunetan, berak ez zuen gaia berriro ere hizpidera ekarri nahi izan, esan beharrekoa
|
esana
zegoela adierazten zidan, maite ninduela errepikatzearekin batera. Eta harrezkero noraezean ibiltzen hasi nintzen, bakarrik, nahiz eta Teresaren laguntasuna ezinbestekoa gertatu zitzaidan:
|
|
|
Rakel neska xarmanta dela, bakarrik dagoela eta erokeria litzatekeela aukera hau alferrikaltzea, osterantzean bera plazer handiz arduratuko dela marrubizko izozki horrekikoak egiten (sic). Ez dakit hori esan behar nizun, baina dagoeneko
|
esanda
dago. Framingham en, Bostonetik hogeitaka kilometrora, arratsaldeko hirurak eta laurden.
|
|
|
Poesia sozialari bezala poesia existentzialari uko eginez eta sentimentalismoari bezala baikortasunari bizkar emanda, jardun poetikoari berari buruzko jarrera berri bat zekarren Etiopiak: poeta ez da mintzo lehen pertsonan, sentimenduak gorde edo intelektualizatu egiten ditu inozotasuna ekiditearren; inguruarekiko behakoa urruna du, ez ordea insolidarioa, maite ditu baztertuak eta derrotatuak;" dena
|
esana
balego bezalako" zuhurtzia hotzak ez darama isiltasunera, baizik eta egunkarietako, liburuetako eta filmeetako erreferentziak ekartzera ingurua deskribatu eta ulertzeko collagearen teknikaz, gure oroimen kolektiboa aberastu eta osatzeko. Liburu hartan, mendeetako gai eta paisaia tradizionalak behingoz utzita gure literaturak konkistatu nahi zuen" kalea" edo" hiria" baino, mundua da oparitzen zaiguna.
|
|
|
Hori dela eta, oker ez banago, zuk zeuk esan nahi duzunari buruz pilo bat esango du nire liburuak. Baina agian ez duzu ikusiko
|
esanda
dagoela liburu honetan. Beraz, orain hitzaurrea eta bukaera irakurtzeko gomendatuko dizut, besterik ez, haiek baitira liburuaren zentzuaren adierazpenik zuzenena.
|
|
|
Ez zuten hitzik esan. Dena
|
esanda
zegoen. Eli ja bereizten ari zen.
|
|
2001
|
|
|
Baina agian egoera on honen azpian dagoena gure ahuldadea besterik ez da, komunitate txikia izatearen ondorioa eta, beraz, guztion beharra izatearena. Hots, gehigarriak, irratsaioak, iritzi artikuluak eta gure produkzio, gero eta zabalago, hau osatzeko dugun beharra... eta ez
|
diotenaz
dagoen benetako interesa. Presentzia baino gehiago presentzia horrek sorrarazten duen eztabaida, debatea, baita interesgarriena.
|
|
|
Alabaina, Scherezadek bere burua salbatzen badu ere, Malone eta Ene Jesus eko protagonistek ezin dute: istorioak ez dira sortzen, guztia
|
esanda
dago.
|
|
|
Aitormena diot, lehenengo pertsona narratiboan taiututako nobela hau, ezer baldin bada, aitortza delako. ...nak, eta hala frogatuko lukete testu barneko irakurleari (terminologia kritikoan narratario deritzonari) etengabe egiten zaizkion erreferentziek, hala nola," ez dakit diferentzia ulertzen den" (105)," eman dezagun" (108)," honezkero mila aldiz esango nuen" (108)," petrila ezagutzen ez duenarentzat diot hau" (133)," esan dudan posturan" (226),"
|
esana
nagoela uste dut" (272)... bezelakoek.
|
|
|
M. Guelbenzu, L. Goytisolo,...) krisialdi poetiko berrian murgildu zuen literatura. Ordutik aurrera gailentzen joango den intrigaranzko itzulerak, esandako guztia
|
esanda
dagoela jakin arren, bergogoratu egin behar egin dela iragarriko digu. U. Eco ren adibide barregarria gogoratuz, posmodernitatea pertsona bati" maite zaitut" esan nahi diozunean" Corin Telladok esango lukeen moduan, maite zaitut" esan behar izatea da.
|
|
|
Esan dugun modura, Victoria helgaitza da Juan Martinentzat, emakume kultua, azkarra, eta pintaezina. Baieztapen honen oinarrian, William Morris margolari prerrafaelitak bere emazte zen Jane Burden Morris-i
|
esandakoa
dago: " Ez dakit zu pintatzen, baina maite zaitut" (145).
|
|
|
Ikuspuntua aldatu behar da horrelako nobela bat irakurtzean, nobelak esplizituki eskaintzen digunaz gain,
|
esateke
dagoenaz jabetzen lagunduko digun ikuspuntua erabiliz17 Beraz, ondoren datozen ohar hauek nobela honen edukia osatzen duten zenbait elementu eta sinboloren azalpena proposatzearekin batera, bertan, euskal nobela" fragmentarioena" den honetan, irakurleari eskaintzen zaizkion hutsune horiek betetzeko abiapuntu izan nahiko lukete.
|
|
|
" dena
|
esanda
dago eta zer akigarria den errepikatzea.
|
|
|
" Nahiago nizuke izkiriatu gutuna hitzik gabekoa: dena
|
esanda
dago eta zer akigarri den errepikatzea, batez ere hitzek esan nahi dutena geroago eta gutiago denean" (P, 215)
|
|
|
Behin eta berriro begiratzen dio, zerbaiten bila balebil bezala. TOMAS ANGELAk zer
|
esango
dago.
|
|
|
era dialektikoan, baina alderdi didaktikoari emanezlehentasuna.
|
Esanda
dago 3.1 puntuan.
|
|
|
krisialdi poetiko berrian murgildu zuen literatura. Ordutik aurrera gailenduz joan den intrigaranzkoitzulerak, esandako guztia
|
esanda
dagoela jakin arren, birgogoratu egin behar egindela iragarriko digu. U. Eco ren adibide barregarria gogoratuz, potsmodernitateapertsona bati, maite zaitut?
|
|
|
Bada, Sarrionandiak irakurleen artean bezala idazleen artean ere harrera etaeragin sakona izan duela
|
esaterik
badago, alegia, erreferentzia bihurtu zela belaunaldi oso batentzat. Beraren hizkera eredugarri gertatu zitzaion askori, eta berarentestuak, literaturaren unibertsoan barneratzeko makulu3 Harago joanda, Sarrionandiak agertutako literatur planteamendua (IGBko lehen poeman kasu,. Bitakorakaiera?
|
|
|
izugarria da testuartekotasuna, besarkaezina askotan. Beraren testuek gaitasun literario sakoneko irakurleaeskatzen dutela
|
esaterik
badago, beraz.
|
|
|
Bi hitzetan, aurreko mendean jaio eta mende honekinbatera indartuz joan den literatur kontzepzioa, lehenxeago ere aipatu duguna. B.Atxagak behin baino gehiagotan azaldu duenez (Obabakoak eta Groenlandiakolezioa lanen barruan, esaterako), erromantikoengandik zetorren originaltasunareneta jenialtasunaren kontzepzioei aurre egingo zaie teknikaren garrantzia onartuzeta originalak izateko pretentsioa alboratuz, dena
|
esanda
baitago, bai Asteasukoidazleak bai lurretakoak maiz gogorarazi dutenez (are gehiago, dena esandadagoela ere esanda dago jada Sarrionandiak Hitzen ondoezako. Orijinaltasuna, hitz sarreran iradoki legez).
|
|
|
Bi hitzetan, aurreko mendean jaio eta mende honekinbatera indartuz joan den literatur kontzepzioa, lehenxeago ere aipatu duguna. ...B.Atxagak behin baino gehiagotan azaldu duenez (Obabakoak eta Groenlandiakolezioa lanen barruan, esaterako), erromantikoengandik zetorren originaltasunareneta jenialtasunaren kontzepzioei aurre egingo zaie teknikaren garrantzia onartuzeta originalak izateko pretentsioa alboratuz, dena esanda baitago, bai Asteasukoidazleak bai lurretakoak maiz gogorarazi dutenez (are gehiago, dena esandadagoela ere
|
esanda
dago jada Sarrionandiak Hitzen ondoezako. Orijinaltasuna, hitz sarreran iradoki legez).
|
|
|
Horregatik, gerorako proposamena izan daiteke euskaltestuinguruan ere beharrezkoak izan daitezkeen azpilaginak bereizi etaaztertzea, helburu ezberdinen arabera behintzat, gutxienez euskararen normalizazioan plangintzek eragina izan dezaten. Jadanik
|
esanda
dago hori, aipatutako bi tesietan; ez bakarrik esan, baizik eta azpipopulazioak, azpilaginak, edo populazio tipologiak zeintzuk izan daitezkeen ere, enpirikokilortu eta proposatzen dira (Arratibel, 1999; Garcia, 2000), gerorako ikerketa lan hori erraztuz.
|
|
|
Sar gaitezen beste auzi batean. Hau ere lehen
|
esana
dago baina ez dut uste kalterik egingo duenik berriz esateak. Euskal literatura diogunean, ikaragarrizko nahas mahas bat datorkigu gogora.
|
|
|
Lana gaitza da eta ez genituzke eragozpenak gutietsi behar. Bata, politikaren tentazioa da, oso gogoko ez dudan Valmasedar baten
|
esanari
banagokio, Â politika ez baita ahalguztiduna, alde batetik, eta irakaskuntza ere politika baita, bestetik. Bestea, euskaraz adieraz daitekeena (baina erdaraz ez hain errazki), erdal euskaldunena da edo, nahiago bada, erdaldun euskaltzaleena.
|
|
|
Gramatika aldetik, nolanahi ere, ongi baino hobeki gabiltza. Badakigu, behintzat, geniezazkizuekeen esaten, baldin ederki
|
esana
badago. Baita ere, gainera, topikoa bihurtu da (ze arraio bihurtu ote da" topiko" hori?) eta bi penike bakoitzeko, harako zahar elbarrituek bina esango luketenaren ordainetan.
|
|
|
Jendeak nahi duena ematen omen zaio hemen jendeari. Hobeki
|
esana
legoke, apika, eman nahi diotena eskatzen ohitu dutela jendea.
|
|
|
Titulua baztertu dut.
|
Esana
dago, ordea, non eta zein orrialdetan irakur daitekeen.
|
|
|
Aitzitik, hasieran eta geroago ere bai, bere gisa eta bere kabuz ibili zen luzaroan, giroari entzungor eginik. Bere bidetik abiatu nahi zuen eta bere buruaren jabe izan, gizona izan daitekeen neurrian, ez inoren
|
esanera
egon. Hizkuntzari dagokion aldetik, berriz, ez zen  berrizale âorduko zenbaitek nahi zuketen adina ez, behinik behinâ, zaharzale baizik:
|
|
|
Aspaldidanik
|
esana
dago, eta itxuraz esana, esate baterako, ez dela inor gauza izango gaurko hizkuntza batean, eta gurea gaurko hizkuntza berrietako bat da, zorionez. Lauda, Sion, Salvatorem zehazkiro emateko neurri berean.
|
|
|
Ez naiz nor, gainera, Txillidaz artista den aldetik mintzatzeko, ez bainuke neurekiko gozamenaren lekukotasuna baizik eskainiko. Sail horretan ez naiz miresle isil bat besterik, eta besteren, hangoen eta hemengoen,
|
esanera
nago. Gizona ere hor dugu, ordea, eta gizonaren gizalegea aipatu nahi nuke.
|
|
|
eta Mendibururen lanez, zahar eta berriez1, esatekoak
|
esanak
daudelakoan, goraxeagotik hartuko nuke nik gaia hemen mintzatu behar dudanez gero pixkaren bat bederen. Eta Mendiburu baino gorago, eta beste orduko eta geroko beste hainbeste baino gorago orobat, Aita Manuel Larramendi daukagu, euskal gaietan.
|
|
|
Pozik gaude, berriro ere esango dut, Txillardegi euskal soro meharrean ari zaigulako. Eta orain, inor ez banaiz ere, ongi etorria egin nahi nioke buru langile edo direlakoen sail nardatu honetara, nahiz ongi etorria baino gaizki etorria zuzenago
|
esana
legokeen. Mintzatu berriak dira Donostiako egunerokoetan horrelakoek gure artean maiz jasotzen dituzten zehar begiratu eta susmo txarrez.
|
|
|
Liburuxka hauxe dugu, gainera, iturbururik ugariena egilea barrendik ezagutzeko, gizonak ezagutu behar diren bezala, ez azaletik. Elizgizona zela
|
esana
dago, baina Trento aurretikako elizgizon euskalduna, munduko bide malkarrak, haragiaren nahigabe atseginak ezagutzen zituena eta, ezagutzeaz gain, estalki arinez âeta batere estalkirik gabe zenbait aldizâ agertzeko debekurik ez gupidarik ez zuena. Munduaren begietan hori baino larriago den bekatua egin zuela ere esan da:
|
|
|
Bestela badirudi ere, inoiz baino begirago egon behar genuke orain aldi igaroari, etorkizunaz atzendu gabe noski eta etorkizunaren zain gaudelako, hain justu. Besteak beste, lehen egin izan dena egina dago, nahiz gaizki egina iruditu guri; lehen esana
|
esana
dago, oker esana dagoela baderitzagu ere. Ez gaitezen beti, hainbeste aldiz egin dugunez âeta lehengora nator berriz, predikari gogaikarriaren antzeraâ, huts hutsetik abia:
|
|
|
Bestela badirudi ere, inoiz baino begirago egon behar genuke orain aldi igaroari, etorkizunaz atzendu gabe noski eta etorkizunaren zain gaudelako, hain justu. Besteak beste, lehen egin izan dena egina dago, nahiz gaizki egina iruditu guri; lehen esana esana dago, oker
|
esana
dagoela baderitzagu ere. Ez gaitezen beti, hainbeste aldiz egin dugunez âeta lehengora nator berriz, predikari gogaikarriaren antzeraâ, huts hutsetik abia:
|
|
|
Horretaz gainera, uir fortis ere izan behar du, inguruan ikusten duen egoerak horrela agintzen duenean. Hitzak esan ziren,
|
esanak
daude, eta ez ditu noski haizeak berehalakoan eramango. Izango da gure artean ere bakoitzari  berea, urteen buruan bederen, aitortuko dion joera.
|
|
|
Ez du lotsaizunik, beste eginkizunik gabe, Salamancatik etorri zenak6 Lotsaizuna lotsaizunik inork baldin badu, Euskal Herrian zegoelarik agertu ez edo mintzatu ez zenak du, soil soilik. Hori, nik uste, behar bezain argiro
|
esana
dago Satrustegiren ahoz.
|
|
|
euskal soro meharrean ari zaigulako. Eta orain, inor ez banaiz ere, ongi etorria egin nahi nioke buru langile edo direlakoen sail nardatu honetara, nahiz ongi etorria baino gaizki etorria zuzenago
|
esana
legokeen. Mintzatu berriak dira Donostiako egunerokoetan horrelakoek gure artean maiz jasotzen dituzten zehar begiratu eta susmo txarrez.
|
|
|
Ameskaitzetan edo ikusiko zuen horrelako zerbait, ilargitarren herrian beharbada. Landuagoa bada, irakurriko zuen egunkariren batean badela alderdirik besteren
|
esanera
dauden zenbait erresuma ahuletan: USAn, esaterako.
|
|
|
Honenbestez
|
esana
dago, noski, ez naizela aurrerazaleegia, baizik eta atzerazale (ez ote da izan de Gaulle aipatzea nahikoa?), geldizale edo astiro ibilzale horietakoa. Leku onean ote daude, ordea, gure aurrerazaleak ere Europaren bihotzean zer gertatzen den jakiteko?
|
|
|
Ahulegia da, gainera, arma jaurtigai gisa politikan erabiltzeko. Hau guzti hau ondo
|
esanda
dago, eta nahikoaargumentu bada. Baina iruditzen zait, ez dakit zergatik, alferrik samar dela egungo politikaren zurrunbiloan.
|
|
|
" Honetan datza karaktere moralaren balioa, konparaziorik gabe garaiena dena: ongia egiten duela ez joerek eraginda, beharrak baizik" 82 Maitatzea ere legearen
|
esanera
egotea delako omen da ona, legeak justifikatzen omen du maitatzea. Maitatzea legeari dario, Kanten filosofian83 Maitatzea legearen menpeko!
|
|
|
Ez adimena, kontzientzia baizik. Kontzientziaren
|
esanera
egon behar dugula esatea, egia honen aitormen argia da: gure barrengo barrenean gogoko zaiguna —bazaigu— egia, ona, ederra dela, onaren maitale garela, onaren bila dihardugula.
|
|
|
– Pablok eta Juliak hitaz esandakoa nahikoa diat esku onetan gaudela jakiteko –eskua jaiduraz astintzen zidan; berarengandik nire sudurrera emaro iritsi zitzaidan kolonia usaina, berari buruz hartutako lehenengo iritziaren arintasuna gogorarazi zidan– Jokin nauk, espedizioan mediku eta laguntzaile ibilitakoa. Jakintzak edozertarako ere hire
|
esanetara
nagoela.
|
|
2002
|
|
|
Proiektu honek ez zuen protesta larriegirik sortu, ez behintzat Leitzarango autobia egiterakoan izan zirenaren parekorik. Arazoak arazo, oro har autobidea ondo hartua izan zela
|
esatea
legoke, batik bat gidarien aldetik. Izan ere, ordura arte, Bilbo eta Donostia oso urrun zeuden.
|
|
|
Ñabardura bat. Iruñerriarekin konparatuta, ez dakit
|
esaterik
dagoen euskal komunitaterik ez dagoela. Neurketaren datuak hor daude, eta komunitate ahul eta sakabanatua izango da, baina komunitate hori egon badago.
|
|
|
Marmitakoa, baina, preziatua eta famatua, besteak beste, azken urteotako txapelketek egin dute. Garai bateko arrantzaleak marmitakoa jateaz aspertzen omen ziren eta, aukeran, izurdea ere estimatzen zutela
|
dioena
badago. Horrela kontatzen du behintzat Endaika arraun elkarteko lehendakariak.
|
|
|
Zilbor hestea eten eta bide. iniziatiko propioari ekin behar dioeuskarak unibertsitatean. Aparta gaitezen;
|
esanda
dago: aparta gaitezen.Hizkuntzen konbibentziak ez du eskatzen leku fisiko berean bizi beharrik.
|
|
|
Gizartearen birkontestualizazio semantikoak sortzen du gure arreta.
|
Esanda
dagoenez, inguruaren narratiba izateaz gain, albisteak politika egiteko erreminta ere badira. Zaila da gertaera bat albiste zelan bilakatzen den jakitea, baldin eta horren argitaratzeak ekar dezakeen onura politiko edo soziala kontuan hartzen ez badugu.
|
|
|
Telebistak eskaintzen duen erreportaje batean, esate baterako, pertsona bat ikusten dugu lehergailu bat soinean daramala polizia dotazio baten kontra abiatzen, eta bere autoinmolazioaz akabatu egiten ditu. Hori hor dago, ikusi egiten dugu, ezin
|
esan
egon ez denik. Irudiaren arazoa da, agian, faktua deskontestualizatzen duela, ez dituela erakusten sabotaje hori burutzearen azpian dauden historia, arrazoia eta konbentzimendua; ezta autoinmolazioa, ekintza moduan, zelan ulertzen den, praktikatua izan den gizartean (ez da berdin ulertzen ekintza mota hori Ekialdean edo Mendebaldean).
|
|
|
* France Presse: Frantziako Asanblada Nazionalaren
|
esanetara
dagoena.
|
|
|
Testu bat interpretatzea testu horren barne koherentzia bilatzea da. Koherentziak bere muga linguistikoak eta sozialak ditu; agian, muga horiek ez dira oso argiak, baina, modu tazitoan, esan barik ere
|
esanda
daude. Horretaz, hona hemen U. Eco k inoiz emandako adibide ilustratzaile bat:
|
|
|
zuei ere
|
esanda
dago: bi aldeentzako eskaintzen ditugu armak;
|
|
|
Eskino ez da bart afaritik itzuli, ez eta bere bila joan diren esklaboetako bat ere. Jakina, ondo
|
esanda
dago baten bat nonbaitera joan edo nonbait luzatuz gero hobe dela hartaz emazte haserretuak pentsatzen duena egia izatea, eta ez guraso onberek irudikatzen dutena. Berandu bazabiltza, zure emazteak pentsatuko du edo maitemindurik zarela, edo norbait zurekin maitemindu dela, edo edanean diharduzula, ondo baino hobeto bizi zarela eta zuri ondo doakizula dena, berari ordea, soilik berari, dena gaizki.
|
|
|
Baina isiltasun hau ez da besteak bezalakoa, atsegina da, trenaren giro magikoari berotasuna ematen dien mila ezaugarrietatik bat gehiago, baino aldi berean nahitaezkoa dena. Gustura sentiarazten du, zirkinik ere egin gabe goaz isiltasun ia miragarri hau ez haustearren, inork ez du hitz egiteko beharra sentitzen, hitzak baliogabe bihurtu dira eta dena
|
esana
dagoela dirudi. Horregatik, nire bizkarrean ahapeka sentitu ditudan bi adinekoen ahots dardartiek burua birarazi didate eta nire inguruan begirada azkar bat botatzeko parada eman dit honek.
|
|
|
–Haserre –zerbait esan ez
|
esan
egon zen, nabaria zen– Arazo bat izan genuen. Ez genion denboraldi batean elkarri hitzik egin.
|
|
|
" Barneko irakidura sumatu nuen eta
|
esatekotan
nengoen".
|
|
|
Harro eta buruzut segitzen baitzuten biek, zein baino zein gehiago. Karmele ahalegindu zen ama eta ahizpa hurbiltzen, baina edozer geratzen zen giro hartan artifizial, guztiak ere gidoi behartu baten
|
esanetara
baleude bezala. Alpujarretara itzuli aitzin, ordea, bere egoeraren berri eman nahi izan zion Sarak amari.
|
|
|
Eta Sarak ere ez. Biek ala biek baitzekiten guztia
|
esana
zegoela gai hari buruz. Eta inoiz ere hitz egitera beharturik sentitu izan zirenean, hala nola Sarak Sergiori soldadutzan egindako bospasei bisitetan, beharrezko hitzak esatera mugatzen ziren.
|
|
|
Meliren ustez apendicitis izan daiteke. Larri dagoena heu haizela
|
esatekotan
egon haiz.
|
|
|
Parekoak eta hobeki prestatuak ere. Hau ezinbestean gertatu da euskal ikasketek unibertsitate maila iritsi dutenetik,
|
esana
dago. Euskararentzat, ordea, ez litzateke batere gauza ona izango behin akademia kontuetan lehentasun bakar hura galdu ondoren, etorkizunean errespetua ere galduko balu araugintzan.
|
|
|
Paretako irudietan denetatik zegoen, eta irudipena zeukan azken bisita ezkero aldaketak nabarmenak zirela. Gaiztakeri sena subkontzientea traizionatzen ari ote zitzaion zalantzaz, Mentxuk eritzi zion Ingrid Bergmanen eta Roberto Roselliniren oroigarriek, bakoitzak bere aldetik, lehen baino espazio gehiago betetzen zutela orain, eta egia
|
esan
bazegoen horretarako aitzakia, iragarri berria zen bien arteko ezkontzak Luigirentzat artearen adierazpen gailena izan behar baitzuen.
|
|
2003
|
|
|
Badirudi Prestigek sortu duen hondamendiari buruz dena
|
esanda
dagoela. Hondoratu zenetik agian zutenetik hiru hilabete igaro dira eta kazetariek ondo dakite zein zaila den berri bat lehenengo orrian mantentzea.
|
|
|
«Euskaldunon Egunkaria»ren prozesuaren inguruan esan zitekeen guztia
|
esanda
dago dagoeneko eta ez dut nik, ahalegin handia eginda ere, datu berririk aportatuko. Alde positiboari begiratu nahiko nioke, baina:
|
|
|
Orain arte ETAk eta ezker abertzaleak hau iruzur bat dela esan dute. Ezertarako balio ez duela esatetik, eztabaidarako prest daudela
|
esatera
badago aldea, aurrerapauso bat da.
|
|
|
J. M. JUARISTI. Ertzaintza Eusko Legebiltzarraren
|
esanetara
dago.
|
|
|
Hau, txantxetan eta burlazko irriño batekin
|
esanda
egon arren, neretzat barru barruan eta jakin barik gordetako erlijino apur baten seinale bat izan zan.
|
|
|
" Obra de Basterrechea. Magnífico retrato del notable pintor José de Basterrechea, que obtiene un gran éxito en el Salón de Otoño del Palacio de Exposiciones del Retiro." egon eskola horretan, izan ere autodidakta izateko bokazioa indartsuagoa zuen, horretan zein beste edozein zeregin edo zaletasunetan, inoren
|
esanera
egoteko baino.13 Aldi horretan Madrilen egin zen erakusketa kolektibo baten ere partaide izan zen.
|
|
|
Esan beharreko gehiena
|
esanda
dagoala uste dot. Apurkaapurka euskereak bere lekua egin eban Derioko Seminarioan:
|
|
|
atarikoa, igogailuarena eta, azkenik, etxekoa. Neska mutilei etxean arreba egongo zela
|
esanda
zegoen, baina hori egia zela ikusi zuenean hartu zuen benetako ezustea. Haren lurrina usaindu bezain laster jabetu zen nahasle hura etxean zegoela.
|
|
|
Indar metatzea ez da eremu lokaletik zabaldu esparru eta diskurtso orokorragoetara edo hobeto
|
esanda
egon diren saioak puntualak izan dira, jarraipenik gabe.Hori dela eta, jende asko eta ekologista batzuk ere esan dute mobilizazio hauekNIMBY (No in My Back Yard Ez Nire Etxeko Baratzean) kutsua izan dutela. Ezgatoz kritika horrekin bat, baina bai lokalismoak ez duela onartu indar metatzezabalago bat, non aterki baten antzera, aktore gehiago eta diskurtso energetikointegratuago batekin proiektuen zaparradari eustea posizio gogorragoekin.
|
|
|
inmolazioa edo tortura. Egia
|
esan
bazegoen hirugarren bat, salaketa, burutik pasatu ere egiten ez zitzaidana. Nire betebeharra lagunak babestea zen, horixe nuen lehentasuna.
|
|
|
Oraintxe beste bidaiari bat sartu da nire konpartimentuan, eta hobe izango dut gutuna behingoz amaitzea. Azken batean, esan beharreko guztia, gutxi asko,
|
esana
baitago. Eta aspaldian ez bainintzen hain buruargi eta baketsu sentitzen.
|
|
|
Etorkizuna behar du hobea". Maisuki
|
esanda
dago. Kontua ez da gure historia berregitea, berridaztea edo berrinterpretatzea; kontua leihoa zabaltzea da, egunsentiari begiratzea eta egunak zer ekartzea gura genukeen azaltzea; horixe da kontua, ez besterik.
|
|
|
Kultura hitza mintzatoki eta aho mihi guztietan ageri da. Kulturari buruzko edozein diskurtso, prediku edo plangintzatan, nekeza da zer esaten duenulertzea, arrakasta handia litzateke esalea renpen tsamen duasumatzea eta inola ere ez dago argitzerikzein xederekin
|
esana
dagoen. Azken hori, igarleentzako lana litzateke diskurtsoaren aurreko eta ondoko ekintzek argituko ez balute.
|
|
|
Zerbitzuburuak ez zion nire ziriari jaramonik egin. Begi keinu batez dena
|
esanda
zegoela eta alde egiteko adierazi zidan. Eta ospa egin nuen, Torrontegira, Elena gogoan.
|
|
|
|
Esanda
nagoen moduan, Mallonaren oharra zekarren egun hartako Euzkadik; apirileko azkenetan herriko elizatik desagerturiko ontzi sagaratuak itzuliak ziren.
|
|
2004
|
|
|
Emakumeak hasperen egin du. Isilik egon da pixka batez, buruan zerabilena esan ez
|
esan
balego bezala. Gero, bekain finak pixka bat jasorik, esan du:
|
|
|
Eramangaitza egiten zait. Nik ulertzen dut erakunde zenbait Madrilgo aginte ezberdinen
|
esanetara
egotea. Estatutu honekin horrela tokatzen da.
|
|
|
ETAk garbi esan du bidea nondik dagoen, zer gehiago esan lezake? Niretzako dena
|
esana
dago. Eskubideak errespetatu, eta hor agertzen direnak onartzea gauza normalak dira.
|
|
|
Dena ematen dugula, beti bestearen
|
esanetara
gaudela uste izan eta, beraz, geure adiskideengandik dena espero izatea.
|
|
|
Ehun milioi gutxi izan al daitezke? Hala dirudi, Raimon Panikkar en
|
esanei
bagagozkie: –A pesar de que la Costitución de la República declara a la India Estado secular, desde hace más de cuarenta años los disturbios de origen religioso entre hindúes, musulmanes, sijs no han cesado de proliferar.
|
|
|
Dagoneko
|
esana
dago: gure ergelkeriak ez du mugarik.
|
|
|
|
Esandakoari
nagokio: ñabardura baten bila nenbilen, eta Iturriotzen iturrian idoro dut.
|
|
|
Litekeena ote da, izan ere, kultura hizkuntzaren garapen ezaugarriak ez dituen hizkuntza bat orotariko hizketa jardunetarako trebatua izatea? Juan Garziaren
|
esanei
bagagozkie, ez. Ez dago egokierarik, egungo baldintza soziolinguistikoetan, bigarren mailako hizkuntza gisa azkengabeki ibiltzeko:
|
|
|
Tomas Trifolen
|
esanei
bagagozkie, halere, gaitasun komunikatiboaren giltzak erabileraren ate asko zabaltzen ditu. Oroz gain, hiztunak bere burua gustura eta eroso sentitu behar du darabilen elearen aleak xehatzerakoan:
|
|
|
Harreman horiek nola ote dabiltza, orain eta hemen, Euskal Herriaren legebarruti ezberdinetan, hizkuntzen arloan? Zerbait
|
esana
dago dagoeneko, baina abokatu baten esanak ez zaizkigu batere gaizki etorriko, auziaren barrunbeak ezagutzeko besteok ez dugun jakintzaren jabe izan ohi baita halakoa. Iñigo Santxoren iritzia duzu hau:
|
|
|
egiten bada, eta euskaldun izatea, drama? bihurtu, esatekoak
|
esanda
daude. Baina bada oraindik itxaropena galdu ez duenik ere unibertsitateko irakasleen artean.
|