|
2008
|
|
|
Bertan, proiektu eta ikerkuntza anitz burutu zituen, horietako asko, dudarik gabe garrantzitsuenak, kultura primitiboen inguruan. Hego Amerikara iritsi bezain laster, bertako artistekin harremanetan ipini zen13 Lehen harreman horiei esker, Oteizak Buenos Airesen eta Santiagon
|
bi
konferentzia eman zituen, bietan testu berbera aurkeztuz. Txileko konferentzia Oteizak bertako Arte Ederretako Museoan egin zuen erakusketaren barnean kokatu zen.
|
|
|
Bertan, proiektu eta ikerkuntza anitz burutu zituen, horietako asko, dudarik gabe garrantzitsuenak, kultura primitiboen inguruan. Hego Amerikara iritsi bezain laster, bertako artistekin harremanetan ipini zen13 Lehen harreman horiei esker, Oteizak Buenos Airesen eta Santiagon bi konferentzia eman zituen,
|
bietan
testu berbera aurkeztuz. Txileko konferentzia Oteizak bertako Arte Ederretako Museoan egin zuen erakusketaren barnean kokatu zen.
|
|
|
artikulu laburra argitaratu zuen. Bertan,
|
bi
ideia garrantzitsu azpimarra daitezke. Batetik, Oteizak orduraino eginiko eskulturetan ikusi dugun ezaugarri espresiboa nabarmentzen zuen:
|
|
|
Ordu arteko Oteizaren eskulturek kutsu primitiboa zuten, eta masa blokean oinarritzen ziren.
|
Bi
ezaugarri horiek eskulturen izaera espresiboa indartzen dute. Testu horretan, aldiz, eskulturaren, birsortze?
|
|
|
Aurreko
|
bi
testuetan proposaturiko gogoetak egiten zituen garai berean, Oteizak zenbait ikerketa burutu zituen Kolonbiako Popayan eskualdean. Alde horretan San Agustin eta San Andres deituriko kultura primitiboen aztarnak aurki daitezke, batez ere animalia eta gizaki formak nahasten dituzten eskulturak.
|
|
|
1947ko. Reinvencion de la estatua? testuan idatzi zuen bezala, eskulturaren etorkizunean garrantzitsuak ziren
|
bi
prozedurak, ezabaketa eta sakrifizioa, eskultura hauetan frogatzen ditu lehen aldiz, eta ondorengo eskulturetan modu erradikalean erabiliko ditu. Coreano eta Figura para regreso de la muerte obren garapena izango da Oteizaren lanik ezagun eta garrantzitsuena, gerora hainbeste buruko min emango zizkion Arantzazuko apostoluen estatuaria.
|
|
|
|
Bi
urte geroago,. Propósito experimental. 1956?
|
|
|
Baina. Proposito experimental 56? serieko emaitzak ez ziren nahiko izan Oteizarentzat bere helburuak lortzeko, eta hurrengo
|
bi
urteetan, 1959 arte, Cajas vacías eta Cajas metafísicas deituriko eskultura sorta burutu zuen, aurrekoen hustutze prozedura azken muturreraino eramanez. 1950ean Figura para regreso de la muerte eta Coreano eskulturetan lehen aldiz agertutako hutsunearen ideia espazio huts bihurtzen da.
|
|
|
Liburua alde batera uzteko arrazoiak ezin ditzakegu garbi jakin, baina guk
|
bi
posibilitate proposatuko genituzke: lehenik Oteizak aurreko ideia guztiak era argi batean sintetizatzeko zailtasunak aurkitzen zituen.
|
|
|
Oteizarentzat arteak dimentsio unibertsala duela argi geratzen da bere testu guztietan, eta Quousque tandem?! en proposatzen dituen
|
bi
ideia nagusiek, hau da, Ley de los Cambios (Aldaketen Legea) eta Estetika ezkorra ideiek, dimentsio unibertsal hori garbi erakusten dute, kultur testuinguru konkretuen gainetik, leku eta garai guztietan islatu baitaitezke. Artearen dimentsio unibertsal hori pertsona konkretu bakoitzarengan gauzatzen da:
|
|
|
Urte askotan, artistak horrela nahi izan zuelako ezkutuan egon ondoren, gaur egun Altzuzako Oteiza Fundazioan ikus daitezke. Kollage horiek elkarrizketa nabarmena mantentzen dute bere eskulturekin, batez ere 50eko hamarkadakoekin,
|
bi
espresio bideetan eraikitze prozedura bera antzeman daiteke eta. San Martin eta Moraza (2006).
|
|
|
Proposamen ez legegile horri jarraiki, bertan aipatzen zen Goi Mailako Komisioaren lehen eta bakarra izan den bilera antolatu zen 2006ko apirilean. Bertatik jakin zenaren arabera,
|
bi
gobernuak elkarri epe bat ematearen alde agertu ziren. Epe horren atzetik Estatuko Abokatutzak 2005eko otsailean Auzitegi Gorenaren Hirugarren Salaren aurrean aurkeztutako helegitearen aurrean, honen sententziaren zain geratzea zen helburua.
|
|
|
Epe horren atzetik Estatuko Abokatutzak 2005eko otsailean Auzitegi Gorenaren Hirugarren Salaren aurrean aurkeztutako helegitearen aurrean, honen sententziaren zain geratzea zen helburua. Uruguairen partetik jarrera hau aurkezteak sortzen duen harridura alde batera utzita, epemuga konkreturik gabeko denbora honetan
|
bi
aldeek maila teknikoan lanean jarraituko zutela adierazi zuten.
|
|
|
1870eko Tratatuaren inguruan sortutako gatazkaren funtsezko arrazoia ondoren sinatutako akordio sorta baten existentzia litzateke, eta horien artean aurkitu ditzakegu 1961eko abenduaren 18ko Nota Elkartrukea eta 1992ko uztailaren 23ko Espainia eta Uruguai arteko Kooperazio eta Adiskidetasun Tratatu Orokorra.
|
Bi
horiek aurrekoa espresuki indargabetu ez arren, haren edukia moduren batean aldatzen dute. Inguruabar honek arrazoizko modu batean, lehen aipatutako xedapena aplikatzera eraman ditu auzitegiak, baina jarrera horrek ñabarduraren baten beharra du.
|
|
|
Hori gure kasua ez dela ikusita, bigarren pauso moduan 59 artikuluak10 jasotzen dituen isilbidezko amaiera suposturen batean gauden aztertu litzateke, bai ondorengo tratatuetatik ideia hori eratortzerik zegoelako, bai aldeen borondatea beste bide batetik hori zela ondorioztatzeagatik edota tratatu ezberdinen xedapenak bateraezinak direla ondorioztatzeagatik aplikazio bateratua ezinezkoa bihurtuz. Eta hori horrela izatekotan ezinezkoa genuke, sententziek defendatzen dutena kontraesanez, Vienako Hitzarmenaren 30 artikulua aplikatzea; izan ere, horretarako behar dugun aurresuposturik ez genukeelako, hau da, gai beraren inguruan indarrean dauden
|
bi
tratatu ezberdin. Beraz, bakarrik galdera horri ezezko erantzuna eman genioke xedapen horrek jasotzen dituen arauen aplikazioaren aurrean.
|
|
|
Puntu honetan, beraz, argitu gabe dago dena; izan ere, ezinbestekoa suertatzen zaigun interpretazio lan horrek
|
bi
tratatuak aldi berean aplikatzea posible dela ondoriozta baitezake bateragarriak direla ikusiz gero. Baina, interpretazio lan horrek ere ondoriozta dezake ezen bateraezintasunik badagoela eta, beraz, batak bestearen gainetik lehentasuna lukeela.
|
|
|
Instrumentu horretan jasotakoak eta lan honetan egitateetan islatuta geratu denak ez bide diote uzten zirrikitu handirik Uruguaiko herritar bati bisaturik gabe Espainian sartzeko momentuan; izan ere, bertan jasotzen den moduan, bakarrik laurogeita hamar egunetik beherako sarreretan edota langileria diplomatikoaren kasuetan baimen hau ez da galdatuko. Horri atzerritartasun legeriari blokean egindako igorpena gehitzen badiogu, horrek ondorioztatzera garamatza ezen, nahi bai, baina zaila dela
|
bi
instrumentu horien arteko interpretazio bateragarria topatzea eta, beraz, arlo honi dagokionez, 1870eko Tratatuaren 8 artikulua litzatekeela aplikatu bateraezintasun horiek direla eta. Edonola ere, konklusio horrek ez luke interpretazio lana agortuko; izan ere, 1992ko Tratatu Orokorrak 1870eko Tratatuan dituen eraginak aztertzea ezinbestekoa suertatzen baita, beronen eraginak, gure aburuz, orain aipatutako egoerari iraulketa ematen baitio.
|
|
|
Beste zenbait auzitegik, berriz,, facilidades, en pie de igualdad con los nacionales del Estado hori beste aipamen batekin lotu behar zela ulertuko dute,??, bertatik eratorriz etorkin horiek Europar Batasuneko herritarrekin parekatu behar zirela jarduera hauei dagokienez. Jurisprudentzian indarrean zeuden
|
bi
jarrera horien artean interpretazio elementuak aztertzea ezinbestekoa dugu.
|
|
|
Hitzarmen horrek, egun, atentzio berria sortu du, oraingoan berriz, amerikar kontinentetik Espainiarako bidean gauzatzen diren migrazio fluxuak direla eta. Espainiako autoritateek hitzarmen hau Uruguaiko herritarrei ez aplikatzearen jarrerak erantzun sendoa piztu du uruguaitarren aldetik, bai arlo politikora bai judizialera zabalduz,
|
bi
aldeen gobernuei tratatu horren aplikazioa gauza dezaten beharrezko gestioak egin ditzaten eskatuz eta, aldi berean, auzitegietan eskubide horiek galdatuz.
|
|
|
Auzitegi Gorenak bere sententzian ez dio inolako aipamenik egiten aplikagarria den zuzenbideari. Bere lana tratatu ezberdinen
|
bi
artikuluen bateragarritasuna aztertzera zuzentzen dela aipatuz ez du lerrorik erabiltzen ondorio horretara nola iritsi den azaltzeko, hau da, zein zuzenbidek ahalmentzen duen horrelako jarrera bat hartzea. Eta hau, dudarik gabe, Nazioarteko Zuzenbidea dugu eta konkretuki, behe mailako auzitegietan argi geratu zen bezala, Tratatu Zuzenbideari buruzko Vienako Hitzarmena.
|
|
|
Ondoren egingo duen interpretazio lana sostengatzen duen premisa aldez aurretik nolabaiteko bateraezintasuna badagoelako ideian oinarritzen da. Bere ustetan
|
bi
tratatuek gai bera arautzeak eta bietan esanahi bera ez duten terminoak erabiltzeak ez du dudarik uzten. Horrela adierazita, beharrezkoa dugu, berriz ere, hona ekartzea Vienako Hitzarmenaren erredakzio Komitearen Presidentea zen M. Yasseen en hitzak:
|
|
|
Ondoren egingo duen interpretazio lana sostengatzen duen premisa aldez aurretik nolabaiteko bateraezintasuna badagoelako ideian oinarritzen da. Bere ustetan bi tratatuek gai bera arautzeak eta
|
bietan
esanahi bera ez duten terminoak erabiltzeak ez du dudarik uzten. Horrela adierazita, beharrezkoa dugu, berriz ere, hona ekartzea Vienako Hitzarmenaren erredakzio Komitearen Presidentea zen M. Yasseen en hitzak:
|
|
|
Beraz, tratatu
|
bi
hauetan termino berdintsuak ez erabiltzeak ez dakar automatikoki inolako bateraezintasunik, are gehiago, ikusi dugun bezala gerta liteke interpretazio lanaren bitartez posible egitea bi testuen aplikazio bateratua. Horrek sententziak dakarren beste arazora garamatza.
|
|
|
Beraz, tratatu bi hauetan termino berdintsuak ez erabiltzeak ez dakar automatikoki inolako bateraezintasunik, are gehiago, ikusi dugun bezala gerta liteke interpretazio lanaren bitartez posible egitea
|
bi
testuen aplikazio bateratua. Horrek sententziak dakarren beste arazora garamatza.
|
|
|
hura interpretatzeko subjektu eskuduna Estatua bera dela, interpretazio autentikoa egiteko eskudun bakarra. Ikuspegi horretatik, eta kontuan hartuta tratatua aldeen borondatearen isla izan behar delako presuntzioa, berez
|
bi
estatuak emaitza berera iritsi lirateke. Esku artean dugun kasuan horrelakorik gertatzen ez dela ikusita, nazioarteko gatazka baten aurrean egon gaitezkeela pentsa daiteke; izan ere, nazioarteko jurisprudentziak aspalditik garbi utzi duen moduan, hura:
|
|
|
(...)
|
bi
pertsonen artean zuzenbidezko edo egitatezko puntu baten inguruan sortzen den desadostasuna da. Desadostasun hau tesi juridiko edo interesei buruzkoa izan daitekeelarik17.
|
|
|
Berez Uruguaiko etorkinen eta Espainiako Administrazioaren arteko egoera desadostasun terminoetan definitu badaiteke ere,
|
bi
arrazoik eragotziko dute egoera hau nazioarteko gatazkatzat jotzea: lehenik eta behin, Uruguaiko herritarrak ez direla tratatu horien subjektu eta, ondorioz, horien inguruko gatazkaz hitz egiteko bi estatu sinatzaileen arteko desadostasuna izan litzatekeela; bigarrenik, Uruguaik, dagoeneko nazioarteko subjektua dugun estatu moduan, ez duela inolako desadostasun jarrerarik kanporatu.
|
|
|
Berez Uruguaiko etorkinen eta Espainiako Administrazioaren arteko egoera desadostasun terminoetan definitu badaiteke ere, bi arrazoik eragotziko dute egoera hau nazioarteko gatazkatzat jotzea: lehenik eta behin, Uruguaiko herritarrak ez direla tratatu horien subjektu eta, ondorioz, horien inguruko gatazkaz hitz egiteko
|
bi
estatu sinatzaileen arteko desadostasuna izan litzatekeela; bigarrenik, Uruguaik, dagoeneko nazioarteko subjektua dugun estatu moduan, ez duela inolako desadostasun jarrerarik kanporatu. Are gehiago, Goi Mailako Komisioaren bileran argi geratu zenez, bi aldeak ados agertu ziren Auzitegi Gorenaren sententziaren zain geratzeko ideian.
|
|
|
Ulertezina egiten bazaigu ere, Auzitegi Gorenaren sententzia
|
bi
estatuen aldetik irtenbide moduan ikusia zen eta 2006 urteko irailaren 26an espainiar jurisprudentziaren doktrina behin betiko finkatua utziko du. Aipatu moduan bertan, mantendutako erabakia 1870 urteko Tratatuaren indarreangotasunaren kontra azalduko da, eta ondorioz:
|
|
|
lehenik eta behin, Uruguaiko herritarrak ez direla tratatu horien subjektu eta, ondorioz, horien inguruko gatazkaz hitz egiteko bi estatu sinatzaileen arteko desadostasuna izan litzatekeela; bigarrenik, Uruguaik, dagoeneko nazioarteko subjektua dugun estatu moduan, ez duela inolako desadostasun jarrerarik kanporatu. Are gehiago, Goi Mailako Komisioaren bileran argi geratu zenez,
|
bi
aldeak ados agertu ziren Auzitegi Gorenaren sententziaren zain geratzeko ideian.
|
|
|
Ikerketa honetan DBHko (Derrigorrezko Bigarren Hezkuntza) 2 mailako 13 urteko 24 gaztek hartu zuten parte. Guztiak ereduan zebiltzan baina
|
bi
aldagai nagusik ezberdintzen zituzten: hauetako 12k euskara dute lehen hizkuntza eta familiako hizkuntza nagusia eta, besteek, ordea, gaztelania.
|
|
|
Mintzamena 2 (MINTZA 2). Bukatzeko, rol jokoa egin dugu seina laguneko
|
bi
talde ezberdinetan ikasturte bakoitzean. 1Hren araberako taldekatzea prestatu dugu.
|
|
|
Probak
|
bi
ikasturtetan bildu ziren ingeleseko programa ezberdinak aintzat hartuta. Ikasturtearen hasieran euskarazko probak bildu genituen; erdi partean, ingelesezkoak eta bukaeran, gaztelaniazkoak.
|
|
|
Gaztelaniazko ariketetan, bestalde, emaitza hobeak lortu dituzte ariketa bera aurretik euskaraz egina zutelako, gure iritziz.
|
Bi
hizkuntza horietan asmo komunikatiboak adieraztean hutsegiteak aurkitu ditugun arren, oso kasu gutxitan zapuzten da erabat testuaren komunikazio gaitasuna. Besterik gertatzen da, aurreratu dugun legez, ingelesezko ariketetan.
|
|
|
Esate baterako, formaltasun maila testuan zehar mantentzeko benetako arazoak dituzte gazteek argudiozko eskutitzetan, IDAZ 2 ariketan, nahiz euskaraz nahiz gaztelaniaz. Bestetik, hizkera informal samarra erabili du askok MINTZA 1 ariketan,
|
bi
hizkuntzetan hemen ere. Hirugarrenik, hartzailearekiko harremanak eskatzen zuen, usted?
|
|
|
deskribapenaren ordez kontaketa egin dute batzuek eta alderantzizkoa ere bai; argudiaketarako antolatzaileen gabezia orokorra da; edota argudio dialogikoan negoziazio gabezia. Hala eta guztiz ere, argudioa ardatz duten
|
bi
testu motak baino kopuru aldetik onargarriagoak dira narrazio zein deskribapenak. Kontuan hartu behar dugu, bestalde, testu mota bera bi hizkuntzetan errepikatzeak hobetu egin dituela bigarren hizkuntzan ekoitzitako testuak.
|
|
|
Hala eta guztiz ere, argudioa ardatz duten bi testu motak baino kopuru aldetik onargarriagoak dira narrazio zein deskribapenak. Kontuan hartu behar dugu, bestalde, testu mota bera
|
bi
hizkuntzetan errepikatzeak hobetu egin dituela bigarren hizkuntzan ekoitzitako testuak.
|
|
|
Ingelesaren aldagaiaren gainean
|
bi
alderdi ditugu aipagai: batetik, 8 urterekin hasitakoak hobeak gertatu direla IDAZ 4 testuan egokitasun estilistikoari dagokionez.
|
|
|
1Hren garrantzia ikusi dugunean aipatu dugu hizkuntza bakoitzeko eduki batzuk berariaz landu behar direla lehen hizkuntza ezberdina dutenekin. ereduko ikasleen ezaugarri linguistikoak, bada, ikasgelan aintzat hartu behar dira zuzentasun irizpideak lantzen ditugunean hizkuntza gaitasunean, ez dakigun gerta
|
bi
helburu ezberdin dituzten ikasleak batera eskolaratzeak dituen duda gabeko abantailek itzal egitea ikusi ditugun desabantailei.
|
|
|
Tesi horretan gure hezkuntza sistemako gaztetxoen gaitasun komunikatiboa eta euskara, gaztelania eta ingelesaren arteko elkarreraginaren nondik norakoak aztertzen dira.
|
Bi
azter ardatz nagusi horiek, gainera, bi aldagai nagusiren arabera landu ditugu: batetik, elebitasuna lortzea helburu duten bi eskola ibilbide nagusiren arabera, hala murgilketa nola berezko hizkuntza gutxiagotua iraunarazteko eredua; bestetik, ingelesaren sarrera goiztiar zein berantiarraren arabera.
|
|
|
Tesi horretan gure hezkuntza sistemako gaztetxoen gaitasun komunikatiboa eta euskara, gaztelania eta ingelesaren arteko elkarreraginaren nondik norakoak aztertzen dira. Bi azter ardatz nagusi horiek, gainera,
|
bi
aldagai nagusiren arabera landu ditugu: batetik, elebitasuna lortzea helburu duten bi eskola ibilbide nagusiren arabera, hala murgilketa nola berezko hizkuntza gutxiagotua iraunarazteko eredua; bestetik, ingelesaren sarrera goiztiar zein berantiarraren arabera.
|
|
|
Bi azter ardatz nagusi horiek, gainera, bi aldagai nagusiren arabera landu ditugu: batetik, elebitasuna lortzea helburu duten
|
bi
eskola ibilbide nagusiren arabera, hala murgilketa nola berezko hizkuntza gutxiagotua iraunarazteko eredua; bestetik, ingelesaren sarrera goiztiar zein berantiarraren arabera.
|
|
|
Hitz, egitura, esaldi eta adierazpenak hautatu, ordenatu eta antolatzean datza, batasuna izango duen ahozko eta idatzizko testu bat lortzeko asmoz.
|
Bi
ardatz nagusi bereizten dira: a) behetik gora doan mikromaila lexiko gramatikala, eta b) asmo komunikatiboaren eta testuinguru soziokulturalaren makromailari dagozkion goitik beherako zeinuak.
|
|
|
Ekintza gaitasuna.
|
Bi
osagai nagusitan banatua dago: hizkuntza funtzioen ezagutza eta hizketako egintza sorten ezagutza.
|
|
|
Bukatzeko, giza garapenak gaitasun eta aukeren etengabeko zabaltzearen itxura ematen badu ere, garapen jasangarriak interdependentziak eta mugak azpimarratzen dituela ematen du. Kontrapuntu hori da hain zuzen, enpoderamenduaren ikuspegiarekin loturak jartzen lagunduko diguna, batetik, botere positiboak seinalatzen baitira, potentzialitateak eskaintzen dituztenak, eta bestetik, negatiboak, murriztapenak eta baldintzak azalarazten dituztenak, eta
|
biak
dira kontuan hartzekoak giza eraldaketaren bidean.
|
|
|
Maila ordezkatzailean, instituzioek, beren ekimenen eraginkortasuna ez ezik, behin sostengu publikoa kenduta, programa konkretu baten iraunkortasuna ere bilatzen dute, eta parte hartzaileek programa horien atal gehienetan eragitea eta horien burutze prozesuen gainbegiraketa bilatzen dute. Azkenik, maila eraldatzailean enpoderamendua bilatzen da
|
bi
aldetatik, bien arteko lan sinergia bat gertatzen delarik.
|
|
|
Maila ordezkatzailean, instituzioek, beren ekimenen eraginkortasuna ez ezik, behin sostengu publikoa kenduta, programa konkretu baten iraunkortasuna ere bilatzen dute, eta parte hartzaileek programa horien atal gehienetan eragitea eta horien burutze prozesuen gainbegiraketa bilatzen dute. Azkenik, maila eraldatzailean enpoderamendua bilatzen da bi aldetatik,
|
bien arteko
lan sinergia bat gertatzen delarik.
|
|
|
Elkarren boterea eta barne boterea.
|
Bi
hauek lotuta egon daitezke norberaren kontzientzia hartzera zuzenduta dauden neurrian; lehenengoan, talde dinamika eta helburu bilaketa garrantzizkoa da, eta, bigarrenean, norberaren balioaren zentzua indartzea. Hauek ere ikusmolde kontsentsuzalearen baitan koka ditzakegu.
|
|
|
Zentzu berdinean Mohan eta Stokke autoreek (2000) enpoderamendu kontzeptuaren
|
bi
erabilera mota aurkezten dituzte. Egungo ikuspegi neoliberal batetik, goitik beherako estrategia batez hitz egin daiteke, instituzioak eraginkorragoak izan daitezen aurrez definituta dauden jende talde konkretuak garapen prozesuan barneratzen direlarik.
|
|
|
Parte hartzearen anbiguotasun ideologikoa onartzen badugu, errazago ulertuko dugu, orobat, ohikoa izatea
|
bi
familia motako adjektiboak erabiltzea espazio parte hartzaileak definitzeko: espazio batzuk, sortuak, gonbidapenez, gidatuak, edo manipulatuak?
|
|
|
sortuak izan diren espazioen artean, gehienetan gobernuek edo instituzioek bultzatuak direnak gizartearen presio edo eskari bati erantzuteko premiaz; eta bestelako, espazio herritarren? artean, non jendea bere nahi propioz biltzen den gobernuaren politiken aurka egiteko, beraien zerbitzuak ekoizteko edo elkartasunerako eta elkarren arteko laguntzarako, nahiz eta
|
bi
espazioen arteko mugak errealitatean ez diren horren zehatzak hainbatetan (Cornwall, 2004).
|
|
|
Parte hartzeko espazioak nola, nork, zergatik eta zertarako sortzen edo betetzen diren jakitea funtsezkoa da beraz. Dena den,
|
bi
espazio mota hauen arteko muga ezin da zorrotzegia izan, bien arteko desberdintasuna ez baita soilik nork betetzen dituen, baizik eta bertan adosten diren estrategiek existitzen diren botere egiturak desafiatzen dituzten ala ez (Miraftab, 2004); zentzu horretan talde berdinek barruan eta kanpoan aldi berean egotea erabaki dezakete.
|
|
|
Parte hartzeko espazioak nola, nork, zergatik eta zertarako sortzen edo betetzen diren jakitea funtsezkoa da beraz. Dena den, bi espazio mota hauen arteko muga ezin da zorrotzegia izan,
|
bien arteko
desberdintasuna ez baita soilik nork betetzen dituen, baizik eta bertan adosten diren estrategiek existitzen diren botere egiturak desafiatzen dituzten ala ez (Miraftab, 2004); zentzu horretan talde berdinek barruan eta kanpoan aldi berean egotea erabaki dezakete.
|
|
|
Deskribatzen saiatzen ari garen ereduaren oinarrietako bat botere mota desberdinak lortzea bada, eta beraz erabakien eta ekintzen gaineko kontrola lortzea, garbi dago lehenengo
|
bi
mailak ez direla nahikoak eraldaketarako, eta, beraz, gehienbat 3.etik goragoko mailetara jo behar dugula.
|
|
|
Batetik ea tokiko informazioa kontuan hartzen den ikusi behar dugu, eta datuak eta horien ondorengo iritzi eta interpretazioak zeinek egiten dituen, ea parte hartzaile berberak diren edo kanpoko teknikari bat den, finean, ea informazioaren sortze prozesu osoa plurala den. Bestetik, informazio kudeaketari begiratu genioke, ez soilik
|
bi
zentzutan doan ikustea, baizik eta zertarako erabiltzen den eta zeinen eskutan dagoen.
|
|
|
Izendatzeko interpretazio kodeen banaketa eta, ondorioz, izen batzuk balioesteko eta kapital bihurtzeko irizpideen aniztasuna eta hierarkia
|
bi
ardatzetan azaldu ahal ditugu (Bourdieu ren La Distinction lanari jarraituko diogu hemen):
|
|
|
kultura gainordenatukoak izan ohi dira (erakundeek sustatutako kultura ofizialekoak) edo masa hedabideek bultzatutako kultur moldekoak.
|
Biak
ala biak hedapen zabaleko eta inbertsio txikiko erreferentziak. Adibide bi:
|
|
|
kultura gainordenatukoak izan ohi dira (erakundeek sustatutako kultura ofizialekoak) edo masa hedabideek bultzatutako kultur moldekoak. Biak ala
|
biak
hedapen zabaleko eta inbertsio txikiko erreferentziak. Adibide bi:
|
|
|
Biak ala biak hedapen zabaleko eta inbertsio txikiko erreferentziak. Adibide
|
bi
: Juan eta Beckham.
|
|
|
Bestaldetik, gastu handiko
|
bi
izen: Diana eta Belisana.
|
|
|
Diana eta Belisana.
|
Biek
hartzen dute zentzua eta balioa kode mugatu batetik, inbertsio handia eskatzen digun kode batetik. Kasu bietan izenaren zentzua eta balioa azalduko digun kodea lortzeko kultura bereziz eta gaitasun hermeneutikoz jantzi behar dugu geure burua.
|
|
|
Biek hartzen dute zentzua eta balioa kode mugatu batetik, inbertsio handia eskatzen digun kode batetik. Kasu
|
bietan
izenaren zentzua eta balioa azalduko digun kodea lortzeko kultura bereziz eta gaitasun hermeneutikoz jantzi behar dugu geure burua. Diana, esaterako, ilargi jainkosaren izena da, jainkosa ehiztariaren izena, Ama Jainkosa baten gurtzeari buruzko konnotazio mitikoak dakartzan izena.
|
|
|
Ez da hori «izena aukeratzeko askatasunari» lege horrek jarri dion muga bakarra: ezin dira jarri nahi beste izen (izen konposatu bat baino ezin da jarri eta sinpleetan
|
bi
dira gehienezko muga), ezin dira anai arrebak izen beraz erregistratu (ezta beste hizkuntza batean izanda ere), ezin da irain edo iseka izan daitekeen izenik jarri (galarazita daude «objektiboki pertsona kaltetzen duten izenak»). Kasu horretan arazoa, objektibotasun?
|
|
|
Eder izena emakume edo gizon izena ote da? Ezin, legez,
|
bientzako
izan.
|
|
|
Euskal Herrian berrikuntza edo ordezkapen onomastikoa euskarazko izenak baliatuz egin da gehienbat. Talde arteko bereizketaren logikak eta talde barneko identifikazioaren edo homogenizatzearen logikak, biek ala
|
biek
, bultzatu dute, euskalduntze onomastiko hori?. Erreferentzi taldea, bistan da, Euskal Herria izan da.
|
|
|
Horrela planteatu dira eztabaidaren
|
bi
aldeak: deskriptibismoak (Frege buru zela) eta antideskriptibismoak (Kripke).
|
|
|
batetik, gizarte indar egituratzaileen eragina dugu, bestetik, eragile berritzaile eta erresistenteak ditugu, nonbait, berenaz eta beren baitarik ari diren eragileak.
|
Bien arteko
talka eta tentsioari begiratuko diogu4.
|
|
|
balio du (1964, 199). Identifikazioa
|
bitara
uler daiteke: pertsona bat beste batzuen artetik bereizi edo eredu batekin (inorekin) bat egin; bietan pertsona, identifikatu?
|
|
|
Identifikazioa bitara uler daiteke: pertsona bat beste batzuen artetik bereizi edo eredu batekin (inorekin) bat egin;
|
bietan
pertsona, identifikatu, dugu (Dupâquer, 1980:
|
|
|
Bozon, M. (1987): . Histoire et sociologique d, un
|
bien
symbolique, le prénom?, Population, 42, 1, 83
|
|
|
Euskal Herrian berrikuntza edo ordezkapen onomastikoa euskarazko izenak baliatuz egin da gehienbat. Talde arteko bereizketaren logikak eta talde barneko identifikazioaren edo homogenizatzearen logikak,
|
biek
ala biek, bultzatu dute, euskalduntze onomastiko hori?. Erreferentzi taldea, bistan da, Euskal Herria izan da.
|
|
|
10 Esandakoa edonoren esperientzian egiaztatu ahal da; hala ere,
|
bi
proposamen: belaunaldien segida izenetan zelan zertzen den aztertzeko ikusi egunkarietako eskeletan agertu ohi diren hiruzpalau belaunaldien arteko aldeak, eta garaikidetza zentzuari dagokionez aztertu nola eskolakideen izenak naturaltasun osoz hartzen diren, denbora gabeko izenak?
|
|
|
izenduna izatea eta izena eman ahal izatea boteretsuen eskumenak dira. Philippe Besnard (1979) izan da, dakigun neurrian, pertsona izenak kontsumoko ondare sinboliko gisa aztertu dituen lehenengoa; ikusi, halaber, Bozon, M., 1987,. Histoire et sociologique d, un
|
bien
symbolique, le prénom?.
|
|
|
Septentrioz Septentrio Aurelia Arkotxaren
|
bi
libururen irakurketa bat: Septentrio, Alberdania, Irun, 2001 eta, L. Atelier du Héron, «Pérégrins», Bruxelles, 2006 Septentrio
|
|
|
Aurelia Arkotxaren Septentrio deitu lan erudituak hobeki ulertzeko, konpara ditzakegu Mallarmé ren obraren norabide poetikoarekin. Hain zuzen,
|
bi
idazleek liluratzat dauzkate gizakia bultzatzen duen kosmosa eta bizitzaren jatorri metafisikoaren bilaketa: den guztiaren oinarri litekeen transzendentzia hutsa edo betea ez da giza ideia bat baizik, hitz eraikuntza gezurti bat baizik.
|
|
|
Bainan, errealitatea ulertzeko mintzamena alfer izanen zaigula ohartu beharrean, beste tresnarik ez dugula onartzekoa dugu. Horregatik, hitzetan baizik existitzen ez den Ipar ideala deskubritzea Mentura kosmikoarekiko Joko ironiko gorena dela dirakuste
|
bi
poetek. Aurelia Arkotxak bereziki palinpsestoa, parodia eta pastichea baliatzen ditu, bere bidaia existenzialak literarioki eta fisikoki lehengo deskubritzaileen urratsei jarraitzen diela.
|
|
|
Alabaina, bigarren Septentrio idazlearen poetika orokorrean osoki kokatzen da, ber denboran bere toki berezia dauka haren baitan, eta haren argitaratzeak idazlearen lan literarioaren unibertsaltasuna indartzen du. Hori nahi nuke erakusterat eman
|
bi
liburuen irakurketa bat proposatuz.
|
|
|
Obra Handi horrek gizadiaren galdera guztien eta unibertsoaren izaeraren arrazoiaren erantzunak bere hitz sarean() idealki edukiko zituen, baina halabeharrez «hondoratu» zen eta hura ere «hutsean» galdu zen bururatua izan aitzin, Septentrioaren existenzia edo existenzia eza errealaz kontu eman gabe. Interesgarria iruditzen zait, beraz, zenbait konparaketa hatz botatzea Mallarmé eta A. Arkotxaren desmartxei buruz,
|
bi
Septentrio en berezitasuna erakutsiz «Maisu» handiaren obraren arabera. Valery k Mallarmé ri ematen zion izengoitia balia baneza?.
|
|
|
oui, je le sais, nous ne sommes que de vaines formes de la matière, mais
|
bien
sublimes pour avoir inventé Dieu et notre âme. [?] je veux me donner ce spectacle de la matière, ayant conscience d, elle, et, cependant, s? élançant forcenément dans le Rêve qu, elle sait n? être pas,[?] devant le Rien qui est la vérité.
|
|
|
Kenneth White-k deitzen ditu «those who fish in emptiness», Septentrio, 2001, 20 or.); Espiritutik sortu lilurak baizik ez dira, eta buru-argitasun horren gabeziak galtzera eta hondoratzera baizik ez du eramaten. Poetaren misioa da, orduan, irakurketa prozesuaren dinamikaren bidez, gizonak giza Espirituaren esentziaren berezitasunaz kontziente bilakaraztea, berezitasun hori baita ezin lortuzko Absolutu baten Ideiaren asmatzearen ahala. Absolutu hori errealki Ezdeustasuna, «Fikzio» bat baizik ez delarik, hitz antolaketan datzan asmatutako kreazio bat (hain zuzen, Mallarmé k maiz hurbiltzen ditu
|
bi
aditz: fingere, fikzio bihurtu dena, eta poïen, uvres complètes, poesia bilakatu dena)?, gizonak mundua eta bere burua pentsatu ahal ditzan.
|
|
|
...rtsua», «zerutsua» da («analogon stellaire», «sidéral», Les Poésies de Mallarmé, Eric Benoit, Ellipses, «Du Mot à l?, uvre», 1998, 49 or.), «Edozein Pentsaketak dadoa botatzen baitu» («Toute Pensée émet un coup de dés»); bestela errateko, Kosmosak bezala, «Edozein Pentsaketak» menturazko joko batean parte hartzen du, Unibertsoa eta Gizakiaren Zentzua dela jokatua («Zentzua»
|
bi
adierazpenekin ulertu behar da hemen: «erran nahia» eta «noranzkoa»).
|
|
|
«Marko Poloren ametsa»rekin, bilduma haste hastetik fikzio, asmakizun gisa agertzen da, bata bestearen barnean kateatuak diren ametsen bidez, «mise en abyme» moduan: Marko Polok «Zuhaitz Bakarraz» amets egiten du, honek paradisuko «baratzeaz», honek bere errege Aloadinez, honek Kogatraz, honek, iratzarririk, Marko Poloz, eta horrela
|
biak
elkartzen dira, Marko Polok begiak irekitzen dituen mementoan, Genevako presondegian. Devisement du Monde liburuaren eraikuntza parodiko horrek indartzen du hipotestuaren ganora gabezia (batzuetan hala izan daitekeena, maiz egiaztatua dena), azpimarratuz ameslari bakoitzak ez duela ezagutzen bere ametsetako pertsonaien ametsa, hori gauza ezinezkoa baita.
|
|
|
...duen «fikziorat», «literatura zehaztugaberat» («vague littérature») lerratzen dela, antolaketa literario bihurtzen baita(, uvres complètes, Stéphane Mallarmé, op., Septentrio 73 or.)? «pure myth», du idazten Kenneth White-k(, 20 or.), hitzantolaketa birtual eta alferra, bidaiariaren Espirituak bere harriduraren objektua lilura bilakarazten duena, «mirak» hitza adierazten duen bezala,
|
bi
erran nahiekin ulertzen badugu (Septentrio, 25 or.)?. Beraz hemen atzematen dugu Mallarmé ren «Joko» nozioa: literaturak eginbehar metalinguistikoa du, gizakiaren funtsezko ahal honen kontu eman behar baitu:
|
|
|
Poeta ez da Mentura beraren, hots haren ideia mentalaren erreferentearen existenziaz edo existenzia ezaz segur izaten ahal. Hain zuzen, «Liburu» izan ezina Menturaren baieztapena eta ezeztapena da ber denboran («il y a et il n, y a pas de hasard»/ «mentura bada eta ez da»,, uvres complètes, op., 442 or.),
|
bi
jarrera horiek gauza bera erran nahi dutelarik: Menturaren Ideia baizik ez dugu lortzen ahal, hizkuntzatik harat ez baikintezke joan gure «bisioek» («visions») errepresentatzen duten izaeraren edo izaera ezaren arrazoia osoki ulertzeko («bisio» horiek zuzenean «bistan» ager dakizkigun nahi genukeelarik? «vues»?, Mallarmé k dioen bezala «Prose (pour des Esseintes) »en, Poésies, op., 45 or.), «bisio» horiek «zerbait» edo «ezer» edo ahoskaezina den beste zerbait izan daitezen.
|
|
|
Beren jakitate boterearen ahuleziaz kontziente, Mallarmé k eta A. Arkotxak oinarrizko galdera pausatzen dute, «behar ote denez idatzi» («à savoir s, il y a lieu d? écrire»,, uvres complètes, Stéphane Mallarmé, op., 645 or.). Poetak, animal loquens, dadoak botatzen jarraitu behar ote du, testu sareak hutsean jaurtikiz, gizakiak berezkoa duen logos a harainditzen duenaren erdiesteko esperantza beharbada zentzugabekoaren eraginez?
|
Bi
jokabide dira orduan hautuan agintzen dituen poeta horientzat: alde batetik etengabeko errepikapena, etsigarria edo paradoxikoki bozkariagarria, Derridak «hesi metafisikoa» deitzen duenaren baitan («clôture métaphysique»), erran nahi baita hizkuntzaren mugetan; bestetik isiltasuna.
|
|
|
Haren bildumak biziki ongi erakusterat ematen du literaturaren itxidura, XIII. mendetik geroz aitzinatu gabe etengabe errepikatzen ari dena. Mallarmé ren «Liburua» baino zorrozkiago, Septentrio
|
bi
liburuek hau dute ezin hobeki argirat ematen: bere Zentzu bilaketan, gizakiak ez ditu liburu hatzak, hitz hatzak baizik aurkitzen, hizkuntzatik haraindiago ezin joanez bere adimenaren eskutik betiko urrundua egonen zaiona azkenean lortzeko asmoz.
|
|
|
Hori biziki argi da lehen Septentrio ko «Iohan Mandabillaren bidaia benturosak» sailean:
|
bi
hipotestuen euskal berridazte argi bat dugu hau, joko moldean: Ihoan Mandabillaren «Tour du Monde» eta Martin Hoyarsabal en «Biaya Venturosac»ena, hau XVI. mendearen ondarrean inprimatua eta 1677an Donibane Lohizuneko Piarres Detcheverry k, izengoitiz Dorre-k, itzulia (edo hobeki erran, Kenneth White-k zuzentzen duen bezala bere aitzinsolasean, 10 or., «luzatua»), obra hau aitzinaroko kondairek inspiratua dutela.
|
|
|
Mentura hori du A. Arkotxak bereganatzen, Ihoan Mandabilla eta Martin de Hoyarsabal bere
|
bi
giden hatzei pertsonalki jarraituz, deskribatu zituzten lekuetarat joanez. Hain zuzen, haren bilduma honelaxe norabideratua da:
|
|
|
Erran nion nola beti sartaldera buruz joanez, artizarra gero eta gorago uraren gainean altxatzen den:
|
bi
beso Melibarren, bortz beso Gazuraten eta oraino gorago Kanbaeteko inguruetan. (Septentrio, 35 or.)
|
|
|
Baina orduan, errealitateak ez badu liburu baterat bururatzekorik, ez baitugu hartaz deus berririk erraten ahal, zergatik A. Arkotxak oraino idazten ote du?
|
Bi
erantzun egoki dira galdera horrentzat. Lehena hauxe da:
|
|
|
Baina ez dira
|
bi
Septentrio ak mintzaira eta kultura baten defentsa soil horretarat apaltzen ahal3, arrazoi bakar hauengatik bederen: bigarren liburua frantsesez da, eta gaztelaniazko bertsioa berrikitan argitaratua izan da, oraino desberdina.
|
|
|
ekialdetik mendebalera irakurri behar da, toponimoen iraganean atzeratze bat egingo bagenu bezala: «Lamaline» portu horren gaurko izena da; urrunago, portu berarentzat,
|
bi
toponimo ezarriak dira bata bestearen ondoan: «Carruge» eta «La Conche»; oraindik urrunago, huts toponimikoak errealki emanak izan zitezkeen izenek osatzen dituzte, erran nahi baita benetan errealtzat irakurri behar direla, Mentura ahal bezain menperatu batean hautatuak izan baitira:
|
|
|
Jokoan dena hemen hauxe da: norberaren gizatasuna duinki bizitzea eta ihes egiten duen denboraren lekuko literarioa ondoko belaunaldiei pasaraztea, «quand
|
bien
même la mémoire nous aura désertés»/ «Memoriak huts eginik ere» (Septentrio, 2006). Irakurleari dagokio A. Arkotxaren etsenpluari jarraikitzea, pasarte errepikagarrien kateatzean parte hartzea, «Septentrioa» liburuan eta gorputzez bilatzea, giza artxiboak beraren ekoizpenekin gehituz (horretarat gonbidatzen gaitu prosa poetikoan testu zaharren kokatzeak, «Outportua» sailean, adibidez 147, 151 eta 155 or., edo mapa asatuak lehenagoen gainean sistematikoki ezartzeak, bigarren Septentrio n), nahiz eta izar multzoak azken finean ez lukeen «literatura zehaztugabe» bat islatzerat helarazten, beti giza eskutik jalgi aitzinagoko idazketarat, hitz hatz eta hatz mentalerat, jatorria betiko giza kanpo, ezin errana utziz.
|
|
|
Azken
|
bi
hamarkadetako irrati munduko aldaketek egitura orokorraren kontzeptu klasikoa eraldatu dute eta programazio orokorraren hiru aldaera sortu dituzte (Cebrián Herreros, 1995; Martí, 2004): mosaiko erakoa, bloke formakoa, eta, jarraitutasuneko azpieredua.
|
|
|
Aldi bakoitzeko ezaugarri eta baldintzek zuzeneko eragina daukate proposamen eraginkor bat egiterakoan. Programazioak denbora jakin bat betetzeko egiten dira eta normalean urtean zehar
|
bi
parrilla antolatzen dira. Lehenengoa, udaberrian, udazkenean eta neguan barreiatzen den bitartean, bigarrena, uda partean ezartzen da.
|
|
|
entzuleriaren gaineko ikerketetako ondorioen arabera antolatzen dira. Ikerlan horietan, kate bakoitzaren entzuleriaz at gizarteko prototipo objektiboak aurkezten dira, nahiak, zaletasunak, adina, maila soziokulturala, lanpostua, irratia entzuteari ematen zaion tartea, etab.?. Emaitzen arabera, programatzaileek asteroko parrilla multzo ezberdin baina erlazionatu
|
bitan
banatzen dute: lanegunetakoa, astelehenetik ostiralera?, eta, aisialdirako aukera gehiago eskaintzen duten asteburu, larunbata eta igandea?
|
|
|
Edukiak kontsumitzeko denbora aukera
|
bi
daude: zuzenekoa edo sinkronikoa
|
|
|
Testu honek helburu
|
bi
ditu: alde batetik, irrati programazioaren kontzeptuaren gainean teorizatu, eta, beste alde batetik, Internet bidezko irratiak dakarren programazio terminoaren birmoldaketaz aritu.
|
|
|
Aipatu
|
bi
autoreek esandakoetatik hurrengo laburpena egin daiteke: bat, irrati programazioa katearen objektiboen zentzuzkotasunaren bilaketan era harmonikoan antolatzen den egitura bat da; bi, entzuleria enpresa estrategiaren azken objektiboa izanik programazioak aintzat hartu behar ditu entzuleen beharrak eta nahiak, eta; hiru, irrati programazioa denbora muga eta barreiatze zikloetan oinarritzen da.
|
|
|
Aipatu bi autoreek esandakoetatik hurrengo laburpena egin daiteke: bat, irrati programazioa katearen objektiboen zentzuzkotasunaren bilaketan era harmonikoan antolatzen den egitura bat da;
|
bi
, entzuleria enpresa estrategiaren azken objektiboa izanik programazioak aintzat hartu behar ditu entzuleen beharrak eta nahiak, eta; hiru, irrati programazioa denbora muga eta barreiatze zikloetan oinarritzen da.
|