|
2000
|
|
|
Beraz, hainbat ikasgaitan landu daiteke. Adibidez, gorputzaren atalak Giza Zientzietan ikas daitezke; gizon
|
emakumeen
arteko harremanak, matxismoa, feminismoa, sexismoa eta abar Giza Zientzietan lantzeko dira egokienak; sexu erasoak, aldiz, Etikan...
|
|
|
Garai hartako gizartearen arazo ugari jorratu zituen bere lanetan. Hala nola,
|
emakumeen
eskubideak, zoritxarreko ezkontza, gurasoen eta seme alaben arteko arazoak eta gizarte viktoriarreko hipokrisiaren kritika.
|
|
|
Horrez gain, egitura formalen logika arakatu, eta istorio bat kontatzeko eta ikusleeengan zirrara pizteko erabiltzen duen narrazio moldeetara gerturatuko dira, oinarrizko duen bere tresnari bereziki erreparatuz, muntaia, alegia, ariketa praktikoak barne. Orobat," Vertigo" filma eredutzat hartuz, sortzaile honen unibertso sinbolikoaren inguruko hausnarketa ere egingo da, hala nola,
|
emakumeen
(ilehoriak gehienetan) zeregina bere filmetan eta heriotzaren estetika.
|
|
|
Nazio Batuek bertako partaideei presioa egitea ere eskatzen dute, bakoitzak bere herrialdean
|
emakumeen
eta haurren eskubideekin zerikusia duten konbentzioak eta akordioak inolako eragozpenik gabe berretsi eta ezar ditzan, bereziki: Eskubide Politiko eta Zibilen Hitzarmena, Emakumeen aurkako Bazterketa mota guztiak Ezabatzeko Konbentzioa, Haurren Eskubideei buruzko Konbentzioa, Langile Etorkinen eta horien familien Eskubideak Babesteko Nazioarteko Konbentzioa, Giza Eskubideen Adierazpen Unibertsala, Emakumeen aurkako Bortxakeria Desagertarazteko Adierazpena, Kairoko eta Vienako Adierazpenak, Beijingo Adierazpena eta Ekintzarako Plataforma.
|
|
|
Pertsonen Trafikoa eta Prostituzioaren Esplotazioa Desegiteko 1949ko Konbentzioaren berrikuspena ere eskatzen dute, NBEko Batzar Nagusiak (1996)
|
emakumeen
eta haurren trafikoaren eta emakume etorkinen aurkako bortxakeriaren inguruan ebatsitakoa bete eta erantsi ahal izateko bertan. Halaber, estatuek Nazioarteko Auzitegi Penalaren Jurisdikzioa onar dezatela eta, bereziki, bortxakeria eta sexu indarkeria gerrako krimen eta gizadiaren aurkako krimen gisa definitzen dituzten xedapenak sinatzeko eskatzen dute.
|
|
|
8a+ mailako 3 bide igo ditu. Berak du Espainiako Estatuko
|
emakumeen
errekorra, eta mundu mailan 3 emakumea da maila hori igotzen. Bide hauen artean" El gran engaño" (Kanpezu, 2000) dago, gaur arte bistaz Josunek bakarrik igo duena.
|
|
|
Aurtengoan ez, kanpoan nintzelako, baina iaz Hondarribian desfilatzen saiatu nintzen Jaizkibel konpainiako beste kideekin batera eta Er tzaintzak ez zigun Alardean sartzen utzi. Bere egunean, Ertzaintza ez zela
|
emakumeen
eskubideak bermatzen ari esan nuen, edo ez behintzat beste eskubideak bermatzen dituen bezala. Aurten, berriz ere, Ertzaintzak Jaizkibel konpainiaren parte hartzea bermatu behar zuen eta ez zuen egin.
|
|
|
batetik," Evak Paradisuan sugearekin izandako pasadizoari egiten dio erreferentzia izenburuak, erruaren eta zigorraren figurak baititu eleberriak ardatz nagusitzat"; bestetik," gizakion arteko komunikazioarena, gizakion arteko erlazioak eta hor sortzen diren ulertu eta ezin ulertuak" (Egunkaria XII). Olaziregik gizon
|
emakumeen
arteko inkomunikazioaz dihardu:
|
|
|
Elgoibatar honek bere lehen liburuan hogeita bost narrazio eskaini dizkigu. Narrazio hauetan guztietan erotismo, sentsualitate eta gizon
|
emakumeen
arteko harremanekin topo egin dezakegu. Honela," erdi tabu edo (izan) diren gaiak lotsa zuririk gabe jorratzeko gogoa" (Jakin 106) erakutsi du.
|
|
|
Urrun dabil menditik, kale artera garamatza, eta, zehatzago esanda, hiri handi bateko pisuetako etxebizitzetan izaten diren bikoteen barrunbeetara: gizon
|
emakumeen
gorabeherak eta miseriak, elkarren behar eta konpondu ezinak... maisutasunez daude deskribatuta, batez ere, zenbait gizon tipo: harroa eta txepela, gizarajoa eta pijoa.
|
|
|
batzuetan, gertaera hauek pertsonaien obsesio bilakatuko ditu. Izan ere, kontakizun labur hauek gizon
|
emakumeen
arteko harremanen ikuspegi berezia eskaintzen dute: bikoteen arteko adar-jotzeak, gaizki ulertuak, jelosiak, gorrotoa, maitasuna, adiskidetasuna Askotan harreman horiek pertsonaien ilusio iturri bakarra izango dira.
|
|
|
1 Santa Luziaren ermitan. Bortxaketaren eskenatokia eta bertako
|
emakumeen
biltokia.
|
|
|
Kontuan izanik Nazio Batuetako kide diren herriek gizakiaren oinarrizko eskubideetan, gizakiaren duintasun eta balioan eta gizonen eta
|
emakumeen
eskubideen arteko berdintasunean duten fedea tinko azaldu dutela Agirian; eta, askatasunaren ikuspegi zabalago baten barruan, gizarte aurrerakuntza sustatzeko eta bizitza maila jasotzeko erabakita daudela adierazi dutela;
|
|
|
Euskal Telebistaren bigarren kanalak bestelako ñabardurak erakusten ditu. Esatebaterako, gizonen eta
|
emakumeen
presentzia orekatua den bezala, markatuagoa daadin ertaina dutenen pisua. Alegia, gazteak (%15, 7) eta adindunak (%31) bainogehiago, 26 urtetik 55era bitartekoak dira pisu handiena dutenak:
|
|
|
Egunkariak, irrati emandegiak eta telebista kateak dira aztergai ditugun hedabideak, eta hiruren kasuan Hego Euskal Herriko populazioa hartu dugu erreferentzia modura, beti ere, hamalau urtetik gorako gizon
|
emakumeen
portaera mediatikoa jorratuz.
|
|
|
Horrekin batera, malgutasun produktiboak malgutasun sozio laboral bihurtzeko ahaleginak egingo ditu, eta, ondorioz noizbehinkako kontratuakjaun eta jabe hedatuko dira zenbait gizarte industrialetan. Azkenean, prekaritatean oinarritutako gizarteak zuzenki modelatuko du gazteen,
|
emakumeen
eta baztertuen bizi etorkizuna.
|
|
|
murriten denean, edo Hirugarren Munduko herrietan, doikuntzarako plangintzak? aplikatzen direnean,
|
emakumeen
bizkarrean jausten da ia esfortzu osoa. Herri industrializatuetan, gero etagehiago, emakumeak gehiengo zabala dira langabetuen zerrendetan, soldata txikietan, kualifikazio eskasean, kanporaketa sozialean, prozesu produktibo tailoristetan, eta ezkutuko edo murgildutako ekonomian.
|
|
|
Ustiaketa nazionala, klase sozialen ustiaketa eta
|
emakumeen
ustiaketa ez dira gauzabera, hiru ustiaketa mota baizik. Bata bestean urtzerik ez dago, nahiz eta hirurak gauregun batera gertatu eta gizarteko fenomeno guztiak elkarrekin loturik izan.
|
|
|
erdiko ahotsa, kontraltuaren eta baritonoaren artekoa.Kontraltua: ahots ertaina,
|
emakumeen
ahotsen artean baxuena da.Mezzoa: soprano eta kontraltuaren artean dagoen ahotsa.Sopranoa:
|
|
|
Unibertsitate barrutiko errektoreak izendatu behar zituen irakasleak, hauen soldata lau mila (hiru mila
|
emakumeen
kasuan) errealekoa baino txikiagoa bazen; kopuru hori gainditzen zutenak,. Dirección General de Instrucción pública, zelakoak izendatu behar zituen (182 art.). Bazegoen oposizio sistema pasatu behar ez zuen irakasle mota bat (hiru mila bi mila emakumeak baziren errealera iristen ez zirenak), baina izendapena, edozein eratan, probintziako. Junta, k proposaturik, errektorearen esku geratu zen.
|
|
|
Hau gizonezkoei zegokienez, zeren irakasle
|
emakumeen
kasuan legeak, procurar, hitza besterik ez zuen aipatzen.
|
|
|
Eta ahalketu egin nintzen. Baina, neure zelataldiaz ahalke banintzen ere, ez naiz nehoiz ere damu izan orduan egin nuenaz, zeren gizon
|
emakumeen
arteko harremanen munduan loreak eta harri preziatuak ez baitira egunorozko kontuak, eta eszena labur hura, aldiz, diamante landu bat bezala oroitzen dut, bere baitan eguzki tipi bat gordetzen duena eta denboraren urrunetik, oraino ere, noizbehinka, izpi distiratsuren bat igortzen didana.
|
|
|
Proposamenak berak lizun kutsua zekarkeen: tokiak 40 urtez goitiko gizon
|
emakumeen
harrapalekuaren omena zuen, fauna askotariko —dibortziatu, banandu, neskazahar, mutilzahar, etxe aspertu— baina xede bakarrekoaren etzanaldi azkarren abiaburu. Hori, bistan da, gaueko ez dakit zenbatetik aitzina.
|
|
|
Bertze edozein egokieratan ez ziren isilduko, baina abuztuko asteazken horretan lagun minek ez zuten elkarri zer kontaturik. Areago, bi
|
emakumeen
begiradak elkarri iheska ari zirela erran zitekeen. Neronek jaulki nuen:
|
|
|
Orain gutxiago entzuten zuen, gehiago usaintzen, ez zitzaion camember gazta gusta  tzen eta asko, berriz, Margarita pizza; laztu egiten zitzaion ilea ile beltz motz kixkur antzekoa, ez jada horaila foam zati bat uki  tzean, eta bistak arintzera egin ziola iruditzen zitzaion, hobeto ikusi ez baina begiak lehen baino azkarrago mugitzen zitzaizkiola, artega bezala, urduriago. Eta ikusmenak eman zion Brown jaunari lanik handiena, beste laurek baino hagitzez gehiago, konturatzerako joan egiten baitzitzaizkion begiak, lotsagabeki eta jendetasun arrastorik gabe, edozein lekutara edo egoeratara, eta batez ere
|
emakumeen
bularretara zenbat eta beteago, orduan eta lotsagabeago, eta neskatoen titietara; gizonezkoei ere kontu handiz erreparatzen zien, baina ez guztiei, soslai jakin batera atxikitzen zirenei bakarrik, eta haien beroki eta gabardina barrenetara begiratzen zien finko finko eta urduritasunez, zerbait aurkitu nahian bezala, gauza gorderen bat...
|
|
|
Honela bada, eta 2000 urteari dagokiola, hauexek dira aipatu nahi nituzkeen gaiak: uholde berrien anonimotasuna, idazleen manifestuak,
|
emakumeen
opakotasuna, barietatea gaietan, kritikaren saio hutsa, eta, amaitzeko, euskal literatura kanporatzeko ahalegina, irakurzaletasunaren arazoa ahaztu gabe.
|
|
|
Harrigarria bada ere, euskal literaturgintzan aurten gauza positibo gehiago ikusi dut aurreko urteetan baino. Orain arte esandakoari,
|
emakumeen
literatura gehitu behar diogu. Euskal literaturaren historian inoiz ez da hainbeste emakume izan, ezta emakumeek idatzitako hainbeste lan argitaratu ere.
|
|
|
Legeak deus ezartzen ez badu, eta berak berresten ez duen elkarketa batetik etorri badira seme alabak, ezinbestekoa da seme alaba horiek, eskubideok eskatu ahal izateko, euren gurasoen aldetik halakotzat aitortuak izatea. Bestela izatera,
|
emakumeen
ohorea, batuketen bakea eta herritarren onura arriskuan leudeke etengabe. Lege berriek gaitzari aurre egin diote eta horrexegatik zaindu ditugu lege horien xedapenak.
|
|
|
"(...) Halakoetan, garaileen gainean ezarritako eginbehar nekosoetarako arrazoia indarrez eraildakoen espiritu haserretuen beldurra dateke; sarri argi eta garbi adierazten da espiritu mendekuzaleen beldurrak eragina duela hiltzaileen jokabidean. Buruzagi sakratuen, ehorzleen, haurra egindako
|
emakumeen
, gerrara abiatutako gizonen eta abarren gainean ezarritako tabuen ondorio orokorra, pertsona tabutuok ohiko gizarte arruntetik at uztea da. Ondorio hori hainbat arauren bidez lortzen da:
|
|
|
" Goxoa zegoan?", galdetu zion Xani, eta: " beste bat hartuko duk"; Xanek ezetz adierazi arren, Pititak, lau
|
emakumeen
mahaia jasotzen ari zen kamarero musu okerrari: " ekatzak beste bollo bat", agindu zion; hozten ari zitzaion kafearen aurrean antxumatuta besoak, ezpainetan irribarrerik ez, begirada altzairu urdinezkoa, dudagabe egoskor handi bat zen.
|
|
2001
|
|
|
. Oraindik ezker asko dago langilerian eta mugitu egiten da, ez da kasualitatea gutun sozialarekin gertatu dena, nahiz eta emaitzak azkenean badakigun zoritxarrez nolakoak izan diren. Hor badago ezkerra, badago ekologi munduan dabilen jendea eta
|
emakumeen
mugimenduan eta batez ere Hirugarren Munduarekiko elkartasunean. Milaka eta milaka pertsona daude beren erakundetan antolatuta, lan egiten dutenak.
|
|
|
CESek dio, etxeko lanen banaketa desorekatuak ondorio kaltegarriak dituela
|
emakumeen
gizarte eta lan arloko integrazioan, beren lan profesionala familia giroko premien arabera egokitu beharrean aurkitzen direlako sarritan, eta horrek bere eragina du gizarte babesaren mailan.
|
|
|
Ordura arte emakumeek eta ezintasuna zuten gizonezkoek soilik zuten diru hori jasotzeko eskubidea. Baina, keinu honek, nahiz eta gizon eta
|
emakumeen
berdintasunerako bidean lortutako aurrerapausoa dirudien, emakumeak nabarmen baztertzen ditu. Senarrak jasotzen zuen pentsioaren %45 jasoko du emakumeak hura hildakoan, eta, aldiz, gizonek emazteak zuen pentsioaren %100 jasotzen jarraitzen dute.
|
|
|
Batetik, emakumeek egindako nobela beltza. Oso modu originalean uztartzen dituzte (eta" Koaderno Gorria" k badu hor ikasitako zerbait) trama beltza eta
|
emakumeen
kezkak.
|
|
|
Lan munduaz eta
|
emakumeen
eginbehar eta eskubideez ziharduen apirileko ale hark. Gizartean eman ziren aldaketen artean eztabaida ugari sortu zuen honek.
|
|
|
Auskalo, bada, zergatik egin zuten, derrepentean, erakuste hura guztia. Beharbada, S. Larreak," Sartaldeko
|
emakumeen
baldintzak" artikuluan jasotzen zuen arrazoiarengatik. " Nazio batzuetan, emakumeen irudipena gizonaren bestekoa da eskubidearen arloan, teorian" zioen hark.
|
|
|
Beharbada, S. Larreak," Sartaldeko emakumeen baldintzak" artikuluan jasotzen zuen arrazoiarengatik. " Nazio batzuetan,
|
emakumeen
irudipena gizonaren bestekoa da eskubidearen arloan, teorian" zioen hark. " Oinarri bezala artzen da, emakumearen baldintzak lantokietan eta sail horretan, oinarri hori hauxe da:
|
|
|
Kontratu finko arruntak, kanpora botatzeagatiko urteko 45 eguneko kalte ordainarekin eta gehienezko 42 hileko mugarekin, berdin jarraitzen du gaur egun lan kontratu mota hori dutenentzat, eta baita etorkizunean kontratatzen diren kasu batzuetan ere. Baina multzo horretan sar daitezkeen kolektiboak mugatuak dira, hau da, 31 eta 44 urte bitarteko gizonak, sei hilabetetik gora langabezian egon ez badira eta elbarrituak ez badira, eta
|
emakumeen
presentzia oso handia den sektoreetan, kasu horietan beraietan dauden emakumeak.
|
|
|
Beste neurri multzo batek hobariak ezartzen ditu enpresek Gizarte Segurantzari ordaintzen dizkioten kuotetan,
|
emakumeen
kontratazioa bultzatzeko eta 55 urtetik gorakoak lan merkatutik ez kanporatzen laguntzeko.
|
|
|
Gaur arte historialariek bazterrera utzia izan den historia, hau da, Euskadiko Gerrillarien Elkartearena, zeinek apenas laguntzarik eta baliabiderik gabe hogei urte luzez borrokatu zuen faszismoaren, nazismoaren eta Francoren diktaduraren aurka, 1936ko gerran, Bigarren Mundu Gerran eta gerora ere. Borroka desorekatu hori aurrera eraman zuten gizon eta
|
emakumeen
gerrillari bizitza eta jasan behar izan zuten jazarpena ezagutu ahal dira Mikel Rodriguezek Txalaparta argitaletxean plazaratu duen lan honen bitartez. Duintasunaren historia da berea, alegia mundu guztia aurka jarri zitzaien arren, askatasuna, demokrazia eta berdintasuna eskuratu nahian irmo irauten jakin zuten gizon emakumeena.
|
|
|
Egungo Urnietako herriaren nortasuna osatzerakoan eraginik handiena izan duten gizon
|
emakumeen
aipua egiten du Mikel Atxagak idazlan honetan, Urnietako Udalak, Dabid Etxeberriaren itzulpena medio, euskaraz eta gazteleraz argitara emandako" Gure Urnieta" liburuan. Liberalek Urnieta kiskali zutenekoa gogora ekarriz hasten du Mikel Atxagak bere ibilbidea, eta harrez geroztik herri horretan euskalgintzan gehien nabarmendu diren urnietar zein urnietartuen izenak biltzen ditu eta haien lanen berri eman.
|
|
|
Euskal Herriko
|
emakumeen
bizimodua izan zuen hizpide nagusi orduko aleak, sehaskako haurtxo izatetik etxekoandre izatera heldu arteko garaiak aipatuz.
|
|
|
Ez daude gure parean ere, baina islamiar denak ez dira talibanak. Guk daukagun irudia eta hango
|
emakumeen
errealitatea ez da bera, betitik izan dira ezberdinak eta orain tokatu zaien egoeragatik are gehiago.
|
|
|
Nire bihotzarekin ulertu nituen kantuak, hitz bakoitza sentitu behar baituzu zure mingainean kantatu ahal izateko. Emakumeek Euskal Herrian nola kantatu izan duten jakin nahi nuen, alabaina hemen ez dago ia erreferentziarik, ez dago
|
emakumeen
grabaketa zaharrik. Hungarian duela 90 urteko grabazioak daude eta hori zorte handia da.
|
|
|
Adierazi duenez, antzeko zerbait esan daiteke ekintza sindikalaren beste esparru batzutan: laneko osasuna,
|
emakumeen
aldarrikapenak, presoen eskubideak...
|
|
|
EAEn nahiz Espainiako Estatuan bikoiztu egin da aldi baterako kontratuen batez bestekoa, eta hiru langiletik bat honelako kontratuarekin ari da. Kontratu mota honekin lanean ari direnen artean, gaur egun, gehienak gizonezkoak dira, baina geroz eta gehiago nabari da kontratu mota hori
|
emakumeen
kontrataziorako erabiltzeko joera.
|
|
|
Eta, bestalde, aldi baterako kontratuen presentzia nabarmenena Arabako bailaretan, Arabako mendialdean, Gernika Bermeon eta Markina Ondarroan kokatzen da; hain zuzen ere, nekazaritza eta arrantza arloko jarduerek garrantzi handia duten eskualdeetan. Kontraturik gabeko soldatapeko
|
emakumeen
kopurua (%12) sei aldiz handiagoa da gizonezkoena baino (%2). EAEn kontraturik gabe lanean ari diren langileen %80 emakumeak dira.
|
|
|
Hasiera batean esan dugun bezala, donostiarrarena sentimendu gerra baten kontaketa da, ikuspuntu bakarrez egituratua gainera, hau da, senar adardunaren ikuspuntutik. ...uta geratzen denak eta bere jokabide arrazionalistaren frogagarri" jakituria" kulinario dudaezinezkoaren jabe denak (hortxe daude, zehaztasun flaubertiarrez, arraultzak nola frijitu behar diren azaltzen dizkiguten pasarteak (34), edo entsalada (71) edo lasagna (181) gustagarriak egiteko prozedura zehaztuak, edo legatza frijitzerakoan kontuan hartu beharreko aholkuak (63)), emaztearen eta
|
emakumeen
topiko matxista guztien adibideak ematen dizkigu: Tomate berde frijituak (120) bezalako filmak gustatzen zaizkigula esanez edo" nobela lodikoteak"
|
|
|
Hasieran esan dugun bezala, Saizarbitoriarena sentimendu gerra baten kontaketa da, ikuspuntu bakarrez egituratua gainera, hau da, senar adardunaren ikuspuntutik. ...ot; bezalako kantez hunkituta geratzen denak eta bere jokabide arrazionalistaren frogagarri" jakituria" kulinario dudaezinezkoaren jabe denak (hortxe daude, zehaztasun flaubertiarrez, arrautzak nola frijitu behar diren azaltzen dizkiguten pasarteak, edo entsalada edo lasagna gustagarriak egiteko prozedura zehaztuak, edo legatza frijitzean kontuan hartu beharreko aholkuak), emaztearen eta
|
emakumeen
topiko matxista guztien adibideak ematen dizkigu, Tomate berde frijituak bezalako filmak gustatzen zaizkiela esanez edo" nobela lodikoteak" irakurtzen dituztela adieraziz. Hori gutxi balitz, Florarekin izandako eztabaida nagusiak" bere jakituria entziklopedikoaren aurrean" emaztearen nortasuna finkatu beharrak eragindakoak zirela aitortuko digu protagonista itsu honek.
|
|
|
Beste nobeletan hain maiz erabiltzen zituen errepikapenak gutxituz eta lehenengo pertsonari tinko eutsiz, istorioak berak garrantzi handiagoa hartzen du Rossetti-ren obsesioa n. Eta istorio desberdinek lehenago aipatutako
|
emakumeen
izenak dituzte, bi urteren tartearekin ezagutzen dituen emakumezkoenak. Victoriarekin duen harremana bada ere garrantzizkoena, Eugeniarekin izandakoa giltzarri bihurtuko da nobelan begitantzen zaigun sedukzio jokoan.
|
|
|
Aurreko lerroetan ikusi dugun modura, literaturaren eta idazketaren gaineko hausnarketez gain, gizon emakumezkoen arteko harremanak ditu hizpide Rossetti-ren obsesioa k. Bihotz bi nobelan hasitako ildoari jarraiki, sexuen arteko inkomunikazioak amodio kontzeptu desberdinak, gizon
|
emakumeen
arteko mixeria eta beharrak, berriro ere maisutasunez testuratu dizkigu Saizarbitoriak. Baina oraingo honetan senar delirante baten ordez, ironia handiz idazle gisara aurkezten den protagonista maskulinoaren sedukziosaioak testuratu dizkigu.
|
|
|
EEBBetan egindako ikerketek beste datu garrantzitsu bat ere eman dute: saunari sarri joaten diren
|
emakumeen
haurrek bi aldiz arrisku handiagoa dute bizkarrezur bifidoa izateko, umetokia larregi berotzearen ondorioz.
|
|
|
21 zergatik uste izaten da oraindik etxeko lanak
|
emakumeen
kontua edo zeregina dela
|
|
|
JF./ direla eta etxeko lana
|
emakumeen
kontua dela
|
|
|
deritzon ipuinean. Edurnezuri eta zazpi ipotxak? ipuinpopularraren berrikuspena egiten du Osorok, eta ipuinean ongi adierazten diratradizionalki eta kulturalki ezarriak izan diren
|
emakumeen
eta gizonen desiodesberdinak, emakumeek gizonengan eta gizonek emakumeengan espero dutena, eta bien desioen artean dagoen amildegia. Edurnezuriren desioa sentsazioen etaamodioaren munduan gauzatzen da; ez du, inolaz ere, mundu materialean garatzen, eta etorkizunari begira ez du bestelako asmorik:
|
|
|
testu laburren tradizio errealistan kokatuko nituzke Montoiaren idazlanak, errealitate puskak aurrean jartzen baititu, irizpide moralik emangabe, bizitza puskatu edo fragmentatuaren zatiak, osaezinak. Ikuspuntu feministatik aztertzekoak izango lirateke agertzen diren gizonak, matxismoaren ikonoak, eta baita
|
emakumeen
tratamendua ere. Beste gaiak, isolamendu soziala, bakardadea, sustrairik eza, moralik eza?
|
|
|
bezalako kantez hunkituta geratzen denak eta bere jokabidearrazionalistaren frogagarri, jakituria? kulinario dudaezinezkoaren jabe denak (hortxe daude, zehaztasun flaubertiarrez, arrautzak nola frijitu behar diren azaltzendiguten pasarteak, edo entsalada edo lasagna gustagarriak egiteko prozedurazehaztuak, edo legatza frijitzean kontuan hartu beharreko aholkuak), emazteareneta
|
emakumeen
topiko matxista guztien adibideak ematen dizkigu, Tomate berdefrijituak bezalako filmeak gustatzen zaizkiela esanez edo, nobela lodikoteak, irakurtzen dituztela adieraziz. Hori gutxi balitz, Florarekin izandako eztabaidanagusiak «bere jakituria entziklopedikoaren aurrean» emaztearen nortasuna finkatubeharrak eragindakoak zirela aitortuko digu protagonista itsu honek.
|
|
|
, (1996): . Gizon
|
emakumeen
arteko tirabirak kontatu ditu R.Saizarbitoriak?, El Correo, 96, 64 (Bihotz bi ren aurkezpenaren kronika) (ibid. El Diario Vasco, 96, 69).
|
|
|
Virginia Woolf: «Fikzioaren etorkizuna, neurri handi batean, gizonak heziahal izatean datza,
|
emakumeen
adierazpen askatasuna onar dezaten».
|
|
|
Feminismoaren garrantzia
|
emakumeen
lanen zabalkuntzan eta ikerketan.
|
|
|
Sarien balioa
|
emakumeen
literatura aztertzerakoan.
|
|
|
Ez hain aspaldi Nazio Batuen Erakundeak aurkezturiko Giza Garapenari buruzkotxostenaren atal batean agertzen da, argiki, 1999ko uztailaren 13ko Egunkariakdioen eran, «Pauso nabarmenik ez d (el) a izan berdintasunaren alde» azken urteotan, eta ez bakarrik hirugarren munduko herrietan. ...abetuen artean %60 emakume gazteak dira), osasunaren (Frantzian Weil legea hautsi nahiz dabiltza lobbyintegristak), gorputzaren erabiltze eskubidearen (Alabamako epaile batek emanduen jujamenduak ez dio emazteari «orgasmorako neholaz ere funtsezko eskubiderik onartzen»), politikagintzako agerpena segurtatzearen (Elisabet Badinter andereakuota direlakoen aurka dago) eta kirolaren (behin gizon eta
|
emakumeen
Tourrakgarai berean egiten zirenean, entzun zen Marc Madiot txirrindularia erraiten, emaztea bizikleta gainean biziki itsusi zela) alorretan. Eta, jadanik literatura aipatugabe, eskubide murrizteen zerrenda luza nezake lasaiki.
|
|
|
Ingurura begiratu besterik ez dago gizartearen arlo guztietan
|
emakumeen
kopuruagizonena baino askoz txikiagoa dela ikusteko; zer esanik ez artean eta, konkretuki, literaturan. Gizarte eredu baten isla besterik ez gara, eta aurrerapauso handiakeman badira ere, oraindik bide luzea daukagu aurretik, egunez egun jorratubeharko dena; hala ere, errezeloa dut sekula ez ote garen iritsiko gizonezkoekduten mailara.
|
|
|
Gizarte eredu baten isla besterik ez gara, eta aurrerapauso handiakeman badira ere, oraindik bide luzea daukagu aurretik, egunez egun jorratubeharko dena; hala ere, errezeloa dut sekula ez ote garen iritsiko gizonezkoekduten mailara. Aitortu beharra dago, duela hogei urteko egoera gaur egunekoazoso bestelakoa zela; baina saltsa honetan?
|
emakumeen
boom literarioak, ere izandu eraginik, onerako eta txarrerako.
|
|
|
Mende honen erdira arte perfume salmentak europar eskuetan egon dira, Estée Lauder ek 1946an bere perfumetxea sortu arte. Ipar Amerikako
|
emakumeen
idiosinkrasia ondo baino hobeto ezagutzen zuenez, bainu olio usaindun bat kaleratu zuen 1953an, Youth Dew deiturikoa, milioika saldu dena.
|
|
|
Laneko lesioei buruzko azterketetan askotan ez dira kontuan hartu etxekoandreak, baina badirudi lesio horiek besoetan eta eskuetan lesioak pilatzen dituztela, Hong Kong eko Txinako Unibertsitateko Vivien Yip terapeutak dioenez. Estres metagarriko nahasteak dituzten gaixoei buruzko azterlan batek erakutsi duenez, pazienteen% 70 emakumeak dira, eta horietatik% 40 etxekoandreak dira, Hong Kongeko Elkarte Epidemiologikoaren III. Urteko Biltzarrean azaldu zuenez, Yipek aurten
|
emakumeen
osasunari buruzkoa da. Bere etxean 6 hilabete eta 15 urte bitartean lanaldi osoan lan egin zuten 20 etxekoandre aztertu zituen Yipeko taldeak, eta konturatu zen atsedenaldi desegoki eta gutxiegi bat zela eskua eta besaurrea ukitzen dituzten muskuluetako lesio batzuen eragile nagusia.
|
|
|
Ikerketa horretan, Valerie Ratt doktoreak eta Washingtongo Unibertsitateko bere lagunek ikusi zuten bi botikek obulazioa eta aipatutako patologia hori duten gaixoen haurdunaldi probabilitateak areagotzen dituztela. Adituek ez dakite zein diren obulutegietako gaitz horren arrazoi zehatzak, haurdunaldian dauden
|
emakumeen
%4 eta %6 artekoak baitira. Sindrome hori duten emakumeek hormona maila handia dute gizonezkoetan, eta kiste anizkoitzak garatzen dituzte obulutegietan eta obularrean irregulartasunez.
|
|
|
Estresaren eta arterien buxaduraren arteko erlazioak ez die emakumeei eragiten, hormonei esker estresaren ondorioen kontra babestuta daudelako. Litekeena da, halaber, azterketan erabilitako galdetegiak
|
emakumeen
estres maila behar bezala ez ebaluatzea. Ikerketak beste ekarpen bat egiten dio emozioen eta arterosklerosiaren arteko erlazioari buruzko eztabaida zientifikoari.
|
|
|
Askotan, lana gutxi ezagutzen dute, egindako azterketen arabera. Etxeko lanak egiten dituzten eta familiari laguntzen dioten
|
emakumeen
arazo asko, batez ere depresioak, jasaten duten presioaren ondorio dira. Gizartean funtsezko eginkizuna duen taldea da, eta, aldiz, babesik gabe dago. izan ere, ez dira langiletzat hartzen, eta, beraz, ez dute lan eskubiderik estresak eragindako istripu edo gaixotasunen aurrean.
|
|
|
Mercé Jordi Emakumeari Laguntzeko Elkarteko lehendakariak salatu du orain arte ez dela inolako azterketarik egin etxekoandreek berezko gaixotasunik duten eta laneko gaixotasuntzat hartzen diren zehazteko. Haren arabera, medikuek berek ahazten dute etxeko lanak egiten dituzten eta familiari laguntzen dioten
|
emakumeen
arazo asko, batez ere depresioak, jasaten duten presioaren ondorio direla, eta dena botiken bidez konpontzen dutela. Proposamen bat egin da, eta bertan Estatuak ordainduko ditu bere kargura seme alabak, adineko senideak, gaixoak edo ezinduak dituzten etxekoandreen Gizarte Segurantzako kotizazioa.
|
|
|
Elikagaien bidezko energia indibidiu bakoitzaren beharretara egokitu behar da, adinaren, gorpuzkeraren eta egiten duen jarduera fisikoaren arabera. OMEren (Osasunaren Mundu Erakundea) arabera, 40 urtetik aurrera,
|
emakumeen
energia behar metabolikoak %5 murrizten dira hamarkada bakoitzeko. Horrek esan nahi du kaloria gutxiago eman behar direla, eta hori ez dute kontuan hartzen emakume gehienek; ondorioz, pisua handitu egiten da, eta, garaiz konpontzen ez bada, obesitatea eragin dezake.
|
|
|
Stress and Anxiety Research Society nazioarteko elkartearen (Estresari eta antsietateari buruzko Ikerketa Elkartea) XXII. konferentzian argitaratu den Europako azterlan baten arabera, egun hauetan Palma de Mallorcan elkartzen dira meatzariak, igeltseroak eta poliziak dira estresak gehien zigortzen dituen langileak. Berrogei bat herrialdetako adituak biltzen dituen biltzar horretan, agerian geratu da, halaber, emakumeek antsietate arazoak izateko joera handiagoa dutela; izan ere,
|
emakumeen
% 20 inguruk pairatzen dituzte, eta gizonen proportzioa, berriz,% 8koa da. Alde hori arrazoi kultural eta biologikoei egozten zaie, nahiz eta sakonki aztertu.
|
|
|
Sintoma horiek 2 ordu baino gehiago iraun dezakete, eta, maiz, okerrera egiten dute jan ondoren. Ikerketen arabera, haurdun dauden
|
emakumeen
%50ek baino gehiagok pirosia izango dute haurdunaldian. Sintomak haurdunaldiko hirugarren hilabetetik aurrera has daitezke, baina eragin handiagoa dute hirugarren hiruhilekoan, umetokiak urdailean presio handiagoa egiten duenean.
|
|
|
Umetoki barneko gailu berri batek murriztu edo deuseztatu egiten du haurdunaldia saihestu nahi duten
|
emakumeen
hilekoa.
|
|
|
Lebonorgestrelak endometrioan egiten duen zuzeneko ekintza horrek, gainera, murriztu egiten du hilerokoetako odol kantitatea, eta horrek hileko egun gutxiago eta odol galera gutxiago eragiten ditu. “Urtebete barru,
|
emakumeen
% 50ek ez du hilekoa”, azaldu du Bartzelonako Dexeus institutuko ginekologoak, esperientzia handia baitu umetoki barneko gailu hori erabiltzen. Duela hilabete batzuk arte Espainian saltzen ez zen arren, ginekologo batzuek beste herrialde batzuetan erosten zuten, Frantzian esaterako, pazienteei ezartzeko.
|
|
|
José Gurrea, Bilboko Euskalduna Klinikakoa, keinuak besterik ez dituzten metodo antikontzeptiboekiko oso errezeloa da. “Ez dute
|
emakumeen
zikloa kontrolatzen, batzuetan araua ezabatzen dute, beste batzuetan ez, eta inoiz ez dakizu aldez aurretik nola jokatuko duen gaixo bakoitzak”, dio. Haren iritziz, levonorgestreleko DIUk “apetatsu eta aurreikusi ezin den zerbait bihurtzen du emakumezkoen zikloa, mendebaldeko edozein emakumerentzat gogaikarria.
|
|
|
Baldintza normaletan, pertsona batek 3 litro inguru edan behar ditu, eta horietatik %50, gutxienez, ura izango da. Urak, giltzurrun litiasia prebenitzeaz gain, kalkuluak kanporatzen laguntzen du, eta ez da hazten.Gernu aparatuaren litiasia (harriak edo kalkuluak) gizateriaren gaitzik ohikoenetakoa da antzina antzinatik.Esan daiteke
|
emakumeen
% 4k eta gizonen% 6k kalkulu bat izango dutela bizitzan zehar. Horiek 30 eta 50 urte bitartean agertzen dira, eta herentzia faktore garrantzitsua dute.
|
|
|
" Emakumeen negozioa munduko negoziorik handienetako bat da. Krimen munduan drogen eta armen salmentaren ondoren
|
emakumeen
negozioa da dirurik gehiena ematen duena".
|
|
|
Orain urte batzuk Cambio 16 aldizkariak zioenez, Espainian beren gorputzak saltzen ari diren
|
emakumeen
erdiak andaluziarrak dira.
|
|
|
Gizarteko maila ezberdin etan (norbere lanbide, denda edo zerbitzuan, enpresa, fabrika eta bulegoetan, administrazio irakaskuntzan, politika munduan...) ideologiaren arabera aitortzen dugunarekinkontsekuente izateko konpromisoa lortu behar dugu, hizkuntz politika aktiboagoa bultzatuz (aski inkesta egin dira orain arte ere; garaia dugu kanpaina eraginkor eta zabala antolatzen hasteko, behingoz!). Ene ustez,
|
emakumeen
eskubide eta berdintasunaren alde Emakundek hartu duen bidea egiaz imitagarria dukegu euskarari dagokionez.
|
|
|
Euskara euskal identitatearen muina bihurtu nahi izateak eta, ondorioz, haren berreskuratzea eta komunikabide bizia hainbat estrategia erabiliz (ikastolak, gau eskolak, kantagintza, literaturgintza, ikerkuntza...) lortzeko gurariak garaian garaiko eta tokian tokiko egoerak iraultzea eragin dute bai euskal gizartea osatzen duten gizon eta
|
emakumeen
senean, bai gizartea ren barruko harremanetan ere.
|
|
|
Euskalgintzak duen ondare historikorik handiena bere baitan jardun duten gizon eta
|
emakumeen
lanerako gaitasun frogatua da. Eragile hori kontuan hartu gabe, euskalgintzaren azken berrogei urteotako ibilbidea nekez uler eta esplika daiteke.
|
|
|
Bi eragile horiek, hots, euskararen gizarte erakundeetan diharduten gizon
|
emakumeen
lanak eta maila orotako administrazio publikoetako arduradunen jarduerak, bat egin behar dute, tokian tokiko sare soziala eta lankidetza indartuz. Hirurogeiko hamarkadako euskaltzale haiek urratu zuten bidea, norbanakoena baino indartsuagoa zen komunitarioa, administrazio publikoak oztopatua, gaur egungo errealitatera ekarri beharrean gaude, euskararengizarte kontseilua bezalako erakundeetan eta hemendik sortzen diren proiektuetan indarrak bilduz, baina gizarte erakunde bakoitzak bere herriko edo lurraldeko eremuan lana gero eta kalitate handiagoz eginez ere, eta hautetsi edota agintari politikoek euskalgintzan urratu behar dituzten politika orokor zein sektorialetan eraginez eta, aukera dagoen heinean, elkarrekin jardunez.
|
|
|
– Afganistango
|
emakumeen
egoera larria.
|
|
|
Nafas. Gure artean harreman ederra sortu zen eta haren bidez Afganistango
|
emakumeen
zapalkuntzaren testigantza zuzena izan nuen. Emakume xalo hark nire bizitzako unerik gozoenak eta mingarrienak eskaini zizkidan.
|
|
|
Gehienak, gutxi asko, hari berekoak ziren: mugimendu feminista eta
|
emakumeen
askapen borrokaren ingurukoak. Liburuok hizkuntza ugaritan zeuden idatzita; gehienak ingelesez, baina baita gazteleraz, alemanez, frantsesez eta grezieraz ere.
|
|
2002
|
|
|
Belaunaldien arteko elkartasuna da hain zuzen Eskiulako maskaradaren doaia: 1983ko maskarada mistoan eta 1992ko
|
emakumeen
maskaradan aritu zirenek lagundu diote aurtengoari. Pertsonaiak eta hari nagusia orduko berberak dira gaur ere, orain hamar urteko une hura bizitzera goaz, baina belaunaldi berriaren soinetan.
|
|
|
" ze etxetakoa duk hori?"" eta beste hura?". Gizonak dira denak, aurreko
|
emakumeen
maskaradari" odolkiak ordainetan".
|
|
|
Eztabaidakizun izan diren beste gai batzuk honakoak dira: nazioarteko merkataritzan aldaketak egin beharra, bidezkoagoa izan dadin; elikadurako subiranotasuna, gosearen alternatiba moduan; elikagai transgenikoak; laneko eskubideak eta
|
emakumeen
berdintasuna; ura eta lurra lortzeko bidea; atzerriko zorra kitatzetik haratago joan beharra; oinarrizko errenta globalizatzeko moduko onura sozial gisa berrikustea; demokrazia parte hartzaileaz gozatzeko aukera; globalizazioa arrazionalizatuko duen munduko gobernu baten beharra; eta komunikabideen kontzentratze eta uniformatze suntsitzailea konpentsatuko duen askatasun kultural eta informatiboa.
|
|
|
Erantzukizunak nonahitik jinak ere, egitatea hor dago:
|
emakumeen
zapalkuntzaren sinbolo gisa ikusi behar direla zapi, burka eta mantelinak, nahiz eta emakume batzuek horretaz harro izan. Eta, beraz, galdera:
|
|
|
jende eskubideak unibertsalak dira. Mendebaldeak ere ez ditu behar bezala errespetatzen, eta badugu gure etxean zer egin; halere, ez naiz batere inperialista edo zapaltzaile sentitzen
|
emakumeen
askatasuna herri islamikoetan oso murriztua dela esaten dudanean. Beraien kulturari errespetuak ez dakar begien ixtea.
|
|
|
Topaketetan jorratutako eremuetako batek, komunikabideen esparruak, garrantzia handia du
|
emakumeen
egoeran. Alize Rodriguezen hitzetan, «hedabideak boterearen eskutan daude oro har eta, beraz, sistema patriarkala mantentzen laguntzen dute.
|
|
|
Jakina, jotzen bazaitu, zerbait egin edo salatu. Eta sexualki alabaren atzetik badabil, tratu txarrak jasaten dituzten
|
emakumeen
kolektibora jo eta zerbait egin, ez geratu zerura begira. Baina zuengan ez dezala sumatu" hau ez da aterako, beti izango da horrelakoa".
|
|
|
Honek euren sistema ekonomikoa, funtzioak eta instituzioen egoeren aldaketa ekarri du. Aldaketa horiek aztertuko ditugu jarraian, oinarri bezala, Euskal Herrian pisu handia izan duten hiru gizonezko orden hartuta (frantziskotarrak, beneditarrak eta jesuitak) eta
|
emakumeen
egoera anitza orokorrean jorratuta.
|
|
|
Afixako testuan," ez dugu jokatuko" horrez gainera," hirugarren munduko pertsona askoren eskubideak zapaltzen dituztelako" ere jartzen zuen: sindikatuetan elkartzeko debekua, miseriazko soldatak, gizalegez kanpoko lanegunak,
|
emakumeen
diskriminazioa eta egitatea salatu ezin izana. Ez dakigu zenbatean erasan dien kanpainak multinazionalen salmentei.
|
|
|
" Euzkadi Franco' ren menpean: Bizkaiko ta Gizpukoako agiriak" atalean, probintzi horietan frankistek hil zituzten gizon
|
emakumeen
zerrenda ageri da, eta jarraian, Nafarroako herrietan bizi izan zuten errepresioa eta haren ondorioz hilik gertatutakoena. Jelkide, sozialista, anarkista, ezkerreko errepublikarra, komunista edota alderdi zehatz batera lerratu gabea izan, ziurtatu ahal izan dituzten izen guztiak agertu dituzte Euskerazaintzakoek zerrenda horietan.
|
|
|
Lauaxeta Lurgorri Josu Peña (Aitza)" da Euskeraren Erri Akademia deitu erakundeko partaideek, Mari Karmen Garmendia Kultura sailburu ohia eta beste hainbaten laguntzaz, elkarlanean egin duten liburu honen izenburua. Baina bertan, fusilatutako idazleei eta haiek eginiko lanei eskainitako tarteaz gainera, Gerra horretan garaile gertatutakoen esku heriotza jasan behar izan zuten era guztietako gizon
|
emakumeen
berri ere ematen zaigu.
|
|
|
Gaurko errealitatea kontuan izanik, sindikatuen arteko konferentzian parte hartu duten erakunde sindikalek batera aritzeko hainbat ekintza lerro hitzartu dituzte, egiaztatu nahi dutelarik beste mundu bat posible dela, baldin erakunde sindikalek, globalizazio neoliberalaren kontrako mugimenduek,
|
emakumeen
erakundeek eta herri autoktonoen aldeko taldeek elkarrekin jarduten badute
|
|
|
Ironia handiz kontatutako gertakariotan, ezustekoa hartzen dugu trama sarearen atzean antzematen dugun Kutz doktore indartsuaz jabetzen goazen heinean. Liburuaren aurkezpenean egileak esan zuen bezala, gizarteak guztiongan eragiten dituen kontrol eta manipulazioa, gizon
|
emakumeen
arteko harremanak, urruntasuna eta desterrua, Euliak ez dira argazkietan azaltzen eleberria zeharkatzen duten gogoetagaiak dira. Eleberriaren amaiera irekia, pertsonaien tratamendu hotza, idazkera dinamikoa, testuaren erakarmena areagotzen duten elementuak ditugu. b.2) Koldo Izagirre (1953)
|
|
|
Lehena, senar posesibo eta jeloskorraren biktima; bigarrena, protagonistaren aitarena, zeina alaba haurdun utzi ondoren frontean desagertu baitzen. Bi
|
emakumeen
deskribapen fisiko edo psikologikoak haien sendotasuna erakusten du. Haien alboan, Violeta protagonistaren maitale eta iloba askoz lausoagoa da eta protagonistaren sexu fantasien protagonista moduan aurkezten zaigu batez ere.
|