|
2003
|
|
|
Antonia Gartzia 2001eko otsailean hil zen, baina handik pixka batera ezagutu zuen Aranak Eaurtako Mari Kruz Esarte, 84 urteko zaraitzuarra, eta bi
|
emakumeon
testigantzari esker osatu zituen hiztegia eta zaraitzuera ikasteko metodoa. Bertan agertzen den gramatika lantzeko, testu liburuetan oinarritu da gehienbat, baina esamoldeak lantzeko laguntza handia eman zioten Mari Kruz Esartek eta Antonia Gartziak.
|
|
2009
|
|
|
1936ko gerra aurretik baxurako arrantzan ibilitako gizon
|
emakumeen
testigantzak jasotzen dabil Ondarroako Historia Zaleak elkartea. Datuak, dokumentuak eta langileen gomutak bilduko dituzte.
|
|
2010
|
|
|
E.B.: Saturraranen egondako
|
emakumeen
testigantzak entzunda, historiak barneratu egin gaitu; ezinbestean gizartera zabaltzeko konpromisoa hartu dugu. Filma azkenean fikzioa da, eta testigantza horiek idatzita, liburuan batzea pentsatu dugu, indar gehiago emateko.
|
|
|
Donostiako zinemaldian estreinatu dute filma, eta zinema aretoetara hilaren 22an helduko da. Liburua kaleratu dute asteon, filmaren oinarri diren
|
emakumeen
testigantzak eta faxismoak emakumeei zuzendutako errepresioaren gainean: No lloréis, lo que tenéis que hacer es no olvidarnos.
|
|
|
Aspaldikok Nagore Real kazetaria izango du eta Arratsalderok, berriz, Inma Zabaleta. Horrez gain, bi saio hauetan minbizia izan duten
|
emakumeen
testigantzak entzuteko aukera izango dugu.Xabier Euzkitzek aurkezten duen Anitzelek bularreko minbiziari buruzko kanpainarekin bat egingo du. Zuzeneko konexioez gain, gaia gertutik ezagutzen duen Jesus Alfaro medikua eta gaixotasuna izan duen Nieves Biurrarena elkarrizketatuko dituzte.Gauean, ordutegi nagusian, Kike Amonarriz eta Ilaski Serrano arituko dira zuzenean ETB, eta Almudena Cacho eta Xabier Mendia ETB 2n.
|
|
|
|
Emakumearen
testigantzaren arabera, bultzaka eraman zuen logelaraino akusatuak eta arrastaka ohearen gainera bota zuen. " Eskumuturretatik heldu zidan, biluztu ninduen eta gainean jarri zitzaidan.
|
|
2011
|
|
|
Ikuskizunaren bizkar hezurra adineko
|
emakumeen
testigantza izango da. Horretarako, www.ahotsak.com proiektuko bideo pasarteak erabiliko dituzte.
|
|
2012
|
|
|
Duela sei urte hasi zen, Maite Lakar eskualdeko ondare ez materiala biltzen. 2006 eta 2008 bitartean, Bortzirietako 50 gizon
|
emakumeren
testigantzak, ezagutzak eta istorioak bideoan grabatu zituen. Bildutakoa antolatu ondotik, Bortzirietako Euskara Mankomunitateak eta Euskokultur Fundazioak lanaren aurkezpena eginen dute abenduaren 19an, arratsaldeko 18:00etan, Berako Beralandeta eraikinean.
|
|
2015
|
|
|
Bularra haurrari ematen jarraitzeko irrazionala da, batez ere edoskitzea beste haurdunaldi batekin bat edo tandemean egiten denean. Ondoren, egoera horren xehetasunak, arrazoiak, jasan duten
|
emakumeen
testigantza batzuk eta horri aurre egiteko aholkuak azaltzen dira. Aipamen berezia egiten da, halaber, amek beren gorputzarengatik izan behar duten errespetua azpimarratzeko.
|
|
|
Gai horri buruzko informazioa bilatu zuenean, «isiltasun horma» batekin topo egin zuen: edoskitzearen asaldura jasan zuten beste
|
emakumeen
testigantzak, eta kritikak eta konponbide bakar bat ere jaso ez zutenak. Edoskitzearen irabiaketari aurre egiteko aholkuak Alicia Rodríguezen soluzioa eguneroko hartune bakar bat izatea izan zen.
|
|
2016
|
|
|
" Tribuan", komunitatean, hezteko ereduari buruz berriro ere asko hitz egiten da, baina normalean amak direnen artean batez ere. Amatasunaren" ametsa" nik" agintea" esango nuke bete ez duten
|
emakumeen
testigantzak irakurtzean burutapen bat izan nuen: haur bat" izatearen" behar hori kapitalismoak sortutakoa da.
|
|
|
Indarkeria sexuala eta bortxaketa gerrako armatzat erabili ziren herrialdean 80ko hamarkadako gatazka armatuan, biztanleria indigena maia ikaratu eta txikitzeko. 2013an Women' s Link Worlwideko abokatuetako batek txostena aurkeztu zuen auzitegietan, emakumeak eta neskak Guatemalako militarren helburu izan zirela frogatzeko, erasoetatik bizirik ateratako hamar
|
emakumeren
testigantza zuzenarekin. Aurreneko aldia izan zen herrialdean sexu indarkeria jasan zuten emakumeen testigantzak nazioarteko krimen gisa aurkeztu zirena, eta ez gatazka armatuko albo kalte huts gisa.
|
|
|
2013an Women' s Link Worlwideko abokatuetako batek txostena aurkeztu zuen auzitegietan, emakumeak eta neskak Guatemalako militarren helburu izan zirela frogatzeko, erasoetatik bizirik ateratako hamar emakumeren testigantza zuzenarekin. Aurreneko aldia izan zen herrialdean sexu indarkeria jasan zuten
|
emakumeen
testigantzak nazioarteko krimen gisa aurkeztu zirena, eta ez gatazka armatuko albo kalte huts gisa.
|
|
|
Uxue Lopez de Luzuriaga yoga irakasleak eskainiko duen autokontzientzia praktika saioarekin hasiko da eguna; barruko emozioak jorratuko dituzte bertan. Jarraian, Mendialdeko sei
|
emakumeren
testigantzak jasotzen dituen bideoa aurkeztuko dute. Onraita, Kanpezu, Urbisu edo Lagrango emakumeak dira, besteak beste, ikus entzunezko horren protagonistak; bere bizipenak azaldu dituzte horretan.
|
|
|
Ipar Euskal Herriko hoteletan eta jatetxeetan aritu ziren lanean, baina baita etxe partikularretara ere, “interna” moduan. 12 edo 14 orduko lanaldiak egiten zituzten, pasaporterik gabe, lanerako baimenik gabe, eta frantsesik jakin gabe. Gaur egungo migrazio prozesuetan bezala, emakumeek paper hagitz aktiboa izan zuten orduko gizartean, bertan gelditzen ziren gurasoei eta etxekoei ekonomikoki berebiziko laguntza eman baitzieten". Emakumeon bizipenak dokumental batean jaso ditu Jon Abril Olaetxea beratarrak," Neskatoak" izeneko ikus entzunezko lanean. Proiektu honen bidez," dena utzi eta mendiz etorkizun baten bila joan ziren
|
emakumeen
testigantzak jaso nahi izan ditut. Ehunka izan ziren, frankismoaren urterik gogorrenetan, Baztan Bidasoatik lanera joandako emakumeak. Bertze hainbat tokitatik ere joan ziren, baina mugarekiko hurbiltasunak bereziki eragin zuen gure eskualdean.
|
|
2017
|
|
|
Denera, 70
|
emakumeren
testigantzak bildu ditu. Liburuan, 55 jasota daude.
|
|
2019
|
|
|
Gotzon Perez Artutx Bidankozeko Bidankozarte ekimeneko kidea da. Burgiko Kukula eta Izabako Kurruskla elkarteekin proiektua abiarazi dute, Maluta Films ekoiztetxearekin batera, enara izandako
|
emakumeen inguruko
testigantzak jasotzeko. Nafarroako berrehun emakumetik gora identifikatu dituzte jada; horietatik, gehienak, Erronkaribarrekoak.
|
|
|
Izan ere, Oteiza edo Chillida bezalako artisten irudi abstraktuen ustezko izaera unibertsal eta neutralaren atzean4, historikoki zein kulturalki, genero maskulinoarekin lotzen diren ideiak eta balioak aurkitzen ditugu. Hortaz, iruditegi hori euskal identitatearen ikur modura agertzearekin batera, bertako espazio publikoan zabaldu eta oroimen kolektiboan errotzearekin,
|
emakumeen
testigantza historikoaren gabezia, hutsartea, legitimatzen da nolabait. Hipotesi hau arrazoitzen saiatuko gara ondorengo orrietan, estetika horren ustezko genero neutraltasuna ezeztatzen duten zenbait argudio zerrendatuz.
|
|
|
Amurrioko 12
|
emakumeren
testigantzak bildu dituzte liburu batean
|
|
|
Kasu hark Espainiako estatuko gizartea bereziki nahasi egin zuen; horretan eragin handia eduki zuen komunikabideek gertaerari egindako segimendua eta eskainitako tratamendua. Barjolak garai hura bizi izan zuten 40
|
emakumeren
testigantzak jaso ditu, eta zera ziurtatu zuen: “Alcasser hitzak terrorea sinbolizatzen du emakume askorentzat; kasuaren inguruan egin zen kontakizun politikoak emakumeen belaunaldi batengan eragin handia eduki zuen, baita euren etorkizunean ere”.
|
|
|
60ko hamarkadatik honakoa: " Hainbat
|
emakumeren
testigantzak falta dira, baina hau hasiera izatea espero dugu". Banan banako elkarrizketa egin aurretik (hamazazpi, denera) topaketa egin zuten eurakaz proiektua aurkezteko, eta materiala bila zezaten eskatzeko.
|
|
|
Azaroaren 14an, osteguna, Orioko emakumeen beharren inguruko diagnosia aurkeztuko dute Ahalduntze Eskolako kideek. Izan ere, iaz jarri zuten martxan ikerketa, herriko
|
emakumeen
testigantzak, bizipenak eta ikuspuntuak jasotzeko eta beharrak identifikatzeko. Emaitzak esku artean dituzte jada, eta argitara aterako dituzte datorren astean.
|
|
|
Begoñaren mezua zahar etxeetako lan baldintzei buruzkoa zen. Bi
|
emakumeren
testigantzak zekartzan. Poliki poliki irakurri zituen:
|
|
2020
|
|
|
Hotzean, hain dirudi sinplea ekintzak ezen ez baitu irudi mentalitate iraultza oso bat behar izan denik puntu horretara heldu ahal izateko, eta, halere, halaxe izan da. Erandioko Txoko Feministako kideek, bost urte eman dituzte Erandioko hainbat
|
emakumeren
testigantzak biltzen eta ordenatzen, eta, azkenik, orain egin dute publiko Maroma. Idatzi gabeko Erandioko historia dokumentala.
|
|
|
Herriko
|
emakumeen
testigantzetatik abiatuta, hainbat gairen inguruko hausnarketa egitea dute helburu. Besteak beste, zaintza lanen, telelanaren, langabeziaren, emakumeenganako indarkeriaren eta arrazakeriaren inguruko hausnarketa egin nahi dute.
|
|
|
Niri begira gelditu zen, eta nik lehe5 Bitxia da aipu honetan esaten dena, ezen egiazki emakumeek gerra garaiaz kontatzeko gehiago izan arren, eleberri hau izan da helduentzako euskal eleberrigintzan emakumezkoei ahots narratiboa ematen dien lehena (gogora dezagun, dena den, haur eta gazte literaturako Martin Ugalderen Itzulera baten historia (1990) nobelan deserrian bizi izan den neska bat dela narratzaile protagonista).
|
Emakumeen
testigantzen beharra adierazteak, gorputza presente egiteak, emakume narratzaileak sortzeak eta abarrek erakusten dute genero kontzientziadun idazlea dela Uxue Alberdi. Era berean, aipatu behar da Aulki jokoa eleberrian lekukotzetara mugatutako ahots narratiboen ibilbidea ez dela eraikitako unibertso literarioan hedatzen, baizik eta irakurlea duela helmuga bakarra. nengo aldiz ikusi nuen gerra emakume baten begietan" (85).
|
|
|
Teresaren eta Eutimioren arteko ikuspegiek talka egiten dute orduan, gizonak emakumearen diskurtsoari zilegitasuna kendu nahi izateraino. Herrian zabaldutako zurrumurruek edota transmititutako errealitate historikoak ez dute Teresak ikusitakoarekin bat egiten, eta Eutimiok zalantzan jartzen du
|
emakumearen
testigantza, ez soilik bere diskurtsoa irrigarri utzi nahian, baizik eta Teresita deituaz, haur gisa tratatuaz. Hala jokatzen du Eutimiok bai txurreroaren erailketaz dihardutenean, bai herriaren konkistaz mintzatzen direnean: Beldurtia zelako fusilatu zuten hura. Ez ezak kirtenkeriarik esan, Eutimio.
|
|
|
Kostaldeko herrietan distantzia handiko merkataritzan aritu ziren
|
emakumeen
testigantzak geratu dira. Lekeition, besteen artean, Elbira Larrinagakoak bere iloba Maria Perez Larrinagakoaren ondasunen artean bi karabela zeudela aipatzen zuen 1506an:
|
|
|
Presio handiagoarekin, onartu egin zuen
|
emakumeek
testigantza ematea.
|
|
2021
|
|
|
I.L.: Belaunaldi desberdinetako lau
|
emakumeren
testigantzak jaso ditugu dokumentalean, XIX. mendeko historia ez ezik, oraingo errealitatea ere kontatzeko. Emakumeen testigantzek, guk geuk grabatutako irudiek, garai historikoen birsortzeek eta artxiboko irudiek osatu dute ikus entzunezkoa.
|
|
|
Belaunaldi desberdinetako lau emakumeren testigantzak jaso ditugu dokumentalean, XIX. mendeko historia ez ezik, oraingo errealitatea ere kontatzeko.
|
Emakumeen
testigantzek, guk geuk grabatutako irudiek, garai historikoen birsortzeek eta artxiboko irudiek osatu dute ikus entzunezkoa.
|
|
|
Ezin nuen sinetsiirakurri nuena:
|
emakumearen
testigantzaren arabera, ez zen inoiz bortxaketarik gertatu. 2010eko abuztuaren 20an, S.W. izeneko emakume bat Stockholmeko komisaldegian sartu zen, A.A. izeneko beste emakume batekin batera, esan zuen Julian Assangerekin sexu harremanak izan zituela, baina ez zuela kondoirik erabili.
|
|
|
Eta ez hori bakarrik: gero, Stockholmeko Poliziak
|
emakumearen
testigantza aldatu egin zuen, emakumeak parte hartu gabe, nolabait bortxaketa irudika zezan.
|
|
|
etxean lapurretan egingo dugunaren mesfidantza, gure jateko eta kozinatzeko ohiturak gaitzestea, ezizen paternalistak… Eta gero, gutako asko, gehienak, Latinamerikako herrialdetatik etorritakoak gara, eta Mendebaldean emakume latinoen inguruan eraiki diren estereotipoek gehiegikeria askori zabaldu diote bidea. Emakume sutsuaren ideia hori… Zoritxarrez, indarkeria sexuala, berbala nahiz fisikoa, jasan duten
|
emakumeen
testigantza zenbait entzun ditugu; gehienetan zaintzen duten pertsonaren senideren batengandik heltzen da. Izaera sexualeko proposizioak, ukitzeak eta, kasurik larrienetan, bortxaketa, beti kaleratzeko mehatxupean.
|
|
|
Igantziko bi
|
emakumeren
testigantza lehengo garaiko baserriko lanak gogoan
|
|
|
Gerra zibilean eta bizitza osoa zehar, ideia libertarioen eta bizitza natural baten alde lanean aritu zen. Beste alde batetik, maiatzaren 29an, abortu delitua leporatuta espetxeratutako El Salvadorko lau
|
emakumeren
testigantzak jasoko ditugu ‘Emakumeak’ izeneko dantza emanaldi eta dokumentalean”.
|
|
|
Lehenengoa emakumeen protagonismoa da. Oso gutxitan jartzen dugu arreta gizakien testigantzan, are gutxiago
|
emakumeen
testigantzan, emakumeak inoiz ez dira gizartearen islatzat hartzen (arraroa, ezta, gehiengoa direlako).
|
|
|
Nola, dokumentazio ofizialean agertzen ez bada? Aukerarik onena, fidagarriena, zintzoena,
|
emakumeen
testigantzak jaso eta islatzea da. Ahozko historiak aukera paregabea baitira egunerokotasunaren eta esfera pribatuaren barruan gertatu zena ezagutzeko.
|
|
|
Alberdik berak Kontrako eztarritik (2019) liburuan emakume bertsolarien jarduna mugatzen duten hogeita bi mekanismo azaltzen ditu eta horietako batean “umore azpiratua”z dihardu.
|
Emakumeen
testigantzen tartean, Bertsolaritzaren ikerketa soziologikoa laneko pasarte adierazgarri bat dakar gai honi buruzkoak osatzeko:
|
|
2022
|
|
|
Orriotan zeharbideetatik gerturatu nahi izan gatzaizkio gaiari, eta horretarako bide orri gisa erabili ditugu zenbait ikerlariren lanak eta bizitzako momenturen batean anorexia diagnostikoa jaso izan duten zenbait
|
emakumeren
testigantzak. Horiekin osaturiko mosaikoak islatzen duenak anorexiaren oso bestelako irudia itzultzen digu.
|
|
|
Bingen Zupiria Eusko Jaurlaritzako bozeramaileak ere salaketa jartzeko deia egin zien atzo Elizaren barruan sexu abusuak jasan dituzten biktimei. Gobernu Kontseiluko bileraren ondoren egindako adierazpenetan hitz egin zuen gaiari buruz, Bermeoko (Bizkaia) Jose Done ikastetxean 1976tik 1981era gertaturiko hainbat abusu kasu salatu zituzten bi
|
emakumeren
testigantzei buruz galdetu ziotenean. Zupiriak adierazi zuen «mekanismo guztiak» jarri behar direla martxan Elizaren barruan sexu abusuak jasan dituztenentzat, barnean duten mina atera dezaten eta erreparatuak izan daitezen.
|
|
|
Hori bai, gizonek lau emakume izan ditzakete. Herentzietan semeek alaben bikoitza jasotzen dute, eta epaitegian
|
emakumeen
testigantzak gizonenaren erdia balio du. Zerrenda amaigabea da.
|
|
|
Ukrainako gerran sexu indarkeria jasan duten
|
emakumeen
testigantzak jasotzeko «zailtasuna» izan dute batzordekoek, Dzumhurrek nabarmendu duenez: «Askok ez dute publikoki kontatu nahi bizi izan dutena».
|
|
|
Afganistanen ere arazo larria dago drogarekin; 6 milioi biztanle dira, gutxi gorabehera, zuloan sartuta daudenak(% 17). Iranen eta Afganistanen,
|
emakumeen
testigantzek ez dute ia ezertarako balio, ezin dute abestu edota dantza egin, ezin dute bizikletan ibili, ezin dute gizonezko baten baimenik gabe bidaiatu, eta, horrela, beste hamarnaka arau pentsaezin.
|
|
|
Hiru hilabete egingo ditut han, baina dagoeneko bi hilabete daramatzat Egoaizia GKE arekin aurre lanak egiten. Handik bueltan, urrian, Donostiako Udalean hainbat ekitaldi antolatuko ditugu, Peruko
|
emakumeekin
testigantzarekin, han egin dugunaren emaitzak jakinarazteko gurean.
|
|
|
Ezkontza eguneko argazkirik ez daukat, batere ez". 1940ko hamarkadan lanean aritutako
|
emakumeen
testigantzak biltzea ez da erraza, eta, horregatik, Felisarenak balio berezia du niretzat. Eskertu egin diot ahalegina, eta berak itzuli dit.
|
|
2023
|
|
|
Ehun natural horiek txirikordatuz, ontziak eta saskiak sortzen dituzte. Ihitten elkarteak herriko
|
emakumeen
testigantzak ditu zume. Herriaren historia emakumeen istorioekin txirikordatu dute.
|
|
|
Zaintza greba izanen da, «zaintzaren krisian» paratu nahi baitute fokua antolatzaileek. Eskualdean zaintza lanetan ari diren hainbat
|
emakumeren
testigantzak bildu ditu TTIPI TTAPAk. Elizondoko Francisco Joaquin Iriarte egoitzan lanean ari den Maialen Ezkurra doneztebarrarena da bigarren testigantza.
|
|
|
Hilen edo Arimen egunean ohikoa izan da kalabazak hustu, atez ate eska aritzea, baserriz baserri kantuan ibiltzea XX.mendea arte; badira hau baieztatzen duten idatzizko dokumentuak, baita haur garaian ospakizun hauetan parte hartu zuten hainbat gizon eta
|
emakumeren
testigantzak ere, ahotsak.com webgunean. Ez ote zaigu, azken finean, bertako ohitura bat izen desberdinez berriz ere gurera itzuli?
|
|
|
Gure argia da beldurtzen gaituena, ez gure iluntasuna". Patryciak hainbat eta hainbat
|
emakumeren
testigantzak jaso eta iruzurtiaren sindromeak eragiten dituen arazo nagusiak zerrendatu ditu:
|
|
|
20:00etan, 11 emakume, 11 istorio dokumentala proiektatuko dute Zornotza Aretoan. Herriko
|
emakumeen
testigantzekin landu duten ikus entzunezkoa da.
|