|
2001
|
|
|
Gehienak, gutxi asko, hari berekoak ziren: mugimendu feminista eta
|
emakumeen
askapen borrokaren ingurukoak. Liburuok hizkuntza ugaritan zeuden idatzita; gehienak ingelesez, baina baita gazteleraz, alemanez, frantsesez eta grezieraz ere.
|
|
2002
|
|
|
Ehun fabrikak iraultza industrialaren eta
|
emakumearen
askapenaren ikur bilakatu ziren.
|
|
2005
|
|
|
Azkenean, 1975eko azaroaren 20an Francisco Franco hil egin zen. Egun batzuk geroago, abenduaren 6, 7 eta 8an,
|
Emakumearen
Askapenerako Lehen Jardunaldiak antolatu ziren Madrilen. Erakunde eta talde feminista ezberdinetako ehunka emakumek parte hartu zuten.
|
|
|
Baina, kontuan hartu behar dugu Espainian emakumearekiko zegoen ikuspegia aldatu baldin bazen, ez zela
|
emakumearen
askapenaren aldeko mugimenduengatik izan, Espainiaren egoera ekonomikoarengatik baizik. Francoren erregimenaren lehen urteetan, autarkia bultzatu zen; baina, argi gelditu zenean autarkia oso kaltegarria zela Espainiarentzat, II. Mundu Gerraren ondoriozko isolamenduarekin bukatzeko eta AEBen eta mendebaldeko Europaren laguntzak lortzeko ahaleginak nabarmendu ziren.
|
|
2006
|
|
|
Baliteke adineko emakume askoren krisi, depresio eta egonezinak hortxe izatea sustraiak. Eta" baliteke" ez, ziur nago
|
emakumearen
askapen edo burujabetasuna osasuntsu eta onuragarri dela, lehenik beretzat, baina baita gizonontzat ere, seme nahiz senar izan.
|
|
|
Emakumeari esan behar zaio horrela egitea posible duela baina, hori gerta dadin, erakundeek konpromisoa hartu behar dute,
|
emakumeari
askapenerako bide zehatzak eskaini behar dizkiote.
|
|
2007
|
|
|
Euskal komunitatearen sena biziberritzeko erarik onena hori omen da. Baita
|
emakumeen
askapenerako, lurra zaintzeko eta etorkinekin harreman solidarioak sortzeko ere.
|
|
2008
|
|
|
Automobilak, zinema, irratia. Eta
|
emakumearen
askapena. Gizonen faltan, familia askotan emakumeak etxetik kanpo lan egiten hasi ziren.
|
|
2009
|
|
|
|
Emakumeen
askapenerako tresna bat da. Argi uzi behar da abortua ez dela antisorgailu bat.
|
|
|
Datu zehatzen faltan, pentsatzekoa da, krisi egoera honetan indarkeria sexista gainditze bidean, aurrera egin beharrean atzera egiteko arrisku larria dagoela. Eredu kapitalista patriarkala salbatzeko ahaleginetan ari diren honetan,
|
emakumeen
askapen borrokan bai norbanakoak bai kolektiboak talka egiten du guztiz erroturik dauden balio matxista meneratzaileekin. Krisia ez da soilik ekonomikoa, jendarte eredua da aldatu behar duguna eta kostu handiz aldatzen ari garena.
|
|
|
Europako Ezker Berria zen gai zentrala. Azpigaiak, berriz, marxismoa,
|
emakumearen
askapena, alienazioan oinarritutako neokapitalismoa, eta abar. Ekitaldi haiek erdi agerian egiten ziren.
|
|
|
Halere, erlazio funtzionalaren ikuspegitik nolabaiteko antzekotasuna dutenez, kulturaren aurkako Estatuaren nagusikeria defendatzea matxismoari lotuta egongo litzateke eta, beraz, arkeria areagotuko luke. Alderantziz Estatuaren nagusikeriaren aurka jartzea
|
emakumeen
askapenaren alde jokatzea izango litzateke. Ideia horiek, halere, hurrengo puntuan argiago geratuko dira.
|
|
2010
|
|
|
Erakunde hura Mugimendu Komunistarekin elkartu zen, eta zuzendaritzan sartu nintzen. Han ere, kideak berdinetik berdinera sentitzen nituen, ez nintzen diskriminazioaz jabetzen eta, pentsa, Mugimendu Komunistako kideok ez genuen kontuan hartzean, teoria mailan ere ez,
|
emakumeon
askapenerako borrokan marxismoaren fundatzaileek ordura arte esandako apurra ere. Ezta apur hori ere.
|
|
|
Feminismoa gure bizitzan sartu zenetik ezer ez da sekula lehengoa izan. Hain identifikatuta sentitzen naiz
|
emakumeon
askapenerako borrokarekin, ezinezkoa bailitzaidake nire bizitza kontatzea, edo aurrera begira nire bizitza pentsatzea kontzientzia hori kontuan hartu gabe. Mundua angelu honetatik ikusi duenak badaki dena aldatzen dela, eta behin betaurreko hauek jantzita ezinezkoa zait ezikusiarena egitea, nire identitatearen parte da begirada feminista, sakon sakonean.
|
|
|
Baina tira, pazientzia pixka batekin... (barrez) Eta, bestetik, uste dut gazteentzat interesgarria izan daitekeela gure belaunaldiak
|
emakumeen
askapenerako egin zuenetik ikastea. Ez gauza bera errepikatu dezaten, nondik datozen jakiteko baizik eta, batez ere, ez ahazteko ez zaigula inoiz ezer debalde eman.
|
|
|
askatasunaren, eta
|
emakumeen
askapenaren aldeko oihua. Erre
|
|
|
Pentsamendua askea denez, marxismoa askotan kontraesankorra bihurtu zen. Inperialismoa nahiz herrien askapena justifikatzeko balio izan zuen, edo
|
emakumearen
askapena askotan modu eraginkorrean suspertu zuen arren, hainbatetan langileriaren askapenaren atzetik datorkeelakoan atzendu egin zuen.
|
|
2011
|
|
|
GKEen genero batzordeak oinarri feministarik ez duela diozu.
|
Emakumeen
askapenaren aldeko borrokak posible dira oinarri feministarik gabe?
|
|
|
Feminismoak aurrera egin dezan derrigorra da emakumeak taldean elkartzea, eztabaidatzea, geure buruak behin eta berriz zalantzan jartzea. Gainerako guztiak tranpa dira, balio dezakete eskubide puntualak lortzeko eta generoa eta garapenaren inguruan pausu batzuk emateko, baina
|
emakumeon
askapen borroka emakumeok egin dugu eta egiten dugu, taldeetan bilduta, bestela ez dago aurreratzerik. Nik, adibidez, ez nekien queer teoriez ezer, eta taldeko neskek gomendatuta Judith Buttler irakurri nuen lehen aldian oso azalekoa iruditu zitzaidan.
|
|
|
David Bowiek China Girl kanta ederra argitaratu zuen garaian hasi zen Euskal Herrian antisorgailuen erabilera masiboa eta libertarioa. Dudarik ez medikuntzaren aurrerapen horrek eragin handia izan duela
|
emakumeen
askapen prozesuetan, beno, gizakion askapen prozesuetan, hobeki esanda. Baina belaunaldi batzuengan antzutasun arazo larriak ekarri ditu ere.
|
|
2012
|
|
|
Hiru belaunaldiren ordezkari legez hartu ditugu 72 urteko Mari Carmen Abasolo, 1964an jaiotako Goiuri Sarobe eta 1989an jaiotako Geaxi Gomez biloba eta alaba iurretarrak. Martxoak 8a eta
|
emakumeen
askapena zelan bizi zuten eta duten galdetu diegu amama, ama eta bilobari
|
|
|
Hiru belaunaldiren ordezkari legez hartu ditugu 72 urteko Mari Carmen Abasolo, 1964an jaiotako Goiuri Sarobe eta 1989an jaiotako Geaxi Gomez biloba eta alaba iurretarrak. Martxoak 8a eta
|
emakumeen
askapena zelan bizi zuten eta duten galdetu diegu amama, ama eta bilobari.
|
|
|
Oraindik ere hala sinesten dute jazidi erlijioko kurduek, eta islama azaleko berniza da besteentzat, bai Mem eta Zin baso ardo batekin hasten zuten garaian, bai gaur egun feudalismoari ihesi parez pare borrokan diharduten emakume gerrillarien artean. Egongo da zer kritikatua Kurdistango mugimenduan, baina mundu egitasmo nazional gutxi daude hain loturik
|
emakumearen
askapenarekin. Kurdu zintzoak, kurdu gaiztoak dokumentala egin zuen Kevin McKiernan estatubatuarrak, AEBen joko bikoitza salatzeko:
|
|
|
|
Emakumeen
askapena aldarrikatu dute Itzubaltzetan
|
|
2015
|
|
|
Noski, emakumeen berdintasunaren gaia mahai gainean zegoen; gainera, Kurdistango gizartean egitura patriarkalak erroraino sartuta zeuden. Edonola den, marxismoan bezala, iraultzaren osterako kontu gisa hartzen zen
|
emakumeen
askapena: iraultzaren ostean, estatu independente bat lortu ostean, denok izango gara libre, baita emakumeak ere.
|
|
|
Bai, are, hasierako garai hartan Öcalan Damaskon bizi zen eta formazio politikorako eskola bat zeukan. Militanteak eta komandanteak deitzen zituen horra, eta
|
emakumeen
askapenari buruzko formazioa ematen zien, irakasten zien sozialismoak emakumeen askapena izan behar zuela erdigunean. Eskolatik irten ondoren, formatutako pertsona horiek gizarteari helarazi behar zioten ikasitakoa.
|
|
|
Bai, are, hasierako garai hartan Öcalan Damaskon bizi zen eta formazio politikorako eskola bat zeukan. Militanteak eta komandanteak deitzen zituen horra, eta emakumeen askapenari buruzko formazioa ematen zien, irakasten zien sozialismoak
|
emakumeen
askapena izan behar zuela erdigunean. Eskolatik irten ondoren, formatutako pertsona horiek gizarteari helarazi behar zioten ikasitakoa.
|
|
|
Eskolatik irten ondoren, formatutako pertsona horiek gizarteari helarazi behar zioten ikasitakoa. Herritarrek
|
emakumeen
askapenaren ikuspegia onartu zuten, Öcalanek zioelako eta buruzagi maitatua delako. Bihotzean eta buruan ikuspegi hori sinesten ote zuten ez dakigu, baina Öcalanek esandakoa bete egin behar zen.
|
|
|
Bestalde, 1995etik aurrera,
|
emakumeen
askapenaren aldeko taktika bat jarri zuen martxan, erabat ezohikoa: lehenik, emakumeen mugimendu independentea hasi zen.
|
|
|
Gaur egun, Kurdistango askapen mugimenduaren paradigman, alegia, Konfederalismo Demokratikoan (KD), ezinbesteko zimendua da
|
emakumeen
askapena.
|
|
|
Konfederalismo Demokratikoaren (KD) paradigma demokratikoa da, ekologikoa, sexismoaren kontrakoa, eta
|
emakumeen
askapena du erdigunean. Estatuaren adar militarra, esate baterako, eraldatzea proposatzen du, eta armadaren ordez, herriaren autodefentsarako unitateak ezartzea, autodefentsa zilegiaren ildoa jorratuta:
|
|
|
emakumeak ausarki borrokatzen direla eta abar; pozgarria dena, bestalde. Ez dute berririk eman sistema osoaren eraldaketari buruz, baina oinarrian KDren sistema ez balego,
|
emakumeen
askapena erdigunean daukana, emakumeak ez lirateke frontean borrokan arituko.
|
|
|
Emakumearen esparruan ere bi mundu horiek kontrajarriak ziren: M Cruz Rubio Liniers eta M del Rosario Francok aipatzen dutenaren arabera, alde nazionaleko Sección Femeninak emakume tradizionalaren goraipamena egin zuen; alde errepublikarreko erakunde eta elkarteek, aldiz,
|
emakumearen
askapenerako borroka egin zuten (esparru honetan, lan handiena Mujeres Libres erakundeak egin zuen).
|
|
2016
|
|
|
bazter geratuko zirela. Hala ere, Angelina Grimkek, printzipio sendoak oinarri, beltzen eta
|
emakumeen
askapena batzea proposatu zuen: –Negroarekin identifika nazaten nahi dut?, azpimarratu zuen.
|
|
|
Nazio osoaren ekonomia kontrolatu nahi zuten iparraldeko kapitalistek. Hegoaldeko esklabokraziaren aurka borrokatu arren, horrek ez zuen derrigorrean esan nahi gizon
|
emakumeen
askapenaren alde zeudenik, gizakiak ziren bezainbatean.
|
|
|
Emakumeek lanaren truke ordaina jasotzeko eskubidea erdietsiko balute, soldata handiagoak eskatzen has litezke, eta, hala, kapitalistak behartuko lituzkete etxeko lanak industrializatzera.
|
Emakumeen
askapena lortzeko estrategia jakin bat da hori, ala ezinezko ameskeria?
|
|
|
Argi dago: emakume indibidualek ezin dute jarraitu etxeko lanak beren ardura pribatutzat hartzen, eta helburu horrek estrategikoa behar du izan
|
emakumeen
askapen mugimenduarentzat. Hala ere, etxeko lanak sozializatzekotan, jatorduak prestatzea eta haurrak zaintzea barne?, aldez aurretik eten egin behar da ekonomia gobernatzen duen etekin gosea.
|
|
|
Gerora,, arrisku hirukoitzari? buruzko analisi hori berori erabili zuten emakume beltzek, eta
|
emakumeen
askapen mugimendu garaikideari helarazi; izan ere, mugimendu hartan eragin nahi izan zuten mugimendua abiatu orduko.
|
|
|
Eskubide Berdintasunaren Elkartea desegiteaz bat amaitu zen beltzen eta
|
emakumeen
askapenaren arteko aliantza hura, ahul baina potentzialki indartsua. Stanton eta Anthony buruzagi feministekin guztiz zintzoak izate aldera, esan behar da Eskubide Berdintasunaren Elkarteko gizon abolizionista ohiak ez zirela beti sexu berdintasunaren aldeko militante porrokatuak izan.
|
|
|
Galdetu edozein historialariri: XIX. mendean, Frederick Douglass izan zen
|
emakumeen
askapenaren aldeko militante gizon behinena. Douglassi kritika seriorik egitekotan Hamalaugarren eta Hamabosgarren Zuzenketen inguruko eztabaidaren harira, kritikagaia ez litzateke izango, hainbeste, gizon beltzen sufragioa babestu zuela, baizik eta itsuan itsuan sinesten zuela, itxuraz behintzat, boto eskubideak sekulako ahalmena izan zezakeela alderdi errepublikanoaren barruan.
|
|
|
Garai hartan, esklabotzaren abolizioa zen behar politiko presazkoena; horregatik, emakumeei eskatu zieten borrokara lotzeko, iruditzen baitzitzaien emakumeen euren zapalkuntza elikatzen eta betikotzen zuela esklabotza sistema jarraituak. Grimke ahizpek sakonki ulertzen zuten beltzen askapena eta
|
emakumeen
askapena ezin banatuzko borrokak zirela; horregatik, ez ziren sekula halako zepo ideologikoetan erori, eta ez zuten sekula esan borroka bat bestea baino garrantzitsuagoa zenik. Bi borroken arteko harremana dialektikoa zela onartzen zuten.
|
|
|
1970eko hamarkadaren hasieran erdietsi zuen bere garaipenik handienetako bat jaiotza kontrolaren aldeko mugimendu garaikideak, orduantxe legeztatu baitzen, azkenik, abortua.
|
Emakumeen
askapenaren aldeko mugimendu berriaren hastapenetan jaio zen abortua legeztatzeko borroka; ondorioz, mugimendu gaztearen gogo eta militantzia osoa bildu zen hor. 1973ko urtarrila iritsi orduko, gailurrera iritsi zen abortu eskubidearen aldeko kanpaina.
|
|
|
Abortu eskubidearen aldeko kanpainan ez zegoen koloreko emakume askorik. Ez zen inondik ere harritzekoa,
|
emakumeen
askapenaren aldeko mugimendu orokorrean ere ez zegoelako arraza ugaritasun handirik. Galdera jaurti zen ea mugimendu orokorrean eta abortu eskubidearen aldeko kanpainan zergatik ez zegoen arrazaren ondorioz zapaldutako emakumerik ia, eta bi azalpen nagusi agertzen dira garai hartako eztabaidetan eta idatzietan:
|
|
|
Gaur egun, emakume beltzen eta beren langile klaseko ahizpen ikuspegitik,
|
emakumeen
askapenaren errotikako gaitzetako bat konponduko litzateke baldin eta etxeko lanen eta haurrak zaintzearen zama gainetik ken balezakete, eta gizartearen bizkarrean ipini. Haurren zaintza gizarteratu litzateke; jatorduak prestatzea gizarteratu litzateke; etxeko lanak industrializatu lirateke, eta langile klaseko jendeak aise eskuratu lituzke zerbitzu horiek guztiak.
|
|
|
Mugimenduaren estrategiaren arabera, soldatan datza etxekoandreak askatzeko gakoa, eta mugimenduko kideek eskakizun hori berori jotzen dute
|
emakumeen
askapenaren aldeko kanpaina orokorraren erdigunetzat. Are gehiago, mugimenduaren arabera, etxekoandreek soldatak lortzeko dagiten borroka da langile borroka osoaren muina.
|
|
|
Mary Inmanek eta Margaret Benstonek, hurrenez hurren, In Woman, s Defense (1940) [Emakumeen defentsan] eta The Political Economy of Women, s Liberation? (1969)[
|
Emakumeen
askapenaren ekonomia politikoa] lanak idatzi zituzten, eta bi biek diote etxeko lanetan dabiltzanek langile klase berezi bat osatzen dutela: kapitalismoak esplotatzen ditu, eta, etxekoandre?
|
|
|
izatea leporatu baitzioten. Frederick Douglass dugu, herrialdeko abolizionista beltzen burua, eta, bere garaian,
|
emakumeen
askapenaren aldeko eledun nabarmenetako bat. Bere printzipioei jarraikiz, babesa eman zion emakumeen mugimendu polemikoari, eta, ondorioz, irrigarri utzi zuten sarri, jendaurrean.
|
|
|
Patriarkatuak sistema kapitalista sostengatzen duen bezala, familiak patriarkatua sustatzen du, patriarkatuaren erreprodukzioa ziurtatzen laguntzen duelarik. Lan merkatuan integratzetik al dator
|
emakumeon
askapena. Inolaz ere.
|
|
|
Parisko 68ko Maiatzaren olatua aparretan zenean, Francoren Seccion Femenina indarrean zen artean. Duela lauzpabost hamarkada ez al zineten Iparraldean Hegoaldean baino aurreratuago
|
emakumearen
askapen kontuetan?
|
|
|
Zure pasioa
|
emakumeen
askapenagatik.
|
|
2017
|
|
|
...a praktikak aztertzeko eta ulertzeko ezinbestekoa zaigu testuinguru sozio historikoari begiratzea. azken bi mendeetan euskal herrian hizkuntza ordezkapen prozesuak eta emakumeen bazterketak antzeko prozesuak izan dituzte. biak arlo publikotik kanpo geratu ziren, eta azken hamarkadetan" etxetik ateratzeko" ahalegina handia egin bada ere, oraindik, bai euskararen biziberritze prozesuan bai
|
emakumearen
askapenean ere bide luzea egiteke dago.
|
|
|
XX. mende hasieran euskararen transmisioa emakumearen ardurapean geratu zen euskal nazionalismoaren bidez (llona, 2002: 171). nazionalismoak amatasunaren aldarria egin zuen (ugalde, 1995: 141) emakumeentzat zaintza, transmisioa eta sozializazioa rol gako gisa agertuz (del Valle, 1999: 40). paper horiei lotuta ageri zen, besteak beste, hizkuntzaren biziraupena. euskararen transmisioaren eta zaintzaren papera emakumearen bizkar geratu ziren, nolabait euskararekiko ardura feAzken bi mendeetan Euskal Herrian hizkuntzaordezkapen prozesuak eta emakumeen bazterketak antzeko prozesuak izan dituzte. Biak arlo publikotik kanpo geratu ziren, eta azken hamarkadetan" etxetik ateratzeko" ahalegina handia egin bada ere, oraindik, bai euskararen biziberritzeprozesuan bai
|
emakumearen
askapenean ere bide luzea egiteke dago.
|
|
|
Orain, berriro hitz egingo dugu gai unibertsalez; ez gara beti nesken gaiez berbetan egongo.
|
Emakumeon
askapenaren alde dauden gizonek arnasa hartuko dute: ulertzen ez dituzten sentimenduak ulertzen eta konpartitzen dituztela esateari utzi ahal izango diote.
|
|
|
Niretzat notizia da aurten, 2012an, XXI. mendean, oraindik ere indarkeria matxistaren ondorioz emakumeak hiltzea. Guk, ekialdeko bizilagunok, mundu guztira demokraziari eta bakeari buruzko lezioak ematera joan garenok, urrutiko
|
emakumeei
askapenerako bideak irakatsi dizkiegun andre zein gizonok, geure burua garatutzat daukagunok, ez dugu izurrite mingarri eta jasangaitz horren kontra ezer eraginkorrik egin. Arazoa estrukturala da, beraz.
|
|
|
feministaren boterea, eta gizonezkoek gure gorputzaren errealitatea kontrolatuz azpiratutakoa azaleratzen du. Nolanahi ere, ilusio hutsa da
|
emakumeen
askapena, gorputzera itzultzea, bezala irudikatzea.
|
|
|
2 Identifikazio horren erakusgarri da WITCH sarea (Women, s International Conspiracy from Hell) sortu izana; talde feminista autonomoak biltzen zituen sareak, eta funtzio garrantzitsua bete zuen AEBetako
|
emakumeen
askapenerako mugimenduaren hasierako fasean. Robin Morganek Sisterhood is Powerful lanean (1970) azaldu zuenez, WITCH sarea 1968ko Halloween egunean sortu zen, New Yorken, baina, laster,, akelarre?
|
|
|
Sorginen historia
|
emakumeen
askapenerako borrokarekin kontzientzia osoz identifikatu duten iparramerikar idazle feministen artean daude, besteak beste, Mary Daly (1978), Starhawk (1982), eta Barbara Ehrenreich eta Deidre English; azken horien lana da Witches, Midwives and Nurses: A History of Women Healers (1973), feminista askorentzat, eta niretzat ere bai, sorgin ehizaren historiara lehen aldiz hurbiltzeko aukera adierazi zuena.
|
|
|
guztiak ere lotuta zeuden bai emakumeen, zapalkuntzaren? sustraiekin, eta bai
|
emakumeen
askapenerako borrokan mugimenduak erabaki beharreko estrategia politikoekin ere. Une hartan, sexu diskriminazioaren errealitatea aztertzeko erabiltzen ziren ikuspuntu teoriko eta politiko behinenak emakumeen mugimenduko bi adar nagusiek proposatu zituzten:
|
|
|
Garai hartan, Ukrainan jaiotako talde feministaren kide zen Sbui, eta biziki sinisten zuen
|
emakumearen
askapen eredu horretan. –Mendebaldeko feminismo modernoa zela iruditzen zitzaidan.
|
|
|
Azkenik, eredu kontserbadoreetan eta mediterraneoetan, beren estatusaren eta klase sozialaren araberako eskubideak dauzkate herritarrek, bai, baina estatua eta enpresak dira ezaugarri nagusiak, erregimen liberaletan ez bezala. Herrialde kontserbadore eta mediterraneoetan eliza katolikoak indar handiagoa izan du, beraz,
|
emakumeen
askapena txikiagoa da beste bi erregimenetan baino; hala ere, erregimen liberalekin alderatuta, nahiko paretsuak dira, nahiz eta erregimen liberalek, oro har, protestantismoa eta indibidualismoa jorratu, eta katolizismoak, berriz, komunitarismoa (zenbait zentzutan bakarrik, hala ere). Erregimen mediterraneoetan eta kontserbadoreetan, politika publikoek eragotzi egiten dute emakumeek merkatuan parte hartzea; ondorioz, ordaindu gabeko lanetan segitzen dute.
|
|
|
Biak arlo publikotik kanpo geratu ziren, eta azken hamarkadetan, etxetik ateratzeko? ahalegina handia egin bada ere, oraindik, bai euskararen biziberritze prozesuan, bai
|
emakumearen
askapenean ere, bide luzea egiteke dago.
|
|
|
Emma Bovary, Ana Karenina, Dama txakurtxodunaren protagonistak, La Regenta.
|
Emakumeen
askapena hasi zen garaia, ezkontza maitasunaren bidez izan lukeela aldarrikatzen hasi zen garaia; maitasun... pasio amodioa. Ez zen ba liburuaren interpretazioan okertuko eta Berrian erridikulua egin?
|
|
2018
|
|
|
Baina, zalantzarik gabe, Abdula Ocalanen ideiek eta hark sortutako Kurdistango Langileen Alderdiak izan dute azken hamarkadetako eragin sakonena nortasun kurdu iraultzaile bat sortzeko lehendabizi, tribalismoaren eta erlijioen gainetik, eta Ekialde Hurbilerako proposamen integratzailea gerora, I. Mundu Gerraren ostean sorturiko estatu nazioen mapa bera gaindituko lukeena. Funtsean, hainbeste herri, kultura eta sinesmen harmonian eta elkarlanean eratzea da ideia, nork bere hizkuntza eta kultura landuz, herri eta auzuneetatik abiarazitako ideia komunal batean, betiere garrantzi berezia emanez
|
emakumearen
askapenari.
|
|
2019
|
|
|
• Iparraldean bereziki, etena gertatu zen transmisioan. gizarte" zaharra" eta bizimodu berriak talkan sartu ziren: belaunaldien arteko eten politiko erlijiosoa, kultur mugimendu eta joera berrien azalpena,
|
emakumeen
askapenerako borrokaren hasiera, gizarte bizitzan izandako aldaketak, etab. hurrengo hamarkadetan, fenomeno horiei beste batzuk gehitu zaizkie: globalizazioaren eragina, etxebizitza familiabakarren eraikuntza, etorkin berrien etorrera, etab. eta artikuluan aipatzen den bezala, XX. mendeko(" eta XXI. mendeko" erantsiko nuke) askotariko transformazioek sekulako eragina izan dute arnasguneetan.
|
|
|
Horien lurraldean
|
emakumeen
askapena noizko?
|
|
|
Gortetasunak egiaz ez zuen askorik aldatu emakumearen patua, leundu bazuen ere.
|
Emakumearen
askapenaren alde ez zuten ideologiek egin, ez erlijioak, ez poesiak?; bestelako kausa batzuen ondorioz aurreratu zuen pixka bat emakumeak garai feudalaren amaieran. Erregearen boterearen nagusitasuna inposatu zitzaienean feudatarioei, jaun feudalak eskubide asko galdu zituen:
|
|
|
han, ez zuen desobedientzia eta bekatua beste askatasunik, gainbeheraldiko emakume erromatarren askabide bakarra bizioa zen gisa berean.
|
Emakumeen
askapena negatiboa den bitartean, negatibotasuna da haien patua.
|
|
|
Erresistentzia temati horiek, ordea, ezin izan dute geldiarazi historiaren martxa; makinismoak erreka joarazi dio lur jabetzari, emantzipazioa ekarri langile klaseari eta, ondorioz, emakumeari. Sozialismo orok
|
emakumearen
askapena laguntzen du, familiatik erauzten duen heinean: Platonek autonomia agindu zien emakumeei, Espartan zuten bezalakoa, amets zuen erregimen komunitarioan.
|
|
|
Fourierrek proposamen horrekin kontra egin zion gizatasuna kentzen zuen industrializazioari, lanean espezializatzeari, liberalismoari, patriarkatuari, familiari eta monogamiari, askatasun sexualaren, kooperatibismo integralaren, lanaren aniztasunaren,
|
emakumearen
askapenaren eta jai gozamenaren printzipioetan oinarritutako komunitate antolatuak sortuz.
|
|
|
...dugu emakumeen posizio soziala lan esplotazio kapitalistaren ikuspegitik, agerian geratzen da, baita, generoan oinarritutako diskriminazioaren eta arrazan oinarritutako diskriminazioaren arteko jarraitutasuna, eta horrek aukera ematen digu eskubideen aldeko politiketatik harago joateko; izan ere, eskubide horiek gaur eguneko ordena sozialaren jarraitutasuna onartzen dute, eta ez diote aurre egiten
|
emakumeen
askapenerako bidean oztopo diren indar sozial antagonikoei. Halere, hainbat teorialari feministak erakutsi duten bezala —batetik, Soldatak Etxeko Lanentzat mugimenduko Mariarosa Dalla Costa, 13
|
|
2020
|
|
|
Azkenik, eredu kontserbadoreetan eta mediterraneoetan, beren estatusaren eta klase sozialaren araberako eskubideak dauzkate herritarrek, bai, baina estatua eta enpresak dira ezaugarri nagusiak, erregimen liberaletan ez bezala. Herrialde kontserbadore eta mediterranearretan eliza katolikoak indar handiagoa izan du, beraz,
|
emakumeen
askapena txikiagoa da beste bi erregimenetan baino; hala ere, erregimen liberalekin alderatuta nahiko paretsuak dira, nahiz eta erregimen liberalek, oro har, protestantismoa eta indibidualismoa jorratu, eta katolizismoak, berriz, komunitarismoa (zenbait zentzutan bakarrik, hala ere). Erregimen mediterranearretan eta kontserbadoreetan, politika publikoek eragotzi egiten dute emakumeek merkatuan parte hartzea; ondorioz, ordaindu gabeko lanetan segitzen dute.
|
|
|
Beste aldean,
|
Emakumeen
Askapenerako Mugimenduaren bigarren olatua. 1968ko iraultza politiko, sozial eta kulturalak bultzatuta, eraldaketa esparru instituzionalera eramaten ahalegindu zen.
|
|
|
Uste dugu emakume aske batek gizarte aske bat sor dezakeela. Eredu honek talka egiten du estatuen sistema patriarkalekin, baita sistema kapitalistarekin ere, eta horregatik akabatu nahi dute,
|
emakumearen
askapenaz ere ari garelako, eta ahal duten guztia egingo dute proiektu honek porrot egin dezan. [Recep Tayyip] Erdoganen erasoen helburuetako bat emakumeen erresistentzia amaitzea da.
|
|
2021
|
|
|
Idazle hau ulertzeko une egokian gaudela aldarrikatu nahi nuke, alegia, aurreiritziak errazago utz ditzakegu alde batera, hori egiteko prest baldin bagaude. Sartreren itzalak ez digu jadanik horrenbesteko trabarik egingo, eta idazle huts bezala ikus dezakegu orain
|
emakumearen
askapenaren ama santuaren irudiarekin nahasten genuen sortzailea. Labur esanda, ikuspegi garbiagoa daukagu Beauvoir behar den lekuan kokatzeko.
|
|
|
Alabaina, ez zen horretara mugatu. Emakumea ere norbanako autonomo eta burujabea izatea ipar,
|
emakumearen
askapen ekonomiko, sexual eta sentimentalaren alde egin zuen.
|
|
|
Mies eta Shivaren irudiko (2014: 138), Ipar globaleko gizon zein
|
emakumeen
askapen eredu hori Hegoko ekosistema, kolonia eta emakume eta etorkizuneko belaunaldien bizkar gauzatuko da, gauzatzekotan. Zentzu horretan, emantzipazio molde horrekin kostu ekonomiko, sozial eta ekologikoak besterendu egiten dira, lan banaketa kolonial eta sexualaren baitan.
|
|
|
" Halaber, blokearen baitan emakumearen antolakunde baten beharra ikusten da,
|
emakumearen
askapenerako KASeko antolakunde iraultzailean egituratuko dena, alegia; eta beste kide guztiak bezala, erabateko autonomiaz eta soberaniaz eraikiko dena". 39
|
|
2022
|
|
|
«Momentu horretan, feminismoaren bigarren olatuan, emakumeak gogoa zuten bezala hasi ziren kalera irteten; ez zuten ondo portatu behar, ondo eseri... Hori da
|
emakumearen
askapena. Erakusketa hau toki askotan egon da, eta beti izan du arrakasta handia», adierazi du Garridok.
|
|
|
Mussolini, Laval, Marion, Doriot). Urriko iraultza izan zen, iraultza hasi baino lehenagotik,
|
emakumeen
askapenaren borroka talde nabarmenena (Zetkin, Luxemburg): gizona zaintza lanetara lerratzen, emakumeei eskubide formalak segurtatzeaz gain eskubide materialak segurtatu zizkiena (Krupskaia, Kollontai), familia eta prostituzioa biak suntsitu nahi izan zituena.
|
|
|
Europa osoan,
|
emakumeen
askapen mugimendua XIX. mende amaieratik antolatu zuten erakunde nabarmenetako kideen ondorengo politikoetako ez kide gutxik ikusiko zuten errezeloz mugimendu hori 1970eko hamarkadatik aurrera. Antzera migrazioaren auzian, kolonialismoen kontrakoenen eta mundu osoa gizaki guztiena zela aldarrikatzen zutenen ondorengoek egingo zuten migranteen kontra 1980ko Frantzian (eskuin muturrean zegoen PCFko Georges Marchais buru).
|
|
|
Masud Barzani Hego Kurdistaneko lehendakariak Turkiarekin bat egin eta autonomia gutxietsi zuen, eta berdin egin zuten haren eraginpeko Siriako alderdi kurduek ere. Tradizioaren aurka jotzen zuen eta
|
emakumeen
askapena erdigunera zekarren elementu iraultzaile haren aurrean, nazionalismo kurdu tradizionalak artega erantzun zuen. Bi ildoek gutxien espero zen lekuan egin zuten talka, Sirian.
|
|
|
Patriarkatuak, noski, badu pertsonaletik.
|
Emakumeen
Askapen goiztiarrean idatzitakoek familia nabarmentzen dute emakumeen zapalkuntza gune gisa. Teorialari nahiz aktibisten ikerlanek jaso zituzten emazteek senarrentzako egiten zuten lan ordaingabea, amek etxean jasaten zuten kartzelaratzea eta gizonek egunerokoan zituzten abantailak.
|
|
|
|
Emakumeen
Askapenerako mugimendua campuseko erradikaltasunak hauspotuta ernatu zen 1960ko hamarkadaren hondarretan, eta aurretik zeuden emakume antolakundeei lekua kentzeaz bat, haren tamaina eta ikusgarritasuna azkar hazi ziren. 1975eko Nazioarteko Emakumeen Urterako, hedabideen hizketagai nabarmena zen feminismo berria.
|
|
|
Hainbat iturburu izan zituen liburuak, eta, gizarte zientziako lan gehienek bezala, autorea ez den beste jende ugariren ekarpenak ditu oinarri.
|
Emakumeen
Askapenerako mugimenduaren ondorenetan emakume eta gizonei buruzko eztabaida piztu zen; 1970eko hamarkadan Gizonen Askapenerako mugimendu bat ere egon zen," gizonezko sexu rola" erreformatzen saiatu zena. Gizonak, boterea eta aldaketa eztabaidagai zituzten debateei leku egin zien horrek.
|
|
|
Arrazoi asko zeuden kontzientzia hori mami zedin. Emakume ezkonduen enplegu tasak aldaketa itzela jasan zuen herrialde industrialetan,
|
Emakumeen
Askapen mugimendua ernatu aurretik; praktika heterosexualetan aldaketa gertatzen ari zen, kontrazepzio gero eta fidagarriagoa tarteko, eta familien egitura ere aldatzen ari zen, bizi esperantza luzeagoa, gorantz zihoazen dibortzio tasak eta ugalkortasun maila txikiagoa zirela eta233.
|
|
|
Kontzientzia hori lehertu egin zen
|
Emakumeen
Askapen, Gayen Askapen eta Gizonen Askapen mugimenduetan. Milaka urteko patriarkatuarekin amai liteke orain.
|
|
|
Maskulinitatearen inguruko ekintza politikoaren eredu nagusia" gizonen mugimenduaren" ideia da herrialde aberatsetan. 1970eko urteetan," Gizonen Askapenerako Mugimendua" deitzen zen hori, eta
|
Emakumeen
Askapenerako Mugimenduaren imitazio zuzena zen, Gayen Askapenaren bulkadatxo batekin. Mugimendu zabalagoaren oinarrian zeuden" gizonek kontzientzia hartzeko talde" autogestionatu txiki asko, zeinak garai hartan" gizonen talde" deitzen baitziren, besterik gabe.
|
|
|
Bada denbora bat Goode soziologo estatubatuarrak (1982)" Why men resist" [Zergatik egiten dute kontra gizonek?] saiakera esanguratsua argitaratu zuela; bertan,
|
Emakumeen
Askapenerako mugimenduari gizonek emandako erantzunen inguruko gogoeta jaso zuen. Goodek argudiatu zuenez, genero harremanetan talde pribilegiatua zirelako egiten zioten gizonek kontra aldaketari.
|
|
|
Gizonen posizioak, hala ere, arazoak ekarri ditu hasieratik.
|
Emakumeen
askapenaren teorialari goiztiarrek patriarkatuaren klase nagusitzat definitu zituzten gizonak, sinpleki, eta espero zuten gizonak emakumeen aurrerapenen fronte ororen aurka egotea, haien printzipioak edonolakoak zirela ere. Morgan-ek (1970:
|
|
|
Baina urte berean heldu ziren" gizonen askapenaren" aldeko lehenengo aldarriak, zeinek emantzat jotzen baitzuten gizonek
|
emakumeen
askapenari onura aterako ziotela, eta emakume eta gizonek funtsezko interesa partekatzen zutela sexu rolak amai zitezen. Bost urte inguruko tartean, gizon antisexisten mugimendua gizonak mobilizatzen saiatu zen AEBetan, emakumeen antolakundeekiko aliantzan eta emakumeen mugimenduaren ekintzak babestuz (Pleck eta Sawyer 1974, Farrell 1974).
|
|
|
Mugimendu feministaren nazioarteko presentziak eta genero auzien inguruko eztabaidak mundu osoan izandako zabalkunde ukaezinak areagotu egin dute aldaketaren aldeko presio kulturala. Japonian, esaterako, emakumeen antolakundeak egon bazeuden 1970 urtearen aurretik, baina nazioarteko
|
Emakumeen
Askapenerako mugimenduak aktibismo berria piztu zuen (Tanaka 1977). Hainbat kultur generotan islatu zen hori, hala nola neskentzako fikzio eta komiki liburuetan, emakumeen irudi boteretsuak agertu baitziren.
|
|
|
Berdintasunaren feminismoak lan handia egin zuen emakumeon biologiaren determinismoa zalantzan jartzen, baita gizon eta emakumeon arteko berdintasunaren alde ere, lan esparruan batez ere. Uler liteke etxeko lan eta ugalketa lanak errefusatzearekin eta soldatapeko lan bat izatearekin lotu izana
|
emakumeon
askapena. Gerora, ordea, desberdintasunaren feminismoak bere balioa eman die ugalketa, zaintza eta etxeko lanei, eta zalantzan jarri du kapitalismoak eskaintzen dizkigun soldatapeko lanek gure askapena laguntzen ote duten.
|
|
|
Konbentzitua izan nahi zuen, komunitate horren parte sentitu, eta scrollarekin jarraitzen zuen. Digitalizazioa
|
emakumearen
askapena da!, egiten zuten aldarri. Denok gizon garenean generoak ez du zentzurik izango!
|
|
|
Dena soportatu duen emakumeak gehiago soportatu nahi ez duela erabakitzen du. Laudanoa edaten du –bere nobela bietan kontatuko duen esperientzia, eta ez dena, batzuek interpretatu bezala, keinu erromantiko gorena, baizik eta
|
emakumearen
askapenerako azken ahalegina, irteera bakarra–, eta badoa, badoa... baina Imlayren azken momentuko agerpenak bizia salbatuko dio. Imlayren atzamarrak Mary Wollstonecraften eztarrian barrena.
|
|
|
Supergizakiaren aroan feminismoa mugimendu askatzailerik handiena izatera deiturik dago. Supergizakiak muturreraino eraman nahi ditu
|
emakumeen
askapena eta berdintasuna. Izan ere, supergizakiaren aroko bereizgarria generoen arteko ezberdintasuna eta menpekotasuna erabat ezabatzea da.
|
|
|
Nagusi den logika, halere, supergizakiaren logika da, eta horren arabera
|
emakumeen
askapenaren eta berdintasunaren etsai zitalena erlijioa da.
|
|
|
" Bere garaian ez nuen sekula irudikatuko
|
emakumearen
askapenean gaur egungo egoera hau. Gauzak azaleratuta daudelako, gutxienez, arazoek hor segitzen duten arren.
|
|
|
Eta nola ikusten dituzu
|
emakumearen
askapenerako egungo aldarriak?
|
|
2023
|
|
|
Kollontairen izena, SESBetik kanpora, 1920ko langileen oposizioarekin lotu ohi da, egungo Errusian gogoratuagoa da historiako lehenengo emakume enbaxadorea izan zela. Bere ekarpen nabarmenen artean egon zen, ordea,
|
emakumearen
askapenaz pentsatzea: askapen ekonomikoa eta askapen sexuala.
|
|
|
Alderdi honetan, asko lantzen zen
|
emakumeen
askapena. Beste herrialde batzuetan oso aurreraturik zeuden, eta, IV. Internazional Troskistaren parte ginenez, sarbidea genuen irakurketetara, eztabaidetara eta tailerretara.
|