|
2000
|
|
|
Ez, beranduegi etorri zen euskara batua nik euskara batuan egiteko. Nik ikasi nuen apurra herriko
|
hizkuntzan
ikasi nuen. Ez naiz euskara batuaren kontrakoa, baina gaurko euskara batu askoren kontrakoa bai.
|
|
|
Donostian jaiotako honek txikitatik erakutsi baitzuen bere nortasuna edonoren aurrean eta ondorioak alde batera baztertuz. Ume zelarik Zurriolako eskolan maistra kastilanoa suertatu eta Salegi euskaraz mintzatzen zen eta gazteleraz oso gaizki hitz egiten zuela hasi omen zitzaien maistra hura esanez basatiak zirela ez zekitelako Cervantesen
|
hizkuntzan
hitz egiten... eta Salegi umeak orduan pupitreko tintontzia hartu eta bota egin zion. Maistrak Aldamar kaleko lotu egin zuen eta Jesukristo bezala gurutzatuta utzi zigor gisan.
|
|
|
Sermoietan egiten zen ahozkoa eta kalekoa sekula ez dira berdinak izan, eta sermoiak oso ondo ulertzeko egiten ziren, e! Inork ez du espero egungo sermoi moderno bat bere herriko
|
hizkuntzan
,
|
|
|
Berak urteetan jaso izan du hori eta gauza asko ikasi. Aldiz, baserrian bizi izan dena beti isolatuago bizi izan da eta kaleko gunetik apur bat urrutiratuta dauden baserrietara
|
hizkuntzan
aldea dago.
|
|
|
Egun gogoangarri hori heldu bitartean, telebistan dugu aukera bakarra estreinatu zirenean arrakasta polita lortu zuten filmak ikusteko. Ikusle euskaldunen artean gero eta ohitura handiagoa dago zinea ama
|
hizkuntzan
ikusteko.
|
|
|
Horren inguruan badago ideia bat:
|
hizkuntzan
, ahal den neurrian, libreago egin ahal izatea, desinhibitzea. Nahiko lotuta ibiltzen gara beti idazterakoan.
|
|
|
Sar dezagun eskualdeetako hedabideen ekoizpena sare orokorrean, eta kostu lokalekin seinale orokorrak hedatzen arituko gara. Seinale uholdea iristen denean, gutaz eta gure
|
hizkuntzan
jardungo dutenen kuota mantendu edo hobetzeko bide samurra.
|
|
|
Nobela horren mamia, edonola ere, maitasuna dela erraiten ahal dugu, edota maitasuna nobelan aztertzen diren gaiak bizitzaren
|
hizkuntzan
sakontzeko aitzakia soila ere izaiten ahal da, nork daki, baina edozein irakurlek testuan ongi erreparatuz gero oinarri historiko sendoa duten bitxikeriak nonahi azaltzen zaizkiola ohartuko da. Iruñerriko Ororbiako lagun baten pasadizoa kasu, hain zuzen ere erdaraz mintzatzeko gai ez zena." Se intereso mucho Don Sancho en como habia sido el curso de la curacion y nuestro buen aldeano la explico, mas o menos de esta clasica forma:
|
|
|
Hori beste bertsolariek ere egiten zuten baina karrera bat egin ez duenak ez dauka metodorik, baliabiderik, errekurtsorik nolabait zabaltzeko. Konparazio bat eginez, gure
|
hizkuntzan
literatura jasoa bertsolaritzatik oso aparte egon da. Bertsolari batek Lizardiren izenik ere ez zuen jakingo.
|
|
|
Dagoeneko kontatu dugun bezala (ikus 54 orrialdea, eta bertan aipaturiko Henriette Walter-en liburua), Frantziako Estatuaren barnean XVI. mende hasieran erabaki zen pertsona bakoitza bere
|
hizkuntzan
epaitu beharra. Bazirudien behingoz bide egokia hartu zela, baina ez zuen asko iraun, eta geroztik hango hertsitasuna nabarmenagoa izan da.
|
|
|
Pierre Lancre epaile zelarik, frantsesik ez zekiten ehunen bat euskaldun emakume sorgintzat epaitzean. Ulertzen ez zuten
|
hizkuntzan
zigorpeturik: –oui?
|
|
|
Horregatik, nekeza egiten zaigu pertsona bakoitza berari ulerterrazena zaion
|
hizkuntzan
ezin epaitu izana. Giza eskubideen arabera, hori ez baita zilegi.
|
|
|
Hainbeste urtetan lortu ezinez, azkenerako euskara legez onartua izan den Euskal Herriaren parte batean ere, oraindik euskalduna euskaraz epaitu ezinik gabiltza. Zer itxaron genezake bakoitza berari aukerakoen zaion
|
hizkuntzan
epaitu ezik?
|
|
|
Era horretara jarraituz, 9 artikuluan, beste honako hauek azaltzen ditu: Justiziarako ere, bi aldeetariko bati hizkuntza gutxituan epaitzearen eskaria aski zaio, bere burua berea duen
|
hizkuntzan
defendatu ahal izateko. Horretarako, tribunalak, beharrezko diren bitartekoak jarri ditu, hizkuntza gutxitua dakitenekin osatuz eta aldi berean agiriak ere bere hizkuntza jatorrean jarriz.
|
|
|
Gezurra badirudi ere, Frantziako Errege Luis XII.ak, 1510 urteko ekainean, ordenantza bidez agindu zuen epaiketa guztiak biztanle bakoitzari bere
|
hizkuntzan
egiteko. Erabaki hori, haren ondorengo Frantzisko I.ak, 1531 urtean berretsi zuen.
|
|
|
Iruditzen zait, gure
|
hizkuntzan
, naturaren baitan bezala, ezagutzen dena baino gehiago dela oraindik ezagutzen ez dena. Horregatik, bere zoria ezin dezakegu utzi aldian aldiko politikari arin batzuen baitara.
|
|
|
Aipaturiko gertakariok gorabehera, Trentoko Kontzilioaren eraginez, dotrinak herriaren
|
hizkuntzan
jartzea gomendatzen zen, eta Iruñeko Apezpikutegiaren bisitetatik ikus dezakegunez, gaztelerarik ulertzen ez zuten herrietan euskaraz egitea gomendatzen zen. Hala dakar José Goñi Gaztambidek Historia de los Obispos de Pamplona (1985) deritzan obraren IV. liburukiko 390 orrialdean.
|
|
|
Hori baino lehenagotik ere, eskola maisuek, euskaraz egitea debekatzeko kontsigna gisako erregelak zituzten, eta gurasoen
|
hizkuntzan
mintzatzen zirenak eraztunez zigortuak izaten ziren. Seme alabak eskolatu nahi zituzten gurasoek ordea, ezin ba kexatu, beren haurrak ikasketarik gabe geldituko ziren beldurrez.
|
|
|
Gauzajakina da gaizki egotea edo eri egotea, bestela hitz egin ezin denean hitz egitekomodu bat dela agian. Gaur egungo
|
hizkuntzan
–somatizatzea, deritzo, esan nahibaita, gorputza mintzabide bilakatzen dela.
|
|
|
Gauden egoeran, tradizioko transmisio kateak eten izan direla ikusita, ezin garageratu frantsesez eta gaztelaniaz ikasi duten belaunaldiak beren kabuz konpon daitezenutzita, ez
|
hizkuntzan
ezta kulturaren arloan ere.
|
|
|
Lau ezaugarri komunikatibo hauek
|
hizkuntzan
gauzatzen direnean sortzendenaren ezaugarriak, honako hauek izaten dira:
|
|
|
Berriz ere hizkuntza dago honen guztiaren oinarrian. Horregatik da, agian,
|
hizkuntzan
bertan ereabstrakzio maila ezberdineko estrukturak izatea, edo lexikoan abstrakzio mailaezberdineko adierazpenak egotea; zentzu hauetan uler daitezke gaur egungolinguistikan, hizkuntzaren filosofian edo psikosoziolinguistikan, adibidez, sortudiren zenbait teoria.
|
|
|
Era honetara kontsideratu behar diren alofonoen aukeraketaren arazoa, gurekasuan datu basearen diseinu eta inbentariora pasatzen da. Inbentario honetan ezinahantz daiteke
|
hizkuntzan
gerta daitekeen errealizaziorik bat ere, ezta hizkuntzarenaizan ez arren maiztasunez ager daitezkeen guztiak ere; hori gertatzen da Hegoaldeanegiten den euskaran, gaztelaniarenak berezkoak diren soinu batzuekin. Horrez gain, koartikulazio efektuak xeheki aztertu behar dira eta datu basean entitate bereizgarriadaukaten elementuak (alofonoak) zeintzuk diren erabaki.
|
|
|
Arestian esan dut euskaldunek laguntza ederra eman dezaketela merkataritzaeuskalduntze bidean. Euskaldunaren eskubidea da salerosketak bere
|
hizkuntzan
eginahal izatea. Saltoki handiek bitarteko indartsuak dituzte beren produktuak saltzeko, etaeuskara salmenta handitzeko tresna garrantzitsua dela nabarituz gero, berehala hartukolituzkete euskararen aldeko neurriak.
|
|
|
–Onerako, noski, onerako. Liturgia bertako
|
hizkuntzan
egin ahal izatea eta, elizaherriari zabaltzea eta...
|
|
|
Euskal
|
hizkuntzan
hitz bat baino gehiago erabili behar ditugu gaztelaniazko edo frantsesezko audiencia/ audience hitzen bidez adieraz daitezkeen esangurak geure egiteko. Alde batetik, entzule indizea edo entzuleria berbak darabiltzagu euskaraz honako hau adierazteko:
|
|
|
Radio Popular ek 1959an Iruñeko estazioa sortu zuen, baita bi urte geroago Loiolakoa, eta 1962an Donostiakoa ere. Euskara hizkuntza debekatua zen Franco-ren erregimenarentzat, eta behin gerra galdu ostean, hainbat euskaldun informazioa beren
|
hizkuntzan
jasotzeko eskubiderik gabe geratu ziren.
|
|
|
hitzetan dagoena hain zuzen ere). Izan ere, fonemak fonologiari atxikitzen zaizkio eta George Yule k (1996, 66) definitu bezala,?
|
hizkuntzan
esangurak bereizten dituzten soinuak dira?. Hortaz, fonologia hizkuntzen soinuen sistema eta ereduen deskripzioa da.
|
|
|
Irrati izena erabiltzeari egoki deritzot, baina ez dezagun ahantz lehenago tezef eta. radio berbak ere erabili ditugula geure
|
hizkuntzan
irratia izendatzeko. Lehenbizikoak, tezefak alegia, hedabide honen hastapenera garamatza, harigabeko telegrafiak urrats bat gehiago eman zuen garaira.
|
|
|
edo kultura, ez kultoa? berdinak ez diren bezala), eta horregatik nazionalizatzeak populazioaren alfabetatzea elite horien
|
hizkuntzan
egitea ekarri zuen. Hots, Estatuak, beraz, agintea edota boterea zuten klaseek, hasiera eman zioten kate bati:
|
|
|
Hots, Estatuak, beraz, agintea edota boterea zuten klaseek, hasiera eman zioten kate bati: populazioaren alfabetatzea (gaztelaniaz), bat egiten zuten lurrraldean eta
|
hizkuntzan
oinarritzen zen sentimendu nazionalaren sorrera, nazioaren formazioa (dioguna esateko, Smith-ek egiten duen analisian oinarritu gara; ikus SMITH, A.D.: Op. cit).
|
|
|
Eta zati batzuk buruz ikasi, eta ni ere bat edo bertze ikasterat behartu ninduen, hala nola Il Saggiatore ko zati hura, zeinean maisu pisatarrak aitortzen baitzuen ezen filosofia unibertsoaren liburu irekian skribaturik zegoela, baina matematikaren
|
hizkuntzan
, eta, hala, triangeluak, zirkuluak eta bertze irudi geometriko batzuk zirela hizkuntza haren karaktereak, eta haiek gabe ez zegoela deus ere ulertzerik, ez munduaren labirinto ilunetik iltkitzerik: La filosofia è scritta in questo grandissimo libro che continuamente ci sta aperto innanzi a gli occhi (io dico l’universo), ma non si può intendere se prima non s’impara a intender la lingua, e conoscer i caratteri, ne’quali è scritto.
|
|
|
...izan dugu irakaskuntza ofizialean ere, espainol konkistatzaileek Amerikan zapalduriko herri autoktonoei" nuestra lengua" irakasten zietelako, poz pozik agertuz, horrekin ezkutatu nahirik, antza, aztekek, maiek edo inkek, europar jendeekin harremanik izan baino askoz lehenago, ezin hobeki zekitela mintzatzen, eta kultura original eta zibilizazio miresgarria garatuak zituztela, zeinek bere
|
hizkuntzan
adieraziak.
|
|
|
Salbatore Mitxelenak irudimenez egin zion elkarrizketa zirraragarri hartan, Unamunok beste mundutik euskara berpizten ikusten zuen atseginez. Nik ere uste dut bilbotar argia, edonon delarik ere, pozik dagokeela bere obretarik bi berak bere gaztaroan bultzatu zuen
|
hizkuntzan
argitaraturik12 eta UPV/ Euskal Herriko Unibertsitatean honezkero enborreko irakasgaien% 50 euskaraz ematen direla ikustean, mintzaira hori, bere kritika zorrotzei esker, hirugarren milurtekoaren hasieran, jakite hegoek igoa, jadanik kultur hizkuntza izateraino heldurik. Horrela bete da, gainera, lehen euskal idazleak, Bernard Etxeparek, 1545.ean profetikoki aldarrikatu zigun nahi zaharra:
|
|
|
lehenengo eskakizun multzoaren arabera, taldeak, barne desakordioak sor ditzakeen eragin ezegonkortzaileetatik babestu behar dira (esate baterako, arbasoengandik jasotako ohiturak jadanik errespetatzen ez dituzten gizabanakoek erakusten duten heterodoxia). Bigarren eskakizun multzoaren arabera, beste aldetik, gutxiengo kulturalek, kanpotik datozen eraginetatik babestu ahal izateko zenbait neurri hartu behar dituzte (esate baterako, gutxiengo kulturalak hezkuntza sistema bere
|
hizkuntzan
ezin duenean garatu). Babes mota biek helburu bera daukatela dio Kymlickak, komunitate nazionalen egonkortasuna eta izaera defendatzea, hain zuzen ere.
|
|
|
Hilzorian dagoen kultura bat berpizteko, eta hauxe da hemen hartzen dugun jarrera, estatuak bere neutraltasuna alboratu luke. Kultura bi (edo gehiago) lurralde berean elkarren ondoan edota elkarrekin nahastuta daudenean —guztiak legedian berdin babesturik daudela suposatuz, asko suposatzea dena—, hezkuntza elebiduna izateko eskubideak bermaturik egon luke, hala nola administrazioaren edozein sailekiko harremanak hiritarrak aukeratzen duen
|
hizkuntzan
burutzeko, gure eguneroko bizitzan eragin handia duten bi arlo baino ez aipatzearren. Eskakizun hauek autoritateak" ekintza positiboa" delako neurri multzo bat onartzera eraman ditzakete.
|
|
|
Gizaki jakin bat jokabide umiliagarriaren biktima zuzena ez bada ere, biktimekin identifikatzen ahal da, adibidez talde kultural bereko kideak direlako. Esate baterako, bere ikasketa guztiak hizkuntza gutxiagotuan burutu dituzten ikasleak unibertsitatera iristen direnean eta han ezin dutenean beraien
|
hizkuntzan
estudiatzen segitu (demagun legediak eskubide hori errekonozitzen duela), orduan ikasle horiek umiliaturik sentitzeko arrazoi sendoak dituzte. Eta ez soilik ikasleek; gutxiengo kulturaleko kideak direnak ere umiliaturik senti daitezke, nahiz eta unibertsitatean ez egon eta inoiz egon ez izan, lehen aipaturiko izaera kutsagarriari esker.
|
|
|
Publikoen Sistemak, eremu euskaldunetan2, behinik behin, erabiltzaileek aukeratutako
|
hizkuntzan
eskaini ditu ondotik zehazten diren kanpoko zerbitzuak.
|
|
|
Gure
|
hizkuntzan
mitologia oso bat datza.
|
|
|
Eta Frazer irakurtzen dudanean, behin eta berriro hurrengoa esatea gustuko nuke: prozesu hauek guztiak, esanahi aldaketa hauek, gure aurrean ere aurkitzen ditugu gure ahozko
|
hizkuntzan
. Azken azaoan ezkutatutakoari" labore otsoa" deitzen bazaio, azaoari berari bezala, baita azaoa lotzen duen gizonari ere, orduan oso ongi ezagutzen dugun hizkuntz prozesu bat antzematen dugu honetan10.
|
|
|
Trebetasun handiz —eskailera batean igoko balitz bezala geroxeago eskailera bera botatzeko—, logika eta arrazoizko hizkuntza erabili zituen logikatik haratago joateko. Logika eta zientziatik haratago joan behar zuen nahitaez, bizitzaren zentzua ez zetzalako arrazoizko
|
hizkuntzan
. Hemen aurkitzen dugu zentzu mistikoaren erroa:
|
|
|
Wittgenstein, ordea, magia beti sinbolismoaren eta hizkuntzaren ideian oinarritzen delakoan dago eta hizkuntzaren azpian aurreko desioak daudelakoan(" gure
|
hizkuntzan
mitologia oso bat datza", dio austriarrak). Eta are gehiago, desio hauek gure harridura eta hunkipenetatik sortzen direla munduaren aurrean egunero.
|
|
2001
|
|
|
Polonieraz, Symfonia Piesni Zalosnych. Gure
|
hizkuntzan
, Kanta Tristeen Sinfonia.
|
|
|
Eta bestetik kuota lege baten alde borrokatzen hasi behar dugu. Alegia, komunikabideak ehuneko hainbesteko bat bertako
|
hizkuntzan
ematera behartzea. Estatu frantsesean eta Alemanian %40ko kuota dute, eta Katalunian %25 Guk, berriz, hizkuntza minorizatua izanik, %0ko kuota dugu.
|
|
|
Makina bat zalantzei aurre egin beharrean izan ohi gara euskaldunok, gure
|
hizkuntzan
idazteko orduan. Zein ote esan nahi duguna zehazki adieraziko duen hitzik aproposena, edota perpaus nagusiak eta mendekoak jatorren lotzeko era?
|
|
|
Orduan, ari zarenean, uneren batean ikusten duzu norbaitek oztopoa jartzen dizula. Gure ustez saiatu behar da oztopoa jartzen dizunaren
|
hizkuntzan
ez erortzen eta pentsatu den eskema aurrera eramaten.
|
|
|
Erabiltzaileak autoan duen gailuan, bere
|
hizkuntzan
deskodeturik jasoko ditu mezuok.
|
|
|
Joandako garaietako filmei duten meritu handia aitorturik ere, zinema unean uneko adierazpena dela aldarrikatzen du; pelikulak jatorrizko
|
hizkuntzan
ikustea ezinbestekoa dela dio, bikoizketak lana funtsez aldatzen duelako eta bere lanaren meritua auzolanaren erdiespena dela defendatzen du: Talde osoaren lan eta ahaleginen ondoriozko emaitza da pelikula.
|
|
|
Ikastetxe elebidunaren aldeko aukera egiten bada, interesgarria izango da gaztelaniaz zenbat eskola eta beste
|
hizkuntzan
zenbat emango diren jakitea, hizkuntza horiek sartzen zein adinetan hasiko diren eta zein mailatan sartuko diren.
|
|
|
Bestalde, aipuak, kasu batean ez beste guztietan, jatorrizko
|
hizkuntzan
utziditut, argitasuna helburu. Euskarazkoak, batzuetan, moldatu egin ditut zerbait.
|
|
|
b) Hizkuntzaren helburua elkarreragitea baldin bada, zer esanik ez, norberarenlehen
|
hizkuntzan
trebatzerakoan nahiz bigarrena irakasterakoan elkarreragitekoahalmena lortzea edota garatzea izango da planteamendu pedagogiko, proposamen didaktiko, metodo, jarduera eta urrats guztien noraezeko jomuga. Nolanahiere, hiztunak testuen bidez soilik ahal du erabili hizkuntza helburuak lortzekomoduan.
|
|
|
a) Zenbateraino sakondu behar da bigarren
|
hizkuntzan
, lehenengo hizkuntzaren mezua emateko?
|
|
|
a. Iradokitzen digute ezen, programazio bat eratzean, aztertzea komeni delaikasleek nolako premia izango duten testuinguru ezberdinetan, eta aintzat hartzea komeni dela testuinguru horietan dutenesperientzia, langai dugun
|
hizkuntzan
zein besteetan.
|
|
|
Hiru lerrotan banatu ditugu helburuak, autonomiatik egokitasunera, onargarritasunetik normaltasunera eta tarteko hizkuntzatik norberaren hizkerara. Hau da,
|
hizkuntzan
ondo, konpontzetik, diskurtso egokia ezagutu eta produzitzera.
|
|
|
Orain arte esandakoarekin, aurrerago argiago ikusiko bada ere, argi ikusten daezen, aholkulariak egin beharreko lanerako, ohiko irakasle batek ez bezalakobeharrak izango dituela, eta prestakuntza ezberdina duela. Hizkuntzanaditua izan du, baina ez derrigorrez ikasleak ikasi nahi duen
|
hizkuntzan
; hizkuntza bat zer den, nola aztertzen den, zein unitate dituen, kulturarekin zeinerlazio duen, eta erlazio hori nola gauzatzen den jakin du. Ikasten jakinbeharko du; ez bakarrik berak nola ikasten duen; horrez gain, zein bide dauden, zein estilo, zerk zer ekartzen duen eta eginkizun bakoitzak zein ondorio duen ere.Labur esanda, hitz batean, ikaskuntzan ere aditua izan du.
|
|
|
Asko eztabaidatu da zer den lehenago, kultura alahizkuntza. Interesgarri izan badaiteke ere, eztabaida hori irakasle lanetarako haingarrantzitsua ez denez, ez gara horretan sartuko;
|
hizkuntzan
kulturaren nolakotasunak aurkitu nahi ditugu guk. Ez dugu konformatu nahi hizkuntza pragmatikarenikuspuntutik aztertzearekin, ez dugu esan nahi zertarako eta noiz erabiltzen denforma bat edo bestea; erabileratik harantzagoko pauso bat eman nahi dugu, erabilera horren atzean dauden usteak aztertuz.
|
|
|
1 Hizkuntza bat ikasi nahi duenak, kultura jakin horrek ezarritako legeen araberaaukeratu behar ditu formak, benetako gaitasun komunikatiboa eskuratuko badu.Kultura bakoitzak hainbat forma ahalbideratzen ditu mezuak sortzeko, eta bestebatzuk kulturalki ezegokiak dira. Kulturen arteko kontaktuak interferentziaksortzen ditu, eta
|
hizkuntzan
ikusten badira ere, hizkuntzaren eta kulturaren artekolotura norabide bikoitzekoa izaki, interferentzia linguistikoek kultura edukienaldaketak sor ditzakete.
|
|
|
Maila honetan dauden ikasleek ingurukoekin gutxieneko komunikazioaziurtatzeko nahikoa izan daitekeen gaitasuna lortua dute aldez aurretik. Horrekesan nahi du, ez direla xede
|
hizkuntzan
galdurik sentituko, era normaleankomunikatzeko oraindik zailtasunak izan arren, eta hainbat egoeratan euskarazkomunikatzeko aukerarik izan ez arren.
|
|
|
Gaurarteko literatura guztia, euskara ederrean, kometitua? dela ohartzen ahal gara: gaien aldetik ez den bezala, ez da, beraz, heterodoxotasunik
|
hizkuntzan
.
|
|
|
Horixe da Ifrentzuak saila: geure begiez, geure
|
hizkuntzan
(Andurenean, alegia) Mendebaldeko istorio fundatzaile batzuen gainean eraikitako literatura.Ezaugarri nagusiak, bada, bi: intertestualitate etengabea eta prosa literarioarenekarri eskerga.
|
|
|
Bi ikaskuntza motak alderantzizko norabidean gertatzen diren prozesuak direnez, ikaskuntza berantiarrean murgilduta ari den subjektu batek ikasitako
|
hizkuntzan
nahikotasun maila orokorra lortzeko (hemendik aurrera hasiko da natibizazioa, eta hizkuntza berea egingo du) hizkuntz erabilpen nahikoa lortzea beharrezkoa da: hau da, erabilpen espontaneoa. Horretarako, behar beharrezkoa da helduak motibaziorik altuena izatea.
|
|
|
Ezagutza nahikotasuna, hizkuntzaren ezagutza teorikoa erabilpen efektibokoegoera beharrezkoetan proiektatzen denean lortzen da; hau da, hiztun horrek hartunahi duen
|
hizkuntzan
garatutako funtzioak martxan jartzeko hizkuntz guneak hartzean. Ezagutzan nahikotasun mailarik lortuko ez balitz, horrek erabilpena baldintzatzen duelarik, hasierako motibazioaren atzerakada gertatuko da.
|
|
|
2) Ingurunearengarrantzia motibazioen suspertzean eta bilakaeran behin eta berriz azpimarratzenbada, lehen (menpeko) hizkuntzaren aldeko motibazioei lagungarri zaizkienosagarriak, kutsu idealeko motibazioetan oinarriturik egon partez, errealitatehurbilak berak ezarritako mugetan dautza nagusiki: hizkuntz esparru guztiak etafuntzio osoak lehen hizkuntzaz betetzea, gutxieneko maila batean mantentzeajatorrizko hizkuntzaren erabilera, jatorrizko hizkuntza kulturarako bide baliagarriaizatea eta heziketa osoa jatorrizko
|
hizkuntzan
osatzea. 3) Bigarren (menpeko) hizkuntzaren aldeko motibazioak sortu eta sendotzeko ere, erabakigarriagoak diruditeerrealitate hurbilaren baldintza objektiboek motibazio idealek baino:
|
|
|
1 Aldeko edo kontrako jarrerak, ukipen egoeran dagoen hizkuntza bat ikasteko eta erabiltzeko erabakiarekin erlazionatzen dira; motibazioak, berriz, (integratiboak edota intrumentalak) bigarren
|
hizkuntzan
lortzen den gaitasun mailarekin lotzen dira. Clement eta Noels ek (1990) talde pertenentziari garrantzi berezia ematen diote, prozesu psikosozialak, talde menperatzaileetan eta menperatuetan ez baitira berdin gertatzen:
|
|
|
hizkuntzaren jabekuntza; komunikazioa; hizkuntza eta rol sexualak; hizkuntza eta gizarte klasea; hizkuntza eta etnizitatea; hizkuntza eta jarrerak; hizkuntza, nortasuna, emozioaketa psikopatologia; mintzaeraren alderdi tenporalak; elebitasuna, eleaniztasuna eta kode aldaketa. 2) Eta ICLASPren 6 eta azken edizioan (1997): bertako herriak eta hizkuntzak, hizkuntz plangintza, hizkuntza taldeartekoharremanetan, praktika komunitateak
|
hizkuntzan
eta generoari buruzkoikerketak, erakunde komunikazioa, elebitasuna eta bigarren hizkuntzen jabekuntza, bizitasun etnolinguistikoa, aurreiritziaren komunikazioa, mintzaeraterapeutikoa, kognizio soziala, hizkuntza eta belaunaldiarteko komunikazioa, prozesu diskurtsiboaren analisiari buruzko hausnarketak; generoa, lan identitatea, estereotipoak eta diskurtsoa; kulturarteko komunikazioa etaegokitzape... 3) Aipatutako gaiez gain, ICLASPrenbeste edizioetan beste gai batzuk ere landu izan dira.
|
|
|
Autore honek hauxe ulertzen du euskarazko alfabetatze kontzeptuaz: ...l hiztun orok bereideiak idatziz nahiz ahoz zuzen azaltzeko daukan gaitasuna; bigarren une batean, gai akademikoak nahiz sozialak erabiltzeko erakusten duen gaitasuna edota, bestelaesanda, hizkuntzaren erabilera modernoa (Iztueta, 1992, 70 or.). Hala ere, autorehonen ustez gertatzen dena hau da, euskal hiztun gehienak, bigarren hizkuntzabatean alfabetatuak izanik ere, analfabetoak direla beren ama
|
hizkuntzan
, euskaraez delako hizkuntza dominatzailea ez sozialki eta ezta kulturalki ere.
|
|
|
Izkribu euskararen, euskara idatziaren ohiturak eta usadioak ongi finkatuak eta mugatuak zeuden punturik gehienetan, euskalki bakoitzaren barrenean behintzat, eta aski jokabide argia dugu haiei amore ematea, haiei lotzea eta obeditzea. Aho
|
hizkuntzan
ez dugu batasunerako biderik idoroko, bereizkuntzarako baino, bestearen aldean askozaz ere aldakorragoa eta desberdinagoa dugunez gero.
|
|
|
ez kolorerik ez usainik ez zuten berrikeriak ipintzen genituela. Beste edozeinek egiten zuena bere
|
hizkuntzan
egingo genuen guk ere gurean, baina ez besteek bezala: guk hori berbera egin genezakeen hankak mozturik, besoak loturik, baita burua txapelarekin batean zoko batean utzirik ere.
|
|
|
Alderantziz, iruditzen zait euskara arrotz begiz  ikusi izan dutenek badutela garaia beren okerraz hausnar egin eta hizkuntz  bizikidetza beren arazoa ere badela onartzeko. " Euskararen izenean egiten diren etengabeko diskriminazioak" salatzeko mozorroan ezkutaturik erraz eta eroso senti daitezke, ikusi nahi izan gabe hemen bere
|
hizkuntzan
bizi izateko arazoak dituen bakarra euskalduna dela.
|
|
|
Liburuak gehienbat behar edo premiaren bati erantzuteko agertzen dira eta irakurlerik izango ez duen libururik ez du inork ere egin nahi izaten. Hemen zerbaiten beharra baldin bazegoen, horrena zegoen eta Eliza katolikoa mila eta seiehun ingurutik aurrera behintzat dotrina eta gainerako erlijio gauzak irakasteaz arduratzen da, eta arduratzen denez gero, badaki neurri handi batean bertako
|
hizkuntzan
irakatsi behar dituela gauza horiek, euskaraz alegia.
|
|
|
Duen zabaleraz, denok harritzen gaituen lehen irakaskun  tzatik goi mailakoa ukitzeraino iritsi da arian arian. Ez zait iruditzen axola  gutxiago duenik larrien alfabetatze kanpainetan egiten ari denak, e.a. Egungo egunean, lehen aldikoz gure artean, bere
|
hizkuntzan
analfabeto ez den minoria ugaria dago, eta hauek bidea errazten ari zaizkie hasiberriei, adineko garenoi bezain nekeza gerta ez dakien.
|
|
|
Ez da harritzeko ere, etendura larria ezagutu baitugu, eta hizkun  tzan bestetan baino larriagoa, beharbada. Jaso eta iraitzi direnen ondoan, anitz dira
|
hizkuntzan
(halako moduko hizkera idatzian, bereziki) sortu eta sartu, sartu gehienbat, mailegua maileguaren gain metatzen delarik Babelgo markak haustekotan edo. Ez da ezereza, azkenik, zaharrak berri bihurtu dituen aldakuntzen multzoa.
|
|
|
Ingmar Bergmanek ez du film horretan hizkuntza berririk asmatu. Ongi dakien eta ongi dakigun
|
hizkuntzan
dakarren mandatua, ordea, ohi ez bezalakoa da hagitz. Zineman ohi ez bezalakoa esan nahi dut, mundua bezain zaharra eta arrunta baita gainerakoan.
|
|
|
Baina gainaldeko inurritegi urduri horren azpian zer dagoen, zein indar ezkutuk eragiten dien inurriei horren itxuragabeko elkar hilkintzan abiatzeko, ez da erraz esaten. Badirudi aditzen ez dugun hizkuntza batean ari zaizkigula edo, hobeto esan, guk ongi dakigun
|
hizkuntzan
, baina batere ezagutzen ez ditugun gaiez mintzatzen direla.
|
|
|
Ez dut esango Egunkari honen azken zatia baino ederragorik ez dela ondu euskaraz âbelles lettres direlakoetatik hagitz urruti gabiltza hemenâ, ezta ere gai garaiagorik ez dela ukitu. Baina, baldin neure iritzia estalkirik gabe agertu behar badut, ez dut uste inoiz gure
|
hizkuntzan
entzun denik horrelako hitz larririk, horren zinezko aitorrik, horrenbesteko garrasi sarkorrik. Ez dugu sekula egin, hitz batean esateko, Leturiarena bezalako ibilaldirik gogo bideetan barrena.
|
|
|
Guztiok dakigu Euskal Herria, euskaldunen
|
hizkuntzan
landatua eta sustraitua, suharki maite zuela, orduan zabaltzen ari zen inprenta mires  ten zuen adina, eta honen bitartez jaso nahi eta uste zuela hura. Euskaldunok gaurko gisatsuan ohoretan eduki arren edonon, ez baitzeukaten arrotzek horrenbesteko estimutan gure hizkuntza gu, zabarkeria zela medio, plazara ateratzen ausartzen ez ginelako.
|
|
|
herri hizkuntzarenak dira huts hutsik. Literatur
|
hizkuntzan
zein den hitz eta orazioen lekua, banan banako estatistikak bakarrik erakuts lezake. Aldez aurretik esan genezake, ordea, beldurrik gabe, estatistika horrek agertuko lituzkeen legeak ez direla Altube  jaunarenak izango.
|
|
|
Komeni ere da, hizkuntzaren aldetik, harako" barrabaskeriak" euskaraz argitaratzea, bizi delako seinale nabarmen baitira. Inguruan suma  tzen ditugun ideia eta iritzien arteko gerla garratz suminak gure herrian eta gure
|
hizkuntzan
sumatuko ez bagenitu, hilik ginateke edo gure hizkuntza bederen hilik legoke. Hori, esango du norbaitek, gaitzaren ordez gai  tzagoa sartzea da.
|
|
|
Garbiak oro erdaraz, inongo erdaraz, idatziak eta lizunak oro euskaraz? Gogoeta zuzenak besteren
|
hizkuntzan
beti eta okerkeriak, berriz, gurean. Are gehiago.
|
|
|
Euskalgintzan konbentziturik geunden aurrerapen handia izan zela herrigintzaren ideia ardatza arrazan edo odolean barik
|
hizkuntzan
jarri izana. Hain justu ere aipatzen ari garen honegatixe:
|
|
|
113 Kausalitate naturala. Askatasundun gizakia ere kausa izan daiteke, baina hemengo nire
|
hizkuntzan
, eta besterik ezean, kausalitatea beti fenomeno fisikoetara mugatzen da.
|
|
2002
|
|
|
Jakin, badakigu gizakiz osatutako komunitate batek
|
hizkuntzan
bere nortasunaren ispilu edo irudia ikusi ohi duela eta herri kontzientzia pizteko bide eraginkorrenetakoa dela mintzaira. Hori hala da.
|
|
|
Lurraldez Euskal Herriaren hiru laurdeneko tamaina duen herri ttiki hau, Kaukaso mendi katearen iparraldean dago. Bere
|
hizkuntzan
Ixkeria (edo Ichkeria izenez deitua) Georgia, Azerbaijan eta Armenia Errusiagandik independizatu ondoren, honek bere mugaldean dituen errepublika autonomo ugarietako bat da Txetxenia, muga Georgia eta Dagestanekin egiten duela.
|
|
|
21 urterekin fusilatu zuten «Lurgorri», Derioko hilerrian, eta 22 zeuzkan «Aitza»k," desagerrarazi" eta bizia lapurtu ziotenean. Bata eta bestearen arteko ezberdintasuna idazteko erabili zuten
|
hizkuntzan
dago, Jose Mari Azkarragak ez omen zekielako ondo euskaraz eta bere jatorrizko lanak erderaz zeudelako. Atutxa' tar Paul arduratu da horiek guztiak euskaraz eskaintzen.
|
|
|
Problemak daude, baina problemak ere gaztelaniaz daude, edozein
|
hizkuntzan
. Nire nobelaren itzulpena egin dudanean problemak izan ditut, diferenteak, baina inork ez dizkit konpondu problema horiek.
|
|
|
Niri asko gustatzen zait mitologia, eta halako batean Nathaniel Hawthorneren liburu bat aurkitu nuen. Nathaniel Hawthornek uste zuen gaztetxoentzat oso egokia izan zitekeela mitologia klasikoa garaiko
|
hizkuntzan
egitea. Eta neuk ere horri heldu eta hark egindako lanaren zati bat hasi nintzen moldatzen.
|
|
|
Bestalde, gure herria deuseztatua zegoen, alor guztietan, ekonomian, kulturan,
|
hizkuntzan
. Lapurreta basati bat nozitua genuen.
|
|
|
Idazte horren aldekoak ba ziran, nunbait; baina Bizkaiko Aldun Nagusiaren erabagiak ebagi eban morapilo amurratua: liburua Alberto Schommer-ek idatziko eban hain berbere diran argazkien
|
hizkuntzan
, eta nire arloa arlo bikotxa lehenengo ta bat, urteek eta maitetasunak erakutsi deustezan Bizkai honen bazter ezkutuenak hari agertuerazoz, eta bigarren berrogetamar orrialde zehatzek mugaturiko tokian esturaz sartzea, bizitza guztiko irakurketek, burutapenek eta gogai amesek, ez beti grina bageek, ariman itzi daben hondakina.
|
|
|
Maalula herria da, eta bertan bizi direnak kristauak dira. Arameraz mintzatzen dira, Jesukristoren garaian Ekialde Hurbilean nagusi zen
|
hizkuntzan
.
|
|
|
Erakunde honen gaur arteko lorpenik adierazgarriena Ipar Euskal Herriko Antolaketa eta Garapenerako Eskema egitea izan da, zeina lurraldearen egituran eragiten duten aktore guztientzako erreferentzia den, nahiz eta oinarri legalik izan ez. Eskema horrek azpiegiturak, ingurumena, ekonomia, habitata eta gisako kontuak lantzen ditu; baina lurraldearen antolaketarenalorra gainditzen duten zenbait auzitan ere badu zeresanik; esaterako, heziketan, ingurune kulturalean eta
|
hizkuntzan
.
|
|
|
Zer izan daiteke, bada, euskarazko ikerkuntza? Gure ustez, ikerketa taldebaten bameko lan hizkuntza nagusia euskara denean, nahiz eta argitalpen nagusiakingelesez izan, eta proiektuak kasuan kasuko
|
hizkuntzan
aurkeztu. Izatez, oso zailada ikerketa talde euskaldunak sortzea, aski baita taldekide bat euskalduna ez izateahizkuntza horren erabilpena asko mugatzeko.
|
|
|
Zutabe bakoitzean, dagokion
|
hizkuntzan
ikasten diren irakasgaiak edo ikasleak bakarrik hartu ditugu batezbesteko balioak kalkulatzeko. Dena den, argi gerabedi taula horretan adierazitako batez bestekoek ez dutela zerikusirik irakasle bakoitzaren irakas zamarekin (ordu edo kredituekin).
|
|
|
Gizarteankokatuta egonik, gaikuntza hori emateaz gain, ikasleak euskaran trebeki prestatzeanahi dugu, hau da, bi hizkuntzetan prestakuntza berdina lortzea, ez gaztelaniazbakarrik, baizik eta euskaraz ere maila berean. Eta ez
|
hizkuntzan
bakarrik, gaietanere euskara erabiltzeko trebakuntza berbera edukitzea baizik.
|
|
|
Hala ere, ez da egokia horrelako planteamentua:
|
hizkuntzan
nola moldatzen diren, hainbat eduki landu ahalkodira; maila baxua bada, azalpenak luzeagoak izango dira eta imintzio gehiago eginbeharko dira, bai/ ez motako erantzunak bilatzen dituzten galderak eginez etaedukiei garrantzi txikiagoa emanez; maila altua bada, edukietan areago sakondukoda, arloko egitura gramatikal bereziak aztertuz, hiztegia aberastu...
|
|
|
Hau da, ez dago perpaus hori deskodifikatzerik (bame egitura zein den jakiterik) ez badugu pentsatzen perpausaren hasieran egotea dela (eta ez da halakorik, berez, euskal
|
hizkuntzan
) subjektuaren marka.
|
|
|
Demagun orain, gure
|
hizkuntzan
baliabide landuez ondo homituta gaudela, eta hortaz esaldi luze eta konplexuak era ulergarrian emateko aukera egokiak baditugula. Bistan denez, egokiera linguistiko horretan gorago imdikatuko softwaremugatu horren erabiltzaileak bagina, segituan konturatuko ginen bere ahuleziez, eta akaso programaren enpresari gutun bat bidaliko genion esanez, mesedez, esaldiluzeagoak kabi daitezen moduko bertsio zabaldua atera ezazue.
|
|
|
Dakigunez, ezagutzen ditugun lan soziolinguistikoei esker, Euskal Herrian zonalde ezberdinakbereizten ditugu. Horietan euskara ala gaztelania izango da giro hizkuntza nagusia.Halere, badakigu ikaslea bizi den auzoko giroak edo bere testuinguru hurbilekogiro hizkuntzak ere eragin handia izango duela erabiliko duen
|
hizkuntzan
, eta, halaber, bere motibazioan eta hizkuntzaren ezagutzan. Errealitate hori, ordea, aldatzen ari dela esan daiteke.
|
|
|
Cummis eta Swain ek (1986) bereizketa garrantzitsua egiten dute, eta, zuzendutakoa bada ere, helduen mundura aplika daitekeela uste dugu. Aipatutako autoreak konturatu ziren haurrek urte bat edo bi behar zituztela bigarren
|
hizkuntzan
elkarrizketa bat mantentzeko; aldiz, lau urte, gutxienez, gaitasun akademikoa eskuratzeko. Ondoko taulan (4 irudia) adierazten diren faktoreak, inplikaziokognitiboak eta laguntza kontestualak?
|
|
|
Irakaslea begirale gisa arituko da, eta irakasleen lana taldeetan gertatzen denabehatzea izango da; une hau ez da oso aproposa gerta daitezkeen erroreak zuzentzeko, komunikazioa oztopatzen ez duten bitartean behintzat. Atazaren unean arretaez dago
|
hizkuntzan
jarrita; beraz, ez da oso eraginkorra izango eta ikasle lotsatiengan kontrako eragina sor dezake.
|
|
|
Bi jarduera hauek modu naturalean konbina daitezke. Hizkuntzaren analisiaeta praktika egiten duten bitartean, ikasleek ondo onartzen dituzte zuzenketak,
|
hizkuntzan
fokalizatzeko unea delako, hain zuzen ere.
|