|
2009
|
|
|
Umeak engainetan dauriela, da umeak hau te umeak hori, te bueno ba. Ni negar baten, amari itxi
|
gure
ez nik honakin beragaz etorteko. Da, arinago, lehenagoko gurasoak, oingoak be gureko dotsie, baina lehenagokoak koiteduk gura ixen arren etxean, da, bakixu, mantenidu ein behar da, apareju.
|
|
|
Ni negar baten, amari itxi gure ez nik honakin beragaz etorteko. Da, arinago, lehenagoko gurasoak, oingoak be
|
gureko
dotsie, baina lehenagokoak koiteduk gura ixen arren etxean, da, bakixu, mantenidu ein behar da, apareju. Itxi nindun bertan.
|
|
|
Gogoan dut Ihes betea eleberriaren zati nabarmen bat Triesten kokatzen duela, eta eleberriko protagonistetako bat Umberto Saba bera dela.
|
Gu
ere izan ginen, Italia, bizitza hizpide bidaia liburuaren atzetik, Triesten, eta joan ginen Sabak bere garaian lan egin zuen liburu dendara, gaur «Libreria antiquaria Umberto Saba» den horretara. Halaxe deskribatu zuen Lertxundik Ihes betea lanean:
|
|
|
«Gure gerra» hori
|
gurea
bakarrik ote den, baina, ez dut batere argi. Egia da gertaera historiko eta geografiko konkretu bati heltzen diola idazle nafarrak, baina haren atzean dagoen gogoeta unibertsala begitantzen zait niri.
|
|
|
Espainiako kasuari dagokienez, Gerra Zibilaren inguruko bibliografia hain da zabala ezen batzuek 50.000 liburuz mintzo baitira, literatura eta kritika barne. Kontua, dirudienez, «ahanzturaren ituna» deiturikoak
|
gurera
ekarritako kalteak konpontzen ahalegintzea da, «gure gerrako» hilen doluari leku egitea. Literaturak hartu du Historiak, Nietzschek hainbeste kritikatutako monumentuen Historiak, galdu duen lekua, eta espero zitekeen bezala, Fikzioa gaur egun Historia baino egiatiagoa, benetakoagoa, begitantzen zaigu.
|
|
|
Davantek seinalatzen du zauria «maiz erraten da euskal literatura pobrea dela... Esplikatu behar litzateke,
|
gure
aitzinekoek biziki ongi eta ederki idatzi baitute. Erraten dituzten gauzak ez dira txarrak, baina barietate guti dute.
|
|
|
Jurgirenak burura ekarri dit Villasanteren Historia de la Literatura Vasca. Aspaldi batean, liburuak forratzen ziren garaian, hor ibili nintzen orri pasa aurrera eta atzera
|
gure
Parnaso txikiko autoreak ikasi guran. Kolorebakoa zen, erabat, Villasantek erakutsi eta irakatsi zigun historia hori:
|
|
|
Baina, horiez gain, luzeagoa izan arren niretzat aipagarria den beste ipuin bat azpimarratu nahiko nuke, «Aurpegia» izenekoa, bere giro mistriotsuagatik eta suspentsearen dosifikazioarengatik. Zalduaren erregistro aberastasuna nabarmenduko nuke, jolas metaliterarioez haratago, bere narratibak duen «errealismo» ironiko hori, eguneroko gertaera xumeenetan
|
gure
«egiak» (minuskulaz) antzemateko duen gaitasuna. Aditu Txekhovekin hasten den ipuingintzaren garrantzia (eta gaurkotasuna) azpimarratu dute.
|
|
|
«Agur Aitona! Esteban Arretxe, Bermeotik dator
|
gure
agurra, kresal usaina eta kanta, Esteban aitona! Bakardadean hil zinan Ameriketan, baina Arretxe, tarrak Euskal Herrian bizi dira oraindik jo ta ke lanean eguneroko maitasunean.
|
|
|
Bakardadean hil zinan Ameriketan, baina Arretxe, tarrak Euskal Herrian bizi dira oraindik jo ta ke lanean eguneroko maitasunean. Luis zure seme eta lobearen partez, eta honen senideen bihotzetatik, hona hemen
|
gure
agurra eta negarra. 1997.eko abuztuaren 15.ean, zure birloba egon zan hemen».
|
|
|
|
Gure
begiak zuhurki elkartzen dira espero gabeko itsasbazter batean.
|
|
|
|
Gure
etorkizunak batu eta banatuko direna.
|
|
|
Mendeek
|
gure
gurasoei eta haien seme alabei irakatsi ez zienik?
|
|
|
Denak ere lehenago, askotan, aspaldi hildako
|
gureek
ikusitakoak,
|
|
|
Disoluzio diskretuagoak, bikarbonatuarenak: dena irensteko moduko digestio aparatua duen nobelak poesia murtxika dezan utzi, eta lantzean behin perlaren bat ahaztuta laga han eta hemen, balearen (nobelaren) sabelean,
|
gure
idazki «ez poetikoan» poesia apur bat, garai batean gau bakarreko maitaleek zure etxeko ohepean uzten zizuten belarritako ahaztu horren pareko perla bat: badaezpada, damututa ere, atzera bueltatzeko aitzakia bat izan zezaten.
|
|
|
Intentsitateak kontzentrazioa esan nahi du [orduan eta kontzentrazio handiagoa, are eraginkorragoa disolbatzean, erantsiko luke disoluzioaren apologistak], baina honek ez du esan nahi, ezta gutxiagorik ere, poema ulertu egin behar denik. Kontua da zeri esaten ote diogun
|
guk
–ulertzea?. Ferraterrek tranpa egiten zigun poema bat gutun komertzial baten eran ulertu behar zela esaten zuenean.
|
|
|
zinemaren heriotza predikatzen dutenen aurrean, kontrakoa defendatzen dute haiek. Alegia, zinema aretoak hustutzen joan ahala, errealitateari so egin eta errealitatea maila ezberdinetan bizitzeko
|
gure
modua gero eta zinematografikoago bilakatu dela. Zinema inoiz baino biziago legoke, zine aretoetatik urrun bizi dela litzateke kontua?
|
|
|
Lehenik eta behin, patrikako telefonoen bidezko filmaketa amateurrek ekarri duten hipernarzisismoa genuke adibide: «filmatzen dut, beraz banaiz» printzipioaren orpotik, eguneroko bizitzako gertaera ñimiño eta arruntenak berniz ustez epiko batekin igurzten ditugu etengabe; denon baitan den grina sasi artistikoak ingurunearekiko
|
gure
pertzeptzio estetizista azpimarratu besterik ez du egiten. Kameren hiper oparotasunak eta pildora bisualak han eta hemen ugaritu izanak, eta are, pildora horien protagonista gu geu izateak?
|
|
|
«filmatzen dut, beraz banaiz» printzipioaren orpotik, eguneroko bizitzako gertaera ñimiño eta arruntenak berniz ustez epiko batekin igurzten ditugu etengabe; denon baitan den grina sasi artistikoak ingurunearekiko gure pertzeptzio estetizista azpimarratu besterik ez du egiten. Kameren hiper oparotasunak eta pildora bisualak han eta hemen ugaritu izanak, eta are, pildora horien protagonista
|
gu
geu izateak, hutsala dena mini heroiko bilakatzea ekarri du («Bienvenido al universo tú» dio Nokia N97 telefonoak saltzeko iragarki esanguratsuak; euskarazko albisteen kudeaketarako webguneetako baten izena «zuzeu» izatea ere sintomatikoa ez al da?).
|
|
|
Mando gainean doa garai batean lasterketa autoak Samotraziako Garaipena baino ederragoak zirela aldarrikatzen zuen generoa, literatura, poesia. Futuroa
|
gure gainetik
pasa da.
|
|
|
Times Squareko Virgin disko denda erraldoian (disko denda ohia esan), garai batean musikaren tenplua zen horretan, deslekutua izan da musika, metro karratu gehien okupatzen dituena guitar hero simulazio jokoa da orain, non hamabost urteko raperoak eta malandro zapeladunak Angus Young sentitzen diren AC/ DC taldearen punteoak informatikoki birsortzen (kalkatzen) dituztelarik. Hautua eginda dago, zentroa
|
gu
gara, eta gu analfabetoak gara, ez digutelako erakutsi bereizten bekatu orijinalaren eta fotokopiaren artean, eta borroka hori galduta dagoelako, nahiz eta ni ez naizen apokaliptikoa. Garrantzitsuena parte hartzea dela errepikatzearen errepikatzez, denok dugu denean.
|
|
|
Times Squareko Virgin disko denda erraldoian (disko denda ohia esan), garai batean musikaren tenplua zen horretan, deslekutua izan da musika, metro karratu gehien okupatzen dituena guitar hero simulazio jokoa da orain, non hamabost urteko raperoak eta malandro zapeladunak Angus Young sentitzen diren AC/ DC taldearen punteoak informatikoki birsortzen (kalkatzen) dituztelarik. Hautua eginda dago, zentroa gu gara, eta
|
gu
analfabetoak gara, ez digutelako erakutsi bereizten bekatu orijinalaren eta fotokopiaren artean, eta borroka hori galduta dagoelako, nahiz eta ni ez naizen apokaliptikoa. Garrantzitsuena parte hartzea dela errepikatzearen errepikatzez, denok dugu denean.
|
|
|
Aurpegia erdi estalita sentimenduak adierazten saiatu behar dute. Eta posible da, posible izan behar du, nahiz eta
|
guk
oraindik ez dakigun, poesiarik gabeko ikuspegi poetiko diluitu eta eraginkorrak ere. Disoluzioa:
|
|
|
Paremiologia ere ez da legetik urrun ibili, eta zuzenbide erromatarraren brokardoak
|
gure
aho mihietan izan eta izaten dira gehienetan.
|
|
|
Bide beretik,
|
gure
egileak aspalditik ohartu ziren legearen munduaz. Hori dela eta, esaterako, Mogelen Peru Abarka izeneko lanean tartekatzen diren zatiak, Bizkaiko orduko forua edota justizia administrazioa jasotzen dituztenak.
|
|
|
Agian, inguruko beste literaturetan gertatzen den bezalaxe, zuzenbideak ematen duen horrek, hau da, gizartearekin duen lotura horrek, badu bere isla
|
gure
letretan ere.
|
|
|
Bi hirugihar xerra eta katilukada bat irin neukan. Hirugiharra frijitu eta irinarekin taloa egin nuen
|
gure
alorraren eta Ballaraten artean kanpatu nuen aldi bakarrean. Ballaratera heldu nintzenean txekea iritsi gabe zegoen artean.
|
|
|
Mundu guztia harantz zihoan, esan zutenez. Orduan jakin nuen Emigrant Canyon dik zetorren norbait
|
gure
alorretik pasatu zela eta Shortyk hitz egin egin zuela.
|
|
|
|
Gu
animatzen saiatu arren,
|
|
|
Baina, aitortu behar dut, erabat ahaztuta nengoen poemarekin. Olerkiak
|
gure
aitaren gaitzari egiten dio erreferentzia. 1999an eta bi hilabetez gure aita ospitalean egon zen, urriaren 28an zendu zen arte.
|
|
|
Olerkiak gure aitaren gaitzari egiten dio erreferentzia. 1999an eta bi hilabetez
|
gure
aita ospitalean egon zen, urriaren 28an zendu zen arte. 1998ko bakealdia, Lizarra Garazi akordioak ekarri zuena, urte hartako azaroan bukatu zen, hain zuzen.
|
|
|
Burura etortzen zitzaidan aitak, eta bere aurretik aiton amonek, esaten zuten esaldi hura: «konponduko al da
|
gurea
ni hil aurretik?». Egia da aitak irratia eskatu zigula ospitalerako eta, orobat, egia da den denok sentitzen dugula beldur handi hori gertuko norbait hiltzen zaigunean:
|
|
|
Olerkia, baina, ez da zehazki
|
gure
aitari buruzkoa, nahiz eta nire bizipen batean oinarritua izan. Poema batean garrantzitsuena ez da-eta gertatu zen hura, ezta gertaera horren deskribapena ere, poema batean garrantzitsuena da poema horrek sortzen duena:
|
|
|
Horixe da bidea errealitatea irudimenarekin lotzeko. Eta horrexegatik diot «Irrati txikia» ez dela
|
gure
aitaren poema, nahiz eta bere ahotsa gogoratzen ahalegintzen naizen, ia gauero.
|
|
|
«Egungo kritikaz, hauexek dira boteprontoan bururatzen zaizkidan ideiak. Hasteko eta behin, esan dezadan badirela
|
gurea
bezalako gizarte batean gutxienez bi kritika mota: komunikabideetan agertzen dena eta kritika akademikoa.
|
|
|
Ez da
|
gurea
kritika adoretsu eta ausarta. Kritika askatasunaren kumea da (eta haren sostengu), eta gurea bezalako herri txiki batean, non denok elkar ezagutzen dugun eta hurbiltasun fisiko zein ideologikoak kontrol mekanismo boteretsuak ezartzen dituen, ez da erraza plaza publikoan zintzo gogoeta egitea.
|
|
|
Ez da gurea kritika adoretsu eta ausarta. Kritika askatasunaren kumea da (eta haren sostengu), eta
|
gurea
bezalako herri txiki batean, non denok elkar ezagutzen dugun eta hurbiltasun fisiko zein ideologikoak kontrol mekanismo boteretsuak ezartzen dituen, ez da erraza plaza publikoan zintzo gogoeta egitea. Denok dugu geure deabrutxoa barruan, eta aingeru itxurak hartzen dituenean ere, morroi salduaren janzkera ezagun zaio askotan».
|
|
|
Geure buruarengan aski konfiantza ez bagenu bezala. Parodiak gizartearen hipokrisia salatzeko tresna katartikoak izan daitezke, baina
|
gurean
ez zait iruditzen beti funtzio hori betetzen dutenik. Badago autoflagelazio bat, geure burua apaletsi nahiko bagenu legez?
|
|
|
Oraindik ere Historiak gauza askotarako balio duela esplikatu digu eta horietatik bat, umiltasuna irakasten digula esan du. Historiak umilak izaten erakusten digu eta
|
guk
geuk horixe ikasi genuke. Hara zer gertatu den hemen eta hemen, hara zergatik gertatu zen hau eta hau, hara zer ez den inoiz egin behar, bestela hori eta hura gertatuko zaizue, halako haiei garai hartan gertatu zitzaien moduan?
|
|
|
Hori horrela baldin bada, eta hori entzunda, galdera bat sortu da ene baitan berehala, gauzak
|
gurera
ekarriz. Galdera ezinbestekoa, gainera, idazlea naizenez:
|
|
|
Gainera, galdera bati erantzun aurretik, pausatu eta laxatzen zen, eta inguruko guztiak haren hitzen irrikan geratzen ziren, nahiz eta egia zera izan, bera zoratu beharrean ibiltzen zela erantzuna itzuli nahian. Espainiara joan ginenean ingelesari eutsi genion
|
gure arteko
hizkuntza pribatu gisa, eta harekiko atxikimendua, lehen berezkotzat hartzen genuena, areagotu egin zen.
|
|
|
|
Gure
hirugarren hizkuntzak, katalanak, hiztegi berria ez ezik, hizkuntz hedadura berri oso bat ere ekarri zuen. Katalanik gabe ez genuen hizkuntzen elkarbizitza baketsuaz hainbeste gogoeta egin beharrik izango.
|
|
|
Beraz,
|
guk
biok bagenuen zer pentsaturik haur eta hizkuntzen lantzeari buruz Sumpta Juliaz haurdundu zenean.
|
|
|
Katalunian ikaskuntza guztia katalanez da. Kalean,
|
gure
herrixkan, ohiko elebitasun nahasia dago. Ingelesa, noski, bazter geratzen da.
|
|
|
Hizkuntza gehiegi ikastea nahasgarri dela edota, kontrara, umeek osmosiz bereganatzen dituztelako ohiko iritzietan sobera fidatu gabe,
|
gure
lagunen haurrei so egiten hasi ginen. Joanek eta Encarnik, elebidun katalanak?
|
|
|
Nik entzun diet eta den denek katalanez egiten dute.
|
Gu
elkarrekin aritzen garenean baino ez du gaztelaniaz entzuten Xavik. Izan ere, Joan eta biok gaztelaniaz mintzatzen gara bakarrik gaudenean.
|
|
|
Gauzak horrela, ez zuen zentzu handirik
|
gure
haurrari ingeles hutsean egin ziezaion eskatzea Sumptari. Edozelan ere, ez nion inoiz entzun hainbeste katalan erabiltzen Julia jaio zen arte.
|
|
|
Ingelesari dagokionez, bete betean uste genuen
|
gure
hizkuntza pribatua haurrenetako bat izatera ere helduko zela. Hizkuntza bat hizketan hasi aurretik ere ikasten dela sinisturik (bestela nola ikasten ote du ume txinatar batek bere lehen hitzak txineraz esaten?), asko hitz egiten genuen.
|
|
|
Rita jaio zenerako, Julia hasia zen bere hitzak asmatzen, zentzugabeko mintzaira berezi eta propioa, eta gehienbat herriko norbaitek, berari entzutearren, ingelesez hitz egiteko eskatzen zionean erabili ohi zuen. Bere hizkerari?
|
guk
swahili bataiatu genuena, ezin irrigarriago irizten zion, etxe berean zenbait mintzaira elkarrekin nahasmena barik aniztasun egarri handiagoa sortuko bailuan harengan.
|
|
|
Hots laburrez eta zehatzez taxutua da, ingelesa bezala, biek ala biek arestiko iragan komertzial, praktiko eta industrialarekin zerikusirik bailuten.
|
Gure
herri ondoan dagoen adreiluzko oihal fabrika Manchesterrekoen tankerakoa da. Gaztelania dotoreagoa, finagoa da teorian.
|
|
|
Babelgo Dorreak eta Jainkoaren zigorrak mila hizkuntzatan mintzatzera kondenatu gintuzten: horra
|
gure
desira zapuztua azaltzeko erabili duten istorioa.
|
|
|
Salvador Giner soziologo katalanak honakoa deitoratzen zuen oraindik orain: «Hizkuntza bakar bat galtzeak gizateria pobretzen du[?] hizkuntz aniztasun zabala pobretzen baitu, eta
|
guk
, bioaniztasuna bezala, horri ere kosta ahala kosta iraunarazten saiatu genuke. Bertan baita, hain zuzen, gizakiok etorkizunean ere itxura guztietako hitz, ele eta berbekin gozatu eta liluratu ahal izateko oinarria».
|
|
|
Solasean ari direlarik,
|
gure
ezustekoak nonahi sortzen dira: nola beregana dezake haur txiki batek berez halako soinu eta esanahi mataza gaitza?
|
|
|
nola beregana dezake haur txiki batek berez halako soinu eta esanahi mataza gaitza? Bai misteriotsuak
|
gure
ikasteko gaitasun inkontzienteak! Hizkuntza bakar batekin harrigarria da, baina areago hirurekin.
|
|
|
Geroago jakin dudanez, Espainiako errege erreginek ingelesez ezagutu zuten elkar Grezian; hori dela-eta badago txiste bat giro monarkikoetan oso hedatua, hots, elkar ezagutu zutela, eta maitemindu, halako hizkuntza ezerromantikoan.
|
Gu
ordea ez ginen iritzi berekoak. Sumptaren azentu ilaun hura atsegin nuen eta, hiztun arrotzei batzuetan gertatzen zaienez, ohi baino zehazkiago mintzatzeko bere modua ere bai.
|
|
|
Ulertu, ederki ulertzen dut eta, behar izanez gero, haren pidgin bertsio bat ere erabil nezake.
|
Gure
etxean hiru hizkuntza bizi dira elkarrekin: ingelesa, gaztelania eta katalana.
|
|
|
ingelesa, gaztelania eta katalana. Hirurok erroak egin dituzte eta haziz doaz
|
gure
baratzeko bugainbileak bezala, han hemenka nahasiz, baina bakoitzak bere eremua atxikiz eta garatuz nekez aurreikusitako osasun eta kemenarekin. Hizkuntz hostaila honetan nolabaiteko ordena atxikitze aldera, kontuz landatu behar izan genuen geuk ere.
|
|
|
Londresera egindako bidaia batetik etxera itzuli nintzenean.
|
Gure
etxea Bartzelona inguruko herrixka batean dago eta bertan bizi gara Sumpta emazte espainiarra, bi alabak eta laurok. Julia duela lau urte eta erdi jaio zen eta Ritak laster beteko ditu bi.
|
|
|
askoz egoera zabar eta nahasiagoan zeuden garai hartan, etxeko beste gauza guztiak bezala,
|
gu
guraso bilakatu aurretik.
|
|
|
Mintzairak eta
|
gu
|
|
|
|
Gure
hizkuntza aglutinatzailea da eta berezkoa du, naturala, hitzak luzatzeko joera.
|
|
|
Zer egin perpaus baten edo paragrafo baten erritmoa bizkortu nahi duzunean?
|
Gure
poeta onenek, hizkuntzaren barne prozedurei gehien erreparatu dietenek, ez diote bizkarra erakutsi auziari. Aitzitik:
|
|
|
Azken hogeita bost urteotan
|
gure
hizkuntzan aldi bereko eragina izan duten bi gertakari ekarri nahi ditut hona: euskararen batasuna da bata; euskal administrazioaren sorrera bestea.
|
|
|
Bagenekien kontu bat da, begien aurrean baikeneukan gero mimetismo izugarriz kopiatu dugun eredu espainiarra. Gauzak horrela,
|
gure
administrazioak eta hizkera estandarrak uztarpe berean ibili behar izan dute eta garatu. Hala egin dute gero ere.
|
|
|
Baina bidaia ez da bidesaririk gabea: gurdi astun batena bezalako ibilera eransten joan zaio idatzizko
|
gure
jardun publikoari eta partikularrari. Lexiko teknikoaren hedatu beharrak okupatu ditu hizkuntzaren ia egiteko guztiak, gaztelaniaren/ itzulpenaren morrontzan guztiz gehienetan.
|
|
|
Horri erantsi behar zaio beste kontsiderazio bat ere, kontuan hartzen ez duguna: administrazioko hizkeraren itzala oso oso luzea da
|
gure
hizkuntzan; hedadura handiko hizkuntzetan ez bezalakoa. Proportzionalki, administrazioko hizkerak euskaraz idatzitakoaren ehuneko izugarria betetzen du, eta, ezinbestez, euskal administrazioko hizkeraren hedadura sozialak esparru handiak hartzen ditu:
|
|
|
Naturaltasuna bilatzea batetik, artifizioz mozorrotzea bestetik? Bai,
|
gure
lana da hizkuntzari lotzen zaizkion sastraka, orbel eta lokatzak seinalatu eta kentzea; baina gure lana da, halaber, urrutirago eramango gaituzten bideak saiatzea ere.
|
|
|
Naturaltasuna bilatzea batetik, artifizioz mozorrotzea bestetik? Bai, gure lana da hizkuntzari lotzen zaizkion sastraka, orbel eta lokatzak seinalatu eta kentzea; baina
|
gure
lana da, halaber, urrutirago eramango gaituzten bideak saiatzea ere.
|
|
|
Ez alferrik: hizkuntzaren egoerak betebehar moral asko eta erreparo gehiegi txertatu du
|
gure
psikologia literarioan, idazteari ekiterako orduan.
|
|
|
Kaosa ordenatu nahiaren neurosiak bizi gaitu idazleok:
|
gure
lanbidearen ezaugarria, eta zerga, da.
|
|
|
da.
|
Gure
lanbidearen zerga bat da neurosi linguistikoa bizitzea ere. Baina hizkuntza hegemoniko bateko idazleak bizi duen neurosi linguistikoa oso arina da gurearekin konparatuta.
|
|
|
Gure lanbidearen zerga bat da neurosi linguistikoa bizitzea ere. Baina hizkuntza hegemoniko bateko idazleak bizi duen neurosi linguistikoa oso arina da
|
gurearekin
konparatuta. Nirea bezalako hizkuntzetan idazten dugunok nekez ken ditzakegu gainetik gure hizkuntzaren egoera berezkoa eta hizkuntzaren testuingurua.
|
|
|
Baina hizkuntza hegemoniko bateko idazleak bizi duen neurosi linguistikoa oso arina da gurearekin konparatuta. Nirea bezalako hizkuntzetan idazten dugunok nekez ken ditzakegu gainetik
|
gure
hizkuntzaren egoera berezkoa eta hizkuntzaren testuingurua. Kaosa ordenatzen saiatzeaz gainera, hizkuntzari erreparatu behar diogu:
|
|
|
pedal biko bizikleta bat da idazkuntza. Edo
|
gure
esaera batek dioen bezala, zapatak oinaren neurrikoa behar du; ez handiegia ez txikiegia; ez zabalegia ez estuegia; ez bigunegia ez gogorregia.
|
|
|
|
gure bidez
sekula iritsiko ez ginatekeen egoera eta erregistroetara iristen gara han hemengo autore handien itzulpenekin.
|
|
|
Praktika literario urriko hizkuntzak dira
|
gureak
, eta horren eraginez, ez dute aurrera egiten guk nahi genukeen bezain arin eta airoso. Idazlearen bidelagun baino areago, euskara behaztopa zaigu askotan.
|
|
|
Praktika literario urriko hizkuntzak dira gureak, eta horren eraginez, ez dute aurrera egiten
|
guk
nahi genukeen bezain arin eta airoso. Idazlearen bidelagun baino areago, euskara behaztopa zaigu askotan.
|
|
|
Baina aski da negar egiteaz. Emanak gara
|
gure
hizkuntzen auzia hileta musikarekin barneratzera; gure hizkuntzen inguruko guztia aldapa, neke eta zailtasun gisa bizitzera; gure problemak modu agoniatsu batean planteatzera eta plazaratzera. Alde onei begiratzen ikasi behar dugu.
|
|
|
Baina aski da negar egiteaz. Emanak gara gure hizkuntzen auzia hileta musikarekin barneratzera;
|
gure
hizkuntzen inguruko guztia aldapa, neke eta zailtasun gisa bizitzera; gure problemak modu agoniatsu batean planteatzera eta plazaratzera. Alde onei begiratzen ikasi behar dugu.
|
|
|
Baina aski da negar egiteaz. Emanak gara gure hizkuntzen auzia hileta musikarekin barneratzera; gure hizkuntzen inguruko guztia aldapa, neke eta zailtasun gisa bizitzera;
|
gure
problemak modu agoniatsu batean planteatzera eta plazaratzera. Alde onei begiratzen ikasi behar dugu.
|
|
|
Nahiko erraz seinala ditzaket orain hogei urteko euskara literarioaren eta gaurkoaren arteko aldeak. Egin dugun bidea sekulakoa da, eta nonahi antzematen ditut
|
gure
arrastoak. Ez dago, nire ustez, hori bezalako ereinotzik.
|
|
|
Lehendabiziko aukera hautatzen badut, alena? Etxepare baino lehenagotik datorkidan tradizio erritmiko batean ari naiz; bigarren aukerak, berriz, erritmo hain
|
gure
hori puskatzen dit, nahiz euskara batuak bedeinkatutako forma izan. Gramatikak eta arauak ezin dituzte hizkuntzaren tripak mendean hartu.
|
|
|
une oro begiratzen diogu auzoari:
|
guretzat
, etxearen eta auzoaren arteko joan etorri etengabea da idazletza.
|
|
|
–«ENARA (Hirundo rustica) martxoaren bukaeran, edo apirilaren hasieran, Afrikako negu tokietatik datozen ohiko enara ezagunek
|
gure
lurretako haranak apaintzen dituzte, beren hegada azkar eta akrobatikoez?»
|
|
|
M.B.: Nik uste dut bi objektu hauek izan direla
|
gure
familian oso inportanteak. Oso momentu onak, ederrak, pasa ditugula horiekin.
|
|
|
M.B.:
|
Guk
«bi zaldiko» bi izan ditugu. Lehenengoa izan zen txuria, 70eko hamarkadan; hurrena, 80ko hamarkadan, horia izan genuen.
|
|
|
Lehenengoa izan zen txuria, 70eko hamarkadan; hurrena, 80ko hamarkadan, horia izan genuen. Hamabost urte izan dira
|
gure
bizitzan, edo agian gehiago, bi zaldikoetan ibiltzen. Euskal Herrian zehar ibili gara izugarri, eta Bartzelonara joan gara, Mallorcara, seme alabekin, txakurrarekin, eta kontzertuetara ere bai.
|
|
|
Gero ja joaten nintzenean Lekeitiora ulertu nuen hobeto eta nik ere disfrutatzen nuen pila bat.
|
Guretzako
, esate baterako, pelikula japoniar bat ikustea, pelikula on bat, eta entzutea ingelesez, guretzako fraude bat zen. Guk azpitituluekin ikusi nahi izaten genuen, jatorrizko bertsioan.
|
|
|
Gero ja joaten nintzenean Lekeitiora ulertu nuen hobeto eta nik ere disfrutatzen nuen pila bat. Guretzako, esate baterako, pelikula japoniar bat ikustea, pelikula on bat, eta entzutea ingelesez,
|
guretzako
fraude bat zen. Guk azpitituluekin ikusi nahi izaten genuen, jatorrizko bertsioan.
|
|
|
Guretzako, esate baterako, pelikula japoniar bat ikustea, pelikula on bat, eta entzutea ingelesez, guretzako fraude bat zen.
|
Guk
azpitituluekin ikusi nahi izaten genuen, jatorrizko bertsioan.
|
|
|
M.B.: Zumetaren txoriak erreferentzia bat izan ziren
|
guretzat
. Nik uste dut txoriak, oro har, oso inportanteak izan direla Mikelentzako, hainbat arrazoirengatik.
|
|
|
Aurrerapenak ere asko maite zituen. Orain dela gutxi,
|
gure
lagun gazte bati, neska bati, pentsa, egin diote birika transplantea, eta oso gaizki egon da. Orain oso ondo dago, eta esaten du beti:
|
|
|
Pegamentua.
|
Guk
deitzen genion pegamin.
|
|
|
bata berea, Feliciano, asko maite zuena, eta sentidu batean, gainera, oso inportantea izan zena beretzako, eta bestea Juanjo Lasa, neuropsikiatra, zientzia maite zuena..., ez dakit, beste istorio bat, oso diferentea, vasquista, liberal, izquierdista? Juan Joseren familiak zeukan etxe bat oso ederra Baztanen, Arizkunen, eta
|
gure
seme alabek ere asko ezagutu dute. Nik asko maite nuen.
|
|
|
M.B.: Eta Izarok,
|
gure
semeak, idatzi zuen erredakzio bat txikia zenean, lizeoan, eta izenburua jarri zion Sokrates bat familian, Juanjorengatik. Oso pertsona interesantea zen.
|
|
|
M.B.: «Disko gorriak» deitzen genien
|
guk
. Baionako Euskal Museoaren edizio bat zen, Ximun Haranek egindako bilduma bat Iparraldeko kanta tradizionalekin.
|
|
|
Hil da orain dela gutxi.
|
Gu
han ginenean, Ronda de mort a Sinera Espriuren obra muntatu zuen. Zoragarria.
|
|
|
Gogoan dut, behin, nola joan nintzen amerikar antropologoen kongresura. Han ari ginen, hitz eta pitz,
|
gure artean
antropologo europar zale batzuk zirela. Halako batean, Italiara joateko asmoa nuela esan nuen, kanpo lana egitera.
|
|
|
Ameriketan badira berak bidalitako gutun batzuk.
|
Guk
, bospasei biloba amerikarrek, Euskal Herria bisitatu genuenean, Markinako lehengusu batek amama umea zenean familiak zituen zilarrezko baxerako piezak banatu zituen. Gauero, afaltzen dudanean, amamaren deituren hasierako AE letrak grabatuak dituzten zerbitzatzeko koilara eta sardexka dauzkat mahaian.
|
|
|
Beste biloba batzuk imajinatzen ditut Mendebaldean, hasierako letra berdinei begira, Euskal Herrian deitura hori bera duten ahaideetako batzuek bezala, nire familia euskaldunari buruzko istorio honen irakaskizuna iradokiz:
|
gure
amama euskaldunak lotzen gaitu, gure iraganera, bai, baina baita elkarrengana ere gaur egun.
|