|
2007
|
|
|
|
Mundu
kuantikotik mundu makroskopikora
|
|
|
Mundu kuantikotik
|
mundu
makroskopikora
|
|
|
Baina, bi gauza horiek kenduta, beste guztia PANS izeneko nabigazio plataformak (Portable Avanced Navigation Suport) egiten zuen; ordenagailuz, GPSz eta beste hainbat sistemaz osatutako multzo batek. Geroztik, gidaririk gabeko auto robotikoen
|
mundua
asko aurreratu da, baina ez hainbeste software mailan. PANS sistemak integratua zuen softwarearen antzekoak erabiltzen dituzte gaurko auto robotikoek; programa horiei esker, ordenagailuek garun baten funtzionamendua simulatzen dute.
|
|
|
Azkenean, sarea ikasteko gai denean, prest dago
|
mundu
errealean lan egiteko. Eta orduan ere doitu da sarearen lana, ikasketa prozesua adibide jakin batzuetatik egiten baitute.
|
|
|
Eta orduan ere doitu da sarearen lana, ikasketa prozesua adibide jakin batzuetatik egiten baitute. Eta
|
mundu
errealak kasu ezberdin asko izaten ditu.
|
|
|
Meteorologian eta klimatologian, adibidez, epe motzeko eta luzeko iragarpenak egiteko, hurrenez hurren. Ekonomian, inbertsio
|
munduan
ere bai. Jokoetako iragarpenetan berdin, xakean jokatzen duten programetan adibidez.
|
|
|
Egun, garrantzi handia du, oraindik ere, ikatzak.
|
Mundu
osoko elektrizitatearen% 40 ikatzaren bidez lortzen da. Eta ikatzaren ekoizpena gorantz doa urtetik urtera:
|
|
|
|
Munduko
Ikatzaren Institutuak emandako datuen arabera, ezagutzen diren erreserbetan ia mila bilioi tona ikatz dago. Horrek esan nahi du 150 bat urterako ikatza dagoela.
|
|
|
Petrolioa eta gasa, berriz, 40 eta 60 urtean agortzea litekeena dela diote adituek. Bestalde,
|
mundu
guztian nahiko banatuta daude ikatz erreserbak. Ia herrialde guztietan dago ikatza, nahiz eta erreserba handienak AEBn, Errusian eta Txinan egon.
|
|
|
Ehiztari biltzaile ginenetik hona gauzak asko aldatu dira, dena den. L ehen, inguruan berez sortzen ziren landareen fruituak biltzen genituen; orain, berriz, nekazariek landatzen eta ustiatzen dituzte fruitu landareak haien fruituak eskuratzeko, eta, ondoren,
|
munduaren
punta batetik bestera garraiatzen dira eskuratutakoak. Guk saltokietara joan behar izaten dugu jan nahi ditugun fruituak erostera, eta orduan erabiltzen ditugu hainbat urtean ikasitakoak, erosiko ditugun fruituak aukeratzen ditugunean.
|
|
|
Azken belaunaldiko bideo-jokoek duten arrakasta ikusita, argi dago gaur egungo haurrak ordenagailuaren
|
munduan
murgilduta bizi direla, eta tresna hori oso ohikoa dela haien eguneroko bizitzan. Guraso askok, baina, oraindik errezeloz begiratzen diete jokoei, erabilera txarra edo adinera egokitzen ez diren edukiak izan ditzaketelakoan.
|
|
|
500 metro luze eta 230 metro zabal da, eta sabaia 125 metroko garaieran du. Neurri horiekin, Europan ezagutzen den lur azpiko gela handiena da, eta
|
munduko
hirugarrena. Adituek diotenez, Euskal Herriko lur azpiko egitura monumental handiena da Pozalaguakoarekin batera.
|
|
|
Txertoak eragindako poliomielitis agerraldi larriena izan dute Nigeriaren ipar ekialdean. Inguru hartan bertan, duela urte gutxi batzuk, txertoaren segurtasunaz zituzten zalantzek txertaketa kanpaina eragotzi zuten, eta orain agerraldia gertatu izana kolpe latza da gaitza
|
munduan
desagerrarazteko kanpainarentzat.
|
|
|
Agerraldia 2006ko irailean detektatu zuten, eta berehala ohartarazi zituzten
|
Munduko
Osasun Erakundea eta Nigeriako osasun arduradunak, baina ez zuten zabaldu, beldur baitziren txertoaren aurkako iritzia sendotuko zela. Orain, ordea, ikusita poliomelitis kasuak ugaritzen ari direla, publiko egin dute eta kanpainarekin jarraitzeak duen garrantzia nabarmendu dute.
|
|
|
1960ko hamarkadan, espazioaren konkista puri purian zegoen. Estatubatuarrek eta errusiarrek lasterketa zientifiko eta teknologiko bat jokatzen zuten, nor iritsiko urrutiago, nork aurkituko
|
mundu
harrigarri gehiago espazio zabalean. Baina, garai berean, artean esploratu gabeko beste unibertso bat ikertzen hasi ziren zientzialari batzuk.
|
|
|
Baina, garai berean, artean esploratu gabeko beste unibertso bat ikertzen hasi ziren zientzialari batzuk. Eta oinekin zapaltzen dugun
|
mundua
ulertzeko gako batzuk itsas sakonean zeudela ikusi zuten.
|
|
|
Ozeano dortsala hirurogei mila kilometro luze da, eta
|
munduko
ozeano guztiak zeharkatzen ditu. NOAA
|
|
|
Besteak beste, plaka tektonikaren teoria osatzen lagundu dute itsaspeko tripulatuetan egindako espedizioek. Hain zuzen ere,
|
munduko
ozeano dortsalean urperaldi ugari egin dituzte zientzialariek, eta lurrazal berria han sortzen delako frogak behatu dituzte, bertatik bertara.
|
|
|
Horren guztiaren sorburua, ozeano dortsala, 60.000 km luze da, eta
|
munduko
ozeano guztiak zeharkatzen ditu. Islandian eta beste lekuren batean izan ezik, ur azpian dago, eta gandorra gutxi gorabehera 2.500 metroko sakoneran dago.
|
|
|
Operazio hartan, Alvin ez gain, Archimede batiskafoa eta itsaspeko tripulatu frantziar bat erabili zituzten, Cyana. Haren barrutik, zientzialariek basaltozko
|
mundu
harrigarri bat ikusi zuten lehen aldiz. Operazio benetan emankorra izan zen, itsaspekoek aukera eman baitzieten ozeano hondoaren gainean ibiltzeko, eta beren begiz ikusteko lurrazal sortu berria.
|
|
|
Ozeanoaren hondoan, erabat mortua dirudien
|
munduan
, milaka animalia biltzen dira fumarolen inguruan. T. Juteau
|
|
|
Eta ikaragarria da haien arteko antzekotasuna: Omanen dago
|
munduko
ofiolitarik handiena, eta, han nagoenean, itsas hondoaren gainean nagoelako sentipena dut.
|
|
|
Omango ofiolita
|
munduko
handiena da, eta hura ikertzen piztu zitzaion Juteauri itsas hondoa ezagutzeko gogoa. (Argazkia:
|
|
|
Inguratzen gaituen
|
munduan
askotan ageri da zenbakia: bizidunen populazioetan, zubi esekietan... eta baita bankuan dugun diruan ere!
|
|
|
Ez da, ez, edozein zenbaki zenbakia. Inguratzen gaituen
|
munduan
uste baino gehiagotan ageri da; bai, behintzat, hildakoetan, konposatu erradioaktiboetan, bizidunen populazioetan, elur pilotetan, linea elektrikoetan, zubi esekietan... eta baita bankuan dugun diruan ere! Nahiz eta askotan ez garen konturatzen, bilatuz gero, uste baino gehiagotan aurkituko genuke zenbakia.
|
|
|
Urtero bezala, azaroarekin batera dator Zientzia eta Teknologiaren Astea. Hainbat egunez, arlo horretan interesa duena asetzeko eta, agian, ez duenaren jakin mina pizteko hitzaldiak, erakusketak, jardunaldiak, lehiaketak eta abar egingo dira
|
mundu
guztiko hirietan. Zientzia eta teknologia kalera ateratzea da helburua, nahi duenaren eskura jartzea.
|
|
|
Patata elikagai umila da, ezin esan delicatessen bat denik. Baina mendeak dira
|
mundu
osora zabaldu zela, eta, denbora horretan, milioika eta milioika lagunen gosea ase du. Hori dela eta, ez dago aitzakiarik jartzerik Nazio Batuen Erakundearen ekimen honi:
|
|
|
|
Munduko
gosearen eta pobreziaren aurkako borrokan patatak duen lekua nabarmendu nahian erabaki omen du FAOk (Elikadura eta Nekazaritzarako Nazio Batuen Erakundea) 2008a Patataren Nazioarteko Urtea izatea. Eta ospakizunak dagoeneko hasi dira; izan ere, urriaren 18an eman zioten hasiera urte berezi horri Nazio Batuen egoitza nagusian, New Yorken.
|
|
|
Dirudienez, ideiaren proposamena Peruko ordezkariaren eskutik etorri zen; eta gainerako herrietako ordezkariek gogo onez hartu zuten, oinarrizko elikagaietako bat baita: arrozaren, gariaren eta artoaren atzetik,
|
munduan
gehien kontsumitzen den janaria da. Bestalde, ez da harritzekoa proposamena Perutik etortzea; izan ere, zantzu guztien arabera, Titikaka aintziraren arroan etxekotu zen patata, Peru eta Boliviako goi lautadan.
|
|
|
Jatorriz Andeetako goi lautadakoa da patata, baina, gaur egun,
|
munduko
ia herrialde guztietan landatzen da. MEC
|
|
|
|
Mundu
osoan zabaldua
|
|
|
Europatik
|
munduko
gainerako lurraldeetara zabaldu zen, eta, gaur egun, populazio hazkunde handiko herrietan geroz eta gehiago lantzen da patata, Indian eta Txinan, esaterako. Hain zuzen ere, Txina da patata gehien ekoizten duen herrialdea (munduko ekoizpen osoaren hirurehun milioi tona urtean bosten bat baino gehiago); Europako Batasuna eta Errusia dira zerrenda horretan hurrengoak datuak 2002an FAOk emanak dira.
|
|
|
Europatik munduko gainerako lurraldeetara zabaldu zen, eta, gaur egun, populazio hazkunde handiko herrietan geroz eta gehiago lantzen da patata, Indian eta Txinan, esaterako. Hain zuzen ere, Txina da patata gehien ekoizten duen herrialdea(
|
munduko
ekoizpen osoaren hirurehun milioi tona urtean bosten bat baino gehiago); Europako Batasuna eta Errusia dira zerrenda horretan hurrengoak datuak 2002an FAOk emanak dira.
|
|
|
Horrekin batera,
|
Munduko
Meteorologia Erakundearekin ozeanografia eta itsas meteorologiaren batzorde tekniko batean (JCOMM) parte hartuz, IOC era aktiboan ari da sare globalak koordinatzen, in situ (uretan) plataformak kudeatzeko Tolosan (Frantzia) dagoen zentro baten bidez (JCOMMOPS). Zentro horrek, etengabe, milaka baliza, itsasontzi eta buia finkoak nahiz jitoan daudenak kontrolatzen ditu, eta datu ozeanografikoak ematen.
|
|
|
Lau urteren buruan bateriak agortzen direnean, buiak ezin dira igo gainazalera; eta, asko hondoratu egiten dira). Argo buiak
|
mundu
guztiko ozeanoetan barreiatu dira, 20 herrialde parte hartzaile baino gehiagoren ahaleginei esker. Eta zenbait lekutan, buiek azal azpiko ozeanoaren informazio gehiago ematen dute urtebetean, Argo jarri aurreko historia osoan baino.
|
|
|
Bestalde, gainazalean jitoan egoten diren buiek
|
munduko
gainazaleko lasterren bidea egiten dute, eta hainbat datu ematen dituzte gainazalari buruz: tenperatura, lasterrak eta, askotan, presio barometrikoa.
|
|
|
Ozeanoei buruzko datuak (gaur egun 70 herrialde inguruk ematen dituzte) era koordinatuan kudeatzen eta hedatzen ditu, eta, horietan oinarrituta, ozeano eta klima ereduak sortzen dituzte, baita beste zenbait produktu ere. Esaterako, IOCek funtzio garrantzitsua du arrisku naturalen
|
mundu
osoko alertak koordinatzen, batez ere tsunamiei dagokienez. Izan ere, askotan, alerta sistemak elikatzen dituzten behaketa plataformak berberak izaten dira:
|
|
|
Hala ere, estatuen konpromisoa ez da behar den bezainbestekoa. Lurraren hain zati handia estaltzen duten
|
munduko
ozeanoak nazio guztien ondarea dira. Ia herrialde guztiek dute aberatsa nahiz pobrea izan atmosferaren iragarpenak egiten dituen meteorologia agentzia nazional bat; oso gutxik dute, ordea, ozeanoak behatzeko ozeanografia agentzia bat, eta are gutxiagok munduko ozeanoak behatzeko agindua.
|
|
|
Lurraren hain zati handia estaltzen duten munduko ozeanoak nazio guztien ondarea dira. Ia herrialde guztiek dute aberatsa nahiz pobrea izan atmosferaren iragarpenak egiten dituen meteorologia agentzia nazional bat; oso gutxik dute, ordea, ozeanoak behatzeko ozeanografia agentzia bat, eta are gutxiagok
|
munduko
ozeanoak behatzeko agindua.
|
|
|
|
Munduko
gobernuek ez dute konpromisorik hartzen behaketak etengabe egiteko, epe laburreko ikuspegia dutelako. Politikariak oso makal dabiltza gizakiak sortutako berotegi efektuko gasen arazoaren aurrean, baina argi eta garbi dago klimak aldatzen jarraitzen duela, eta aldaketa hori azkartu ere egin daitekeela.
|
|
|
Behaketa eta ikerketa zientifikoa ezinbestekoak dira klima nola aldatuko den ulertzen laguntzeko, klima lokalen epe laburreko aldaketei buruzko iragarpenak hobetzeko, ozeanoen kimika eta ekosistemak aldatzeko moduari buruz dugun ezagutza urria hobetzeko, eta
|
munduko
gobernuei eta herritarrei ezagutza hobea emateko, etorkizunean erabakiak har ditzaten.
|
|
|
Bestalde, ura atmosferara lurruntzeak ur gaziagoa eta hotzagoa (eta, beraz, dentsoagoa) uzten du atzean. Ondorioz, gainazalaren azpiko urak dira dentsoenak, hotzenak eta gazienak
|
munduko
edozein lekutan, eta Ipar Atlantiko polarrean eratzen dira gehienbat, neguko muturreko lurruntzearen eta beroa galtzearen ondorioz; azal azpiko ozeano gehiena izoztetik gradu gutxi batzuetara egon ohi da.
|
|
|
Hain zuzen ere, galdera horiei erantzun nahian ari da
|
Munduko
Klima Ikertzeko Programa (WCRP). Programa hori UNESCOren Gobernuen arteko Ozeanografia Batzordeak (IOC), Munduko Meteorologia Erakundeak (WMO) eta Zientziarako Nazioarteko Kontseiluak (ICSU) babesten dute.
|
|
|
Hain zuzen ere, galdera horiei erantzun nahian ari da Munduko Klima Ikertzeko Programa (WCRP). Programa hori UNESCOren Gobernuen arteko Ozeanografia Batzordeak (IOC),
|
Munduko
Meteorologia Erakundeak (WMO) eta Zientziarako Nazioarteko Kontseiluak (ICSU) babesten dute. Haren xede nagusia da klima sistemaren iragargarritasunaren mugak eta gizakiak kliman duen eraginaren mugak zehaztea.
|
|
|
Ez da denbora asko azal azpiko ozeanoaren behaketak seriotasunez egiten hasi zirela: Bigarren
|
Mundu
Gerraren ondoren ekin zioten, eta itsas zirkulazio handia zuten guneetan kontzentratu ziren; esaterako, Ipar Atlantikoan. Dena den, historia hori nahikoa luze da azal azpiko tenperaturen joerak arrazoizko ziurtasun maila zientifikoarekin kalkulatzeko.
|
|
|
|
Munduko
kakalardo espezie handiena Amazona oihaneko Titanus giganteus da: arraren batez besteko neurria 13,5 cm da eta ia 17 cm-rainokoak ikusi izan dira (antenak kontuan izan gabe).
|
|
|
|
Munduko
kakalardo espezie handiena Amazona oihaneko Titanus giganteus da: arraren batez besteko neurria 13,5 cm da eta ia 17 cm-rainokoak ikusi izan dira (antenak kontuan izan gabe).
|
|
|
II.
|
Mundu
Gerran, Wernher von Braun zientzialari gazteak, beste hainbat zientzialarirekin batera, V2 misila sortu zuen, Alemaniak Londres bonbardatzeko erabili zuen horietako bat. Herrialde guztien inbidia sortu zuen horrek.
|
|
|
Guda amaituta,
|
mundua
bitan banaturik geratu zen; eta mundu bi horien muturretan, AEB batetik eta SESB bestetik. Bi mundu, bi ideologia, bi kultura; ongi bereizitako bi bando, isilpekoa zen guda berri batean.
|
|
|
Guda amaituta, mundua bitan banaturik geratu zen; eta
|
mundu
bi horien muturretan, AEB batetik eta SESB bestetik. Bi mundu, bi ideologia, bi kultura; ongi bereizitako bi bando, isilpekoa zen guda berri batean.
|
|
|
Guda amaituta, mundua bitan banaturik geratu zen; eta mundu bi horien muturretan, AEB batetik eta SESB bestetik. Bi
|
mundu
, bi ideologia, bi kultura; ongi bereizitako bi bando, isilpekoa zen guda berri batean. Haien arteko lehiak kosmosera eraman zuen gizakia, lehen aldiz.
|
|
|
Berdin zitzaien haien misilak distantzia luzeak egiteko gai ez baziren: AEBek aliatuak zituzten
|
mundu
osoan, eta aliatu haien baseetatik misilak garraiatuko zituzten hegazkin bonbaketariak atera zitezkeen. Ordurako estatubatuarra zen von Braun, eta Estatu Batuetako Armadarako ari zen lanean.
|
|
|
|
Munduaren
beste aldean, Sobietar Batasunean, Korolev ek ere misilak diseinatzen ziharduen. Han, aliaturik ezean, urrutira nola iritsi zen kezka, ozeanoa gurutzatuz Estatu Batuetaraino, adibidez, nola iritsi.
|
|
|
RD sortu zuen. Handik gutxira, Korolevek kontinente arteko
|
munduko
lehen misila jaurti zuen. 1957ko abuztuaren 21a zen.
|
|
|
Barruan bi irrati transmisore zeramatzan, bateria elektrikoek elikatzen zituztenak. Transmisoreek nahiko indar bazuten Lurretik seinalea jasotzeko, eta
|
mundu
osoko irratizaleek entzun zituzten 0,3 segundotik behin bidaltzen zituen bip bip haiek. 20.007 eta 40.002 MHz-eko maiztasunean emititzen zuten.
|
|
|
Baina Sputnik ez zen Lurraren atmosferara sartu 1958ko urtarrilaren 3ra arte. Hau da, 92 egunez ibili zen
|
munduari
biraka; 1.367 orbita egin zituen Lurraren inguruan, gutxi gorabehera 70 milioi kilometro. 96 minututik behin bira ematen zion Lurrari, eta, orbitatzean, gure planetatik 938 km-ra urrundu zen eta 214 km-ra hurbildu.
|
|
|
Estatu Batuetako espazio agentzia NASA da oraindik ere. Haiez gain,
|
munduko
herrialde ugarik du, gaur egun, espazioari eskainitako agentzia bat (Japonia, India, Ipar eta Hego Korea, Argentina, Australia, Brasil, Kanada, Kolonbia, Nigeria, Israel...) baina guztien artean nabarmentzekoa da Txina: herrialde horrexek bakarrik eraman du gizakia espaziora, AEBz eta Errusiaz gain, jakina.
|
|
|
bitartekoa urte geofisiko izendatu zuen 1952an
|
mundu
osoko zientzialariak batzen zituen nazioarteko kontseiluak. 1957ko uztailaren 1etik 1958ko abenduaren 31 arte Eguzkiaren jarduera gorenean egongo zela kalkulatu zuten, eta ikerketak egiteko aproposa izango zela pentsatu zuten.
|
|
|
urte geofisikoan zehar satelite bat jaurtiko zuten. 1957an, Sobietar Batasunak zur eta lur utzi zituen Estatu Batuak, eta
|
mundu
osoa, Sputnik espazioan zela jakinarazitakoan.
|
|
|
Horrekin, gaietan gehiago sakontzeko aukerari eman nahi zaio bide, gaien inguruan egon daitezkeen ikuspegiei tokia egiteari. Gaietan sakontzearekin batera, ikuslearentzat ikusgarri izateko helburua ere badu Teknopolisek, eta horri erantzun nahi dio
|
Mundu
ikusgarria izenarekin bataiatu den atal berriak. 3 minutuko bideoa batean, munduan zehar dauden hainbat toki bitxi erakutsiko dira astero.
|
|
|
Gaietan sakontzearekin batera, ikuslearentzat ikusgarri izateko helburua ere badu Teknopolisek, eta horri erantzun nahi dio Mundu ikusgarria izenarekin bataiatu den atal berriak. 3 minutuko bideoa batean,
|
munduan zehar
dauden hainbat toki bitxi erakutsiko dira astero.
|
|
|
Mario Molina kimikari mexikarra kimikaren alor ugaritan ikertzen aritu zen
|
munduko
hainbat ikerketa zentrotan 1972 urtera arte. Urte hartan, Sherwood Rowland ekin lanean hasi zen, eta ozono geruzan CFCek zenbaterainoko kaltea eragiten duten deskubritu zuten.
|
|
|
Arabako aztarnategiak Behe Kretazeoko Aptiar garaikoak dira, duela 114 milioi urte ingurukoak;
|
munduan
dauden Behe Kretazeoko aztarnategirik oparoenak dira. Garai nahasia izan zen hura, Jurasikoaren bukaeran eta Kretazeoan zehar aldaketa sakonak gertatu baitziren landare komunitateetan.
|
|
|
Mikroaren
|
mundua
|
|
|
Harkaitzaren barruan zeuden unizelularrak aztertzen zituzten. Haiek erabiltzen zituzten teknikak anbarean erabiltzea pentsatu genuen, nahiz eta ez genekien anbarak nola erantzungo zuen. Mikroskopia elektronikoa probatu, eta
|
mundu
ezezagun bat aurkitu zuten, horrela sartu ginen mikroaren munduan.
|
|
|
Harkaitzaren barruan zeuden unizelularrak aztertzen zituzten. Haiek erabiltzen zituzten teknikak anbarean erabiltzea pentsatu genuen, nahiz eta ez genekien anbarak nola erantzungo zuen. Mikroskopia elektronikoa probatu, eta mundu ezezagun bat aurkitu zuten, horrela sartu ginen mikroaren
|
munduan
.
|
|
|
Ez dute ezer botatzen, garbitzean baztertutakoak ere aztertu egiten baitituzte. Inklusiorik aurkitzen badute,
|
mundu
osoko adituei bidaltzen diete; akaro bat aurkitzen badute, adibidez, akaroetan aditua den norbaiti bidaltzen diote. Hark lagunduko du zehazten animalia hori zein espezietakoa den.
|
|
|
|
Mundua
aktibo zegoen, biologikoki zein geologikoki. Esan bezala, Arabako zatirik handiena ur azpian zegoen, eta kostako muga gaur egungo Toloño Kantabria mendizerran zegoen.
|
|
|
Lopez Del Valle bera, Alonso zuzendari gisa, eta aditu talde zabal bat jo eta su ari dira lanean Arabako anbarak ezkutatzen dituenak agerian uzteko.
|
Munduan
dauden 22 aztarnategietatik 11 soilik dira dinosauroak suntsitu baino lehenagokoak, baina horietatik 6 besterik ez dira 112 milioi urte baino gehiagokoak; eta 6 horien artean 2 besterik ez dira garrantzitsuak, aurkitutako inklusio kopuruari erreparatuta: bata Libanon dago, eta bestea Araban (Arabakoak bi aztarnategi badira ere, kontaketarako baten gisa hartzen dira, inguru berean daudelako).
|
|
|
Batzuetan, tamaina txikiko sorpresa handiak izaten dituzte barrenean, zomorroz, hostoz edo polenez jantzirik. Anbar aztarnategi gutxi dago
|
munduan
, eta gutxiago Araban daudenak bezalakoak.
|
|
|
Badirudi hegazkin erraldoi horiek direla azken urteetako aurrerapenik handiena hegazkintzan. Baina, hegazkin astun horietatik kanpo, beste gauza asko dago aeronautikaren
|
munduan
.
|
|
|
Aeronautika arinean ikusi dute aurrera egiteko bidea, eta Aeris Naviter beren enpresan produktu propioa lantzeari ekin diote. Gu haiekin izan gara, aeronautika arinaren
|
mundua
ezagutzeko asmoz.
|
|
|
Duela bost bat urte hasi ziren Estatu Batuetan honelako hegazkinak egiten, merkatuan zegoen hutsune bat betetzeko asmoz. Izan ere, ikusi zuten badagoela hainbat jende, negozio
|
munduan
batez ere, ohiko airelineak erabiltzen ez dituena, ordutegi arazoengatik eta abarrengatik; eta jet pribatuak edo business jet ak ere ez, kostu handiegia dutelako. Aitzitik, horien ordez hegazkin txiki pribatuak erabiltzen dituzte.
|
|
|
Sistema mekaniko optimizatu bat da, eta ia ez dauka elektronikarik. Hala ere,
|
Munduan
dagoen hegaldi sistemarik onena du... dio Arregik... gure garuna.
|
|
|
Hain zuzen ere, Fusarium circinatum onddoa mintegietan detektatu zuten, Kaliforniatik ekarritako hazi sorta batzuetan.
|
Munduko
beste hainbat tokitara ere zabaldu zen: Japonia, Hegoafrika, Txile, Italia, Irak, Estatu Batuetako eta Mexikoko beste toki batzuk eta abar.
|
|
|
Onddoaren banaketa
|
munduan
.
|
|
|
Laborategietan inokulatuz gero, infektatu egiten ditu onddoak, baina euskal basoetan intsinis pinuetan besterik ez da garatzen.
|
Munduan
ere, beste pinu espezie batzuk infektatuta dauden arren, Fusarium circinatum onddoaren infekzioak intsinis pinuaren banaketa geografiko bera du neurri handi batean. Horrek esan nahi du oso arazo orokorra dela.
|
|
|
Hango pinuak oso aberatsak dira genetikaren ikuspuntutik. Hortaz, ohikoa da hazia handik
|
munduko
beste tokietara garraiatzea. Eta, bide horretatik, onddoa ere zabaldu zen.
|
|
|
|
Munduan zehar
milaka eta milaka ikertzailek dihardute minbiziaren aurkako botiken bila. Baina lortuko al da egunen batean minbiziaren aurkako tratamendua?
|
|
|
Egoera horrek ingelesa hezkuntza curriculumetan txertatzea ekarri du berekin, hala nola norbanako asko bere kabuz edo ikastetxeetan ikastera bultzatu ere. Lan
|
munduan
eta bizitzaren edozein alorretan ere ingelesa ezinbesteko hizkuntza bihurtu dela ez dago zalantzarik.
|
|
|
Bi atalen artean 34.000 hiztegi unitate, 50.000 adiera eta 12.000 adibide inguru izango ditu. Horrez gain, baita
|
munduko
leku izenak eta herritarren izenak eta beste hainbat gai barne hartzen dituen 25 orrialdeko eranskina ere. Hori guztia 840 orrialdetan bildua.
|
|
|
Hala ere, adituen ustez, proiektuak merezi du, ezinbestekoa baita erreferentzia oso zehatz bat izatea. Kimikaren eta fisikaren
|
munduan
(eta, beraz, ingeniaritzan, farmazian eta abarretan ere bai), 0,1 miligramo baino askoz kantitate txikiagoekin egiten da lan. Horregatik da ezinbestekoa zehaztasun handiz jakitea zenbat den kilogramo bat.
|
|
|
Minbizi zelulen markatzaile berri batzuei buruzko lan batek irabazi du lehenengo saria. Bigarrena ukimenaren
|
mundura
joan da, eta aipamen berezia digitalki sinatuta gelditu da.
|
|
|
Ukimenaren
|
mundua
|
|
|
Bigarren saria, Eroskik eskainitako PDA bat, Rosa Iglesias Perez matematikariak irabazi du Welcome to the World of haptics for industrial applications (Ongietorri industria aplikazioen
|
mundu
haptikora) lanarekin. Mundu haptikoa ukimenaren mundua da, eta zentzumen hori erabiltzen duen teknologiaren ingurukoa da lan hau.
|
|
|
Bigarren saria, Eroskik eskainitako PDA bat, Rosa Iglesias Perez matematikariak irabazi du Welcome to the World of haptics for industrial applications (Ongietorri industria aplikazioen mundu haptikora) lanarekin.
|
Mundu
haptikoa ukimenaren mundua da, eta zentzumen hori erabiltzen duen teknologiaren ingurukoa da lan hau.
|
|
|
Bigarren saria, Eroskik eskainitako PDA bat, Rosa Iglesias Perez matematikariak irabazi du Welcome to the World of haptics for industrial applications (Ongietorri industria aplikazioen mundu haptikora) lanarekin. Mundu haptikoa ukimenaren
|
mundua
da, eta zentzumen hori erabiltzen duen teknologiaren ingurukoa da lan hau.
|
|
|
Jokabide hori aprobetxatu egiten du teknologiak. Gailu birakarien giroskopioen
|
munduak
garrantzi handia hartu du. Inguruan dituzu giroskopioak, eta, hala ere, ia isilpean geratu dira; ezagutu nahi dituzu?
|
|
|
Horrek esan nahi du biratze abiadura kontserbatzen dela, eta horrekin batera, ardatzaren orientazioa ere bai. Inertzia horren kontra eragin dezakeen bakarra kanpoko indar bat da(
|
mundu
errealean frikzioa izaten da askotan).
|
|
|
Juxtu duela urtebete, Europako Sendagai Agentziak (EMEA) baimena eman zuen animalia transgeniko batek sortutako sendagai bat merkaturatzeko,
|
mundu
osoan lehen aldiz. Zehazki, genetikoki eraldatutako ahuntzek esnean sortutako ATryn proteina erabiltzeko baimena eman zuen.
|
|
|
Neurozientzien
|
mundutik
iraultza hitzaren oihartzuna iritsi da. Ikusteko dago benetako iraultza ekarriko duen, baina albiste honek erne jarri ditu adituak.
|
|
|
Neurozientzien
|
mundutik
iraultza hitzaren oihartzuna iritsi da. Ikusteko dago benetako iraultza ekarriko duen, baina albiste honek erne jarri ditu adituak.
|
|
|
Garik Israelian astrofisikari armeniar bat da.
|
Mundu
osoan ibili da ikerketa zentro batetik bestera, eta, gaur egun, Kanarietako Institutu Astronomikoan egiten du lan. Umetako oroitzapenetik hasita, astronomiarekin izan duen harremanaz hitz egin digu.
|
|
|
Egun hura baino lehen, western estiloko filmak besterik ez nuen ikusten; nire film gogokoenak ziren. Baina zientzia fikziozko film hark erabat aldatu zuen nire
|
mundua
. Liluratuta geratu nintzen erlatibitatearen teoriaren ondorioekin.
|
|
|
Biukaran behatokian egin nuen doktore tesia, Armenian. Tesiaren zuzendaria Victor Ambartsumian irakaslea izan zen,
|
munduko
astronomo garrantzitsuenetako bat. Ambartsumian Nazioarteko Elkarte Astronomikoaren presidentea zen, bai eta Zientzia Elkarteen Nazioarteko Batzordearena ere.
|
|
|
Toki askotan egin duzu ikerketa astrofisikoa. Badago astrofisikarako toki perfekturik
|
munduan
–
|
|
|
Seguru asko, Kanariar uharteak, Txile edo Hawaii hautatu da. Horiek dira
|
munduko
behatoki onenak astronomian.
|
|
|
Horrelako arrokak
|
mundu
osoan daude, eta, metal astunen kontzentrazio handia dutenean, gizakiak ustiatu egiten ditu, meatzeak sortuta.
|
|
|
Euskal Herriko arrokarik zaharrenak dira, eta, haietan, zilarra eta beruna ere ustiatu ziren garai batean. Irungo portutik
|
mundu
osora zabaltzen ziren mineral haiek.
|
|
|
Kostaldean ikus daiteke.
|
Mundu
osoan dago geruza hori, baina toki gutxitan ageri da Bizkaiko, Gipuzkoako eta Lapurdiko kostan agertzen den gisara. Mundu osoko geologoak etorri ohi dira marra fin eta zurixka hori ikusteagatik.
|