|
2001
|
|
|
Espainian ez dakigu zein garaitan sartu zen, baina musulmanek arrakastaz landu zuten Penintsula okupatu bitartean Sevillan, Kordoban, Granadan, Murtzian, Alacanten eta Tarragonan. Europan, Grezian, Turkian, Errumanian, Hungarian eta Italian ere hazten da, nahiz eta ekoizpena ez den nahikoa kontsumorako, eta horrek inportatzera behartu du gehiena.Gaur egun, arroza, gariarekin batera,
|
munduan
gehien kontsumitzen den zerealetako bat da, eta mundu osoan antzeko ekoizpena eta kontsumoa du, batez ere Asiako herrialdeetan zereal hori asko kontsumitzen delako. Espainian ere kontsumo handia dago (7 kilo inguru pertsonako eta urteko), eta gure gastronomiako plater tipikoetako baten osagai nagusia da paella.
|
|
2003
|
|
|
“Oso gutxi dakigu arrainaren bizitzako lehen urteei buruz, eta horrek oso zaurgarria egiten du gehiegizko harrapaketekiko, oso jaki eskatua baita”, dio Kurt Schaefer ikertzaile talde horretako kideak. Atuna
|
munduan
gehien kontsumitzen den arraina da, kontserban batez ere. 4.000 milioi dolar baino gehiago sortu ditu 2002an, IATTCren datuen arabera.
|
|
2004
|
|
|
Ustiapen komertzial baten ikuspegitik, tomatea fruitu gozo nazkatua da. Patataren ondoren,
|
munduan
gehien kontsumitzen den landarea da. Oregoneko Unibertsitateko datuen arabera, 2003an estatubatuar bakoitzak 40 kg tomate kontsumitu zituen urtean batez beste.
|
|
2007
|
|
|
Dirudienez, ideiaren proposamena Peruko ordezkariaren eskutik etorri zen; eta gainerako herrietako ordezkariek gogo onez hartu zuten, oinarrizko elikagaietako bat baita: arrozaren, gariaren eta artoaren atzetik,
|
munduan
gehien kontsumitzen den janaria da. Bestalde, ez da harritzekoa proposamena Perutik etortzea; izan ere, zantzu guztien arabera, Titikaka aintziraren arroan etxekotu zen patata, Peru eta Boliviako goi lautadan.
|
|
2009
|
|
|
Irudia: Matthew Bowden Tea, nola hartu Tea edari unibertsala da, eta bigarrena, uraren ondoren,
|
munduan
gehien kontsumitzen dena. Herrialde bakoitzak bere ohiturak ditu prestatzeko eta dastatzeko orduan:
|
|
|
Tea da uraren ondoren
|
munduan
gehien kontsumitzen den edaria. Hainbat barietate daude, besteak beste te berdea, zuhaitzetik hartzitu gabeko hostoekin egiten dena.
|
|
|
Sagarraren ondoren,
|
munduan
gehien kontsumitzen den fruta da. Karbohidrato ugari du(% 21), eta proteina(% 1) eta koipe(% 0,5) oso gutxi.
|
|
2010
|
|
|
Arrautzak
|
munduan
gehien kontsumitzen den elikagaietako bat dira, eta, nahiz eta zenbait hamarkadatan uste izan den arrautzak gaixotasun kardiobaskularrekin edo kolesterolaren igoerarekin lotuta zeudela, zenbait ikerketak frogatu dute arrautzak jatea ez dela kaltegarria, haien kontsumoaren ondorioak positiboak direla. Estatu Batuetako Nekazaritzako Ikerketa Zerbitzuak (ARS) egindako azterketa berri baten arabera, arrautzak iraungitze datatik aurrera biltegiratzeak ez du aldatzen elikagaien kalitatea, baldin eta hamar aste baino gehiago irauten ez badu.
|
|
2013
|
|
|
Bata zein bestea onuragarriak dira osasunarentzat, tamainan hartuz gero. Dudarik gabe, kafea da, uraren atzetik,
|
munduan
gehien kontsumitzen den edaria; egunero 2.000 milioi katilukada kafe hartzen omen dira mundu osoan. Bazkari eder baten ondoren, oso gustukoa dugu kafea hartzea, baita lagun artean taberna batean biltzen garenean ere.
|
|
|
A eta bitaminen, potasioaren, kaltzioaren edo magnesioaren iturri garrantzitsuak ere badira. FAOren arabera,
|
munduan
gehien kontsumitzen diren intsektuak kakalardoak, beldarrak, erleak, liztorrak eta inurriak dira, eta, ondoren, matxinsaltoak, otarrainak eta kilkerrak. Propietate biologikoak dituztenez, kontuan hartu behar dira mikrobioen segurtasuna, toxikotasuna eta konposatu organikoen presentzia; izan ere, beste produktu batzuek bezala, mikroorganismoen hazkuntzaren aldeko ingurunea ere ematen dute, bakterioak, onddoak edo birusak barne.
|
|
2016
|
|
|
Uraren ondoren, tea eta kafea dira
|
munduan
gehien kontsumitzen diren edariak. Biak dira infusio tradizionalak eta estimatuak; izan ere, orain dela denbora asko osasunarekin lotuta egon dira dietan.
|
|
2017
|
|
|
Erreferentziazko erakundeek, Osasunerako Mundu Erakundeak (OME) esaterako, gomendatzen dute jatea mugatzea, arazo baskularrak eta bihotzekoak eragin ditzakeela frogatuz. Palmondo olioa da
|
munduan
gehien kontsumitzen den «gantz ezkutua». Europa bakarrik da urtean bederatzi milioi tona inguru inportatzen duena; horietatik bost milioi elikagai industrialera bideratzen dira.
|
|
2018
|
|
|
Hala ebatzi du abuztuaren 11n Kaliforniako epaitegi batek. Epai historikoak berriro atera du eztabaida publikora
|
munduan
gehien kontsumitutako herbizida kimiko aspalditik susmagarria. du nekazaritza industrialaren oinarrietako bat dena debekatzeko?
|
|
|
Batzuetan «artilerako gustua» esaten zaion arkume mota da. Hala ere,
|
munduan
gehien kontsumitzen dena da. Zapore handiko arkume piezak Arkume haragia tradizioaren sinonimoa da.
|
|
2020
|
|
|
Palma olioa da
|
munduan
gehien kontsumitzen den landare olioa. Eskaera hirukoiztu egin da azken hemezortzi urteetan, 2000 urtean 20 milioi tona izatetik 2018an 70 milioi tona baino gehiago izatera igaro baita.
|
|
|
Kafeina da
|
munduan
gehien kontsumitzen den substantzia estimulatzailea. Espainian, helduen %80k, batez beste, 200 eta 300 mg artean hartzen ditu egunean (2 katilu kafe).
|
|
|
Hainbat zereal ekoitzi, biltegiratu eta manipulatzeko gaitasunagatik iraun zuten, mendeetan zehar galdu ez den tradizioa. Gaur egun, arroza eta garia dira
|
munduan
gehien kontsumitzen diren zerealak, eta horien atzetik, oloa, sorgoa, artoa, garagarra edo zekalea. Dieta gehienen oinarria dira, batez ere garapen bidean dauden herrialdeetan, non elikagai horiek, oro har, pertsonen energia kontsumoaren %70 edo gehiago ematen baitute.
|
|
2021
|
|
|
3 Ingurumen inpaktua Hirugarren aldea ingurumen inpaktua da. Palma olioa da, gaur egun,
|
munduan
gehien kontsumitzen eta lantzen dena, haren ekoizpenaren zati bat erregaia egiteko erabiltzen baita. Fruituak erauzteko palmondo sail masiboek ondorio larriak eragin dituzte:
|
|
2022
|
|
|
Kafeina har dezaket haurdunaldian? Kafeina da
|
munduan
gehien kontsumitzen den substantzia psikoaktiboa. Europako biztanle helduek batez beste 200 miligramo (mg) hartzen dituzte egunean, eta Haurdun dauden emakumeen% 60k hartzen dute Espainia. Kafeina iturri nagusia kafea Baina, proportzioan, kafeina duten beste edari batzuen kontsumoa handitu egin da azken urteetan, hala nola kola eta te freskagarriak. Hamar haurdunetik seik kafeina hartzen dute Espainian Imagen:
|
|
|
|
Munduan
gehien kontsumitzen den edarietako bat kafea bada, zaporea ez ezik, eragin estimulatzailea ere badu, kafeina edukiagatik, kafe solairuan modu naturalean dagoen alkaloidea baita. Kafea dieta osasungarri baten barruan sartzen da, baina gehiegi hartuz gero, ondorio kaltegarriak izan ditzakegu gehiegi jateagatik kafeina urduritasuna, antsietatea, insomnioa, goragalea, buruko mina edo bihotz erritmoaren azelerazioa, besteak beste.
|
|
|
Fideo txinatarrak
|
munduan
gehien kontsumitzen diren elikagaietako bat dira, eta ez bakarrik Asian, baita mendebaldeko herrialdeetan ere. Ezaugarri preziatuenen artean, aipatzekoak dira ekonomikoak, egiteko errazak eta oso azkar egosten direnak.
|