|
2003
|
|
|
Euskararen Erabilpena Arauzkotzeko Oinarrizko Legearen arabera, Euskal Herriko berezko
|
hizkuntza
gure herri honek duen izatearen adierazgarririk begi bistakoena eta objektiboena dela aitortu behar da. Era berean, gizabakanakoak euskara jakin eta erabiltzen duen neurrian, hizkuntza hori gizabanakoa bera Euskal Herrian oso osorik integratzeko tresna bihurtzen da.
|
|
|
Euskararen Erabilpena Arauzkotzeko Oinarrizko Legearen arabera, Euskal Herriko berezko hizkuntza gure herri honek duen izatearen adierazgarririk begi bistakoena eta objektiboena dela aitortu behar da. Era berean, gizabakanakoak euskara jakin eta erabiltzen duen neurrian,
|
hizkuntza
hori gizabanakoa bera Euskal Herrian oso osorik integratzeko tresna bihurtzen da. Bide horretatik, herri botereen betebeharra da eskubide horren mailaz mailako egikaritza sustatu eta bermatzea, hori berori jasotzen baitu aipatu legearen 6 artikuluak, eta, Justizia Administrazioaren esparrurako, 9 artikuluak.
|
|
|
Izan ere, Autonomia Estatutuak euskararen
|
hizkuntza
ofizialkidetasuna arautu zuen, eta, horrez gain, Euskal Herriko biztanle guztiei eskubidea aitortu zien, Administrazioarekin dituzten harremanetan hizkuntza hori erabiltzeko. Hizkuntza eskubide horiek guztiak ziurtatzeko beharrezkoak diren neurri eta bitartekoak jarri behar dira.
|
|
|
Izan ere, Autonomia Estatutuak euskararen hizkuntza ofizialkidetasuna arautu zuen, eta, horrez gain, Euskal Herriko biztanle guztiei eskubidea aitortu zien, Administrazioarekin dituzten harremanetan
|
hizkuntza
hori erabiltzeko. Hizkuntza eskubide horiek guztiak ziurtatzeko beharrezkoak diren neurri eta bitartekoak jarri behar dira.
|
|
|
Izan ere, Autonomia Estatutuak euskararen hizkuntza ofizialkidetasuna arautu zuen, eta, horrez gain, Euskal Herriko biztanle guztiei eskubidea aitortu zien, Administrazioarekin dituzten harremanetan hizkuntza hori erabiltzeko.
|
Hizkuntza
eskubide horiek guztiak ziurtatzeko beharrezkoak diren neurri eta bitartekoak jarri behar dira.
|
|
|
1 Behin zentroan sartutakoan, adingabeek idatzizko argibideak jasoko dituzte euren eskubide eta betebeharrei buruz, beraiek jasan behar duten barneratze erregimenari buruz, antolaketa orokorraren gaineko arazoei buruz, zentroaren jardunbidea arautzen duten erregelei buruz, diziplina arauei buruz, eta eskaerak, kexak edo errekurtsoak aurkezteko bideei buruz. Argibideak eurek ulertzen duten
|
hizkuntza
batean emango zaizkie. Adingabe batzuek zailtasunak badituzte argibide horien edukia ulertzeko, beste bide egoki bat erabiliko da, azalpena emateko.
|
|
|
Euskararen dinamismoa eta gure
|
hizkuntzak
Justizia Administrazioan duen sarbidea ukaezinak dira, egun eskura ditugun baliabide berriak, besteak beste adingabeen erantzukizun penalari buruzko lege hau, ikusita.
|
|
|
Horrekin guztiarekin batera, gaztelania euskara eta euskara gaztelania aurkibide analitikoak eskaintzen dira, bi
|
hizkuntzetatik
edozeinetan hitz sarrerak errazago bilatu ahal izateko.
|
|
2004
|
|
|
142 artikulua.
|
Hizkuntza
ofiziala
|
|
|
1 Jardun judizial guztietan, epaileek, magistratuek, fiskalek, idazkari judizialek, eta epaitegi eta auzitegietako gainerako funtzionarioek gaztelania, estatuko
|
hizkuntza
ofiziala, erabiliko dute.
|
|
|
Epaileek, magistratuek, idazkari judizialek, fiskalek, eta epaitegi eta auzitegietako gainerako funtzionarioek, zein autonomia erkidegotan egon eta bertako
|
hizkuntza
ofizial berezkoa ere erabil dezakete, baldin eta alderdietatik bat aurka jartzen ez bada, hizkuntza hori ez jakiteak defentsarik eza ekar diezaiokeela alegatuz.
|
|
|
Epaileek, magistratuek, idazkari judizialek, fiskalek, eta epaitegi eta auzitegietako gainerako funtzionarioek, zein autonomia erkidegotan egon eta bertako hizkuntza ofizial berezkoa ere erabil dezakete, baldin eta alderdietatik bat aurka jartzen ez bada,
|
hizkuntza
hori ez jakiteak defentsarik eza ekar diezaiokeela alegatuz.
|
|
|
Alderdiek, euren prokuradore eta abokatuek, eta lekuko eta adituek, epaiketako jarduna zein autonomia erkidegoren lurraldetan izan eta horretako
|
hizkuntza
ofiziala ere erabil dezakete, idatzizko nahiz ahozko adierazpenetan.
|
|
|
Autonomia erkidego bateko
|
hizkuntza
ofizialean gauzatutako epaiketa jardunak eta aurkeztutako agiriek baliozkotasun eta eragingarritasun osoa dute, gaztelaniara itzuli gabe. Nolanahi ere, ofizioz itzuliko dira jarduna eta agiriok, autonomia erkidegoko organo judizialen jurisdikziotik kanpo ondoreak sortu behar dituztenean, salbu eta ondoreak sortu behar dituztenean berezko hizkuntza ofizial berbera duten autonomia erkidegoetan.
|
|
|
Autonomia erkidego bateko hizkuntza ofizialean gauzatutako epaiketa jardunak eta aurkeztutako agiriek baliozkotasun eta eragingarritasun osoa dute, gaztelaniara itzuli gabe. Nolanahi ere, ofizioz itzuliko dira jarduna eta agiriok, autonomia erkidegoko organo judizialen jurisdikziotik kanpo ondoreak sortu behar dituztenean, salbu eta ondoreak sortu behar dituztenean berezko
|
hizkuntza
ofizial berbera duten autonomia erkidegoetan. Jarduna eta agiriok itzuliko dira, halaber, legeetan hala xedatzen bada edo defentsarik eza alegatu duen alderdiak hori eskatzen badu.
|
|
|
Ahozko jardunean, auzitegiak probidentzia bidez izenda dezake, interpretatzaile gisa zein
|
hizkuntza
erabili eta berori dakiten gizabanakoetatik edozein, itzulpen zehatza egingo duela zin egin edo hitz ematen badu.
|
|
|
1 Gaztelania edo hala denean autonomia erkidegoko berezko
|
hizkuntza
ofiziala ez dakien pertsonari itaunketa egin behar bazaio, edo pertsona horrek adierazpenen bat egin behar badu, edo ebazpenen bat berari jakinarazi behar bazaio, orduan auzitegiak, probidentzia bidez, hizkuntza hori dakiten gizabanakoetatik edozein izenda dezake interpretatzaile gisa, horri itzulpen zehatza egingo duelako zin egitea edo hitzematea eskatuz.
|
|
|
1 Gaztelania edo hala denean autonomia erkidegoko berezko hizkuntza ofiziala ez dakien pertsonari itaunketa egin behar bazaio, edo pertsona horrek adierazpenen bat egin behar badu, edo ebazpenen bat berari jakinarazi behar bazaio, orduan auzitegiak, probidentzia bidez,
|
hizkuntza
hori dakiten gizabanakoetatik edozein izenda dezake interpretatzaile gisa, horri itzulpen zehatza egingo duelako zin egitea edo hitzematea eskatuz.
|
|
|
Halakoetan, jardunaren akta jasoko da. Bertan, testuak jatorrizko
|
hizkuntzan
agertuko dira, eta hizkuntza ofizialera egindako itzulpena gaineratuko da. Akta hori interpretatzaileak ere sinatuko du.
|
|
|
Halakoetan, jardunaren akta jasoko da. Bertan, testuak jatorrizko hizkuntzan agertuko dira, eta
|
hizkuntza
ofizialera egindako itzulpena gaineratuko da. Akta hori interpretatzaileak ere sinatuko du.
|
|
|
2 Aurreko paragrafoko kasu berberetan, pertsona hori gorra bada, aipatu paragrafoan xedatutakoaren arabera izendatuko da beti zeinuen
|
hizkuntzako
interpretatzaile egokia.
|
|
|
144 artikulua.
|
Hizkuntza
ez ofizialean idatzitako agiriak
|
|
|
1 Agiria idatzi bada gaztelania edo, hala denean, autonomia erkidego batenkuntza batez, orduan, agiri horrekin ba berezko
|
hizkuntza
ofiziala ez den hiztera, itzulpena aurkeztuko da.
|
|
|
Hurrekotasuna, publizitatea eta
|
hizkuntza
ofiziala
|
|
|
Adingabeen Erantzukizun Penala arautu duen Legea, eta Erregistro Zibilaren legeria argitaratu eta gero, Prozedura Zibileko Legearen argitalpen elebidun hau oso garrantzitsua izan da Justizia eta Zuzenbidearen alorreko euskararen normalizazio prozesuan euskara lan
|
hizkuntza
izan dadin egindako ahaleginetan; hau guztia Justizia Lan eta Gizarte Segurantza Sailak eta Deustuko Unibertsitateko Euskal Gaien Institutuak urteetan zehar izandako lankidetzari esker gauzatu ahal izan da.
|
|
|
Egia da herrialde euskaldunetako lurralde foru desberdinetan, zenbait xedapen izan zirela, euskaldunek prozesuan euskara erabil zezaten bermatzeko; ildo horretatik, adibidez, jasotzaile edo interpreteek herritarron adierazpenak itzultzen zituzten gaztelaniara. Egia da, halaber, euskara ez zela lan
|
hizkuntza
idatzia izan auzitegietan, edo, behintzat, hori ezin izan dela historian zehar egiaztatu.
|
|
|
Horrek guztiak baieztatu besterik ez du egiten ageri ageriko errealitate bat: Euskal Herriko biztanleak, neurri handi batean, euskaldun elebakarrak ziren eta nekez ezagutzen zuten gaztelania edo bestelako
|
hizkuntzarik
; horregatik, herriari testu juridikoak itzuli behar zitzaizkion beraren hizkuntzara edo hizkuntza horretan egin behar zitzaizkion galdeketak.
|
|
|
Horrek guztiak baieztatu besterik ez du egiten ageri ageriko errealitate bat: Euskal Herriko biztanleak, neurri handi batean, euskaldun elebakarrak ziren eta nekez ezagutzen zuten gaztelania edo bestelako hizkuntzarik; horregatik, herriari testu juridikoak itzuli behar zitzaizkion beraren
|
hizkuntzara
edo hizkuntza horretan egin behar zitzaizkion galdeketak.
|
|
|
Horrek guztiak baieztatu besterik ez du egiten ageri ageriko errealitate bat: Euskal Herriko biztanleak, neurri handi batean, euskaldun elebakarrak ziren eta nekez ezagutzen zuten gaztelania edo bestelako hizkuntzarik; horregatik, herriari testu juridikoak itzuli behar zitzaizkion beraren hizkuntzara edo
|
hizkuntza
horretan egin behar zitzaizkion galdeketak.
|
|
|
Horren argigarri, hainbat aipamen egin daitezke. Nafarroa Beherean, Donapaleuko auzitegiaren jardunbidea aipa daiteke; bertan, Oihenart legelari zuberoarrak sustatu zuen euskaldunek euren
|
hizkuntza
erabiltzea eremu judizialean. XVI. mendean, nabarmentzekoa da Casalitvery notarioaren lekukotza.
|
|
|
Lapurdi, Nafarroa Beherea eta Zuberoako foruak ezabatu ondoren, Frantziako prozesu zibilari buruzko kodea onetsi zen 1807 urtean, eta horixe izan zen aplikagarri, harik eta 1975 urtean egun indarrean dagoen legea onetsi arte. Kodegintza horren ondorioz, euskararen erabilera guztiz debekatuta geratu zen prozesu zibilean, Iraultzako xedapenek agindu baitzuten egintza publiko guztiak (eta horien artean, jakina, prozesua bera) frantsesez egitea, eta ez beste
|
hizkuntza
batean, zigorra egintzaren deuseztasuna izanik.
|
|
|
Batzuk eta besteek eragin zuten prozesu zibilaren behin betiko itxuraketa gaztelania hutsez egitea. Edonondik begiratuta ere, horrek ezin zuen eragotzi, ahoz eta interpretearen bidez, gaztelaniaz besteko
|
hizkuntza
espainiarrak erabiltzea.
|
|
|
Zinez, hainbat ahots entzun ziren, gaztelaniaz besteko
|
hizkuntza
horien tratamendua salatzeko; baina prozesuko legeek euren horretan iraun zuten, erregimen politikoak aldatu arren. Horrek indartu egin zuen gaztelaniaren eginkizuna, prozesu zibilaren berezko espresabide moduan.
|
|
|
Alferreko ahaleginak izan ziren, ordea. Euskal Estatutuaren indarraldi laburrean bakarrik izan zen(), de iure,
|
hizkuntza
ofizialkidetasuna prozesu zibilean.
|
|
|
1978 urtean Espainiako Konstituzioa argitaratzean, aitortu egin zen, gaztelaniaz aparte, beste
|
hizkuntza
batzuk ere ofizialak direla euren autonomia erkidegoetan. Bistan denez, jokatzeko eremu berria eragin du horrek hainbat arlotan, eta, horien artean, prozesu zibilaren esparruan.
|
|
|
Horiek horrela, Prozedura Zibilaren Lege berriko 142 artikuluak arautzen du prozesuan nola erabil daitezkeen
|
hizkuntza
ofizialkideak; artikulu hori bat dator, etorri ere, Botere Judizialari buruzko Legearen 231 artikuluarekin. Bestalde, ezin da ahantzi, indarreko legeriaren arabera, autonomia erkidegoetako hizkuntzak jakitea meritua dela, Justizia Administrazioaren zerbitzupeko langileak hautatzeko orduan.
|
|
|
Horiek horrela, Prozedura Zibilaren Lege berriko 142 artikuluak arautzen du prozesuan nola erabil daitezkeen hizkuntza ofizialkideak; artikulu hori bat dator, etorri ere, Botere Judizialari buruzko Legearen 231 artikuluarekin. Bestalde, ezin da ahantzi, indarreko legeriaren arabera, autonomia erkidegoetako
|
hizkuntzak
jakitea meritua dela, Justizia Administrazioaren zerbitzupeko langileak hautatzeko orduan.
|
|
|
Bilduma honetan ohikoa den bezala, lan honek molde elebiduna du, bi zutabekoa, gaztelania euskara, eta aurkibide analitiko egokiak barneratzen ditu, gaztelania euskara eta euskara gaztelania. Aurkibide horiek bi
|
hizkuntzen arteko
berbategiak dira, eta, horrez gain, hizkuntza batetik bestera terminoen baliokideak bilatzeko gidak, lege testuaren barruan termino horien non dauden kokatuta argitzearekin batera.
|
|
|
Bilduma honetan ohikoa den bezala, lan honek molde elebiduna du, bi zutabekoa, gaztelania euskara, eta aurkibide analitiko egokiak barneratzen ditu, gaztelania euskara eta euskara gaztelania. Aurkibide horiek bi hizkuntzen arteko berbategiak dira, eta, horrez gain,
|
hizkuntza
batetik bestera terminoen baliokideak bilatzeko gidak, lege testuaren barruan termino horien non dauden kokatuta argitzearekin batera.
|
|
|
Nahitaezkoa zen testuak gutxieneko baldintza batzuk betetzea, bai
|
hizkuntzaren
ikusmiratik, bai edukiaren ikuspegitik. Baldintza horietatik batzuk aipatzekoak dira:
|
|
|
Prozesuan nolabaiteko polisemia badela jakin arren (prozedura/ procedimiento; prozesua/ proceso), prozedura terminoa hobetsi da legearen euskarazko bertsioa emateko. Izan ere, termino hori erabat zabaldu da azken urteetan, eta,
|
hizkuntzen artean
, judiziamendu/ enjuiciamiento termino tradizionalak baino proiekzio handiagoa du, azken hori gaztelaniaz bakarrik erabiltzen baita.
|
|
|
Horregatik, Akademiak bere Hiztegi Batuaren bigarren itzulian definitutako terminoak jaso dira. Berbarako, avalúo/ valorar/ valoración terminoak itzultzeko,
|
hizkuntza
maileguak erabili dira (baloratzea/ baloratu/ balorazio), balioetsi/ balioespen kontzeptuak gorde direlako, justipreciar/ justiprecio adierazteko.
|
|
|
kapitulua. Hurrekotasuna, publizitatea eta
|
hizkuntza
ofiziala 251
|
|
|
Ezin zaio jaioari ezarri horren neba arreba batek duen izena, hilda dagoenean izan ezik, ezta hark beste
|
hizkuntza
batean duen ohiko itzulpena ere.
|
|
|
Interesdunak edo horren legezko ordezkariak hala eskatuta, Erregistroko arduradunak haren izen berezia ordeztuko du, horrek Espainiako
|
hizkuntzetatik
edozeinetan duen onomastika baliokidearekin.
|
|
|
Interesdunak edo horren legezko ordezkariak hala eskatuta Erregistroko arduradunak abizenen ortografia erregularizatuko du, Erregistroan inskribatutako forma egokia ez bada Espainiako
|
hizkuntza
horren gramatika eta fonetikaren arabera.
|
|
|
Ahalorde bidezko ezkontzaren inskripzioan adieraziko da zein den ahalorde emailea, ahaldunaren nortasun aipamenak, eta ahalordearen data eta eskueslea; interpretatzailearen bidez egindako ezkontzaren inskripzioan, haren nortasun aipamenak, ezkontzaren
|
hizkuntza
eta itzulpena jaso duen ezkongaia.
|
|
|
6 Onartu gabeko laburdurak edo zifrak erabiltzea, gaztelaniaz besteko
|
hizkuntza
bat erabiltzea, karaktereak irakurtzeko zailak izatea eta kontzeptuak gaizki adieraztea, baldin eta horien edukiari buruz zalantzarik ez badago inskripzio zehatzaren edo beste batzuen testuinguruaren ondorioz. Idazkun horiek suntsitutzat joko dira irakurtezinak diren neurrian.
|
|
|
Izen berezia Espainiako
|
hizkuntzetatik
edozeinetan hark duen onomastika baliokidearekin ordezteko, beharrezkoa da, nabarmena ez bada, baliokidetasun hori eta eskatutako izenaren grafia zuzena bide egokietatik egiaztatzea.
|
|
|
Abizenen ortografia erregularizatzean araubide bera aplikatuko da, horiek Espainiako
|
hizkuntza
horren gramatika eta fonetikara egokitzeko. Egitate nabaria ez bada, baliabide egokien bidez egiaztatu da abizena herri hizkuntza bati dagokiola eta grafia zehatza hizkuntza horretakoa dela.
|
|
|
Abizenen ortografia erregularizatzean araubide bera aplikatuko da, horiek Espainiako hizkuntza horren gramatika eta fonetikara egokitzeko. Egitate nabaria ez bada, baliabide egokien bidez egiaztatu da abizena herri
|
hizkuntza
bati dagokiola eta grafia zehatza hizkuntza horretakoa dela.
|
|
|
Abizenen ortografia erregularizatzean araubide bera aplikatuko da, horiek Espainiako hizkuntza horren gramatika eta fonetikara egokitzeko. Egitate nabaria ez bada, baliabide egokien bidez egiaztatu da abizena herri hizkuntza bati dagokiola eta grafia zehatza
|
hizkuntza
horretakoa dela.
|
|
|
Aldaketak izan daitezke, besteak beste, hitzak bereiztea, letrak edo azentuak gehitzea, iraultzea edo ezabatzea, artikuluak edo partikulak ezabatzea, grafia edo fonetika Espainiako
|
hizkuntzetara
itzultzea edo egokitzea, eta beste izen edo abizen batzuk, edo, abizenen zati batzuk nahiz horien antzekoak ordezko moduan jartzea, aurretik jartzea edo gehitzea, legezko mugen barruan.
|
|
|
Nahitaezko denbora murrizten duten inguruabarrak; gaztelaniaz edo Espainiako beste
|
hizkuntzetatik
batez hitz egiten duen; espainiarren kultura eta bizimodura egokitzeko inguruabarretatik edozein, hala nola, ikasketak, ongintza nahiz gizarte jarduerak, eta egokitzat jotzen dituen gainerakoak.
|
|
|
Erregistro Zibilaren Lege eta Erregelamenduaren egungo testuak, hainbat ekimen, eginahal eta lanen fruituak dira, hain juxtu ere, gaztelaniaz besteko
|
hizkuntzen
onomastika, euskararena barne, bertan isla dadin.
|
|
|
Erregistro Zibilaren Erregelamenduak berak arautzen du, 86 artikuluan, bertara aurkezten diren agirien
|
hizkuntza
araubidea: Gaztelaniaz edo autonomia erkidegoetako gainerako hizkuntza ofizialetan idatzi ez diren agiriekin edo antzinako letraz edo nekez ulertzen denaz idatzitakoekin batera aurkeztuko da behar besteko itzulpena edo kopia, notario, kontsul, itzultzaile edo beste organo nahiz funtzionario eskudunek egindakoa.
|
|
|
Erregistro Zibilaren Erregelamenduak berak arautzen du, 86 artikuluan, bertara aurkezten diren agirien hizkuntza araubidea: Gaztelaniaz edo autonomia erkidegoetako gainerako
|
hizkuntza
ofizialetan idatzi ez diren agiriekin edo antzinako letraz edo nekez ulertzen denaz idatzitakoekin batera aurkeztuko da behar besteko itzulpena edo kopia, notario, kontsul, itzultzaile edo beste organo nahiz funtzionario eskudunek egindakoa. Itzulpena ez da beharrezkoa izango, arduradunak horren edukiaren berri izanez gero.
|
|
|
... 6? gaztelaniaz besteko
|
hizkuntza
bat erabiltzea...
|
|
|
Bide bertsutik, 1993 urtean, Konstituzio Auzitegiaren autoak() eta Auzitegi Gorenaren epaiak() behin eta berriro azpimarratu dute Erregistro Zibilaren
|
hizkuntza
gaztelania dela, nahiz eta liburuetatik atera daitezkeen ziurtagiriak gaztelaniaz besteko hizkuntza ofizial batean egiteko aukera onetsi eta aitortu. Antzekoak izan dira ENZNren ebazpenak (eta).
|
|
|
Bide bertsutik, 1993 urtean, Konstituzio Auzitegiaren autoak() eta Auzitegi Gorenaren epaiak() behin eta berriro azpimarratu dute Erregistro Zibilaren hizkuntza gaztelania dela, nahiz eta liburuetatik atera daitezkeen ziurtagiriak gaztelaniaz besteko
|
hizkuntza
ofizial batean egiteko aukera onetsi eta aitortu. Antzekoak izan dira ENZNren ebazpenak (eta).
|
|
|
Garai berrien iragarle izan daiteke, kasu honetan, Kataluniako urtarrilaren 7ko 1/ 1998 Legea,
|
Hizkuntza
Politikari buruzkoa, eta, zehatzago, lege horren 17 artikulua, erregistro publikoen ingurukoa: 1 Son válidos los asientos registrales realizados en cualquiera de las lenguas oficiales.
|
|
|
1 Son válidos los asientos registrales realizados en cualquiera de las lenguas oficiales. Nolanahi ere, ENZNren ebazpen batek() berriro ere gogoratu du, artikulu hori gorabehera, aurretiaz aipatu bi horiek, hots,
|
hizkuntzen
ofizialtasunak dakarrela ziurtagiriak elebidun izatea eta Erregistro Zibilarekiko harremanak katalanez egitea; ez, ordea, Erregistro Zibilaren barne antolakuntza gaztelaniaz besteko hizkuntza ofizial batez gauzatu ahal izatea, Erregistro Zibilaren Lege eta Erregelamenduaren gainetik.
|
|
|
1 Son válidos los asientos registrales realizados en cualquiera de las lenguas oficiales. Nolanahi ere, ENZNren ebazpen batek() berriro ere gogoratu du, artikulu hori gorabehera, aurretiaz aipatu bi horiek, hots, hizkuntzen ofizialtasunak dakarrela ziurtagiriak elebidun izatea eta Erregistro Zibilarekiko harremanak katalanez egitea; ez, ordea, Erregistro Zibilaren barne antolakuntza gaztelaniaz besteko
|
hizkuntza
ofizial batez gauzatu ahal izatea, Erregistro Zibilaren Lege eta Erregelamenduaren gainetik.
|
|
|
Hona hemen ahaleginaren lerro nagusia: euskara ofiziala non izan eta lurralde horietako herritarrei halako tresna sendoa eskaintzea, alor horretako
|
hizkuntzaren
normalizazioan bultzagile izateko gogoa agerian uzten delarik.
|
|
|
Testua, gure aurreko argitalpenetan ohikoa denez, elebiduna da, gaztelania euskara, bi zutabetan moldatua. Osagarri ditu erabiltzaileak aurkibide analitikoak, gaztelania euskara eta euskara gaztelania, testuan zehar kontzeptuen joan etorriak ez ezik,
|
hizkuntzen arteko
abiaburuak ere atzemateko tenorean. Hortaz, berehala aurki daiteke, gaztelaniatik zein euskaratik abiatuta, beste hizkuntzaren ordaina eta artikuluaren barruko kokaera.
|
|
|
Osagarri ditu erabiltzaileak aurkibide analitikoak, gaztelania euskara eta euskara gaztelania, testuan zehar kontzeptuen joan etorriak ez ezik, hizkuntzen arteko abiaburuak ere atzemateko tenorean. Hortaz, berehala aurki daiteke, gaztelaniatik zein euskaratik abiatuta, beste
|
hizkuntzaren
ordaina eta artikuluaren barruko kokaera.
|
|
|
Orain arte azaldutakoaren arabera, euskarazko testuak gutxieneko baldintza batzuk bete behar zituen, testu itzuliaren edukia artez eta zuzen barneratzeko.
|
Hizkuntzarena
zein zuzenbidearena batera antolatu dira, sail honetako argitalpenek ohi duten bezalaxe:
|
|
|
Gogo bizia erakutsi nahi dugu argitalpen honen egileok, honako hau izan dadin, Erregistro Zibilaren arduradun zein herritarrentzat, halako lanabes prestu eta zehatza. Horrela lortuko da, gure ustez, hara bertaratzen diren euskaldunen
|
hizkuntza
aintzakotzat hartzea, bertako zeregin juridiko esanguratsuetan.
|
|
|
Justiziaren arloan
|
hizkuntzaren
normalizazioa lortzeko, gero eta premiazkoagoa da lege testu elebidunak izatea. Erregistro Zibilaren eremuan, zalantzarik gabe, biziki atzematen da halako tresnen beharrizana.
|
|
|
Horiek guztiek, orain aurkezten den honekin batera, asko hobetzen dute orain urte batzuk justizian zegoen egoera. Edozein modutan ere, nahitaezkoa da Justizia Ministerioak erregistro liburuak egokitzea, herri honen
|
hizkuntza
errealitatea aintzakotzat hartuta.
|
|
|
Gaztelaniaz edo autonomia erkidegoetako gainerako
|
hizkuntza
ofizialetan
|
|
2005
|
|
|
Kontsumitzaileen babes legala asko indartu eta hedatu dela esan badut ere, paradoxikoki, legeak berak urratzen ditu, sarri askotan, kontsumitzaileen eskubideak. Adibidez, Europar Batasuneko legearen arabera, autonomi erkidegoetan eta erregioetan sortzen diren produktu tradizionalek eraman dezakete bakarrik ingurune horretako
|
hizkuntza
. Lege hau gurera aplikatuz, soilik Euskal Autonomi Erkidegoan sortzen eta banatzen diren produktu tradizionalek eraman ditzakete euskara hutsezko etiketak.
|
|
|
2003 urteko abenduan Eusko Legebiltzarrak onartu zuen Kontsumitzaile eta Erabiltzaileen Estatutuan, publikora zabaldutako establezimenduetan euskaraz artatua izateko eskubidea aipatzen da VII. Kapituluan (Ikus eranskina). Kapitulu honen 37 artikuluak dioenarena arabera, kontsumitzaile eta erabiltzaileek honako
|
hizkuntza
eskubideak dituzte:
|
|
|
Autonomia Erkidegoaren lurralde eremuan kokatzen diren enpresa edo establezimenduekin dituzten harremanetan, ofizialak diren bi
|
hizkuntzetako
edozein erabiltzekoa.
|
|
|
Artikuluak esaten duena argi badago ere, berau hausten duena zigortzeko aukerarik ez da aurreikusten. Beste hitz batzuekin esanda, ez da inor behartzen ofizialak diren bi
|
hizkuntzak
erabiltzera; komertzioetan elebitasuna bultzatzea dendarien borondate hutsaren arabera dago.
|
|
|
Bestalde, legeak establezimenduetako errotuluak, oharrak eta publizitatea euskaraz eta gaztelaniaz eman behar direla esaten du, baita kontsumitzaileak betetzeko diren inprimaki eta eredu ofizialak, fakturak, adibidez, bi
|
hizkuntzetan
eskaini behar direla. Hala ere, ez da ezer esaten legean adierazten dena zelan gauzatuko den.
|
|
|
Besteak beste, aipatzekoa da iragarki sexistaz inguratuta bizi garela (Juaristi, 1997). Hau da, usteztertu egiten dira
|
hizkuntza
sexistaren bidez. Alegia, hijo, niño, chico... salmentak handitzeko helburuarekin, iragarki askotan emakumeak baz
|
|
|
Markak azterketa ugari egin eta ondo pentsatu ostean sortzen dira: erraz ahoskatzeko modukoak izaten dira (Gatorade, Energizer, Decathlon, Schweppes edo antzerako izenak salbuespenak dira, eta atzerriko
|
hizkuntzek
gurean duten eragina erakusten digute), ia gehienetan bakarrak izaten dira (Euskal Herrian, esaterako Elkargi eta Elkarri elkarteen izenak oso antzerakoak dira, eta, batzuetan, nahasteak sortzen dira), produktuaren alde onak azpimarratzen dituzte (bio kaiku jogurta, Bertoko garagardoa edo Don Limpio garbikaria), ez dute esanahi ezkorrik izaten (inork jarriko lioke bere enpresari Lapurrak E.A. ize... Azken arau honi dagokionez, kontuan izan behar da produktu mota bakoitzak esparru motibazional bat duela, eta produktuaren izen komertziala esparru horri lotu behar zaiola (Leon eta Olabarri, 1992).
|
|
|
VII. KAPITULUA Kontsumitzaileen eta erabiltzaileen
|
hizkuntza
eskubideak
|
|
|
37 artikulua.. Kontsumitzaileen eta erabiltzaileen
|
hizkuntza
eskubideak.
|
|
|
Kapitulu honetan ezarritakoarekin eta bertan biltzen diren progresibotasun baldintzekin bat etorriz, kontsumitzaile eta erabiltzaileek honako
|
hizkuntza
eskubideak dituzte:
|
|
|
Autonomia Erkidegoaren lurralde eremuan kokatzen diren enpresa edo establezimenduekin dituzten harremanetan, ofizialak diren bi
|
hizkuntzetako
edozein erabiltzekoa; enpresa eta establezimendu hauek, bi hizkuntza ofizialetako edozein erabiltzen dutela ere, zerbitzu egokia eman diete.
|
|
|
Autonomia Erkidegoaren lurralde eremuan kokatzen diren enpresa edo establezimenduekin dituzten harremanetan, ofizialak diren bi hizkuntzetako edozein erabiltzekoa; enpresa eta establezimendu hauek, bi
|
hizkuntza
ofizialetako edozein erabiltzen dutela ere, zerbitzu egokia eman diete.
|
|
|
2 Erakunde publikoek kontsumitzaile eta erabiltzeekiko harremanetan bi
|
hizkuntza
ofizialak agertzea bermatuko dute. Hau guztia honela egingo da:
|
|
|
Kontsumitzaile eta erabiltzaileek betetzeko egiten diren inprimaki edo eredu ofizialak bi
|
hizkuntzatan
emango dira.
|
|
|
Kontsumitzaileak edo erabiltzaileak berak
|
hizkuntza
ofizialetako bakarra erabiltzea nahi duela adierazi ezean, bi hizkuntzatan idatziko dira atxikipen kontratuak, klausula ereduak dituzten kontratuak, araupeko kontratuak, baldintza orokorrak eta kontratu horiei buruzko edo horiek egitearen ondoriozko agiriak.
|
|
|
Kontsumitzaileak edo erabiltzaileak berak hizkuntza ofizialetako bakarra erabiltzea nahi duela adierazi ezean, bi
|
hizkuntzatan
idatziko dira atxikipen kontratuak, klausula ereduak dituzten kontratuak, araupeko kontratuak, baldintza orokorrak eta kontratu horiei buruzko edo horiek egitearen ondoriozko agiriak.
|
|
|
Zehazki kontsumitzaileei zuzendutako jakinarazpenak bi
|
hizkuntzatan
eman dira, eta baita fakturak, aurrekontuak eta antzeko agiriak ere, kontsumitzaile eta erabiltzaileak berak bi hizkuntza ofizialetako bat bakarrik erabiltzea aukeratu ezean.
|
|
|
Zehazki kontsumitzaileei zuzendutako jakinarazpenak bi hizkuntzatan eman dira, eta baita fakturak, aurrekontuak eta antzeko agiriak ere, kontsumitzaile eta erabiltzaileak berak bi
|
hizkuntza
ofizialetako bat bakarrik erabiltzea aukeratu ezean.
|
|
|
Bi
|
hizkuntzatan
idatziko dira, halaber, produktu eta zerbitzuak erabili eta mantentzeko jarraibideen liburuxkak, berme agiriak eta etiketetan eta ontzietan adierazi beharrekoak.
|
|
|
Kontsumitzaile eta erabiltzaileei zuzendutako produktu, ondasun eta zerbitzuen eskaintza, sustapena eta publizitatea, erabilitako euskarria edozein dela ere, bi
|
hizkuntzatan
egingo da.
|
|
|
3 Erakunde publikoekin dituzten harremanetan, kontsumitzaile eta erabiltzaileek arreta eurak hautatzen duten
|
hizkuntza
ofizialean jasotzeko eskubidea dute. Herri administrazioei dagokienez, Euskararen Erabilpena Arautzen duen azaroaren 24ko 10/ 1982 Oinarrizko Legeko 6 artikuluan ezarritakoari kalterik egin gabe, Jaurlaritzak egoki ikustenarian bermatzeko beharrezko bitartekoak jarriko dira eskura. dituen neurriak hartuko ditu eta eskubide hori erabiltzen dela arian
|
|
|
Euskal herri administrazioek ematen dituzten laguntzen edo dirulaguntzen onuradunak diren erakunde edo pertsona juridikoak, edo horietako edozeinekin lankidetza hitzarmena sinatu dutenak.deei dagokien bermeak diru-laguntza edo hitzarmenaren xedearekin erlazionatutako harremanen eremua ere hartuko du. Kasu honetan, kontsumitzaile eta erabiltzaileen
|
hizkuntza
eskubi
|
|
|
Jendeari produktuak saldu eta zerbitzuak egiteaz arduratzen diren establezimenduek lege honetako 38 artikuluko 2 paragrafoan, a), b) eta c) idatz zatietan, ezarritako betebeharrak bete dituzte. Era berean, kontsumitzaile eta erabiltzaileei arreta emateko gertu egon behar dute, horien
|
hizkuntza
ofiziala edozein dela ere.
|
|
|
Diruz lagundutako erakundeei eta interes orokorreko sektoreei dagozkien eta jendearentzat irekita dauden establezimenduek, 39 artikuluan bildutako betebeharrak betetzeaz gain, kontsumitzaile eta erabiltzaileei arreta emateko moduan egon dute, horiek darabilten
|
hizkuntza
ofiziala edozein dela ere.
|
|
|
41 artikulua.. Ondasun eta zerbitzuei buruzko informazioa emateko
|
hizkuntza
.
|
|
|
Gaztelaniatik euskarara itzulitako Hipoteka Lege eta Erregelamenduaren testua eta horren argitalpen elebiduna egileen ahalegin laudagarriaren ondorio dira, bai eta aurretiaz argitaratu diren beste lege testu batzuk, hala nola, Zigor Kodea, foru lege zibilak, Kode Zibila, zein, duda izpirik gabe, aurrerantzean egingo diren beste hainbat testu ere; arean, lan hori zailtasunez josita dago,
|
hizkuntza
biak ondo menderatzeaz gain, sen juridiko zorrotza behar delako, itzulitako testuen esangura zehatza eman ahal izateko. Pertsona horiek burututako lanak, beraz, beste aurrerapauso bat ekarri du, euskara ohikotasunez erabiltzeko bidean, eta ez hori bakarrik:
|
|
|
2 Jabetza Erregistroa eta
|
hizkuntzen
ofizialkidetasuna
|
|
|
XIX. mendeko jatorrizko hipoteka legerian,
|
hizkuntzari buruzko
xedapen bakarra 1861ko Legearen 5 artikuluan agertu zen; artikulu horretan ez ziren aipatzen gaztelaniaz besteko hizkuntza espainiarrak, baina bai atzerrian egiletsitako agirien inskripzioa. Ildo horri ekinez, 1861ko lege hori betearazteko Erregelamenduaren 9 artikuluak azpimarratu zuen agiriok gaztelaniara itzuli behar zirela.
|
|
|
XIX. mendeko jatorrizko hipoteka legerian, hizkuntzari buruzko xedapen bakarra 1861ko Legearen 5 artikuluan agertu zen; artikulu horretan ez ziren aipatzen gaztelaniaz besteko
|
hizkuntza
espainiarrak, baina bai atzerrian egiletsitako agirien inskripzioa. Ildo horri ekinez, 1861ko lege hori betearazteko Erregelamenduaren 9 artikuluak azpimarratu zuen agiriok gaztelaniara itzuli behar zirela.
|