|
2017
|
|
|
Horretaz gain, sarritan bilaketa bibliografiko
|
bat
egin behar da. Bilaketa bibliografiko bat egiteko arrazoiak era askotakoak izan daitezke: ia ezagutzen ez dugun gai bati buruzko informazioa nahi dugulako, praktika klinikoan sortutako zalantza bati erantzuna eman behar diogulako, ikertzen ari garen gai baten inguruan azterketarik dagoen jakin nahi dugulako, eta abar.
|
|
|
Horretaz gain, sarritan bilaketa bibliografiko bat egin behar da. Bilaketa bibliografiko bat egiteko arrazoiak era askotakoak izan daitezke: ia ezagutzen ez dugun gai
|
bati buruzko
informazioa nahi dugulako, praktika klinikoan sortutako zalantza bati erantzuna eman behar diogulako, ikertzen ari garen gai baten inguruan azterketarik dagoen jakin nahi dugulako, eta abar. Informazio behar hau (edo beste era batean esanda, ezagutza hutsunea) 2 galdera motatan sailka dezakegu:
|
|
|
Horretaz gain, sarritan bilaketa bibliografiko bat egin behar da. Bilaketa bibliografiko bat egiteko arrazoiak era askotakoak izan daitezke: ia ezagutzen ez dugun gai bati buruzko informazioa nahi dugulako, praktika klinikoan sortutako zalantza
|
bati
erantzuna eman behar diogulako, ikertzen ari garen gai baten inguruan azterketarik dagoen jakin nahi dugulako, eta abar. Informazio behar hau (edo beste era batean esanda, ezagutza hutsunea) 2 galdera motatan sailka dezakegu:
|
|
|
Horretaz gain, sarritan bilaketa bibliografiko bat egin behar da. Bilaketa bibliografiko bat egiteko arrazoiak era askotakoak izan daitezke: ia ezagutzen ez dugun gai bati buruzko informazioa nahi dugulako, praktika klinikoan sortutako zalantza bati erantzuna eman behar diogulako, ikertzen ari garen gai
|
baten inguruan
azterketarik dagoen jakin nahi dugulako, eta abar. Informazio behar hau (edo beste era batean esanda, ezagutza hutsunea) 2 galdera motatan sailka dezakegu:
|
|
|
Bilaketa bibliografiko bat egiteko arrazoiak era askotakoak izan daitezke: ia ezagutzen ez dugun gai bati buruzko informazioa nahi dugulako, praktika klinikoan sortutako zalantza bati erantzuna eman behar diogulako, ikertzen ari garen gai baten inguruan azterketarik dagoen jakin nahi dugulako, eta abar. Informazio behar hau (edo beste era
|
batean
esanda, ezagutza hutsunea) 2 galdera motatan sailka dezakegu: «Orokorrak» (ingelesez «Background» bezala izendatuak), arazo kliniko bati buruzko (gaixotasuna, tratamendua?) ezagutza orokorra behar dugunean sortutako galderak, edo «Espezifikoak» (ingelesez «Foreground»), paziente baten egoerari buruzko ezagutza zehatza behar dugunean sortutakoak.Galdera orokorrek bi atal dituzte: galdetzaileari dagokiona (nor, zer, nola, noiz, non, zergatik) eta arazo klinikoari dagokiona (gaixotasuna, tratamendua, etab.), galdera hauei testuliburu bat kontsultatuz erantzun dakieke (adibidez, espezialitateko eskuliburu bat).
|
|
|
Informazio behar hau (edo beste era batean esanda, ezagutza hutsunea) 2 galdera motatan sailka dezakegu: «Orokorrak» (ingelesez «Background» bezala izendatuak), arazo kliniko
|
bati buruzko
(gaixotasuna, tratamendua?) ezagutza orokorra behar dugunean sortutako galderak, edo «Espezifikoak» (ingelesez «Foreground»), paziente baten egoerari buruzko ezagutza zehatza behar dugunean sortutakoak.Galdera orokorrek bi atal dituzte: galdetzaileari dagokiona (nor, zer, nola, noiz, non, zergatik) eta arazo klinikoari dagokiona (gaixotasuna, tratamendua, etab.), galdera hauei testuliburu bat... Galdera espezifikoak, berriz, praktika klinikoan sortzen dira, eta hauentzako erantzunek paziente jakin bati buruzko erabakiak hartzen laguntzen dute (2).
|
|
|
Informazio behar hau (edo beste era batean esanda, ezagutza hutsunea) 2 galdera motatan sailka dezakegu: «Orokorrak» (ingelesez «Background» bezala izendatuak), arazo kliniko bati buruzko (gaixotasuna, tratamendua?) ezagutza orokorra behar dugunean sortutako galderak, edo «Espezifikoak» (ingelesez «Foreground»), paziente
|
baten
egoerari buruzko ezagutza zehatza behar dugunean sortutakoak.Galdera orokorrek bi atal dituzte: galdetzaileari dagokiona (nor, zer, nola, noiz, non, zergatik) eta arazo klinikoari dagokiona (gaixotasuna, tratamendua, etab.), galdera hauei testuliburu bat kontsultatuz erantzun dakieke (adibidez, espezialitateko eskuliburu bat). Galdera espezifikoak, berriz, praktika klinikoan sortzen dira, eta hauentzako erantzunek paziente jakin bati buruzko erabakiak hartzen laguntzen dute (2).
|
|
|
Informazio behar hau (edo beste era batean esanda, ezagutza hutsunea) 2 galdera motatan sailka dezakegu: ...uzko (gaixotasuna, tratamendua?) ezagutza orokorra behar dugunean sortutako galderak, edo «Espezifikoak» (ingelesez «Foreground»), paziente baten egoerari buruzko ezagutza zehatza behar dugunean sortutakoak.Galdera orokorrek bi atal dituzte: galdetzaileari dagokiona (nor, zer, nola, noiz, non, zergatik) eta arazo klinikoari dagokiona (gaixotasuna, tratamendua, etab.), galdera hauei testuliburu
|
bat
kontsultatuz erantzun dakieke (adibidez, espezialitateko eskuliburu bat). Galdera espezifikoak, berriz, praktika klinikoan sortzen dira, eta hauentzako erantzunek paziente jakin bati buruzko erabakiak hartzen laguntzen dute (2).
|
|
|
Informazio behar hau (edo beste era batean esanda, ezagutza hutsunea) 2 galdera motatan sailka dezakegu: ...ako galderak, edo «Espezifikoak» (ingelesez «Foreground»), paziente baten egoerari buruzko ezagutza zehatza behar dugunean sortutakoak.Galdera orokorrek bi atal dituzte: galdetzaileari dagokiona (nor, zer, nola, noiz, non, zergatik) eta arazo klinikoari dagokiona (gaixotasuna, tratamendua, etab.), galdera hauei testuliburu bat kontsultatuz erantzun dakieke (adibidez, espezialitateko eskuliburu
|
bat
). Galdera espezifikoak, berriz, praktika klinikoan sortzen dira, eta hauentzako erantzunek paziente jakin bati buruzko erabakiak hartzen laguntzen dute (2).
|
|
|
«Orokorrak» (ingelesez «Background» bezala izendatuak), arazo kliniko bati buruzko (gaixotasuna, tratamendua?) ezagutza orokorra behar dugunean sortutako galderak, edo «Espezifikoak» (ingelesez «Foreground»), paziente baten egoerari buruzko ezagutza zehatza behar dugunean sortutakoak.Galdera orokorrek bi atal dituzte: galdetzaileari dagokiona (nor, zer, nola, noiz, non, zergatik) eta arazo klinikoari dagokiona (gaixotasuna, tratamendua, etab.), galdera hauei testuliburu bat kontsultatuz erantzun dakieke (adibidez, espezialitateko eskuliburu bat). Galdera espezifikoak, berriz, praktika klinikoan sortzen dira, eta hauentzako erantzunek paziente jakin
|
bati buruzko
erabakiak hartzen laguntzen dute (2).
|
|
|
Galdera espezifikoei dagokienez, 90eko hamarkadan, galdera klinikoa ongi egitearen garrantziaz hitz egiten hasi zen (2) eta gaur egun PICO txantiloi deritzona definitu zen, zeinak honako esanahi hau duen: «P» («Patient» edo «Population») paziente
|
baten
ezaugarriak (gaixotasuna, adina?); «I» («Intervention») begiratu nahi dugun tratamendua, diagnostikoa eta abar; «C» («Comparison») beste tratamendu, diagnostiko eta abarrekin konparatu nahi badugu, eta, azkenik, «O» («Outcomes») aztertu behar diren emaitzak (morbimortalitatea, heriotza tasa, bizi kalitatea?). Webgune honetan zehaztasunez ikus liteke PICO txantiloia nola erabili: &...
|
|
|
Aldez aurretik ebaluatutako informazio baliabideek izen hori hartzen dute, aurretik iragazketa prozesu
|
bat
egin delako. Baliabide horien helburua kalitate handieneko ikerketak bakarrik sartzea da.
|
|
|
Azken urte hauetan, baliabideak ugaritu dira eta orain Point of care (POC) deritze. Baldintza kliniko
|
bati buruz
eskuragarri dauden ebidentzia guztiak laburbiltzen dituzten sintesiak dira, klinikoak eta pazienteak elkarreraginean aritzeko espresuki diseinatutako guneak dira, era sistematiko batean aukeratu eta eguneratutako ebidentziak eskaintzen dituzte, eta errazak dira kontsultatzeko (4). Web honetan tresna horiei buruzko informazio zehatza eskaintzen da:
|
|
|
Azken urte hauetan, baliabideak ugaritu dira eta orain Point of care (POC) deritze. Baldintza kliniko bati buruz eskuragarri dauden ebidentzia guztiak laburbiltzen dituzten sintesiak dira, klinikoak eta pazienteak elkarreraginean aritzeko espresuki diseinatutako guneak dira, era sistematiko
|
batean
aukeratu eta eguneratutako ebidentziak eskaintzen dituzte, eta errazak dira kontsultatzeko (4). Web honetan tresna horiei buruzko informazio zehatza eskaintzen da:
|
|
|
Point of care (POC) tresnak ebidentzia bilatzerakoan lehenengo baliabideak dira, gai edo baldintza kliniko
|
bati buruz
erabilgarri dagoen ebidentzia era azkar batean eskura izatea eskaintzen du eta.
|
|
|
Point of care (POC) tresnak ebidentzia bilatzerakoan lehenengo baliabideak dira, gai edo baldintza kliniko bati buruz erabilgarri dagoen ebidentzia era azkar
|
batean
eskura izatea eskaintzen du eta.
|
|
|
Iragazte prozesu
|
bati
jarraitu dioten beste tresna batzuk CATak dira («CriticallyAppraisedTopic»). CATa galdera kliniko baten inguruan antolatutako ebidentzia ikerketen laburpen estandarizatua da, eta bi helburu ditu:
|
|
|
Iragazte prozesu bati jarraitu dioten beste tresna batzuk CATak dira («CriticallyAppraisedTopic»). CATa galdera kliniko
|
baten inguruan
antolatutako ebidentzia ikerketen laburpen estandarizatua da, eta bi helburu ditu: ikerketaren kritika eta emaitzen garrantzi klinikoaren adierazpena (5).?
|
|
|
<https://10.ikere.net/ HDO/ MBE/ >. Beste ekimen
|
bat
, Taupadakizeneko bloga da, bertan larrialdietako profesionalak CATak argitaratzen hasi dira (http://scemergentziak.blogspot.com.es/search/ label/ CAT).
|
|
|
PICO txantiloia erabiltzen dugunean galdera zehatz bat egiteko, galdera sailkatu egin behar dugu: tratamendu
|
bati buruzkoa
da, diagnostiko bati buruzkoa?
|
|
|
tratamendu bati buruzkoa da? diagnostiko
|
bati buruzkoa
–gaixotasun baten jatorriari buruzkoa (etiologia) edo gaixotasun baten garapenari buruzkoa?
|
|
|
diagnostiko bati buruzkoa? gaixotasun
|
baten
jatorriari buruzkoa (etiologia) edo gaixotasun baten garapenari buruzkoa. Nagusiki 4 mota bereizten ditugu:
|
|
|
diagnostiko bati buruzkoa? gaixotasun baten jatorriari buruzkoa (etiologia) edo gaixotasun
|
baten
garapenari buruzkoa. Nagusiki 4 mota bereizten ditugu:
|
|
|
dagokion estudio mota bilatu behar dugu (adibidez, tratamendu
|
bati buruzko
galdera bada, bilatu behar dugun ikerketa saiakuntza kliniko kontrolatuen errebisio sistematikoa izango da). Pubmed datu baseak metodologiaren araberako iragazketak eskaintzen ditu («ClinicalQueries» deitutakoak) eta horiek bilaketaren emaitzak ikerketa mota batera murrizten dituzte:
|
|
|
dagokion estudio mota bilatu behar dugu (adibidez, tratamendu bati buruzko galdera bada, bilatu behar dugun ikerketa saiakuntza kliniko kontrolatuen errebisio sistematikoa izango da). Pubmed datu baseak metodologiaren araberako iragazketak eskaintzen ditu («ClinicalQueries» deitutakoak) eta horiek bilaketaren emaitzak ikerketa mota
|
batera
murrizten dituzte: <https://www.ncbi.nlm.nih.gov/ pubmed/ clinical>.
|
|
|
Kannabinoide sintetiko hauek Interneten bidez saltzen dira, legalak diren eta eragin psikoaktiboa izan dezaketen beste landare exotiko edo aromatiko batzuekin (Pidecularis densiflora, Leonitis leonurus?)
|
batera
nahastuta. Baina kasu gehienetan, eskainitako landarea ez da izaten benetan droga osatzen duena.
|
|
|
Pilula hauen osagai nagusia 1 benzilpiperazina (BZP) da, nahiz eta trifluorometilfenilpiperazina (TFMPP) edo 1 klorofenilpiperazina ere (mCPP) topa daitezkeen. Horietariko asko sendagai berrien ikerkuntzan albo
|
batera
utzitako farmakoak dira, espero zen eraginik ez zutelako edo profil toxikologiko onartezina zutelako.
|
|
|
Antzinatik Amazonas ibaiaren inguruko tribuek erlijio erritoetarako erabili izan duten landare nahastez osaturiko edabea da. Kontsumitzaileak zenbait landareren nahasketa
|
bat
egosi ondoren, bertatik ateratako erauzkina hartzen du. Nahasketa horretan Banisteriopsis caapiliana eta Psychotria viridislandarearen hostoak aurkitzen dira gehienbat.
|
|
|
Bigarren landarearen osagaien artean dimetiltriptamina (DMT) haluzinatzailea aurkitzen da. Dimetiltriptamina heste hodian degradatua izango litzateke, IMAOekin
|
batera
hartuko ez balitz. Hori dela-eta, ezinbestekoa da bi landareak batera hartzea DMTak bere eragin haluzinatzailea mantendu ahal izateko.
|
|
|
Dimetiltriptamina heste hodian degradatua izango litzateke, IMAOekin batera hartuko ez balitz. Hori dela-eta, ezinbestekoa da bi landareak
|
batera
hartzea DMTak bere eragin haluzinatzailea mantendu ahal izateko. Ayahuascak, eragin lasaigarriak izateaz gain, entzumen eta ikusmen haluzinazioak sor ditzake.
|
|
|
Ibogaina da Tabernanthe ibogalandarearen sustraietan dagoen osagai psikoaktiboa. Landare hau zuhaitz forman hasten da Hego Afrikan,
|
batez
ere Congo herrialdean. Bertan, altxor nazionala da eta tribu askok erabiltzen dute bai ehizan ateratzeko bai eta erlijio erritoetan ere.
|
|
|
Burundanga Afrikako yoruba hizkuntzan Hyoscyamus albuslandarearen izena da. Landare hau Europan aski ezaguna da eta eragin antikolinergikoa duen alkaloide
|
bat
dauka, eskopolamina. Hori antzinatik sorginkerian erabili diren Mandragora autumnale edo Atropa belladonalandareetan ere agertzen den osagai aktiboa da.
|
|
|
Cristobal Colonen garaiaren aurreko hitz honek landare igokari
|
baten
lorea izendatzen du: Ipomea violacealandarearen lorea eta LSDaren aitzindari den azido lisergikoaren amida (ergina) ekoizten du.
|
|
|
Eraginak hartu eta 5 minutura agertzen dira eta 1 ordu iraungo dute. Eragin horiek oso aldakorrak dira kontsumitzaile
|
batetik
bestera eta, gainera, ezinezkoa da aldez aurretik jakitea zer eragin agertuko diren. Gaindosiaren ondorioz, logura, hipotonia, buruko mina eta nahasmena agertuko dira.
|
|
|
Azken urteotan, konposatu honen erabilera Europan zehar zabaldu da, garestia eta topatzeko zaila den heroinaren ordezko gisa. Izena kontsumitzaileengan sortzen dituen azaleko ultzera berdeengatik datorkio, krokodilo
|
baten
itxura ematen baitute. Horiek sintesi prozesuan sortzen diren hondakin eta ezpurutasunen ondorioz agertuko dira.
|
|
|
Balizko arrisku horren jarraipena egiteko, 2006 urtean substantzia psikoaktibo berriak sarean saltzen zituzten denda birtualei jarraitzeko erakunde
|
bat
sortu zen Europar Batasunean. 2010 urtean 109 denda detektatu ziren 15 lurraldetan banaturik eta 2012 urtean 693 detektatu ziren 20 lurraldetan.
|
|
|
Talde honen barruan eragin pizgarria (anfetamina klasikoak), entaktogenoa (3,4 metilendioximetanfetamina edo MDMA, eta haren eratorriak) edo haluzinatzailea (metoxianfetaminak) izan dezaketen substantziak daude (8). Efektu
|
bat
edo bestea sortzeko ahalmena neurotransmisore ezberdinekiko duten eraginaren, emandako dosiaren eta kontsumitzaile bakoitzaren ezaugarrien araberakoa izango da.
|
|
|
Era berean, talde honen barruan azpitalde batzuk ditugu, egitura kimikoaren arabera sailkatuak. Guztiek dute, hala ere, eragin farmakologikoaren erantzule den antzekotasun amankomun
|
bat
: feniletilamina egitura kimikoa, monoamina neurotransmisoreen antzekoa delako (3 irudia).
|
|
|
Substantzia horien zenbatekoa eta merkaturatzea mugaezina denez, talde horrek gizarteari eragin ahal dizkion balizko kalteak zenbatezinak dira. Izan ere, legez kanpo ez dauden substantziak izanik, kontsumitzaileek droga hauek eskuratzeko duten ahalmena oso handia da,
|
batez
ere Internet sareak eskaintzen dituen erraztasunak kontuan izanda. Horri, substantzia bakoitzaren inguruan dugun ezjakintasuna gehitzen badiogu, balizko arazoaren nondik norakoaz jabetu ahal izango dugu.
|
|
|
Adinaren arabera doitu ondoren, ez zen ezberdintasunik ageri bihotzekoen arrisku faktoreen artean. Emakume gutxiagok jaso zuten tratamenduren
|
bat
(% 91,5 vs% 95,3; p= 0,002), atzerapenak handiagoak izan ziren emakumeetan (LHM LAIK 107 min vs 95 min; LHM fibrinolisia 35 min vs 30 min). Hilgarritasun tasan ez zen ezberdintasunik ikusi.
|
|
|
Bihotzekoak edo miokardioko infartu akutuak (MIA) behar bezala artatzeko oinarrizkoa da sare egoki
|
bat
sortzea (1). Ikusi da erlazio zuzena dagoela sareen heldutasunaren, artatzen diren MIA kopuruaren eta horiek sortutako heriotza tasaren artean (2).
|
|
|
Lehen unean egoera zein zen aztertu zen, horretarako 2012ko urriaren 1etik 2013ko apirilaren 30era EAEn jazotako STa igoa duen sindrome koronario akutu (STISKA) guztiak aztertu ziren. Hortik ateratako ondorioekin jarduera protokoloak eguneratu ziren hiru probintzietan eta bigarren azterketa
|
bat
egin zen 2014ko urriaren 1etik 2015eko apirilaren 30era jazotako STISKA guztiekin. Horren guztiaren ondorio da egunean dagoen EAE osorako jarduera protokoloa (3).
|
|
|
Bigarren mailako jomuga da sarearen kalitatea aztertzea, horretarako erakunde europarrek ezarritako denbora tarteak hartu dira kontuan, hala nola sintomak hasi eta lehen harreman medikora (LHM) doan tartea, LHM eta fibrinolisia egiten denerako tartea, LHM eta LAIKarako tartea, sintomak hasi eta arteria zabaldu arteko tartea (iskemia denbora). Lehen harreman medikoa da gaitasuna duena STISKA diagnostikatzeko eta pazienteari ezarri beharreko birperfusio tratamenduaz (berehalako fibrinolisia edo azalean zeharreko lehentasunezko interbentzio koronario
|
baterako
ospitaleratzea) erabakiak hartzeko (3).
|
|
|
Guztira bi epeetan 913 gaixo artatu ziren, 234 emakume eta 639 gizon. Emakumeen
|
batez
besteko adina gizonezkoena baino 10 urte zaharragoa izan zen. Laginaren ezaugarri kliniko gordinei dagokienez (ikus 1 taula), erretzaileen portzentajea altuagoa zen gizonezkoen artean(% 25 vs% 39' 6; p= 0,009); ez, ordea, hipertentsioarena(% 64,1 vs% 49,4; p= 0,046).
|
|
|
Artatutako emakume kopurua eta, ondorioz, osatzen duten portzentajea handitu egin da epe
|
batetik
bestera(% 22 vs% 30,4; p= 0,002). Tratamendurik jaso ez duten emakumeen portzentajea aldatu ez den arren(% 8 vs% 9), LAIKa jaso dutenena% 74 izatetik% 78,4 izatera pasa da.
|
|
|
1 Irudia: Kalitate parametruen hobekuntza epe
|
batetik
bestera
|
|
|
Gaur egun, EUSTATek kaleratutako datuen arabera (6), EAEn zirkulazio aparatuko gaitzek heriotza gehiago sortzen dituzte emakumeen artean gizonen artean baino (3080 vs 2708 pertsona). Igoera mundu zabalean ageri da (7), esaterako, AEBn urtero 6,6 milioi emakumek jasaten dute bihotz hodietako gaixotasunen
|
bat
, emakumeen artean heriotza eta morbilitate kausa nagusia delarik. Emakumearen adina dena dela ere, AEBn IAren lehenengo urtean emakume gehiago hilko dira gizonezkoak baino(% 26 vs% 19); lehenengo 5 urteetan hil edo bihotz gutxiegitasuna, edo iktusa jasango duten emakumeen kopurua ere handiagoa izango da(% 47 vs% 36).
|
|
|
Bihotzekoa jasaten duten emakumezkoak gizonezkoak baino zazpi
|
bat
urte zaharragoak izaten dira, emakumeen batez besteko adina 67,9 urteen artean egoten da (8, 9); 71,6 urte da emakumeen batez besteko adina gure ikerketan. Adin diferentzia hori estrogenoek endotelioa babesten dutelako dela uste da.
|
|
|
Bihotzekoa jasaten duten emakumezkoak gizonezkoak baino zazpi bat urte zaharragoak izaten dira, emakumeen
|
batez
besteko adina 67,9 urteen artean egoten da (8, 9); 71,6 urte da emakumeen batez besteko adina gure ikerketan. Adin diferentzia hori estrogenoek endotelioa babesten dutelako dela uste da.
|
|
|
Bihotzekoa jasaten duten emakumezkoak gizonezkoak baino zazpi bat urte zaharragoak izaten dira, emakumeen batez besteko adina 67,9 urteen artean egoten da (8, 9); 71,6 urte da emakumeen
|
batez
besteko adina gure ikerketan. Adin diferentzia hori estrogenoek endotelioa babesten dutelako dela uste da.
|
|
|
Iskemia denbora luze hori izan daiteke emakumeek egoera hemodinamiko kaxkarragoarekin aurkeztearen arduraduna; izan ere, emakumezko gutxiago azaldu zen KILLIP 1 egoeran ospitalean(% 89,3 vs% 94,4). Zaila da atzerapen horren arrazoia zein den jakitea, IAk jasandako emakumeen artean egindako ikerketa
|
batek
dioenaren arabera, arrazoi nagusiak hauek dira: sintomak bihotzekoarenak ez zirela pentsatzea eta azkenean IA ez bazen, hipokondriakotzat hartzearen beldurra (15).
|
|
|
Bihotzekoak artatzeko sarea ezartzeak ondorio nagusi
|
bat
du: artatzen den IA kopurua handitzea.
|
|
|
Geroz eta emakume gehiago artatzen dira bai zenbaki absolutuetan baita erlatiboetan ere, gaur egun bihotzekoa jasaten dutenen herena dira emakumeak. Gorakada hori izan daiteke sareak MIAren diagnosiaren inguruko sentsibilitatea hobetu duelako, emakumeen artean
|
batez
ere.
|
|
|
Ikerketa askok erakutsi dute ezen MIA jasaten duten emakumeek aukera gutxiago dutela kardiologiako giden arabera artatuak izateko, kateterismo bat egiteko eta behar den denboran arteria zabaltzeko (8). Emakumezkoek iskemia denbora luzeagoak izaten dituzte (17),
|
batetik
sintomak hasi eta LHMrako tarte luzeagoa izaten dutelako, eta, bestetik, LHMtik tratamendua jaso arteko epea ere luzeagoa delako. Oro har, angiografia koronarioa ez da horren maiz erabiltzen emakumeengan, horien arriskua ez baita behar bezala baloratua izaten, heriotza tasa altuagoak izan arren (18).?
|
|
|
Ikerketa honek EAEko emakumeak salbuespena ez direla erakusten digu; izan ere, gizonekin alderatuta emakume gutxiagok jaso dute arteria zabaltzeko tratamenduren
|
bat
(% 91,5 vs% 95,3); gainera, jasotzen dutenek beranduago jaso dute (iskemia denbora 217 (145) vs 170 (115) min.). Nahiz eta atzerapen horren zatirik handiena MIA jasaten duen emakumeari dagokion (sintomak LHM 108 min (55) emakumeen artean, 77 min (41) gizonezkoen artean), ez da arduradun bakarra. Izan ere, behin osasun sistemarekin kontaktuan jarri ostean, emakumezkoek atzerapen handiagoarekin jasotzen dute itxitako arteria zabaltzeko tratamendua:
|
|
|
Sarea ezartzeak, emakume gehiago artatzeaz gain, beste ondorio on batzuk ere izan ditu, besteak beste, Europako Kardiologia Elkarteak ezartzen dituen kalitate irizpide guztietan hobekuntzak ikusi dira, IA jasaten duten emakume zein gizonen artean. 1 irudian ikus daitekeenez, denbora murrizketa nabarmenagoa izan da emakumeen artean, LAIKari dagokionez
|
batez
ere. LHMtik LAIKarako tartea batez beste 22 minutu murriztu da.?
|
|
|
1 irudian ikus daitekeenez, denbora murrizketa nabarmenagoa izan da emakumeen artean, LAIKari dagokionez batez ere. LHMtik LAIKarako tartea
|
batez
beste 22 minutu murriztu da.? –
|
|
|
Aipatzeko beste puntu
|
bat
da sintomak hasi eta LHMrako denbora tartea, hori izaten baita iskemia denboraren tarterik luzeena. Oro har, emakumezkoek eta 75 urtetik gorakoek izaten dituzte
|
|
|
atzerapen luzeenak (17). Sarea eraginkorra izango bada, bere helburuetako
|
batek
izan behar du tarte hori murriztea (19). EAEko sarean ikusi da ez dela aldaketarik egon aztertutako bi epeen artean.
|
|
|
Emakumezkoen artean, aldiz, 115 (60) eta 108,5 (48,75) minutukoak izan ziren tarte horiek, hurrenez hurren. Denbora hori murrizteko modua kontzientziazio kanpaina
|
bat
kaleratzea da, Mooneyk IAren testuinguruan bideratutako metaanalisi batean dio kanpainak eraginkorrak direla osasun sistema unibertsala duten sistemetan (20). Sintomak hasi eta LHMra doan tartea 170 minutukoa izatetik 80 minutukoa izatea lortu zuen Portugalen Stent For Life ekimen europarrak eta Portugaleko kardiologia interbentzionistaren elkarteak bultzatutako kanpaina batek (22), kanpaina ondo egina bada, eraginkorra dela adierazgarri.
|
|
|
Emakumezkoen artean, aldiz, 115 (60) eta 108,5 (48,75) minutukoak izan ziren tarte horiek, hurrenez hurren. Denbora hori murrizteko modua kontzientziazio kanpaina bat kaleratzea da, Mooneyk IAren testuinguruan bideratutako metaanalisi
|
batean
dio kanpainak eraginkorrak direla osasun sistema unibertsala duten sistemetan (20). Sintomak hasi eta LHMra doan tartea 170 minutukoa izatetik 80 minutukoa izatea lortu zuen Portugalen Stent For Life ekimen europarrak eta Portugaleko kardiologia interbentzionistaren elkarteak bultzatutako kanpaina batek (22), kanpaina ondo egina bada, eraginkorra dela adierazgarri.
|
|
|
Denbora hori murrizteko modua kontzientziazio kanpaina bat kaleratzea da, Mooneyk IAren testuinguruan bideratutako metaanalisi batean dio kanpainak eraginkorrak direla osasun sistema unibertsala duten sistemetan (20). Sintomak hasi eta LHMra doan tartea 170 minutukoa izatetik 80 minutukoa izatea lortu zuen Portugalen Stent For Life ekimen europarrak eta Portugaleko kardiologia interbentzionistaren elkarteak bultzatutako kanpaina
|
batek
(22), kanpaina ondo egina bada, eraginkorra dela adierazgarri.
|
|
|
MIA jasaten duten emakumeen% 7% 32k ez du estutasunik koronarioetan, MIAren arrazoia ateroma plakaren haustura, ultzerazioa, erosioa, espasmoa edo disekzioa izan daiteke (8). Circulationaldizkariak bere azken zenbakian plazaratutako gai horri buruzko azterketak dio ezen, oro har, gaixo horiek bihotz hodietako gertakizun
|
bat
izateko arrisku handiagoa dutela, hala nola SKA, bihotz gutxiegitasuna eta iktusa (22). Ez da aztertu gure ikerketan arteria koronarioen lesioetan sexuen arteko diferentziarik ote zegoen.
|
|
|
Eskerrik asko Eusko Jaurlaritzako Osasun Sailari BIHOTZEZ proiektuari emandako babesagatik. Esker berezi
|
bat
Juanjo Aurrekoetxeari estatistikaren alorra biribiltzen laguntzeagatik.
|
|
|
Bihotzekoak edo miokardioko infartu akutuak (MIA) behar bezala artatzeko oinarrizkoa da sare egoki
|
bat
sortzea. Erlazio zuzena dago sareen eta MIAen hilgarritasun tasaren artean.
|
|
|
913 MIA jaso ziren, 234 emakume eta 639 gizon. Emakumeen
|
batez
besteko adina 10 urte zaharragoa zen. Adinaren arabera doitu ondoren, ez zen ezberdintasunik ageri bihotzekoen arrisku faktoreen artean.
|
|
|
Biztanleria orokorrean Listeria monocytogenesbakterioen gorotz eramaile asintomatikoak% 10 dira.
|
Batez
besteko intzidentzia 0.65 kasu 100.000 biztanle/ urtekoa da, Gipuzkoan 2011 urte arte intzidentzia tasa 9 kasu/ urtekoa izan delarik. Azken urteotan, intzidentziaren igoera esanguratsua atzeman da.
|
|
|
Gipuzkoan haurdunen artean agertutako listeriosi kasuen ezaugarri epidemiologikoak zehaztea eta jarraibide terapeutikoak zeintzuk izan behar diren adieraztea. Aldi berean, gure zerbitzuan arrisku taldeak daudela kontuan izanik, haurdunak eta fetuak zein jaioberriak, diagnostiko goiztiar bat egiteko protokolo
|
bat
eraiki da. Bestetik, gaixotasun infekzioso bat denez, biztanleei zuzendu beharreko gomendio eta prebentzio neurriak zehaztu nahi izan ditugu, horretarako gomendio neurriak modu argi batean adieraziz.
|
|
|
Aldi berean, gure zerbitzuan arrisku taldeak daudela kontuan izanik, haurdunak eta fetuak zein jaioberriak, diagnostiko goiztiar bat egiteko protokolo bat eraiki da. Bestetik, gaixotasun infekzioso
|
bat
denez, biztanleei zuzendu beharreko gomendio eta prebentzio neurriak zehaztu nahi izan ditugu, horretarako gomendio neurriak modu argi batean adieraziz.
|
|
|
Aldi berean, gure zerbitzuan arrisku taldeak daudela kontuan izanik, haurdunak eta fetuak zein jaioberriak, diagnostiko goiztiar bat egiteko protokolo bat eraiki da. Bestetik, gaixotasun infekzioso bat denez, biztanleei zuzendu beharreko gomendio eta prebentzio neurriak zehaztu nahi izan ditugu, horretarako gomendio neurriak modu argi
|
batean
adieraziz.
|
|
|
Donostia Ospitaleko Epidemiologia Zerbitzuak emandako datuei esker, gure autonomia erkidegoan izandako kasuen kontaketa
|
bat
egin da; eta, zehazki, Gipuzkoan izandako azken urteotako listeriosi kasuen bilaketa klinikoa eginez, zehaztu ahal izan da zein izan den haurdun eta jaioberrien kasuen ezaugarri eta bilakaera.
|
|
|
Elektroforesi bidez egindako behaketa molekularrak andui ezberdinen taldekatze konkretuak zeudela adierazi zuen. Taldekatzeetako
|
bati
14 kasu zegozkion eta Ia patroikoa zen. Beste taldekatzeak 21 kasu biltzen zituen, eta I patroikoa zen.
|
|
|
2012ko azaroan eta abenduan, listeriosi taldekatze
|
bat
agertu zen bi haurdun eta haien jaioberrien artean.
|
|
|
Listeria zelula barneko hazkuntza duen bazilo gram positibo
|
bat
da; plazenta eta muga hematoentzefalikoa zeharkatzeko ahalmen handikoa. Immunitate baxuko egoeretan, hala nola haurdunaldian, infekzioa garatzeko arriskua areagotu egiten da (17 aldiz), batez ere hirugarren hiruhilekoan (1, 2).
|
|
|
Listeria zelula barneko hazkuntza duen bazilo gram positibo bat da; plazenta eta muga hematoentzefalikoa zeharkatzeko ahalmen handikoa. Immunitate baxuko egoeretan, hala nola haurdunaldian, infekzioa garatzeko arriskua areagotu egiten da (17 aldiz),
|
batez
ere hirugarren hiruhilekoan (1, 2). Mikroorganismo honek haurdun eta jaioberriengan eragiten dituen ondorio kaltegarrien ondorioz, haren garrantzia areagotu egin da azken agerraldietan.
|
|
|
o Haurdunetatik hiruk sukarragatik kontsultatu zuten, eta
|
batek
fetuaren mugimenduen gutxitzeagatik. o Kasu guztietan erditzea goiztiarra izan zen.
|
|
|
o Kasu guztiak hirugarren hiruhilekoan aurkeztu ziren. Guztiak,
|
bat
izan ezik, jaiotze goiztiarrak izan ziren.
|
|
|
o Haurdunaldiko 3 kasu eta jaioberriaren kasu
|
bat
|
|
|
o Kasuetako
|
bat
13 asteko abortu berantiarra izan zen.
|
|
|
Kasuen banaketa eta ezaugarriak ezberdinak izan dira urte
|
batetik
bestera. 2012ko kasuek banaketa topografiko zehatz bat izan zuten, herri edo inguru konkretu batean.
|
|
|
Kasuen banaketa eta ezaugarriak ezberdinak izan dira urte batetik bestera. 2012ko kasuek banaketa topografiko zehatz
|
bat
izan zuten, herri edo inguru konkretu batean. 2014ko kasuak, ordea, elikagai konkretu bati loturikoak izan dira, Gipuzkoako herri ezberdinetan banatua izan zena.
|
|
|
Kasuen banaketa eta ezaugarriak ezberdinak izan dira urte batetik bestera. 2012ko kasuek banaketa topografiko zehatz bat izan zuten, herri edo inguru konkretu
|
batean
. 2014ko kasuak, ordea, elikagai konkretu bati loturikoak izan dira, Gipuzkoako herri ezberdinetan banatua izan zena.
|
|
|
2012ko kasuek banaketa topografiko zehatz bat izan zuten, herri edo inguru konkretu batean. 2014ko kasuak, ordea, elikagai konkretu
|
bati
loturikoak izan dira, Gipuzkoako herri ezberdinetan banatua izan zena.
|
|
|
Elikagaien inguruko heziketa egokia eta lehen mailako prebentzio neurriak funtsezkoak dira beraz; eta gure kasuan haurdunei zuzenduko gatzaizkie
|
batez
ere.
|
|
|
Gainontzeko korioamnionitis kasuekin alderatuz gero, zeinetan erditzearen indukzioa eta haurdunaldia amaitzea den ohiko ekinbidea, listeriosia, trata daitekeen eta erditzea muga egokian eta arazorik gabe eman litekeen egoera
|
bat
da. Diagnostiko goiztiar eta tratamendu antibiotiko egoki bati esker, listeriosiaren konplikazioak ekidin daitezke (6, 7).
|
|
|
Gainontzeko korioamnionitis kasuekin alderatuz gero, zeinetan erditzearen indukzioa eta haurdunaldia amaitzea den ohiko ekinbidea, listeriosia, trata daitekeen eta erditzea muga egokian eta arazorik gabe eman litekeen egoera bat da. Diagnostiko goiztiar eta tratamendu antibiotiko egoki
|
bati esker
, listeriosiaren konplikazioak ekidin daitezke (6, 7).
|
|
|
Diagnostiko eta tratamendu egokiari esker ama zein jaioberriaren emaitzak behar bezalakoak dira. Arazoa, ordea, diagnostiko berantiar
|
batek
dakar; izan ere, prebenitu ordez konplikazioak tratatzen baitira kasu horietan. Lan honi esker ohartu gara 2012ko kasuen diagnostiko eta tratamendua erditu ondorengoa izan zela, behin plazenta eta mintzak aztertu ostean.
|
|
|
Lortutako datuen azterketa eta behaketa egin ostean, foku ezezaguneko sukarra duen haurdunaren kasuan bahetze prozesuren
|
bat
egin behar ote den otu zaigu. Ondorioa, hau izan da:
|
|
|
Ondorioa, hau izan da: foku ezezaguneko sukarra duen haurdunean hemokultiboak egin behar direla listeriosi kasu posible
|
bat
deskartatzeko eta haien emaitzaren zain antibiotikoa ezarri.
|
|
|
Kasu ezberdinak kontuan izanik, kontsultaren arrazoia heterogeneoa dela ohartu gara, eta hein handi
|
batean
haurdunaldiko asteen araberakoa dela. Diagnostiko goiztiar eta tratamendu egokirako tresna azkarrena anamnesi egokia da.
|
|
|
Bestalde, diagnostiko eta tratamendu goiztiarrak haurdunaldiaren eboluzioan duen garrantzia aipatzekoa da. Izan ere, diagnostiko eta tratamendu egoki
|
batekin
, infekzio horren konplikazioak ekidin daitezke (6, 7, 8).
|
|
|
Lan honetan aztertutako kasu gehienetan haurdunak sukarrarekin agertu ziren eta kasu gehienetan erditze goiztiarra gertatu zen. Kasuen banaketa eta ezaugarriak ezberdinak izan dira urte
|
batetik
bestera. 2012ko kasuek banaketa topografiko zehatz bat izan zuten eta 2014ko kasuak, ordea, elikagai konkretu bati loturikoak izan dira.
|
|
|
Kasuen banaketa eta ezaugarriak ezberdinak izan dira urte batetik bestera. 2012ko kasuek banaketa topografiko zehatz
|
bat
izan zuten eta 2014ko kasuak, ordea, elikagai konkretu bati loturikoak izan dira. Lortutako datuen arabera, eta behaketa horren ostean infekzio bide nagusia elikagai kutsatuen bidezkoa dela ohartuta, prebentzio neurriak areagotu behar direla atzeman dugu, eta, horretarako, elikagaien inguruko heziketa egokia eta lehen mailako prebentzio neurriak azaltzen ditugu.
|
|
|
Kasuen banaketa eta ezaugarriak ezberdinak izan dira urte batetik bestera. 2012ko kasuek banaketa topografiko zehatz bat izan zuten eta 2014ko kasuak, ordea, elikagai konkretu
|
bati
loturikoak izan dira. Lortutako datuen arabera, eta behaketa horren ostean infekzio bide nagusia elikagai kutsatuen bidezkoa dela ohartuta, prebentzio neurriak areagotu behar direla atzeman dugu, eta, horretarako, elikagaien inguruko heziketa egokia eta lehen mailako prebentzio neurriak azaltzen ditugu.
|
|
|
OF1 sagu arren talde bati B16F10 melanoma tumorearen zelulak inokulatu zitzaizkion eta 6 egun geroago, azpitalde bati estres soziala eragin zitzaion kontaktu sentsorialaren ereduaren bidez. Horretarako, saguak agresibitate maila altuko beste sagu
|
baten
kaxan sartu ziren 24 orduz. Denbora horretan, zuzeneko interakzioa jasan zuten 5 minutuko 3 saiotan, eta saio batetik besterako tartean, eraso fisikoetatik babestuta egon ziren zulatutako metakrilatozko bereizle batekin, zeinak kontaktu sentsoriala mantentzea ahalbidetu zuen.
|
|
|
OF1 sagu arren talde bati B16F10 melanoma tumorearen zelulak inokulatu zitzaizkion eta 6 egun geroago, azpitalde bati estres soziala eragin zitzaion kontaktu sentsorialaren ereduaren bidez. Horretarako, saguak agresibitate maila altuko beste sagu baten kaxan sartu ziren 24 orduz. Denbora horretan, zuzeneko interakzioa jasan zuten 5 minutuko 3 saiotan, eta saio
|
batetik
besterako tartean, eraso fisikoetatik babestuta egon ziren zulatutako metakrilatozko bereizle batekin, zeinak kontaktu sentsoriala mantentzea ahalbidetu zuen. Gainera, saguen arteko elkarrekintzak grabatu ziren, haien jokabidea ebaluatu eta saguak talde aktibo edo pasiboetan sailkatzeko.
|
|
|
OF1 sagu arren talde bati B16F10 melanoma tumorearen zelulak inokulatu zitzaizkion eta 6 egun geroago, azpitalde bati estres soziala eragin zitzaion kontaktu sentsorialaren ereduaren bidez. Horretarako, saguak agresibitate maila altuko beste sagu baten kaxan sartu ziren 24 orduz. Denbora horretan, zuzeneko interakzioa jasan zuten 5 minutuko 3 saiotan, eta saio batetik besterako tartean, eraso fisikoetatik babestuta egon ziren zulatutako metakrilatozko bereizle
|
batekin
, zeinak kontaktu sentsoriala mantentzea ahalbidetu zuen. Gainera, saguen arteko elkarrekintzak grabatu ziren, haien jokabidea ebaluatu eta saguak talde aktibo edo pasiboetan sailkatzeko.
|
|
|
Lehenengo SPT proba pasa zitzaien, anhedonia maila neurtzeko. 24 orduz sakarosa eta ur botila
|
batetik
nahi adina edateko aukera izan zuten, eta epe horretan kontsumitutakoa neurtu zen. Hurrengo egunean, OFT testaren bidez, eremu irekian esploratzen (mugimenduan) edo geldirik iragandako denbora neurtu zen, eta 21 egunean uretan igerian edo geldi iragandako denborak eskuratu ziren, FST probaren bidez. Segidan, saguak sakrifikatu ziren, odola eta garuneko hipokanpo eta nukleo estriatua eskuratzeko.
|
|
|
Jokaerari dagokionez, aldaketa biologikoek jokabide depresiboaren ezaugarri diren jokamoldeak bultzatu dituztela esan genezake. Alde
|
batetik
, tumoredun saguek anhedoniaren sintoma litzatekeen sakarosarekiko preferentzia txikiagoa azaldu dute, eta, bestetik, estresaturik ez zeuden subjektuen artean, tumoredunek denbora gehiago igaro dute geldirik. Hortaz, tumoredun saguek depresioaren sintoma diren jokabide gehiago azaldu dituzte.
|
|
|
Hortaz, gaixotasuna izanda ere, subjektuen arteko desberdintasunek depresio jokaerak garatzea edo ez garatzea eragin dezakete. Hori horrela izanik, subjektuen banakotasunak jokaera depresiboen garapenean duen eraginean sakontzea litzateke beste urrats garrantzitsu
|
bat
. Hau da, buru nahasteak garatzeko aukerak areagotzea edo murriztea zein ezaugarrik eragingo luketen aztertzea.
|