|
2000
|
|
|
Erran dizut, jaun André, zer erranahi berezia izan duten enetzat elizetako kanpaiek, eta nola haien soinu arraiek arraitu izan nauten betidanik eta haien errepika tristeek tristetu eta goibeldu. Eta, hala, jauregiko lizarpean bakarrik nengoèn bertze egun hartan Kempis a irakurtzen ari nintzela, Ur biaingo elizatik zetorren hil kanpai urrunaren hotsak aditu nituen, urbiaindar hil berriren
|
baten
heriotzaren aieru eta seinale: dinnn... dannn...
|
|
|
Tximeleta edo gisako bertze zomorro batzuen klasera, albisteen bizitza laburra da. Haien argitalpena hogeita lau orduz geroratuz gero, zaharreriak jotzen ditu, eta zaharreriarekin
|
batean
heriotzak, hots, albiste izaeraren galerak. Bertzeren berri ez dakit nik; ene lanean, egunean egunekoa da nagusi.
|
|
|
zorioneko" edu" hori izana zen, itxura guztien ariora, Ttipiren hilketaren eragilea. Tupustez, ohartu nintzen neuk ere banuela eskuren
|
bat
heriotza horretan.
|
|
|
ez bide zen erraza gezurra aurkitzea, eta porrotak ez bide ziren hain agerikoak, zeren eta kasu askotan, gehienetan agian, desiratzen zen gertaera gertatu egiten baitzen benetan, tarte handiagoz edo txikiagoz, hura ekartzeko erritoa burutu ondoren, eta gogo arrunta baino zorrotzagoa den zerbait zen ezen, halakoetan ere erritoa ez zela hain juxtu gertaeraren kausa atzemateko. Haizeak jo dezan edo euria egin dezan, edo etsai
|
baten
heriotza ekar dezan asmatutako zeremoniaren ondotik, lehentxeago edo geroxeago, beti etorriko da erakarri nahi den gertaera huraxe, eta antzinako gizakumeari barkatu egin behar zaio gertaera zeremoniaren emaitza zuzentzat eta eraginaren froga hoberentzat hartu izana" (Urrezko abarra, I bol., 102 orr.).
|
|
|
1937an hila zen, gogoan zituen Gasteizko hilerriko fusilamenduko xehetasunak. Orain, ezerezetik bat batean jalgia, ezkutuko indar
|
batek
heriotzaren ilunpeetatik biziaren argira itsumustuan erauzia, plaza bateko bankuan eserita berpiztu berria zen, gerra aurreko traje dotorez jantzita, gorbatadun eta betaurrekodun, baina fusilatu zutenean aurpegia estaltzen zion bizarraren aztarrenik gabe; eta ez zekien non eta noiz berpiztua zen, zein herritan eta zein urtetan, ez zekien noiz arte, eta, batez ere, ez zekien zertarako....
|
|
2001
|
|
|
Vasco Navarro trenbidearen historia jaiotza luze eta zailaren eta bat
|
bateko
heriotz saihestezinaren historia da. Duela 120 urte inguru planifikatu eta martxan jarri zenetik ez zen 1948 urtera arte guztiz bukatutzat jo.
|
|
|
Oso gutxira denek ezagutzen zuten Fatimetu. Errefuxiatuen kanpamenduan erizain, behin marokoar armadako militar
|
bat
heriotzetik atera zuen. Gaur militar hura kanpamenduan bizi da, hormarik gabeko basamortu zabalean" preso", baina beretzat desio duen askatasuna ez die sahararrei opa.
|
|
|
SALTZAILE
|
BATEN
HERIOTZA
|
|
|
Bilinguea, noski, Euskal Herriaren errealitatea euskaraz kontatzea faltsua baitzen bere ustez. ihesean egindako azken ehun metroak kontatzea. Bertan" euskal nobela nazionala" (politikoki ulertua, noski) ikusi zuten irakurleek ez zuten egileak objektibotasun osoz transkribatu nahi izan zuen ekintza bortitza, hots, militante
|
baten
heriotza izugarria, hala ulertu. Jon Juaristirekin bat gatoz nobela hau Euskal Literaturaren Historian" gaizkien ulertutako bat" dela baieztatzen duenean.9
|
|
|
Adiskide min
|
baten
heriotza: 45
|
|
|
Baina, gainera, ohikoak dira hipertentsio arteriala eta kardiopatia iskemikoa jasaten dutenen artean eta oso handia da arritmia gaiztoagatiko bat
|
bateko
heriotza arriskua.
|
|
|
SAOSarekin batera beste sintoma eta arrisku batzuk daude: obesitatea, hipertentsio arteriala, arritmiak, trafiko edo laneko istripua izateko arriskua, galera intelektuala, bat
|
bateko
heriotza arriskua eta istripu zerebrobaskularra izatekoa.
|
|
|
“Oraindik ere bileraren datarekin ados jarri behar dugu”, esan zuen bozeramaileak. Orain arte, Zaragozako konpainiaren aurkako salaketa bakarra aurkeztu da, irensten zuen gaixo
|
baten
heriotza dela eta. Hori dela eta, Bayer ek Espainian duen bozeramaileak hau esan zuen:
|
|
|
Gauzak oso desberdin ikusten dira in puris naturalibus. Sauna
|
bat
heriotza bezalakoa da: denak berdintzen gaitu.
|
|
2002
|
|
|
Behin batean, balea bat agertzen da Mundakako itsasertz aurrean, eta bertako bizitza baketsua aztoratzen du. Marinel
|
baten
heriotza misteriotsua dela eta, Sebastian gazteak ikerketa hasten du arrantzale kofradiako kideen artean. Seguru asko, aurretik bilduta zegoen dokumentazio bikainari esker lortuko zuen idazleak eleberria hain ongi girotzea.
|
|
|
Oso maite dugun pertsona
|
baten
heriotzari nola aurre egin
|
|
|
«Luzio Emilio, jainkoek gaurko sarraskian errugabe bakar bezala ikusi behar duten hori, indar apurren bat geratzen zaizun bitartean eta neuk ere lagun bezala hartu eta babes zaitzakedan bitartean tori nire zaldi hau. Ez ezazu honako hau ondikozko borrokaldi bihur kontsul
|
baten
heriotzearekin; hori gabe ere bada aski negar eta dolumen».
|
|
|
Madrilen gaixo gazte
|
baten
heriotzak legez kontrako alderdiak eta irregulartasunak agerian utzi ditu kirurgia plastikoko kliniketan
|
|
|
Hori dela eta, jakin behar da ea familia bakarreko familien eta guraso bakarreko familien tasa, ohiko kanonak jarraitzen zituzten familia klanei aurre egiteko prest dauden. Bakardadea eta tristura Argi dago maite duen pertsona
|
baten
heriotzak edo urruntzeak bakardade eta tristura sentsazioa sor dezakeela haurrengan, eta hori ezkontideen banantzearen edo zaintzeaz arduratzen den pertsonaren galeraren ondorio dela. «Behin, bost urteko neskatila bat kontsultara joan zen – Del Barrio doktoreak kontatzen du.
|
|
|
Blanca Miranda doktoreak, Transplanteen Erakunde Nazionalaren (ONT) koordinatzaileak, atzo ziurtatu zuen ez dagoela inolako kezkarik Cry Oliferen etenaldi mugagabeagatik, Estatu Batuetako inplanteetarako hilotz ehunen hornitzaile handiena baita. Enpresa horrek ehunak esportatzen zituen Espainiara, eta bakterioek eta onddoek eragindako lagin kutsatuak saldu ditu, orain arte pertsona
|
baten
heriotza eragin dutenak. Cry Olefek dagoeneko kendu ditu Aebetako produktu guztiak.
|
|
|
Duela aste gutxi, albistea komunikabideetara zabaldu zen, Auzitegi Gorenaren epai bat argitaratzeagatik. Epai horren bidez argitu zen “lizarra” izeneko gozoki produktu bat hartu zuen adingabe
|
baten
heriotzaren erantzukizun zibila. Litxarreriak, txikienentzako produktu tipikoa den aldetik, bere segurtasuna kontrolatzeko jarraibide jakin batzuk behar ditu, eta ez bakarrik haiek egiten, hornitzen edo merkaturatzen dituztenak, baita beren seme alaben eskura jartzen dituzten gurasoak ere.
|
|
|
Eskuliburu honetan, halaber, zenbait gomendio ematen dira zabarkeria kasu gehiago gertatzen diren espezialitate eta tratamenduei buruz, hala nola, psikiatria, kirurgia estetikoa, odontologia eta laser kirurgia. ...behin eta berriz esan zuen gidaren aurkezpenean desinformazioaren aurka borrokatzea dela helburua; izan ere, haren iritziz, Espainia da Europar Batasuneko herrialde bat, zabarkeria medikoengatik salaketa gutxien jasotzen dituena, medikuak ukiezinak direlako usteagatik, baita zenbait faktorerengatik ere, hala nola, prozeduren garestiagatik, ofizioko abokatuen espezializaziorik ezagatik edo pertsona
|
baten
heriotzak eragiten duen adorerik ezagatik. Egoera horren aurrean, Adepak dei egiten die Administrazioari eta Legebiltzarrari zabarkeria medikoei terrorismoari edo etxeko indarkeriari ematen zaien antzeko tratamendua eman diezaieten.
|
|
|
Ipar Amerikako ikertzaileen arabera, ahoz behera lo egiteak areagotu egiten du haurren bat
|
bateko
heriotzaren arriskua
|
|
|
Orain arte, Estatu Batuetako ikertzaileek egindako ikerketarik zabalena da, haurren bat
|
bateko
heriotzaren sindromearen arriskuari buruzkoa. Lan honen ondorioek, Osasunaren Institutu Nazionalek finantzatuta eta Pediatrics aldizkariaren azken alean argitaratuta, ez dute zalantzarik:
|
|
|
Antzeko programak egin ziren Australian eta Zeelanda Berrian, antzeko emaitzekin. Laurogeita hamarreko hamarkadaren amaieran, beste ikerketa zientifiko batzuk argitaratu ziren, bat
|
bateko
heriotza kasuekin lotutako arrisku faktoreak detektatzeko. Horietako bat Bristoleko Haurren Osasun Institutuko Peter Flemingek koordinatu zuen.
|
|
|
Horietako bat Bristoleko Haurren Osasun Institutuko Peter Flemingek koordinatu zuen. Ikertzaileek bat
|
bateko
heriotzaren diagnostikoa zuten haurren (gehienetan gurasoen) ardurapean zegoen pertsonari inkestak egin zizkioten, eta erregistratutako kasu bakoitzeko lau kontrol aukeratzen ziren. Azkenik, 195 kasuren eta 780 kontrol parekaturen lagin baten gainean egin ziren analisiak.
|
|
|
Bestelako arrisku faktoreak Kontrako eragina izan zuen beste jokabide bat ohea gurasoekin partekatzeko ohitura izan zen, batez ere amak erretzen zuenean; hala, heriotza arriskua 9,25 aldiz handiagoa zen bi faktoreak konbinatzen zirenean. Espainian ere hainbat ikerketa egin dira haurren bat
|
bateko
heriotzaren eta ahoz behera lo egitearen arteko erlazioa aztertzeko. Garrantzitsuenetariko bat Iruñeko Bideko Ama Birjina Ospitaleko Pediatria Zerbitzuko espezialistek egindakoa izan zen, Olivera Olmedo doktoreak zuzenduta, eta «Anales españoles de pediatría»n argitaratua.
|
|
|
Federazioak ziurtatu duenez, laser bidezko kirurgiari esker, diabetesak eragindako begietako gaixotasun gehienak trata daitezke. Azukre gehiegi Diabeteak odolean azukre gehiegi izatea du ezaugarri, eta horrek ere handitu egiten du infartua izateko arriskua, apoplexia krisia, garuneko hodietako istripua, bat
|
bateko
heriotza, anputazioak eta giltzurrun arazoak. Glizemia mantentzeak, odoleko azukreak, normaletik ahalik eta hurbileneko tasan egoteak eta arteria tentsioa kontrolatzeak, bizimodu osasuntsu batekin batera, gaixotasunaren arriskuak %76 arte murriztea eragin dezakete, FIDaren arabera.
|
|
|
Baina Emmanuel ezagutu baino bizpahiru aste lehenago, aitaren bat
|
bateko
heriotzaren berria jaso zuen Sarak, eta haraino egin zion jauzi gogoak beroni. Eta handik ekin zion elkarrizketari, Karmeleri esaten ziola:
|
|
|
Lankide
|
baten
heriotzan
|
|
|
– Ez al dakizue badagoela dekretu
|
bat
heriotzara zigortzen dituena eremu nazionaletik gorrira joandako kazetariak?
|
|
2003
|
|
|
Nolanahi ere, oporraldiak bestelako ustekabekoek ere galaraz diezazkigukete (ekipajea lapurtzea, istripua izatea, gaixotasuna, senidekoren
|
baten
heriotza...), presaka eta korrika etxera etortzera edo, harik eta okerrago, ordainduta genituen oporraldiak bertan behera uztera behar gaitzakete.
|
|
|
Bikotearen haustura edo, adiskide edo ahaide
|
baten
heriotzagatik, umezurtz geratzearen tristezia bizi izan ez duenak nekez bereganatuko du egoera hori bizi behar duena sufritzen ari dena.
|
|
|
Datu horiek guztiek, gaiari buruz dagoen legediarekin batera, espainiar hiritarrek gertuko pertsona maite
|
baten
heriotzaren aurrean duten izaera solidarioa eta eskuzabala erakusten dute, baina hala eta guztiz ere, hori guztia kontuan izanik ere, egoera hobe daiteke, are gehiago, hobetu beharrean da.
|
|
|
“Lasaitzeko laguntza behar dugu —azaltzen du Iruinek—, lasai egotea zer den oso argi izan gabe; izan ere, ez da ahaztu behar estres maila bat gomendagarria izateaz gain ona ere badela, jarduera bati aurre egiteko, arrisku bati aurre egiteko edo egoera zail bati aurre egiteko joera baitu; baina badirudi estres maila apalak ere ez direla hain jasangarriak orain”. Senide
|
baten
heriotzak eragindako egoera Iruinen gogoetaren adibide bat da: “Logikoena tristura pixka bat izatea da, egokitzeko beharra dakarrena; baina, orain, badirudi trantze hori jasateko gaitasuna gutxitu egin dela, eta hori jasateko kanpoko laguntza behar dela”.
|
|
|
Pertsona
|
baten
heriotzak berekin dakar maite dituenen sufrimendua. Hala ere, norbait hiltzen denean, haren ondasunak (asko edo gutxi) bizirik daudenek erabili eta gozatzeko geratzen dira.
|
|
|
Maite dugun pertsona
|
baten
heriotzak, lehenik eta behin, kalte afektibo handia eragiten die bere hurbilekoei. Geroago, galera moralari beste ondare bat gehitzen zaio, jatorrizko titularra hil ondoren baloreen titulartasuna aldatzeagatik banku komisioak kobratzearen ondorioz.
|
|
|
Tabakismo pasiboaren ondorioak are kaltegarriagoak dira bizitzako lehen urteetan, adin txikiko haurrak kearen eraginpean baitaude, eta, beraz, “eragina askoz handiagoa da zero eta bi urte bitartean bi eta bost urte bitartean baino”, ohartarazi du Ayestak. Alde horretatik, uste da hori dela bularreko haurraren bat
|
bateko
heriotzaren sindromearen arrazoi nagusietako bat, eta ehuneko 50 handitzen du haurtxoen arriskua. Gainera, haurrengan otitis ertainak eta kronikoak, arnasketa prozesuak eta asma krisiak eragin ditzake, eta horrek, aldi berean, eskola absentismoa gehitzea bezalako arazoak sortzen ditu.
|
|
|
Ohartu zirenak, pasadizoan aplikatu ziren lekukoak, korroa osatuz joan omen ziren banaka banaka hilaren eta hiltzailearen bueltan, bietako inork ihes egin ez zezan edo, inolako zalapartarik gabe hala ere, bat
|
bateko
heriotzak hirietan izan ohi duen erantzun geldoarekin eta, norbaitek abisu emanik, ertzainak iritsi zirenean ere begira geratu omen ziren, hilzorian zegoenak ala hiltzaileak, premia larriena zeinek ote zuen pentsatuz.
|
|
|
Zure jarrera duina eta kristaua da, baina ez arrazoizkoa. Pertsona
|
baten
heriotza ezbehar bat da; biena, tragedia bat.
|
|
|
Eta pentsatzen dut aita Betancurrek jakinaren gainean jarriko zintuztela: pertsona
|
baten
heriotza ezbehar bat da; biena, tragedia bat.
|
|
|
Gizarte tradizionalak deitzen ditugun horietan kasualitateak edo zoriak ez du lekurik. Zerbait ezohikoa edo arraroa gertatzen bada, aurreikus ezin zitekeen zer edo zer, bat
|
bateko
heriotzen bat, osasuntsu zetorren umearen ezusteko gaixotasuna, abereen galtzea, edo halakoren bat?, ezin azal daiteke hori zori kontua dela esanez. Gauzen bilakaera normaletik at geratzen den gertakari orok bere azalpena behar du, esanahi sare trinkoan kokatu behar da nola edo hala, zentzugabeko zulorik utzi gabe.
|
|
|
–uholde, bat
|
bateko
heriotza edo gerra batek?, gertakarien segida arrunta hausten duen ezustekoak, badu horrela bere logika, Elizako buruak baino ez badira izango ere garbi ulertzeko gai. Guri dagokigu, beraz, Jainkoa horrela haserretu duen gaizkiaren hazia gure baitan bilatzea, damutzea, aitortzea eta gure ohitura gaiztoa aldatzea.
|
|
|
Casus pro sermone: bat
|
bateko
heriotzak eta abar
|
|
|
Helburu horretarako aproposak diren gertakariak sarriago izaten dira zoritxarrekoak, zorionekoak baino. Usuena, zalantzarik gabe, eta mendeetan zehar berak bakarrik kategoria bat osatu duena, bat
|
bateko
heriotzarena da. Garai hartako misiolari handien biografoek kontatzen dutenez, nahiko sarritan gertatzen zen misio garaian norbait bat batean edo ezustean hiltzea; hau da, garrantzitsuena:
|
|
|
Aitortza osoa egun bakar bat gehiago ere ez atzeratzearen argudioa indartzeko, bat
|
bateko
heriotzaren arriskua aipatu ohi da. Sermoitegiak gisa horretako exemplaz josiak daude, gehienak Señeri, Dutari, Calatayud edo beste batzuen katixima bilduma handietatik atera eta egokituak.
|
|
|
XV. mendetik aurrera Ars moriendi edo Heriotzarako Prestaerak ugalduz joan ziren, XVII. mendean gailurra jo zuten arte; era berean zabaldu ziren hilzorian, oinazean, edota heriotzara zigortuak zeudenen kofradiak. Pastoral katoliko guztian agoniaren garrantzia azpimarratzen da, eta ondo ezberdintzen dira bekatariaren heriotza gogorra eta kristau onaren herio bare eta eredugarria; eta baita gaztigatu ere, nola ez, bat
|
bateko
heriotzaren arriskua. San Inazioren Gogo jardunak ere berebiziko pisua izan zuten Erreforma katolikoarekin batera nagusitu zen makabroaren berrindartzean.
|
|
|
Azken hamarkadetako diglosia mediatikoaren aurkako konpromisoaren historia oso lerro gutxitan idatz daiteke. Euskal Herriko mundu informatiboan enpresa demokratikoak, aurrerakoiak eta garaikideak diglosiko jaio eta diglosiko bizi izan dira; ale batzuk diglosiko lurperatu dira, jada (euskal elebakar
|
bati
heriotza zigorra ezarri zioten gainera, baina errautsetatik gora dator kimu berria). Izugarria da, baina Euskal Herri berria eraikitzeko, diglosia behar omen du abertzaletasun ofizialak hedabideetan.
|
|
|
Saltzaile
|
baten
heriotza. (i).
|
|
2004
|
|
|
Garai hartan boterean zegoen PSOEren jarrera kontrajarri nuen iruzkinean. Izan ere, Ertzaintzak Zornotzako zenbait langileren aurka izandako jarrera basatia salatu baitzuen PSOEk baina isildu egin baitzen Euskaldunako langile
|
baten
heriotza eragin zuen polizia nazional espainiarraren esku hartze basatiaren aurrean. Iruzkin horretan gogorarazi nuen hain juxtu ere" poliziaren jazarpenaren ondorioz" hil zen Pablo Gonzalez Euskalduna euskal ontziolako langilearen heriotzaren bigarren urteurrena bete zela.
|
|
|
Bizirik zegoela hildakoak emateko borondatea agertu bazuen, familiak eskuarki errespetatu egiten du, baina ulertu behar dugu pertsona maite
|
baten
heriotzarekin lotutako erabaki batez ari garela, eta dolua oso gogorra da.
|
|
|
(6) Berariazko baldintzetan aipaturiko beste pertsona
|
baten
heriotza, istripu berean.
|
|
|
Inskripzioak fede ematen du, pertsona
|
baten
heriotzari buruz, zein heriotza horren data, ordu eta lekuari buruz.
|
|
|
1920, Sobietar Batasunak krisi ekonomiko larri bat jasan zuenean, bertan milioika hil ziren). Hala ere, posible da AEBetan goseak kopuru handiago
|
baten
heriotzarekin zerikusia izatea. 1935ean hogei milioi pertsonak ondo elikatzeko beharrezko zena ez zuela kalkulatzen da.
|
|
|
Araba sare garrantzitsuko Bittori Etxeberria, Agustin Ariztia eta Esteban Etxeberria. Hauei hasiera
|
batean
heriotza zigorra ezarri zieten, baina gero, 30 urteko kartzelaldira zigortu zituzten (Chueca, 1990: 112).
|
|
|
Bi erakundeetako bozeramaileen arabera, heriotzen erdiak saihets litezke nazioarteko konpromiso baten bidez, medikamentuen prezioa murrizteko eta pazienteei ematen zaien asistentzian hobekuntzak egiteko. Minbizia duten Haurren Gurasoen Konfederazioak eta Erresuma Batuko Minbiziaren Ikerketa Taldeak adierazi dute Latinoamerika, Afrikako iparraldea eta Indiako zati
|
bat
heriotza gehienak gertatzen diren planetako eremu nagusiak direla, BBC kateak adierazi duenez. Bi GKEek Kofi Annan Nazio Batuetako idazkari nagusiari idatzi diote ekintza eta inbertsioa eskatzeko, egoera hori geldiarazteko.
|
|
|
Pavíako Unibertsitateko taldeak bere lanean azaldu duenez, ebakuntza aurreko bihotz arazoak bortizki erori ziren kirurgia egin eta ia zortzi urtera. Denbora hori gaindituta,% 46 sintomarik gabe zegoen, baina% 31k behin edo gehiagotan galdu zuen konortea, 16k geldialdia izan zuen eta% 7k bat
|
bateko
heriotza. Beste aukera bat Autoreek azpimarratu dute pazienteentzako beste aukera bat dela, baina ez dituela inoiz aurrekoak ordezkatu behar.
|
|
|
NBEren Haurrentzako Fondoak (Unicef), Osasun eta Kontsumo Ministerioak, Espainiako Pediatria Elkarteak (AEP) eta Espainiako Ginekologia eta Obstetrizia Elkarteak (SEGO) babestua, liburuak elikatze metodo hau prekarizatzen du, haurtxoari elikadura alergiak, gaixotasun kardiobaskularrak eta kolerositisaren moduko hantura kronikoa ematen baitizkio. Era berean, bularra emateak erdiko otitisaren, bat
|
bateko
heriotzaren sindromearen eta beherako birikoaren aurka babesten du. Edoskitze naturalak ere onurak ekartzen dizkio amari.
|
|
|
Hipertrofia da Mediterraneoko helduen bat
|
bateko
heriotzaren kausarik ohikoena, Espainiako ikerketa aitzindari baten arabera.
|
|
|
Bihotzaren hipertrofia normalena baino handiagoa izatea eta ez gaixotasun koronarioa, arterien oklusioak eragindakoa, da bihotz jatorriko bat
|
bateko
heriotzaren kausarik ohikoena eremu mediterraneoko helduen artean. Hala erakusten du Espainiako ikerketa aitzindari batek, Kataluniako Auzitegiko Medikuntzaren Institutuko (IMLC) eta Bartzelonako Sant Pau Ospitaleko ikertzaileek egina.
|
|
|
Hala erakusten du Espainiako ikerketa aitzindari batek, Kataluniako Auzitegiko Medikuntzaren Institutuko (IMLC) eta Bartzelonako Sant Pau Ospitaleko ikertzaileek egina. Katalunian, Andaluzian eta Murtzian bat
|
bateko
heriotza kasuak aztertzen dituen lanaren atariko emaitzek erakusten dutenez, “Mediterraneo inguruan gertatzen diren bat bateko heriotza asko ez dira infartuek eragiten, bihotzaren hipertrofiak baizik”, dio Antoni Bayés de Luna kardiologoak. Gaixotasun koronarioak, batzuetan miokardioko infartuak eragiten dituenak, “bihotz jatorria duten helduetan, gehienak, bat bateko heriotza kasuen erdiak baino ez ditu eragiten” gehitu du.
|
|
|
Hala erakusten du Espainiako ikerketa aitzindari batek, Kataluniako Auzitegiko Medikuntzaren Institutuko (IMLC) eta Bartzelonako Sant Pau Ospitaleko ikertzaileek egina. Katalunian, Andaluzian eta Murtzian bat bateko heriotza kasuak aztertzen dituen lanaren atariko emaitzek erakusten dutenez, “Mediterraneo inguruan gertatzen diren bat
|
bateko
heriotza asko ez dira infartuek eragiten, bihotzaren hipertrofiak baizik”, dio Antoni Bayés de Luna kardiologoak. Gaixotasun koronarioak, batzuetan miokardioko infartuak eragiten dituenak, “bihotz jatorria duten helduetan, gehienak, bat bateko heriotza kasuen erdiak baino ez ditu eragiten” gehitu du.
|
|
|
Katalunian, Andaluzian eta Murtzian bat bateko heriotza kasuak aztertzen dituen lanaren atariko emaitzek erakusten dutenez, “Mediterraneo inguruan gertatzen diren bat bateko heriotza asko ez dira infartuek eragiten, bihotzaren hipertrofiak baizik”, dio Antoni Bayés de Luna kardiologoak. Gaixotasun koronarioak, batzuetan miokardioko infartuak eragiten dituenak, “bihotz jatorria duten helduetan, gehienak, bat
|
bateko
heriotza kasuen erdiak baino ez ditu eragiten” gehitu du. Teoria hori ez dator bat AEBetako biztanleekin egindako lanen ondorioekin. eta Europako iparraldetik, bihotz jatorriko bat bateko heriotzaren kausei buruz.
|
|
|
Gaixotasun koronarioak, batzuetan miokardioko infartuak eragiten dituenak, “bihotz jatorria duten helduetan, gehienak, bat bateko heriotza kasuen erdiak baino ez ditu eragiten” gehitu du. Teoria hori ez dator bat AEBetako biztanleekin egindako lanen ondorioekin. eta Europako iparraldetik, bihotz jatorriko bat
|
bateko
heriotzaren kausei buruz. Azterketa horien arabera, heriotza horien %90 gaixotasun koronarioek eragiten zituzten.
|
|
|
Azterketa horien arabera, heriotza horien %90 gaixotasun koronarioek eragiten zituzten. Bayés de Lunak dioenez, bihotzaren hipertrofia kasuak agertzea “neurri batean hipertentsioarekin” lotuta dago, eta, beraz, kasu gehiagorekin azterketa zabaltzeko zain, “uste dugu faktore hori bat
|
bateko
heriotza azaltzeko uste genuena baino garrantzitsuagoa dela”. Egoera horren aurrean, kardiologoak presio arterial altuaren aurka borrokatu nahi du, biztanleen osasun hezkuntza bultzatuz.
|
|
|
Egoera horren aurrean, kardiologoak presio arterial altuaren aurka borrokatu nahi du, biztanleen osasun hezkuntza bultzatuz. Gehienbat gizonak Kataluniako azterketan bat
|
bateko
heriotza izan duten biktimen profila, batez ere, gizonezkoak dira, erretzaileak, aurretik gaixotasun koronariorik izan ez dutenak eta “hipertentsio handia dutenak”, dio Bayések, baina “biktima guztiek ez zekiten aldaketa hori jasaten zutela”. Herrialde baino gaixotasun koronario gutxiago dute Espainian, eta horren arrazoia da “kultura mediterranearra, dieta orekatuan, siestan eta ohitura osasungarrietan oinarritua, hala nola ariketa fisikoan eta tabako ohitura txikiagoan”, azaldu du Bayések.
|
|
|
Herrialde baino gaixotasun koronario gutxiago dute Espainian, eta horren arrazoia da “kultura mediterranearra, dieta orekatuan, siestan eta ohitura osasungarrietan oinarritua, hala nola ariketa fisikoan eta tabako ohitura txikiagoan”, azaldu du Bayések. Azterketan aztertutako bat
|
bateko
heriotza gehienak (400 kasu aztertu ondoren behin betiko emaitzak izatea espero da) 8:00etatik 16:00etara gertatu ziren, eta kasuen %42 biktimaren etxean bertan erregistratu ziren. Arrisku kardiobaskularreko faktore klasikoei dagokienez, biktimen %40 hipertentsiodunak ziren, %16 diabetikoak eta %30 kolesterol altukoak.
|
|
|
Kataluniako Auzitegiko Medikuntzaren Institutuak, Bartzelonako Sant Pau Ospitaleak eta Toxikologiako Institutu Nazionalak, Murtziako, Andaluziako eta Nafarroako auzitegiko medikuntza zentroekin batera, bihotzaren hipertrofiak, hau da, organo hori ohi baino handiagoa izateak, bihotz jatorriko herrialde helduetan bat
|
bateko
heriotza eragiten du. Duela hiru urte hasi zen ikerketa, eta hauxe erakusten du:
|
|
|
Duela hiru urte hasi zen ikerketa, eta hauxe erakusten du: “Estatu Batuetan eta Europako iparraldeko herrialdeetan, bihotz jatorriko bat
|
bateko
heriotzen %80 edo %90 kardiopatia iskemikoekin edo arteria koronarioetako gaixotasunekin lotuta daude, miokardioko infartuak edo bularreko anginak eragiten baitituzte”. Mediterraneoko herrialdeetan, berriz, infartu gutxien izaten dira, eta ezkerreko bentrikuluaren hipertrofia da odola ponpatzen duena, funtsezko faktorea.
|
|
|
Izan ere, ikerkuntzan aztertutako biktimak, gehienak, gizonak, erretzaileak dira, hipertentsio handia dute, aurreko historial klinikorik gabe, eta etxean hil ziren atseden hartzen ari zirela. Horregatik, adituek arteria presioa maiz kontrolatzea proposatzen dute, hipertentsioa bihotzaren hipertrofia eta, beraz, bat
|
bateko
heriotza eragiten dituen faktore bat baita. Azterketa behin behinekoa da 400 kasu aztertu arte, eta agerian utzi du biztanleria arteria presio altua kontrolatzeaz arduratu behar dela.
|
|
|
Bero boladak 23 lagun hil ditu dagoeneko Espainian, eta 90 urteko emakume
|
baten
heriotza gehitu behar zaio Kanaria Handiko Las Palmasen. Kanarietako artxipelagoan bakarrik 13 pertsona hil dira, 60 eta 90 urte bitartekoak.
|
|
|
Han izan zen lehenengo biktima hilgarria, 48 urteko gizon bat hil baitzen ekainaren 29an hipertermia baten ondorioz. Madrilgo probintzian, Doce de Octubre ospitalean 69 urteko gizon
|
baten
heriotza ere izan da, bero kolpeari lotutako disfuntzio multiorganiko baten ondorioz; Puertollanon (Ciudad Real), 86 urteko emakume baten heriotza eta Mahonen (Menorca) eta 80 urteko gizon baten heriotza. Baina tenperatura altuekin lotutako osasun arazoak neurri errazen bidez saihets daitezke, Osasun Ministerioak bere web orrian azaltzen duen bezala (http://www.msc.es/Diseno/ Diseno/ Profesional/ profesional_ olan Calor.htm).
|
|
|
Han izan zen lehenengo biktima hilgarria, 48 urteko gizon bat hil baitzen ekainaren 29an hipertermia baten ondorioz. Madrilgo probintzian, Doce de Octubre ospitalean 69 urteko gizon baten heriotza ere izan da, bero kolpeari lotutako disfuntzio multiorganiko baten ondorioz; Puertollanon (Ciudad Real), 86 urteko emakume
|
baten
heriotza eta Mahonen (Menorca) eta 80 urteko gizon baten heriotza. Baina tenperatura altuekin lotutako osasun arazoak neurri errazen bidez saihets daitezke, Osasun Ministerioak bere web orrian azaltzen duen bezala (http://www.msc.es/Diseno/ Diseno/ Profesional/ profesional_ olan Calor.htm).
|
|
|
Han izan zen lehenengo biktima hilgarria, 48 urteko gizon bat hil baitzen ekainaren 29an hipertermia baten ondorioz. Madrilgo probintzian, Doce de Octubre ospitalean 69 urteko gizon baten heriotza ere izan da, bero kolpeari lotutako disfuntzio multiorganiko baten ondorioz; Puertollanon (Ciudad Real), 86 urteko emakume baten heriotza eta Mahonen (Menorca) eta 80 urteko gizon
|
baten
heriotza. Baina tenperatura altuekin lotutako osasun arazoak neurri errazen bidez saihets daitezke, Osasun Ministerioak bere web orrian azaltzen duen bezala (http://www.msc.es/Diseno/ Diseno/ Profesional/ profesional_ olan Calor.htm).
|
|
|
Gorputza eta burua estu lotuta daude”. Bizi egoera estresagarriak daude, hala nola maite dugun pertsona
|
baten
heriotza. Baina erne egotea komeni da, hain muturrekoak ez diren beste egoera batzuek ez eragiteko, horrek gainkarga psikologikora eraman gaitzake.
|
|
|
Zehazki, bere gomendioen arabera, inbertsio handia egin behar da albaitaritzako zerbitzuak indartzeko, bereziki zaintza, alerta azkarra, detekzioa, informazioa eta esku hartzea, bai eta hegaztien sektorea berrezarri eta berregituratzeko ere. Heriotza berria Bestalde, Thailandiako agintariek berretsi dute 26 urteko emakume
|
baten
heriotza, hegazti gripearen ondorioz. Alaba, hain zuzen, duela gutxi hil zen, gaixotasunaren zantzuekin.
|
|
|
Bi faktore horiek urtean 1.200.000 heriotza eragiten dituzte mundu osoan, unibertsitateko irakasle, filosofo, antropologo eta Zientziarako, Hezkuntzarako eta Kulturarako Nazio Batuen Erakundeko (Unesco) Bioetika Unitateko zuzendari ohi Georges Kutukdjianek ohartarazi zuenez. “Konponbiderik eza are nabarmenagoa da freskagarriak dauden baina ur garbirik ez duten Afrikako herri askotan; izan ere, eskuak garbitu eta garbitzea nahikoa da urtean milioi
|
bat
heriotza saihesteko Afrikan”, gehitu zuen. Oinarrizko zuzenbidea Gainera, adierazi zuen elementu horrekin lotutako gatazkak areagotzen ari direla munduko 70 lekutan, NBEk berriki egindako txosten baten arabera.
|
|
|
Jokoz kanpo. Bezperan bera espiatzera bidali nindutela erran, eta ezezagun
|
baten
heriotzaz hitz egiten zidan?
|
|
|
Baina, zer gauza!, hil beharra naturala da, hala ere ez dugu hil nahi. Gandiagak, ongietortua dauka bere kontzientzian heriotza, baina ez du horregatik aberetxoaren erresistentzia natural
|
bat
heriotzaren aurka sentitzea uzten. Gizaberearen historia beti da" anbiguoa".
|
|
2005
|
|
|
Eskarne Mujika Gallastegik itzuli duen Berdin dio liburuan, berriz, hogeita bost kontakizun labur eskaintzen dizkigu, bere ohizko estilo xume eta eraginkorrean. Lo gozotik esnatu eta senarra odolez blai aurkitu zuen emakumearen eta sendagilearen arteko elkarrizketaren istorioa, geltoki abandonatu baten ondoan beti dagoen agurearena, bere etxera joateko irrikaz dagoen gizonarena, bizitza ihesi nola doakion ikusten ari den morroiarena, langile
|
baten
heriotza eta beste.
|
|
|
Olerkiek duten sentimendu eta irudi poetikoak musikaren bidez ahalik eta hobekien transmititzen saiatu da Zura: " Ehiztari testuan barne tentsio handia dagoela interpretatu dugu, beraz, harmonia nahiko iluna sortu dugu; Kordoban hegoaldea oso presente dagoenez rumba edo flamenko kutsua duen gitarra sartu diogu; Langile eraildu bati langile greba baten inguruan mintzo den olerkia denez melodia tentso eta ebolutiboa sortu dugu; eta Artzain
|
baten
heriotzean dantzaldi bat aipatzen da eta guk gaur egunera egokitu eta rave edota techno kutsua eman diogu". Lorcaren Agurra, berriz," modu librean" interpretatu du Zurak.
|
|
|
Lehenengoan, 1891ko irailean Iurretan ospatu ziren Euskal lore jokoetan Balbino Garita Onaindia abade durangarrak aurkeztu zuen Doniel Gaba ipuinaren nondik norakoak eskaintzen ditu, ipuina bera eskaini aurretik. Bigarrengoan, Borthirigarai edo' Apez beltza' ren k (h) antorea izenburukoan, apez beltz
|
baten
heriotza lehen pertsonan emateaz gain hiltzailearen heriotza urkamendian iragartzen duen balada agertzen du, izan dituen aldaera ugariak gogoratzeaz batera. Lan mamitsu horiez aparte, Miren Agur Meabek bere esker ona agertuz Pere Salinas pintoreari idatzitako gutuna, Lourdes Unzuetak osatutako Telonerak, telonerak beti, kantuan eta beste idazlan asko aurkituko ditu Idatz & Mintz honen irakurleak.
|
|
|
Taula horietan eta egun baliatzen diren beste batzuetan ere hamar urteko epean gaitz kardiobaskular larririk (infartua, bularreko angina, bat
|
bateko
heriotza, ezbehar garun baskularra, etc.) garatzeko aukera kalkulaturik agertzen da.
|
|
|
Bigarren kurba, estrategia delakoa jarraitzen duten espezieek aurkezten dute: dentsitatean izugarrizko oszilazioak gertatzen dira bat batean, hau da, hazkunde esponentzialezko aro
|
bati
heriotza katastrofikozko beste aro batek jarraituko dio. Posible den kume kopuru maximoa ekoiztea da r estrategek egiten dutena,
|
|
|
Medikuek haurrak ahoz gora etzatea gomendatzen dute, bat
|
bateko
heriotza saihesteko
|
|
|
Zortzi hilabeteko alabaren igandean futbolari bat hil zen, arrazoi ezezagunen ondorioz, eta, ondorioz, bularreko haurraren bat
|
bateko
heriotza piztu da berriro. Jaioberrien gurasoak gehien kezkatzen dituen konplikazioetako bat da.
|
|
|
Duela hamarkada bat baino gehixeago, medikuek gomendatzen dute urtebete baino gutxiagoko haurrak ahoz gora joatea, umea bat batean eta azalpenik gabe hil ez dadin. “Ez dakigu zergatik gertatzen den, baina arriskua erdira murrizten da”, azaldu du Maite Labayru espezialistak, Espainiako Pediatria Elkarteko Bat
|
bateko
Heriotzaren Lan Taldeko idazkariak eta Espainian teoria hori defendatzen lehenengoetako batek. Estatistika hutsak eta bularreko haurraren bat bateko heriotza tasa handia duten Herbehereak, Australia eta Zeelanda Berria bezalako herrialdeen esperientziak erakusten dutenez, haurtxoaren atseden egoera aldatzen bada, kasu bat izango da jaiotako 1.000 haurreko, 80ko hamarkadako kopuruaren erdia.
|
|
|
“Ez dakigu zergatik gertatzen den, baina arriskua erdira murrizten da”, azaldu du Maite Labayru espezialistak, Espainiako Pediatria Elkarteko Bat bateko Heriotzaren Lan Taldeko idazkariak eta Espainian teoria hori defendatzen lehenengoetako batek. Estatistika hutsak eta bularreko haurraren bat
|
bateko
heriotza tasa handia duten Herbehereak, Australia eta Zeelanda Berria bezalako herrialdeen esperientziak erakusten dutenez, haurtxoaren atseden egoera aldatzen bada, kasu bat izango da jaiotako 1.000 haurreko, 80ko hamarkadako kopuruaren erdia. Gerora egindako lanen arabera, hiltzeko arriskua hiruzpalau aldiz biderkatzen da jarrera bat edo bestea hartzeagatik.
|
|
|
Haurrak bihotz, digestio edo arnas arazoren bat duenean, ez badu komeni, espezialistak haurra sehaskan beste jarrera batean jartzeko aukera aztertuko du. Ohikoena da bularreko haurraren bat
|
bateko
heriotza bi eta lau hilabete bitartean gertatzea. Arriskua nabarmen jaisten da seigarren hilabetetik aurrera, haurraren nerbio sistema zentrala eta arnas sistema heltzen hasten direnean.
|
|
|
Erregistroa 2006ko udaberrian egon daiteke martxan, eta aseguratutako pertsonaren, aseguru etxearen eta polizaren kontratuaren identifikazio datuak jasoko ditu. Beren senide edo hurbileko
|
baten
heriotza frogatzen duten pertsonek bakarrik eskuratu ahal izango dute. Haien datuak bost urtez gordeko dira.
|
|
2006
|
|
|
Baina ez zenuen arras eztitua. Goiz
|
batean
heriotzaren xerka abiatu zinela diozu, besteen aitzinean ezarriz. Esplika ezazu hori nola izan zen.
|
|
|
Sufritzen duzularik baduzu ideia frango, eta pentsa ze kalkulu egin nuen. Orduan hil banintzen ene ez zen izanen suizidio bat, izanen zen gerlari
|
baten
heriotza ohorezkoa. Hori kalkulatu nuen, baina ez zen gertatu.
|
|
|
Eta azalpen hori eman ezkero, nola gainditzen du hango kristau
|
batek
heriotza hurbilak eta sarriak sor diezaiokeen karga astuna?
|
|
|
Horrela, antzeko bi inskripzio ageri dira helburu berarekin: pertsona
|
baten
heriotza adieraztea eta han datzala agertzea, bata hilarri forman eta bestea hilobian bertan. Biak harrian eginak, hizkuntza berean daude (latinez, kultura eta erlijio kristauaren hizkuntza, prestigioa zuena).
|
|
|
Mekanismo horien aktibazio mailaren arabera, beheko gorputz adarretan tronboak edo koaguluak sortzeko arriskua handiagoa litzateke, eta, horren ondorioz, biriketako tronboenbolismo masiboa izateko arriskua ere handiagoa litzateke. Hori da, hain zuzen ere, turista klasearen sindromearen muturreko kasuetan bat
|
bateko
heriotzaren azken arrazoia. Biriketako tronboenbolismoa eragiten duten arrazoiak 1951 urtetik daude deskribatuta, baina 1998 urtera arte ez zen sortu klase turistikoaren sindromea, iraupen luzeko hegaldi batean organismoan mugiezintasunak eragiten dituen ondorioez hitz egiteko.
|
|
|
Txikia bada, oharkabean pasa daiteke, edo bularreko mina eta arnasa hartzeko zailtasuna izan ditzake. Handiagoa bada, enbolismo masiboa eragin dezake, hau da, biriketan zainak buxatzea, eta horrek bat
|
bateko
heriotza eragin dezake. Mugiezintasuna ez da arrazoi bakarra Bidaia luzeen mugiezintasun luzea da zainetako tronbosiaren arrazoi nagusia, baina ez da bakarra.
|
|
|
Obesitate morbidoa arazo estetikoa baino askoz gehiago da. Gaixotasun hori dutenak gorputz masaren indizea (GMI) 40tik gorakoa duten pertsonak dira, eta estatistikaren arabera, 35 baino gehiagoko GMI
|
batek
heriotza arriskua bikoiztu egiten du. Kirurgia bariatrikoa, gaur egun, beste estrategia terapeutiko batzuei ongi erantzun ez dieten obesitate morduentzat metodorik eraginkorrena da.
|
|
|
Zentroko iturriek adierazi zutenez, teknika horrek “garrantzi handia du miokardioko infartua izateko arrisku handia duten pertsonak oso gertu detektatzeko”. José Calabuig eta Joaquín Barba klinika honetako adituek azaldu zutenez, bereizmen handiko teknika horri esker, arteria koronarioen hormen egoera ebalua daiteke, eta, hala, “arrisku handiko” edo “ahuleko” plakak hauteman daitezke; plaka horiek haustearen ondorioz, infartua, bularreko angina edo bat
|
bateko
heriotza eragingo lukete. Metodo berri hori ezarri zen bi hilabeteetan, hirurogei azterketa baino gehiago egin dira arteria koronarioekin, eta “orain arte ezezagunak ziren irudi berriak” eman dituzte, nabarmendu zuen Calabuigek.
|
|
|
Bihotz erreskateko zutabeei esker, kolapso baten biktima suspertu egin daiteke, eta bihotzeko muskuluak porrot egin duelako bat
|
bateko
heriotza saihestu.
|
|
|
Bihotzeko muskuluak zerbaitegatik kolapsatzen direnean, bihotzeko bat
|
bateko
heriotza izateko arriskua da errealitate bihurtzeko probabilitate handiena. Lehen sintomak agertu ondoren, normalean aurreko orduan, ezinbestekoa da larrialdietako zerbitzu medikoetara joatea.
|