|
2000
|
|
|
Kauenzotz! Eta hala ere kontrolatu egin behar,
|
batez
ere ume haiek erru ziztrinik ez zutelako. Oihuka hasiko zen bestela, kauenlaputadeharo edo beste edozer.
|
|
2003
|
|
|
«Euskara maila guztietara hedatzeak kostua izan du» ela, kasu. Euskararen erabileraren garapenak kostua izan omen du umeen artean,
|
batez
ere ume euskaldunen artean. Kostua, baita gazteen artean ere.
|
|
|
Badago osagai hereditario bat, eta horrela seme alaben %45ak asaldura hori jasango du, gurasoetako bat haurtzaroan enuretikoa izan bazen, eta seme alaben %70ak, bi gurasoak enuretikoak izan zirenean. Arrazoi psikologikoak ere hartu behar dira kontuan,
|
batez
ere umeak arazoa gainditua zuela uste eta 3 urtetik aurrera berriro ere agertzen denean. Beste arrazoi batzuk ere egon daitezke enuresiaren atzean (arrazoi neurologikoak esaterako, edo fisikoak, edo beste gaitz batek eragindakoak).
|
|
|
Osasun pertsonalaren defentsa, eta
|
batez
ere umeena, da zornotzarrenmobilizazioa eragiten duen faktorerik indartsuena, behin eta berriro beren diskurtsotan gailentzen dena.
|
|
|
Nik ez nuen sekula ezagutu ama baina, halere, amorrua nion.
|
Batez
ere umetan, gainontzeko haurrek burla egiten zidatenean, ez aitarik eta ez amarik ez nuelako. Horrelakoetan, antxintxika hasten nintzen, ihes egin nahi nuen.
|
|
2004
|
|
|
—Mozkortuta egongo dira denak,
|
batez
ere umeak eta gaxteak —esan zidan La Vachek mespretxuz. Oso ilun zeuzkan bere ikatz begiak.
|
|
2005
|
|
|
gozokiak, bonboiak, globoak, txikleak... hau da, batere beharrezkoak ez diren produktuak. Oso arrunta da itxaroten gaudela horiei so egitea eta tentazioan jaustea,
|
batez
ere umeekin gaudenean.
|
|
2006
|
|
|
Eta urte batzuk pasatzen direnean, zer esanik ez; horretan benetan bikaina zen Edurne, hazpegiak zahartzen eta pertsonak zer itxura izango zuen asmatzen.
|
Batez
ere umeekin zen trebea: desagertutako umeen gurasoak dira luzaroen tematzen direnak kasua itxi ez dezaten.
|
|
2007
|
|
|
Dioniren eta Justinoren aitak ziren hizlari, beti bezala. Su haren inguruan geundenok aho bete hortz entzun genien,
|
batez
ere umeok. Ordura arte ez ginen batere aita amen ondoan geratu zale.
|
|
2008
|
|
|
Argiak eta itzalak izan ditu AEBetako multikulturalismoak, Karen Sands O' Connorren iritziz, baina itxaropenez ikusten du multikulturalismoaren etorkizuna,
|
batez
ere umeak giltzarritzat dituelako, eta egungo umeak, berez, «transnazionalak» direlako.
|
|
|
«Abantailak baino ez ditu bertan sukaldatzeak. Sukaldea laborategi bat da, eta probatzen joan behar da,
|
batez
ere umeentzat lanean ari bagara. Sukaldeak eskoletatik kentzea, orain gertatzen ari den bezala, atzerapausoa baino ez zait iruditzen».
|
|
2009
|
|
|
Aipatu berri ditugun gaitzak helduenak ere izan daitezke, baina
|
batez
ere umeek jasan izan dituzte. Umeen ahultasunak, helduen sendotasunaren aldean, tratamendu bereziak eskatu ditu kasu batzuetan.
|
|
|
Emakume garaia eta mehea oroitzen dut, ilunez jantzita, buruaren atzealdean zeraman mototsak zorrotz itxura ematen zion. Hiztuna eta tratu errazekoa zen,
|
batez
ere umeekin. Zirt zart erabakitzen zuen emakumea.
|
|
|
Beste eskiatzaileen mugimenduak ere zaindu behar dira, talkak saihesteko. Oso garrantzitsua da kaskoa erabiltzea,
|
batez
ere umeengan, eta, hain zuzen ere, botak ondo itxita eta lotuta dituztela ziurtatzea, orkatilako bihurrikeriak saihesteko. Egoera onean dagoen material egokia edukitzea da SETRADEko adituen gomendioetako beste bat, ondo araututako finkatzeekin.
|
|
|
Dena den, Bizkaiko bildotsa ez da izango bihar Markina Xemeinera gerturatuko direnek dastatu ahal izango duten jaki bakarra. Taloak egiteko tailerra prestatu dute,
|
batez
ere umeak kontuan hartuta. Txikienei horren moduko azoketan falta izaten ez den euskal jakia nola prestatu behar duten irakatsiko diete, 11:00etan hasita.
|
|
|
Asteazkenean Ugaon, Bizkaiko herri askotan legez, herriko plazan pantaila erraldoia jarri zuen Udalak Athleticen partida ikusteko. Ordua heldu eta tokia lepo zegoen,
|
batez
ere ume eta gazteak. Halako batean ohartu ginen Espainiako telebista katearen bitartez, erdaraz, emango zutela.
|
|
2010
|
|
|
Ekitaldi sortaDeneriko ekitaldiak izango dira maiatzaren 9a bitartean. Bihar, San Prudentzio eguna ospatuko dute Traña Matienan, eta
|
batez
ere umeentzako aisialdi ekintzak prestatu dituzte antolatzaileek. Dena dela, animaziorik ere ez da faltako.
|
|
2012
|
|
|
Gainontzeko eremuetan ez bezala, nahikoa da etxeko kide batek euskaraz ez jakitea, etxeko hizkuntza erdara izan dadin. Hala ere, guraso askok, baita euskaraz hitz egiteko erraztasun handirik ez dutenak ere, euskara erabiltzen dute seme alabekin,
|
batez
ere umeak diren bitartean.
|
|
|
Krisi ekonomikoak eragindako langabezia tasak, soldata murrizketak, diru laguntzen gutxitzeak eta zergak igotzeak eragin zuzena izan dute haurren pobrezia tasaren igoeran. «Beste erakundeek egindako ikerketengatik, jakin badakigu
|
batez
ere ume txikiak dituzten guraso gazteei eragiten diela», argitu du Gonzalez Buenok. Familien ekonomiaren kaskartzea umeen elikaduran eragiten ari da; baina, horrekin batera, familia askok ezin dute ordaindu, besteak beste, ez eskolako materiala, ez jantokia, ezta arropa ere.
|
|
|
–Nabarmena da autoan erretzeak kaltea eragiten diela barruan doazenei,
|
batez
ere umeei, baina horrez gain bideko segurtasunaren eta ingurugiroaren aurkako eraso bat izan daiteke, adibidez Alt Empordáko kasuan?, azaldu du.
|
|
|
ERNESTO. Garai latzak zuen etxerako.
|
Batez
ere umearen desagerpena. Ez zioat horrelakorik desio etsairik okerrenari ere.
|
|
|
Horrez gain, txikienei zuzendutako programaren barruan, martxoaren bigarren hamabostaldian euskarazko ipuin kontalarien saioak eta txotxongilo ikuskizun bat jasoko ditu. Ekitaldi horiek Kastañoseko eta Zurbaranbarriko udaltegietan izango dira.Bigarren barrutiko kultur programazioa,
|
batez
ere umeei zuzendutako beste jarduera batzuekin osatuko da. Izan ere, bi larunbat jarraitutan (martxoaren 17an eta 24an), Kastañoseko udaltegiak perkusio musika tresnei buruzko tailer bat jasoko baitu, mota guztietako sonoritateak eta ukipenak aurkitzera bideratua.
|
|
2013
|
|
|
Ni ez nintzen baratza zalea. Baina iaz txiki bat jarri eta
|
batez
ere umeak oso gustura ibili dira. Zoriontsu.
|
|
|
Amurrion, Kakarro izeneko pertsonaia nagusia dela, herriko gazteak jantzi ilunak ipinita eta burua zaku beltzez estalita ibiltzen dira, eskuetan puxikak dituztela. Herriko jendea,
|
batez
ere umeak, beldurtzea da haien egitekoa.
|
|
|
Gauza batzuetako ona da, eta beste batzuetan inork ez ezagutzea nahiago. Baina polita da orokorrean,
|
batez
ere umeekin. Kalean joan eta umeak gurasoari esan, Asier da, edo Aimarren anaia!
|
|
|
Irudia: Dora Pete Ilea erditu ondoren hondatzen da Erditu ondoren,
|
batez
ere umea jaio eta hirugarren eta laugarren hilabetera bitartean, emakume gehienek sintoma desatsegina dute: ilea erortzea. Galera nabarmena da burkoan ile asko aurkitu eta jaikitzean, baita garbitu edo orraztean ere, hustubidean pilatzen denean.
|
|
|
Emakumeen %10ek zailtasunak ditu erditzean Espainian,
|
batez
ere umea dilatatu eta kanporatzen denean
|
|
|
Bi urte eman zituen Barrenechek indioen artean lanean,
|
batez
ere umeei irakasten. Gutun batean zioenez:
|
|
|
" Leku honetan geratzean, zertxobait baretu da haize zakar eta hotza, gure taldeari,
|
batez
ere ume eta emakume jendeari, konta ezin ahala nahigabe eragin diona. Aldi berean, ostertza argitu, eta pasatu behar ditugun mendiak ikusi ditugu, guk inoiz imajinatu baino elur gehiagoz estalita".
|
|
2014
|
|
|
Gaza hiriko iparraldean bizi da, kostaldetik gertu.
|
Batez
ere umeen etorkizunak kezkatzen du. Israelen erasoak eragindako 6.000tik gorako zaurituetatik, gehienak haurrak dira.
|
|
|
Eta dena ikasten da.
|
Batez
ere umetan. Baina umeek arin hartzen dituzte urteak...
|
|
2015
|
|
|
Bi pasadizo hauetatik ikasi dut komeni dela jendea prestatzea; norbera ondo egon arren, batzuetan ona izaten dela besteei denbora apur bat ematea eta aurretik jakinaraztea.
|
Batez
ere ume eta pertsona nagusiei. Hori dela-eta jarri dut oraingo argazki bat artikulu honen bukaeran, ikusten nauzuenean ezustekorik har ez dezazuen.
|
|
|
Bularra handitzea edo pilatzea nahiko prozesu arrunta da umea jaio eta egun gutxira,
|
batez
ere umea hasieratik bularra eman ezin denean.
|
|
|
Behinola seme alabek jaso zuten bideo batekin jota geratu nintzen: basurde baten eta buldog txakur baten arteko borroka ikusten zen eta nola basurdeak aurretik eramaten zuen txakurra, inpaktu handia eragin zidan,
|
batez
ere umeek nola barre egiten zuten ohartzea. Ikaragarria da nora heltzen ari garen!
|
|
2016
|
|
|
Tailer baten antza zuen tokiak kanpotik; dena dela, makinarik ez egoteak biltegi itxura handiagoa ematen zion, barruan. Tofu aulki soil batean eserita zegoen, eskola batzuetan
|
batez
ere umeentzat izaten dituzten horietakoa, eta alboan hutsik zegoen beste aulki bat ere ageri zen. Tofuren aurrean egurrezko palet meta, eta haren gainean coca cola lata bat ireki gabe.
|
|
|
Euskarak azken hamarkadetan egindako aurrerabidearen ispilu argiena da Araba. Euskaraz dakitenen kopurua nabarmen handitu da,
|
batez
ere umeen eta gazteen artean, eskolaren eraginez. Baina egoera soziolinguistikoa traba da oraindik erabileran beste jauzi bat emateko.
|
|
|
|
Batez
ere umeen eta gazteen eskutik egin du gora euskaraz dakitenen kopuruak. Adin talde helduagoen aldean, handiagoa da euskaraz dakitenen portzentajea.
|
|
|
Karrikan eta Karrikako jendearen aurrean hazi egiten naiz, beste egoeratan ez bezala. Oholtza gainean ari naizela, auzotarrak eta
|
batez
ere umeak ikusten ditut niri begira kontzentratuta edo irribarrez, txaloka…, eta horrekin, munduko pertsonarik zoriontsuena bihurtzen naiz. Ez dut gehiago behar. Bakarrik aritzen zara numero batzuetan, lagunekin bestetan… Jendea anima dadin saiatzen naiz.
|
|
2017
|
|
|
Hasieran ez zitzaidan asko axola, denak,
|
batez
ere ume txikia, nirekin egoten zirelako. Umeak hitz egiten zidan eta nirekin jolasten zuen, batzuetan min egiten zidan arren, hostoak kentzen zizkidalako eta gero jostorratz itxurako nire hosto horiekin marrazkiak egiten zituen lurrean.
|
|
|
Iaz, San Fermin egunez, zezen puzgarriek izan zuten arrakasta ikusita, aurten ere Madrilgo Recortauroren Dira, dira, zezenak dira ekartzea erabaki dute; ostiral arratsaldean (uztailak 7) izango da, udaletxe aurretik abiatuta. Aurten, gainera, ibilbidea luzatzea erabaki dutela jakitera eman zuenu Iribarrek, eta entzierroa Alde Zaharrean zehar igaroko dela. " Iruditzen zaigu, aurten ere,
|
batez
ere umeak oso pozik ibiliko direla", gaineratu zuen
|
|
2018
|
|
|
baldintzak nabarmen okertu dira. " Gureak ere bai, baina
|
batez
ere umeek pairatzen dituzte murrizketen ondorioak", dio Arrietak.
|
|
|
Eskolak ere sortu zituzten, hasieran
|
batez
ere umeak eskorpioietatik urruntzeko, eta idazten eta irakurtzen ikas zezaten. Idazten eta irakurtzen zekien edonork, ez kurdueraz, baizik eta turkieraz, irakasle izateko balio zuen.
|
|
|
" 2017a ondo joan da. Intza jaio zen otsailak 6an (hirugarren seme alaba), 3 asteko baimena lortu eta apurtxo bat entrenatzeko aukera izan nuen,
|
batez
ere umearen karga edo neke handiena Ainhoa bikoteak eraman zuelako". Martxoan Tres Valles lasterketa korritu zuen La Albercan, Salamancan," eta Miguel Heras bertako izarra garaitu nuenez, Espainiako atariko digitaletan eta nahiko oihartzun izan zuen nire garaipenak". Astebete pasa zen, eta kalkaneo hezurra apurtu zitzaion Lizeagari, orkatilan.
|
|
|
Beraz, esan daiteke zuen proiektua alternatiba bat dela.Bai, baina alternatiba baino, tendentzia izatea da gure helburua. Europako herrialde batzuetan nahiko barneratuta dago moda hori, jendeak arropa ekologikoa normal erosten du,
|
batez
ere umeentzako arropa denean. Nik uste dut merkatua eraldatzen joango dela, gure inguruan gertatzen denaz kontzienteago izango garela.
|
|
2019
|
|
|
Baju samarra zen, nire altuerakoa doi doi, eta ez oso gihartsua, nahiz eta bere erara erakargarria gertatzen zitzaidan eite hauskor atletikoa izan. Aurpegia zen
|
batez
ere ume itxura ematen ziona. Begi handi haiek, behin baino gehiagotan nire aldera begira harrapatu nituenak.
|
|
|
Bidean sortuko diren ezbeharren berri eman behar dute eta laguntza ordainezineko baliabide komunitarioen berri eman: kirola egiteko bekak, psikologoarekin kontsultak, fruta eta barazkiak deskontuarekin erosteko txartelak, etab. Gomendagarria da profesionalak egotea ondo prestatuta, egoera enpatiaz azaltzeko Izan ere, guraso asko ez dira gai,
|
batez
ere umea adin txikikoa denean, gehiegizko pisua edo loditasuna ikusteko (ez da beti argi bereizten dena). Hala diote artikulu hau Gurasoen% 70ek seme alaben gehiegizko koipea ez dutela ondo hautematen diote.
|
|
|
Eta nor ez da gelditu aho zabalik naximentua ikusita? Herritarrak, eta
|
batez
ere umeak, liluratuta uzten dituen jaiotza muntatzen urte ugari daramatzate Dioni eta Iñigo Perez anaiek, eta horiek udalaren aitortza jasoko dute etzi, umeen danborradan, egindako lanagatik.
|
|
2020
|
|
|
Hasi izenak ematen, orduan erantzun zion Elenak, gaztelaniaz ere, hura baitzen, ordurako, erabiltzen zuten hizkuntza,
|
batez
ere umeak aurrean ez zeudenean.
|
|
2021
|
|
|
Mugikorren erabilerarekin ikaratuta gaude,
|
batez
ere ume txikien artean. Umeek emozioak sentitu behar dituzte, harremanak izan behar dituzte.
|
|
|
" Mugikorren erabilerarekin ikaratuta gaude,
|
batez
ere ume txikien artean"
|
|
|
Eta beste gauza bat, agian garrantzitsuagoa. Hark zioen denok nahi dugula aintzatetsiak izan, denok nahi dugula besteen arreta,
|
batez
ere umeak garenean. Baina aintza hori bideratzen bada besteak baino hobea, indartsuagoa, jakintsuagoa izatera, ez dela bide zuzena.
|
|
|
Aurreko batean aipatu nuen kirola egitea denontzat onuragarria bada ere,
|
batez
ere umeek zein nerabeek kirola egitea ezinbestekoa dutela. Aditu guztiak ados daude azpimarratzean kirolaren bitartez gorputza zaindu eta garatu egiten dugula, batez ere bizitzaren hasierako urte horietan, gorputza garatzen den heinean, indarra, oreka, abiadura, koordinazioa etab…bideratzen ditugulako.
|
|
2022
|
|
|
Kalea eta etxea alderatzean, bi joera ageri dira: 40 urtetik beherakoek etxean baino gehiago egiten dute kalean,
|
batez
ere umeek; adinekoek, berriz, etxean baino gutxiago. Harreman sareen eta hizkuntza ohituren eragina argia da.
|
|
|
Aipaturiko irakaslearen arabera, 1980tik 2000ra, katalanaren berreskuratze prozesu nabarmena gertatu zen; 2000tik 2010era geldialdia, eta 2010tik 2020ra pixkanakako atzerakada. Eta atzera,
|
batez
ere umeen eta gazteen artean egin du katalanak. Haiek berehala murgiltzen direlako OTTn (Over The Top:
|
|
|
Intsulina artifiziala hartu behar dute 1 motako diabetesa duten gaixoek. Mota horretako diabetesa «oso konplexua» izaten dela azaldu du Santinek,
|
batez
ere umeetan eta nerabeetan agertzen delako; maiz, jaio eta gutxira. «Ume txikietan, kontrolatzeko nekeza izaten da, gurasoen esku geratzen delako haien glukosa neurtzea eta intsulina jartzearen ardura».
|
|
|
Alfaroren ustez, bai Suediak eta bai Txilek pentsarazi nahi izan dute norbanakoen arteko auzi bat dela hau, eta estatuek ez dutela erantzukizunik. «Baina pertsonak,
|
batez
ere umeak bahitzen aritu dira etengabe, eta ume haiek oraindik ezin izan dute aurkitu beren familia biologikoa; beraz, bahituta daude oraindik. Hori dena delitua da, eta ez du preskribatzen.
|
|
|
|
Batez
ere umearen lehenengo urteetan. Gero beste kokapen bat hartzen dugu gurasook.
|
|
|
–Hasi izenak ematen, orduan –erantzun zion Elenak, gaztelaniaz bera ere, hura baitzen, ordurako, erabiltzen zuten hizkuntza,
|
batez
ere umeak aurrean ez zeudenean.
|
|
|
Horregatik, bularra ematen dion amak baliteke egoera aski bortitzak bizi behar izatea,
|
batez
ere umeak amaren arropa edonon altxatu, eta bular bila hasten denean, esaterako. Bada horrelako jarrera nazkaz ikusten duenik ere, haurraren harrotasuna eta heziketa falta ikusten dituelako.
|
|
|
Gizarteak erabat barneratuta dituen aurreiritzi irmoei aurre egiteko argudioak garatzen joatea komenigarria da,
|
batez
ere umerik ez edukitzea erabaki baduzu. Zailena, ordea, erabaki hori amaieraraino mantendu eta horri tinko eustea da.
|
|
|
Hona beste korolario bat ere: narrazioan badago mundu onirikoaren oihartzunik; ametsetan eta, batez ere, delirioan, agertzen diren zomorroak masa informeak izaten dira (sukar handia izan duenak,
|
batez
ere umetan, badaki zertaz ari naizen.)
|
|
|
Ospitalez kanpoko jardueran, 2018tik igoera progresibo bat egon dela hauteman dezakegu. Barrualdeko eskualdeko datuei adituz, igoeraren erritmoak antzeko jarraitu du aztertu ditugun lau urteetan zehar baina, Bizkaia mailari begiratuta, eta
|
batez
ere ume eta nerabeen kasuan, 2021 urtean eman den gorakada aurreko urteetakoa baino nabarmenagoa dela esan genezake.
|
|
|
Ospitalez kanpoko jardueran, 2018tik igoera progresibo bat egon dela hauteman dezakegu. Barrualdeko eskualdeko datuei adituz, igoeraren erritmoak antzeko jarraitu du aztertu ditugun lau urteetan zehar baina, Bizkaia mailari begiratuta, eta
|
batez
ere ume eta nerabeen kasuan, 2021 urtean eman den gorakada aurreko urteetakoa baino nabarmenagoa dela esan genezake.
|
|
2023
|
|
|
Aurki guztiak bere binperra du, ifrentzua, alegia, eta Tolosaldean badaki, ondo jakin ere, bero itzela egiten! Bero errea ari duenean, batetango beroa esaten dute, bero jasanezina; OEHn batetango hitzak bateragarria esan nahi du, baina kasu honetan ez dirudi oso bero bateragarria denik, aro bidaiariaren iritziz; horrelako bero larriaren eraginez, azalean,
|
batez
ere umeei beroenak ateratzen zaizkie, garautxoak; sargoria izaten denean, eguraldia askabe dago, aro bidaiariak pentsatzen du bere artean ea hats+ gabe tik etor litekeen?; horrelako egoeretan beroak txoriak bota nahi ditu, nonbait: " Txoriik bota nahi zizkian beroak!
|