|
2000
|
|
|
Eskizofreniaren bilakaeran haren sintomak berpiztea ingurugirokoestresaren gehikuntzarekin garbi erlazionatua dagoela dirudi, bi estres motaidentifikatu direlarik:
|
batez
ere familia inguruneari dagozkion estres testuinguruaketa gaixotasuna baino denbora tarte labur bat lehenago gertatzen diren gertaeraestresatzaileak.
|
|
2001
|
|
|
Maitasun harremanetan hastea oso loturik dago pertsonen egitura afektiboarekin, emozionalki esanahi berezia izan duten pertsonekin bizi izandako afektu motaren arabera eraiki den egiturarekin,
|
batez
ere familia girokoarekin.
|
|
2002
|
|
|
BPGren gaineko gizarte gastuandagoen aldeaz aparte, aipagarria da gastuaren egiturazko aldea. Hego EuskalHerriak EBko batez bestekoa baino gehiago gastatzen du Zahartasunean (nahiz etahorri dagokion atala europar batez bestekoa baino BPGren portzentaje txikiagoaizan), eta baita Langabezian eta Gizarte Baztertzean; baina gastua txikiagoa dabeste funtzioetan,
|
batez
ere Familia, Aurrera bizitzan eta Etxebizitzan.
|
|
|
Ontzi garbigailuak gero eta leku handiagoa hartu du etxeetan, eta oso erabilgarria da,
|
batez
ere familia ugarientzat edo hainbat pertsona bizi diren etxeentzat. Artikulu honetan, aparatuaren garbiketa zaintzeko unean kontuan hartzeko zazpi aholku eta gomendio aipatzen dira.
|
|
2005
|
|
|
Bizitza aseguru bati esker, aseguratuek egonkortasun ekonomikoa izan dezakete behin behineko ezbeharren bat gertatuz gero. Desoreka ekonomikoak sor ditzaketen arriskuen aurrean,
|
batez
ere familientzat, indibiduoek duten aurreikuspen beharrari erantzuten dio produktu honek. Horrelako aseguru bat kontratatu nahi bada, aseguru konpainiak osasun galdetegi bat eta, hala badagokio, azterketa mediko bat egingo dizkio aseguratuari.
|
|
2006
|
|
|
Pobrezia eta gabeziak Hamarretik ia batek pobrezia eta gabezia iraunkorra izan ditu aldi berean, eta ehuneko hori nabarmen handitu da familia handietan edo guraso bakarreko familietan bizi diren haurren kasuan. Beraz, pobreziak eta gabeziak etengabe eragiten diete Espainian haurrak dituzten familiei, eta horrek aukera ematen du adingabeak ardurapean dituzten familiei laguntzeko berariazko politikak egiteko beharra azpimarratzeko,
|
batez
ere familia ugariak badira edo pertsona heldu bakarra badute buru. Gainera, haurtzaroak, gure herrialdean, beste populazio talde batzuek baino pobrezia arrisku handiagoa izateaz gain, pobrezia kronikoagoa du, eta egoera horretan egoteko aukera handiagoa.
|
|
2007
|
|
|
Baina hamarkada bat igaro eta gero, lanaren lehen fruituak biltzen dituztenean, hau da, Argiñarenatarrek tanboa erostea lortzen dutenean, ikuspegia erabat aldatzen da. Beren iritziz ez daude hain txarto,
|
batez
ere familia hazten ikusi dutenetik:
|
|
|
Horiek gero eta ohikoagoak dira erakunde soziosanitarioak (zahartzeari buruzko GKEen Nazioarteko Forotik ateratako datuak), eta agerian uzten dute Europar Batasunaren% 48 dela. Kopuru horien aurrean, adituek uste dute adineko pertsonen zaintzaileei arreta jartzeak,
|
batez
ere familian, tratu txarrak saihesten lagun dezakeela neurri handi batean. Pistan Tratu txarren adierazleak hausten den abusu motaren araberakoak dira.
|
|
|
Sustapen Ministerioaren datuen arabera, 448.991 unitatetara igo ziren Espainian etxebizitza gisa erabiltzeko obra berrien ikus onetsiak, 2007ko urtarriletik uztailera. Horrek aurreko urteko aldi berean baino %9, 49 gutxiago esan nahi du,
|
batez
ere familia bakarreko etxebizitzetan %35 jaitsi delako. Katalunia du buru jaitsiera horrek(% 19,4), eta Balear Uharteak, Kantabria, Extremadura, Galizia eta Euskal Autonomia Erkidegoa besterik ez dira askatzen.
|
|
2008
|
|
|
Zenbait familia dirudunek herrialde egonkorragoetara egin zuten alde. Egoera egonkortu denean,
|
batez
ere familia dirudun horiek itzuli dira Turkiara". Baina hitz eta zenbaki horiek islatzen duten dramatismoa gorabehera, sefardien komunitatearen etorkizunak ez du Guleryuz kezkatzen:
|
|
|
Batzuetan, etxearen babesa inguruko hesi edo burdin hesien araberakoa izaten da.
|
Batez
ere familia bakarreko etxebizitzetan, sistema horiek kanpoan jarri ohi dira kanpoko pertsonei sartzen ez uzteko edo, besterik gabe, etxeak lorategia duenean giro intimoagoa sortzeko. Hainbat motatako itxiturak daude.
|
|
|
Poliza batzuek eta besteek titularren kreditu edo hipoteken hileko kuotak estaltzen dituzte, normalean hamabi hilabete arte. Lana galtzea da pertsona batek jasan dezakeen egoerarik okerrenetako bat,
|
batez
ere familiaren ekonomia diru sarreren araberakoa bada. Egoera hori ordaintzeko, Espainiako banku eta aurrezki kutxa gehienek diseinatutako ordainketak babesteko ohiko aseguruak erabil daitezke.
|
|
|
Ikastetxe horietara beste ikastetxe batzuetako ikasleak joan daitezke, eta, kasu askotan, ikaslea eskolaldian dagoen udalerrian berean egon daiteke. Baldintza horiek betetzeak ez du plaza bat bermatzen; izan ere, kasu askotan, ikastetxe horietako ikasleen eskaera eskura dauden plazak baino handiagoa da, eta, beraz, ikastetxeek zozketa egin behar dute edo onartzeko lehentasunezko irizpideak ezarri,
|
batez
ere familiaren baliabide ekonomikoetan oinarrituta. Udan irekitako ikastetxeen eskaera handiaren arrazoietako bat aukera nahiko merkea dela da; izan ere, kasu askotan, jarduera horiek udal administrazioek edo, kasu batzuetan, autonomia erkidegoek finantzatzen dituzte, osorik edo partzialki.
|
|
2009
|
|
|
Hori dela eta, ez da erraza izaten lehenengo urteetan elikadura alergiak diagnostikatzea. Horregatik, garrantzitsua da haurraren organismoak bere dietan elikagai berri bat sartzen dugun bakoitzean nola erreakzionatzen duen ikustea, eta arreta handiagoa jartzea alergenikoa izan daitekeen elikagaia denean,
|
batez
ere familian elikadura alergiak izan badira. Halakoetan, hiru edo lau urte arte itxaron behar da fruitu lehorrak haurraren elikaduran sartu arte.
|
|
|
Gainera, bigarren eskuko ibilgailuen batez besteko prezioa %11, 6 jaitsi zen urteko lehen zortzi hilabeteetan, eta Espainiako merkatuan merkaturatutako auto erabilien %40 mugitu zen, AutoScout24k egindako txosten baten arabera. Txostenaren arabera, bigarren eskuko automobilen prezioak etengabe egin du behera, partikularrek,
|
batez
ere familiek eta etorkinek, likidezia lortzeko eta haien zorpetzeari aurre egiteko beren ibilgailuak salgai jarri behar dituztelako. Gainera, prezioak behera egin du saltzaile profesionalek salmentak handitzeko egindako etengabeko sustapenengatik ere; izan ere, abuztuan hasierako prezioari %15eko beherapena egin zioten.
|
|
|
Haien osasun egoerak onera egiteko, Gipuzkoako familien artean igarotzen dituzte udako bi hilabeteak. Harrera gurasoen eginkizuna umeak janari osasungarria jatea, aire garbia arnastea eta
|
batez
ere familia egonkor batean egotea da. Izan ere, horiek baitira Ukrainan falta zaizkien gauzetako batzuk.
|
|
|
Madariagak, bestalde, emakumeen burujabetza ekonomikoa sustatzeko beharra azpimarratu du. Lan eremuan berdintasuna lortzeko, beharrezkoa da gainerako eremuetan,
|
batez
ere familia erantzukizunei dagokienean, gizonek eta emakumeek seme alabak zaintzeko erantzukizuna partekatzea. Idazkari nagusiak gogor kritikatu du, horrenbestez, familia eta lanbidea bateratzeko indarrean dagoen neurri nagusia:
|
|
|
Eta horren ondoren bertan behera utzi zuen. . Niregatik egin nuen, baina
|
batez
ere familiagatik. Nahikoa zen.
|
|
2010
|
|
|
Batez ere ikastetxeekin lan egiten dute ikasturtean zehar, Altzuartek aipatu digunez: «Gure zerbitzuaren %80 inguru eskolei zuzendutakoa da, udalekuak… %20a izanen zen turismo aktiboari dagokiona, landetxetara etortzen den jendea,
|
batez
ere familiei enfokatua… Guk eskaintzen dugun kainoi jautsiera edo Bidarraiko piraguak, hasierako mailakoak dira, lehen aldiz egiten dutenentzat».
|
|
2011
|
|
|
Lana utzi behar izan zuen, luzaro baitzegoen ospitalean, bigarren aldiz urtean, esan dudanez. Sarritan egiten zuen negar,
|
batez
ere familiarekin hitz egiterakoan. «Toudo ben, toudo ben», esaten zien, gaixotasuna ezkutatuz.
|
|
|
Familiarentzako orientazioa eta esku hartzea. Laguntza eta arreta psikologikoaren zerbitzu baten bidez familiako gatazka prozesuei lotutako arazoei arreta ematea dute helburu,
|
batez
ere familia desegituratzeko arriskua dagoen egoeretan edo kalte emozional handia dakarten banaketa edo dibortzio egoeretan.
|
|
|
Horregatik, komeni da kontuan hartu ez diren alderdi batzuei arreta berezia jartzea. Aldaketak familian Zirriborroko datu pertsonaletan jarri behar da arreta,
|
batez
ere familia unitatean aldaketarik izan bada. Seme alaba berri bat jaiotzen denean, familia ugari bihur daiteke, eta, gainera, ondorengo batek 25 urte betetzen dituenez, kategoria hori galdu egiten du.
|
|
|
Liburu eta ipuin elebidunak Formatu elebiduneko liburuek bi testu paralelo dituzte, bakoitza hizkuntza batean. Oso baliabide erabilgarria da,
|
batez
ere familia eleaniztunetan, gurasoetako batek ez baitu ongi menderatzen beste hizkuntza. Abantaila nagusia da beti historiaren bertsio bera jasotzen dutela.
|
|
2012
|
|
|
– Haur erregresioa. Mendeko bihurtzen dira,
|
batez
ere familiarekiko, baina, baita ere, arreta egiten dieten langileekiko ere.
|
|
2013
|
|
|
Eta haien burua euskaldun zahar ez jotzeko arrazoiak arestian azaldutako berberak dira. Hau da,
|
batez
ere familiaren bidez ikasi ez izanak baldintzatzen du euskaldun zahar modura kontsideratua izatea. Horrek sendotzen du lehenago proposatutako behin behineko ondorioa:
|
|
|
– Euskaraz hitz egiteko aukera handiak ohi dituzte. Euskara presente dute etengabe euren bizitza sozialean,
|
batez
ere familia inguruan eta lagun artean; eta horien artean askok euskaraz bizitzeko aukera dute.
|
|
2015
|
|
|
Hala, pertsona horiek behar dituzten mediku tratamenduak oztopatu egiten dira, eta zenbait kasutan horrek kalte nabarmenak eragiten ditu osasunean, atzera bueltarik ez duten ondorioekin.Zigorrak ez dio preso den pertsonari bakarrik eragiten. Hurbileko guztiak ere,
|
batez
ere familia, politika horren biktima dira. Urruntasunak denbora eta baliabide ekonomiko ugari xahutzera behartzen ditu, oinarrizko eta funtsezko helburu eta behar bati erantzun ahal izateko, lagun edo senidea bisitatzea alegia.
|
|
|
Urtebetetzea zenez, balantzea egin behar zuela otu zitzaion eta horretan ibili zen nekatu eta loak hartu zuen arte: lana, lagunak eta
|
batez
ere familia. Ama gazte zenean hil zitzaion, ezkongabe zegoela oraindik; aita ere, labe garaietako langilea, urte batzuk batean igaro ondoren, baziren hamar bat urte hil zela:
|
|
|
Euskaldunen artean karmeldar karisma, santa Teresak fundatu zuen familiako altxor espirituala zabaldurik dago, baina egundo ere ez dugu nahi dugun adina ezagutuko. Beraz, jo dezagun berarengana, zabal ditzagun haren testuak, dakarren mezu aberatsa gero eta gehiago ezagut dezagun, gure gizartean,
|
batez
ere familia behartsuen artean, zabaltzeko prest egon gaitezen.
|
|
|
Nola hartu duzu erronka. Alde batetik kosta egin zait baiezkoa ematea. Espero ez nuen gauza bat izan da; baina, lagunen eta
|
batez
ere familiaren bultzadarekin eta adostasunarekin konprometitu egin naiz.
|
|
2016
|
|
|
Beregan ez ezik, bere ingurukoengan ere eragin zuzena izan ohi du debeku horrek.
|
Batez
ere familian, eta bereziki seme alabengan, eragin ohi du askotan. Nork bere seme alabak bere ohiturazko moduan, bere jokabide arau, balore eta kultura hobespenen arabera, hazi eta hezi ezina dakar, halakoetan, debekuak.
|
|
|
Ikuspegi kontua baino ez zen, ordea, beraiek jaso zuten eta bizi izan zuten garaiak ekarria, ezinbestean. Baina aitortu behar dut, urteak aurrera joan ahala, eta
|
batez
ere familia osatu eta gero, gurasoek esaten zizkidaten hitzek beste oihartzun bat hartu dutela nire bihotzean. Honekin ez dut esaten haien ideiekin bat egiten dudanik.
|
|
2017
|
|
|
Beraz, haurrak aditzen duena baizik ez du barneratzen. Hasiera batean gurasoen solasak betetzen du ia erabat haurraren adimena,
|
batez
ere familiaren alorrean murgilduta dagoelako. Emeki emeki hizkuntza erabiltzeko espazio berriak zabalduko zaizkio:
|
|
2018
|
|
|
*" Euskaraz hitz egiteko aukera handiak ohi dituzte. Euskara presente dute etengabe euren bizitza sozialean,
|
batez
ere familia inguruan eta lagun artean; eta horien artean askok euskaraz bizitzeko aukera dute.
|
|
|
Hirien hazkunderako ez ezik, migrazio horiek funtsezkoak izaten ziren landa eremuan bizi ziren familientzat. Europa osoan, eta
|
batez
ere familia tronkalak (enborrekoak) nagusi ziren eskualdetan, landa eremuan tokirik aurkitu ez edota gaztaroan, ezkondu aurretik, zerbitzari lanetan dirua aurreztu nahi zuten gazteak jasotzen zituzten hiriek.104
|
|
2019
|
|
|
Gauza askok, baina
|
batez
ere familia barruko loturen garrantziak eta emakumeak islamean duen paperak. Horri buruzko ideiarik ere ez nuen.
|
|
|
6 Zerga Ziztaden hazkurak maiz eragiten duen larruazaleko infekzio hori oso ohikoa da haurrengan. Igerilekuetan asko kutsatzen da, bai gorputzean, bai beste pertsona batzuetan,
|
batez
ere familian, toalla bera erabiltzeagatik. Ikusmenean, ziztaden gainean eta baba txikien gainean kokatzen den zarakar horixka bat bezala identifikatzen da.
|
|
2020
|
|
|
Osasun alertak eragindako konfinamenduak haur eta nerabe askoren euskaraz aritzeko aukerak murriztu ditu,
|
batez
ere familia ez euskaldunetan. Egoera horrek eragin kaltegarria izan dezakeelakoan euren hezkuntza prozesuan, Algortarrok Zaintzen herritarren zaintza sareak mintzapraktikak bermatzeko egitasmoa jarri du martxan.
|
|
2021
|
|
|
Hala ere, horretara iritsi arte, guraso asko egoera lazgarrietatik pasatzen dira, edo erabat ezezaguna den egoera baten aurrean gainezka sentitzen dira, eta horretarako aldaketa asko egin behar dituzte oso denbora gutxian. 1 motako diabetesaren sintomak Diabetea ezagutzen duten familia askotan,
|
batez
ere familia aurrekariak dituztenez, beren seme alaben patologia garaiz detektatzeko moduaz arduratzen dira, eta, hala, zenbait konplikazio prebenitu ahal izango dituzte, hala nola hipogluzemia larriak edo odoleko glukosa maila kontrolik gabe egoteagatiko ospitaleratzeak. Horregatik, adituek diotenez, garrantzitsua da jakitea zer sintoma ager daitezkeen haurrengan 1 motako diabetesa garatzen badute; besteak beste, hauek:
|
|
2022
|
|
|
Oso zaila da ez monogamiaren armairutik ateratzea,
|
batez
ere familia esparruan, ezta?
|
|
|
Torrealdaik nabarmendu du horrek ez duela esan nahi eskoletan bortxa gehiago dagoenik, baizik eta hezkuntza komunitatea trebatuago dagoela horiek atzemateko: «Lehen,
|
batez
ere familiek detektatzen zuten; orain, eskoletan kasu gehiago atzematen dira».
|
|
|
Torrealdaik nabarmendu du horrek ez duela esan nahi eskoletan bortxa gehiago dagoenik, baizik eta hezkuntza komunitatea trebatuago dagoela horiek atzemateko: «Lehen,
|
batez
ere familiek detektatzen zuten; orain, eskoletan kasu gehiago atzematen dira».
|
|
2023
|
|
|
Sentimendu hori guztiz normala da, eta, gainera, ezin da saihestu, eta gurasook ulerkor, enpatiko eta pazienteak erakutsi behar ditugu, ukatzen, erreprimitzen edo zigortzen saiatuz”, azaldu du Sara Tarrés haur psikologoak. Kontuan hartu behar da anaia bat iristeak ez diola haurrari bakarrik eragiten; familia gertaera horrek maila guztietan aldaketa handia eragiten du,
|
batez
ere familia egitura eta errutinei dagokienez. Bigarren semea iristean, gurasoak askoz estresatuago egoten dira, bi haur zaintzeak errutinak eta ohiturak nabarmen aldatzen baititu.
|
|
|
Mugikorraren erabilera arrazionalizatu behar dugu, eta gure txikiak horren inguruan prestatu. Egiten ez badugu, geure erabilerak kalte egingo die, izan ere, gurasoen% 70ek dioten moduan, 235 pantailak entretenimendu bat dira, eta baita oztopo
|
bat
ere familian igarotzen den denboran, eta horrek, oso modu negatiboan eragiten du familia barneko harremanetan eta, bereziki, guraso eta seme alaben artekoetan: seme alabekin interakzio gutxiago egoten da, bai ahozkoa bai ez ahozkoa (erabilitako denbora), atzeratu egiten dira erantzunak interakzio saioetan (arreta zatitua) eta erantzunak ez dira adeitsuak izaten arreta eskatzen denean (erantzun emozional negatiboak). 236
|
|
|
Zein zaila eta etsigarria izan daitekeen zure ingurukoek, eta
|
batez
ere familiak, ez ulertzea, edo are okerrago, ez onartzea eta ez laguntzea egin nahi duzun hori gauzatzen. Nik zorte handia izan dut horretan.
|
|
|
• Komunitatearen laguntza eta kohesioa;
|
batez
ere familien bidez, segurtasun sentimendua ematen baitute eta gizabanakoak babesten baitituzte. Familiaren zeregin solidarioa nabarmentzen da.
|