|
2000
|
|
|
Hirugarren atalean Euskal Herrian komunikazio esparru propioa garatzekokontuan hartu beharreko eremu bi aztertu
|
dituzte
Patxi Azpillagak eta Juan CarlosMiguelek: marko legala batetik, eta egitura enpresariala bestetik.
|
|
|
Hego Euskal Herrian salgai jartzen diren egunkarien azterketa egitean, bi multzonagusi ageri dira. Lehenik eta behin hemen argitaratu eta berton zabaltzen direnena eta, bestetik, kanpoan inprimatutakoena (EL MUNDO DEL PAIS VASCO eta EL PAISDEL PAIS VASCOren kasuan, bertorako orrialde berezi batzuk kaleratzen
|
dituzte
).
|
|
|
Oro har, bertoko irrati emandegien pisua ez da oso altua eta horrek eragina duEusko Irratiaren barruan kokatzen diren emisioen arrakastan. Radio Euskadi, EuskadiIrratia, Euskadi Gaztea eta Radio Vitoria batera hartuta, kontsideratuenak direnenartean bigarren postuan kokatzen dira, eta bereziki datu baikorrak
|
dituzte
Araban etaGipuzkoan, arrazoi desberdinak direla medio.
|
|
|
lurraldearen ikusmira historiko kulturalera igaro da,, bertan eraiki eta politikoki onetsia, toleratua, kontrolatua eta sustatua? 23 den instituzio aniztasunaren irudira, gaur egun Ipar Euskal Herrian dagoen irudira hain zuzen. Estatuaren edo Kontseilu Orokorraren administrazio zerbitzuek deszentralizazio aski sistematikoa burutzen dute, Pauetik Baionara; era berean, elkartesozio ekonomiko ia guztiek dute antena bat gutxienez Baionan; azkenean, elkarteekberek bi ataletan banatzen
|
dituzte
beren departamendu egiturak, bata biarnesa, besteaeuskalduna. Honelako konfigurazioak azpi departamenduko kidetasun sentimenduadakar, Pirinio Atlantikoetako haustura areagotzen duena, bere eragozpen praktikoakmurrizten dituen aldi berean24 Bilakaera honek izate politiko, ekonomiko eta sozialbereziki euskaldunaren oinarriak bota ditu, aurrekaririk ez duena 1790etik, bi asanblada aholku emaile bereziak sortzeaz gain, Ipar Euskal Herrian, estatu frantseseanparekorik ez dutenak:
|
|
|
eta arrakasta are interesgarriagoa da, estazio honek frantsesezko programazioorokorrean euskara egun guztian zehar txertatzeko apustua egin duela jakinda. Berriakeuskaraz 6:00etan eta 8: 30etan eskaintzen
|
dituzte
. 1991tik aurrera, irratiak, eguerdian (13: 30tik 14: 15ra), magazin bat eskaintzen du eta ondoren euskarazko albistegi bat.. Radio sans frontiere?
|
|
|
80ko hamarkadan sorturiko tokiko irrati lokal asko, lehengo, irrati libreen? legeriarekin sortuak (1981eko azaroaren 9ko ikus entzunezkoari buruzko legea), desagertuegin dira gaur egun. Ipar Euskal Herrian irrati independente komertzialek (RadioBayonne) edo irrati soziatibo eta udaletakoek (Anglet FM30) zenbait arazo
|
dituzte
, halanola, finantza arazoak edota nahikoa entzuleriarik eza, edota beren herrietan irratipropioak izateko interesik ez zuten alkateen pentsamoldearen bilakaera... Bestetik, Radio Bayonne izenekoa, B mailakoak izanik (irrati komertzial independenteak) 31
|
|
|
Ipar Euskal Herriko irrati euskaldun soziatiboen hedapen azalerak herrialdebanari dagozkio (Zuberoa, Behe Nafarroa eta Lapurdi) beren euskalki edo euskararenaldaera linguistikoa dutenak, beren ibilbide historikoa, beren literatura eta tradizioa, eta ekonomia berezia34.. Irrati hauek ondo egokitu dira, gehienez ere 30 kilometrokoerradiora mugatu behar izatera, 1981eko azaroaren 29ko. Loi Fillioud ezarri zenetik, eta gainditu ere egiten
|
dituzte
–petit pays askoren zabalera35. Pays terminoa, benetako osotasun geografiko, kultural, ekonomiko edo soziala duen lurralde zentzuan (22 Art.), birgaitu egin da bereziki lurraldearen antolaketa eta garapenerako 1995ekootsailaren 4ko orientazio legeaz geroztik:
|
|
|
Hala ere,, hiru irratiek finantzamendu modu erregularbat asmatu dute, nahiz eta nahikoa arraro izan. Harpidetza iraunkorrak dira edota entzuleriaren nolabaiteko ordainketak, entzuleek beren banku kontuetatik hilero automatikoki zorduntzea onartzen baitute, irratiekiko duten atxikimendu sendoa erakutsiz? 43.Diru laguntza erregular horiez gain, euskal irratiek sentsibilizazio eta harpidetza kanpainak egiten
|
dituzte
beren kazetaritza eremuko biztanleriaren artean. IrulegikoIrratiarentzat, urteroko finantza mailako sostengu kanpainan lorturiko fondoak dira, irratiaren funtzionamendurako behar den laguntza nagusia(...)?, 1983ko irailaren16an frantses gobernuak sortutako Irrati Adierazpenerako Sostengu Fondoaren44ondotik, irrati soziatiboak bizirauteko gutxieneko finantza oinarria dena.Euskadi Irratiaren eta Gure Irratiaren arteko harreman lotuek erakusten dituzteezarri diren kooperazio sareak zein finantza sostenguak.
|
|
|
ELPERIODICO DE ALAVAri dagokionez, berek luzatutako datuak hartu ditugu.5Egunkari honek gainera, azpi edizioak ere baditu, esaterako, Bizkaian Ibarrezkerra edo Uribe kostahartzen dutenak. Azpi edizioetan, eskualdeari buruzko informazioaz betetzen
|
dituzte
hainbat orrialde.6Espainiar Oficina de Justificacion de la Difusion (OJD) erakundearen datuen bidez saldutakoenartean Iparraldean zenbat diren eta atzerrian zenbat diren jakiterik ez dagoenez, guk multzo berean kokatuditugu kopuru biak.7OJDren (1998 eta 1999) eta CIESen (1999ko lehen olatua) datuak hartu ditugu kontuan egunkaribakoitzak aleko zenbat irakurle dituen jakiteko. Beraz, OJDren kontrolpean ez dauden kazeten kopuruak, enpresan bertan jasoak dira edo beste iturri bibliografikoetatik hartutakoak dira.Kopuru hauek kalkulatzerakoan egunkari desberdinen audientziak eta berauen arteko duplikazioakere hartu dira kontuan.9Atal honetan Hego Euskal Herria dugunez erreferentziatzat, eta Ipar Euskal Herrirako audientzia ikerketa propiorik ez dagoenez, CIESen datuetan oinarritzen gara.
|
|
|
Ikusten ari garenez, egunkariek erreferentzia eremu ezberdinak birsortzen dituzteberen albiste eta artikuluen bitartez. Kasu batzuetan erreferentzia eremu horiek bikotekontrajarri modura hartzen
|
dituzte
(Euskal Herria versus Espainia, Nafarroa versusEuskal Herria e.a.); beste batzuetan, ordea, bata bestearen osagai gisa (Euskal HerriaEspainiaren barnean, Nafarroa Euskal Herriaren zati, e.a.). Honaino iritsita, interesgarri deritzogu erreferentzia eremu ezberdinak zein arlotan eraikitzen diren jakiteari.Beste hitz batzuetan esanda: Espainia, aztertutako egunkarien arabera, errealitatepolitikoa ote da, ala errealitate kulturala, ala soziala?
|
|
|
2 taulan are nabarmenago bihurtzen dira egunkari abertzale eta ez abertzaleenarteko aldeak. Lehenengoek Euskal Herri osoari dagozkion gai eta gertaera ugaritratatzen
|
dituzte
(esaterako, EUSKALDUNON EGUNKARIAren albisteen %37 mailahorretakoak dira); bigarrenek, ordea, ia ez dute Euskal Herriaren osotasuna islatzenduten albisterik eskaintzen (gehiena, DIARIO VASCOk: % 7).
|
|
|
geografiari lotutako egitatea den bitartean, lehenengoentzat Euskal Herria egitate politikoa ere bada.Egunkari abertzale eta erregionalisten artean auzi honen inguruan dagoen aldea, gainera, oso nabarmena da: lehenentzat politikazko albisteen erdiek baino gehiagokEuskal Herri osoarekin zerikusia duten gaiak aipatzen
|
dituzte
; bigarrenentzat, ordea, mota horretako albisteak politika gaietako %10etik behera dabiltzala kasu gehienetan.
|
|
|
Eremu publikoaren eraikuntzan eragile ezberdinek hartzen dute parte. Estatuaketa egitura administratiboak, esaterako, lurraldea eta herritartasuna definitzen
|
dituzte
, eta horien bitartez taldea geografikoki eta sozialki mugatzen. Hori da, beharbada, estatuak talde nazionalaz egiten duen mugaketaren adibide nabarmenena, baina ezbakarra, estatuak berak duen botere sinbolikoaren indarra kontuan hartuta.
|
|
|
EUSKALDUNONEGUNKARIA eta GARA. Bi egunkari hauek, aurrerago ikusiko ditugun aldeak dituztelarik, mundua dute bigarren erreferentzia eremu, eta gaur egun Euskal Herria barneanhartzen duten bi estatuak (Espainia eta Frantzia) ez
|
dituzte
erreferentzia eremu esangu
|
|
|
Telebisten emisioak egun osora zabaldu zirenetik, honetan ere kanal pribatueneragina handia izan zen?, bi joera nagusi somatu ditugu, baita ETBn ere: programatzaileen ikuspegitik eta audientziako ikus entzuleen kopuruaren eta soslaiaren arabera, ordu guztiak ez dira berdinak; eta, bestetik, programa genero batzuk sarriago errepikatzen dira eta maizago erabiltzen
|
dituzte
–desorduetan, betegarri gisa (fikzioa, erreportajeak eta, oro har, denbora jakin bati lotuta ez daudenak).
|
|
|
Lehenago esan dugunez, kanal biek genero ezberdinak lehenesten
|
dituzte
berenemanaldietan. Pentsa genezake, hartara, emanaldietako ekoizpenen jatorrien ezberdintasuna bi kanalen genero berezitasunari zor zaiola, eta, beraz, genero batzuk errazagoekoizten direla Euskal Herrian, edo beste batzuk errazago lortzen direla kanpoan.Ordea, hau ez da horrela gertatzen; izatez, hurrengo taulan ikus dezakegunez, generoberaren barruko ekoizpenetan jatorri ezberdinak agertzen dira bi kanaletan.
|
|
|
eta Estatumailako Le Figaro, difusio osoaren %20tik kontrolatuz eta Estatuko prentsa enpresanagusia bilakatuz. Ouest France eta Sud Ouest taldeek ere merkatu kuota garrantzitsuak lortu
|
dituzte
; lehenak bere izen bereko egunkariarekin, zeinak 700.000 aletikgora saltzen dituen egunero; bigarrenak, berriz, bere jatorrizko egunkariaz gain bestelau txikiagoak ere menderatuta.
|
|
|
Aldehonetatik, aipagarria da mugimendu sozialek edo asoziatiboek ez dutela araupetutakoinongo biderik, ezta babes berezirik ere, ekimen komunikatiboak garatzeko. Alabaina, askoz egokituagoa da Estatuaren aniztasun politiko kultural territorialari dagokionean.Zentzu honetan, nahiz eta Autonomia Erkidegoen arloaren gaineko eskuduntzak mugatuak diren eta zenbait gaitan goitik behera Estatuaren araudi eta jarrerek baldintzatuta dauden, zentralista beti; oztopatzaile askotan komunikabide autonomikoekiko; zatikatzaile gehienetan?, aukera errealak
|
dituzte
hauek beren inguruetan egiturapropioak eta ezberdinak garatzeko. Hala erakusten du EITBren esperientziak berak, nahiz eta horretarako Estatuak ezarritako lege mugetatik harago joan behar izan duenzenbaitetan, edo horren zirrikituak baliatu, EITB bera sortu edo bigarren kanala zabaldu zenean bezala.
|
|
|
Plangintza tekniko hau, ordea, Estatuak ez du oraindik finkatu; hortaz, gaur egun Estatu osoanemititzen ari diren ehundaka telebista lokalak legez kanpo daude, inork ez baitie oraindik frekuentziarikesleitu. Autonomia Erkidegoek ezin
|
dituzte
horiek emateko deialdiak zabaldu Plangintza hori gabe.Alabaina, zenbait Autonomia Erkidegok horiek emateko araudiak xedatu ditu, hala nola, Nafarroakoak (313/ 1996 Foru Dekretua, irailaren 9koa).
|
|
|
...baldintzapeko sarbidean oinarritutako zerbitzuen lege babesari buruzko Artezarauek78, eta telekomunikazioak, ikus entzunezkoaren eta informatikaren arteko bat egitearen eta Irrati espektroaren gestioaren inguruko liburu berdeek79, digitalizazioa dela-eta egin beharreko zerbitzu berrien sustapena, baldintzapeko sarbidearen babesa eta espektro irrati elektrikoaren gestioaren inguruko arazoak ukitzen
|
dituzte
, baita haren inplikazioak ere. Aipamen berezia merezi du jabego intelektualaren auziak, zeren1993an satelite bidezko igorpenak arautzeko oinarrizko Artezarau bat ezarribazen ere, ez baita oraindik adostasunik lortu etorkizunean garatu beharrekoarauez80.
|
|
|
Baina, atal honen sarreran aipatu den bezala, enpresen arteko kontzentratzea etanazioartekotzea dira gaur egun sektore honetan agintzen duten dinamika nagusiak.Komunikabide ezberdinak talde multimediatiko gutxi batzuen eskuetan biltzea dakarhorrek, askotan nazioarteko dimentsioak hartzen dituztenak. Hala eta guztiz ere, egitura politiko ekonomiko eta erregulazio ezberdinak direla medio, Estatuek enpresenkontzentratze eta nazioartekotze prozesu berezituak mugatzen
|
dituzte
eta, ondorioz, Frantziar eta Espainiar Estatuetan enpresa egitura eta kategoria ezberdinak aurkitukoditugu.
|
|
|
Talde hauek Euskal Herrian duten presentzia, Estatu mailako komunikabideen bitartekoa da bereziki. Hori bai, enpresa hauek indarreandiren bestelako dinamika territorialak, lokalizaziokoak alegia, beren merkatu botereramakurtzen saiatzen dira eta, ondorioz, estrategia berezituak erabiltzen
|
dituzte
zenbaitetan Euskal Herrikoa bezalako merkatuak menpean hartzeko: inbertsio zuzenakazpiegituretan; Estaturako egindako produktuen edo programazioen euskal merkatuetarako egokitzapenak (edizionalizazioa, deskonexioak); eta baita, zenbaitetan, bertakoenpresen integrazioa beren taldeetan edota hauekiko aliantza estrategikoak ere.
|
|
|
Horrekin batera, deszentralizazio prozesuen ondorioz, tokiantokiko aginteek ere. Autonomia Erkidegoek, Departamenduek zein Udalek? duelaurte batzuk ez zituzten aukerak edota eskumenak
|
dituzte
gaur egun arlo hauetan eragiteko. Baina, hala eta guztiz ere, oraindik, Estatuak dira irrati eta telebista sistemenegituraren erantzule eta arduradun nagusiak; alde handiz gainera.
|
|
|
Hain zuzen ere, sorosgarritasun printzipioa dela eta, Europako Batasunaren arauakez dira zuzenean aplikatzen horren partaide diren Estatuetan: hauek beren lurraldetaraegokitu behar
|
dituzte
arauak, lurraldeko arau bihurtuz, indarra izango badute. Gainera, instituzio komunitarioak 80ko hamarkadaren amaiera aldera arte ez ziren hasi ikus entzunezkoetarako politika egituratuak ezartzen.
|
|
|
Komunikazioaren askatasunaren gaineko legean finkatzen diren eskakizunakorokorrak dira gehienetan, nahiz eta, arlo batzuei dagokienean, gehienezko eta gutxienezko mugak ere finkatzen dituzten (programen produkzioari eta edukiei dagozkioneanbezala); alde honetatik, betebehar gehienak, kontzentrazioari dagozkionak izanezik? Gobernuaren dekretuz garatu eta zehaztu beharrekoak dira, zerbitzu kategoriabakoitzerako espreski eginiko arauen bidez. Gainera, edo horrekin batera, bai sistemapublikoaren sozietateek baita baimena lortzen duten sozietate pribatu eta elkarteek ere, cahier de charges edo hitzarmenak sinatu behar
|
dituzte
, hurrenez hurren, CSArekin, non aipatutako eskakizun horiek guztiak modu indibidualean egokitutako betebeharbilakatuko diren23.
|
|
|
Bat, zuzenean, Telefonicari, eta bestea horietako bakoitzean zabaldu den lehiaketa publikoan; Telefonica, ordea, ezin da zerbitzua eskaintzen hasi, kudeatzaile berriari lizentzia emaneta 24 hilabete igaro arte45 Emakidak 25 urtetarako dira, gerora bost urtetarako nahibeste alditan luza daitezkeenak. Kable sistemen kudeatzaileek eskaintzen dutenzerbitzuaren gaineko zenbait betebehar
|
dituzte
. Programazioari dagokiolarik, programatzaile independenteak, zeinetan kable sistemen kudeatzaileek ez duten nagusitasun posiziorik?
|
|
|
Deia, Diario Vasco, Pais eta Mundo izenekoek. Oso artikulu gutxiargitaratzen
|
dituzte
egunkariok euskaraz. Gure lagineko datuek erakusten dutenarenarabera, badirudi Deiak bere ideario nazionalista ahaztu duela, Diario Vascok ezdakiela bere orrialdeek Hegoaldeko lurralderik euskaldunenean ikusten dutela argia, eta Mundok nahiz Paisek erkidego elebidunetan saltzen ari direla.
|
|
|
Frantziako kateek ere oso ondo kokatu
|
dituzte
beren informatiboak prime timeorduetan. TFlek, esate baterako, zortzietan aireratzen du bere informazio saioa, Lejournal, eta bederatziak baino lehentxeago ikus daiteke eguraldiari buruzko espezifikoa, Meteo izenekoa.
|
|
|
TVlek bederatzietan jartzen du abian Telediario, La2ekhamarretan La2 noticias. Espainiako telebista publikoek, bestalde, informazio saioespezifikoak (autonomikoak) jartzen
|
dituzte
uhinetan urrezko orduetatik at: konkretukiEspainiako Telebistak 14:00etan komertzializatzen du Informativo Territorial izenekoa (Telenorte EAEn eta Telenavarra NFKn) TVElen eskutik, eta 20:00etan izen berekoaLa2en eskutik.
|
|
|
Bilboko El Correo eta Madrilgo El Pais dira adibiderik paradigmatikoenak.Bai bata bai bestea, Euskal Autonomia Erkidegoaren isla piktografikoarenaldekoak dira. Nola Madrilgoak hala Bilbokoak bazter uzten
|
dituzte
gainerakolurralde euskaldunak oro, nahiz eta lurralde horiekin EAEk harreman kultural etalinguistiko nabarmenak dituen.
|
|
|
Gure inguruan irakurgai edo ikusgai diren hedabideei esker, Euskal Herriaz izandaitezkeen definizio politiko guztiek badute beren isla eta eredu mediatiko propioa.Euskal Herriko egunkariek eta telebistek eraikitzen dituzten identitate mapak osoprofil zatikatuak erakusten
|
dituzte
; hain zuzen, konstatazio horrek garamatza euskalpoliformismo mediatikoaz hitz egitera.
|
|
|
Beren jardunean, hedabideek lurralde imajinarioak sortzen
|
dituzte
, lurraldeakirudikatzen dituzte. Adibide asko daude hori horrela dela pentsatzeko:
|
|
|
Beren jardunean, hedabideek lurralde imajinarioak sortzen dituzte, lurraldeakirudikatzen
|
dituzte
. Adibide asko daude hori horrela dela pentsatzeko:
|
|
|
Hedabideek, errealitatearen eraikuntza orokortzailearen barruan, besteak beste, lurralde mapak eskaintzen
|
dituzte
imajinario kolektiboetan, nazioen, herrien eta estatuen kokapena eta hedadura sozializatuz. Hedabideek eskainitako mapa geografiko, administratibo eta politikoei esker, herritarrak munduaren kontzeptualizazioan egitendu aurrera, eta tokia bilatzen du unibertsoan, nola bere buruarentzat hala bere ingurukoentzat.
|
|
|
Gutxiengoek, nazionalak barne? estatu nazioenegitura modernoen baitan agertzen dituzten ereduak jorratu
|
dituzte
banan banan.Askotan nazioek estatu nazionaletara deserosotasuna, lehia, etsaigoa..., ekarridutelako (Euskal Herriaren kasua, adibidez, eredu mota horretakotzat hartu ohi da). Herritarren eta estatuaren arteko harremanetan islatzen den deserosotasuna, hainzuzen.
|
|
|
Multinazional horien inbertsio itzelenesku daude sarritan estatu askoren produzioa eta enplegua, eta, horrela, planetako estatu eta herrialde gehienek inbertsio horien eskuraketan oinarritzen dute politika ekonomikoa. Halaber, enpresa transnazionalek beren ezarrerarako beharrezkoak diren baldintza ekonomiko, sozial, politiko, kulturaleta ekologikoak inposatzen
|
dituzte
.
|
|
|
Merkatuaren hegemoniaren pean txertatzeko dabiltzan sozialista izandako herriek, lorpen ezin okerragoak gauzatu
|
dituzte
: pobreziaren hedapena, ezberdintasun sozialak, langabeziaren handitze ikaragarria, zorduntze prozesuak, ustelkeria, eta abar.
|
|
|
Komunikabideek, informazioa? emanbeharko lukete; baina eginbehar horretan mezuaren kontzeptu ezberdinak artikulatzen
|
dituzte
–iritzia, bideratzeko.
|
|
|
Demokrazia burges berri horiek dominazio sistemak eta zapalkuntzak egokiago zilegiztatzen
|
dituzte
, eta jadanik ez dute funtzionamendu demokratikoa gehiagobermatzen. Gai honetaz Garzon epailearen kasua paradigmatikoa da.
|
|
|
Internet ek herri pobreen garapenerako balio duela esaten dute, baina herri garatueneta azpigaratuen arteko tartea gero eta handiago da. Hirugarren munduan baliabidegutxi dago, eta, gainera, beste lehentasun batzuk
|
dituzte
.
|
|
|
Estatu batzuek intimitatea babesteko legeak promulgatu
|
dituzte
, gehiegikerienkontra. Baina kasu gehienetan oso eskasak dira, eta intimitatearen kontrako abusuakgertatzen badira, oso zaila baita haien babesa lortzea.
|
|
|
Sare telematikoen erabilpenean zehar estatu boteretsuek besteen jarduera ekonomikoak eta politikoak zain ditzakete, haien subiranotasunaren aukerak gutxiagotuz. Beraz, pertsonen kontrola saihesteko heziketa, legeak, eta erakunde eraginkorrak beharrezkoak diren modu berberean, herriek mekanismo legalak eta nazioarteko erakunde betearazleak14 behar
|
dituzte
beren burujabetasuna babesteko.
|
|
|
Garatutako estatuak beren eskema nazionalak inposatzen saiatzen dira; adibidez, beren hizkuntza ofizialaren erabilpena bultzatuz. Ikerlan anitzek erakusten duteingelesa dela Internet en gehien erabiltzen den hizkuntza15 Eta honek oso lekugutxi uzten du beste hizkuntzentzat, eta askoz gutxiago hizkuntza minorizatuentzat.Herri txiki batzuek ahalegin handiak egin
|
dituzte
beren hizkuntzaz webguneak sortzeko. Baina askotan ez dute lortzen erabilpena nabarmenki handiagotzea.
|
|
|
Bitxia bada ere, beren identitatearen alde barruko eta kanpoko sustapen sutsuaegiten duten estatuek, aldi berean,, nazionalismo zimeldutzat? jotzen
|
dituzte
estatugabekoek berenak babesteko egiten dituzten ahaleginak. Adibide argiena hizkuntzaminorizatuek Internet erabiltzearren egiten duten esfortzua da:
|
|
|
Ez genekien nolako interesak zeuden Internet en atzean. Orain arte izan direnizugarrizko gastuak, telekomunikazio azpiegituran gehienbat, gobernuek berengain hartu
|
dituzte
. Unibertsitateek ez dute batere ordaintzen eta beste erabiltzaileekordaintzen dutena, kostuaren zati bat besterik ez da.
|
|
|
Aditu, ofizialek? maiz erabiltzen
|
dituzte
horrelako arrazoiak, zalantzan dauden teknologien alde propaganda egiteko. Horrela, bada, estatuenestrategia teknozientifikoak, askotan eragabeko kapitalismo/ liberalismoarekin etaarduragabeko garapenarekin erlazionatuak?
|
|
|
Guztiak, baleko edo onargarri izateko, orain artebederen, estatu batek jaulkiak edota gutxienik onetsiak behar dute izan. Agiri haueknorbanakoaren berri zehatzak ematen
|
dituzte
: izen abizenak, jaiotza data, helbidea, eta dokumentuaren araberako beste zenbait:
|
|
|
Nazionalitate eta, noski, hiritartasun bikoitza duten pertsona hauetako askokerabat modu instrumentalean erabiltzen
|
dituzte
, ahalik eta etekinik handiena lortzekoasmoz. Zenbait kasutan, hiritartasun bikoitzaren itzalean hauteskunde europarretanbi aldiz bozkatu duenik ere bada.
|
|
|
Nazioarteko jarduera ekonomikoentzako araudi egitura bat sortu izan dute estatu nazioek, eta banakako eragile nagusienetarikoak izaten jarraitu dute. Egitura politikohoriek, ekonomia globalari eusteko eta haren sekuritate sarea ziurtatzeko sortu
|
dituzte
estatu nazioek. Bai ordezkari ofizialek bai aferetako exekutiboek egitura horiekbeharrezkoak direla aitortu dute, haiek gabe merkatuek sortuko lituzketen emaitzakinork ez bailituzke gustukoak izanen.
|
|
|
Konstruktibismoaren arabera harreman sozialak eta gizarte eragileak etengabe elkar osatzen ari dira (constitute each other): Gizarte eragileak eta horien nortasunak harreman sozialenizaerak sortzen dituzten heinean, gizarte eragile horien jokaerek harreman sozialakeraikitzen
|
dituzte
.
|
|
|
A) Burujabetasun nazionala, kapitalismoa eta estatua ez dira adigai edo kontzeptu estatikoak; aitzitik harreman sozialek, hots, jendeen ekintzek? berrosatzen, birzehazten eta birsortzen
|
dituzte
etengabe. Erlazioak eta ekintzak aztertubehar ditugu, ez objektu finko eta aldagaitzak.
|
|
|
Alde batetik, desarautze kontserbadorearen aldeko presioak, kanpokoak zein barnekoak? onartu
|
dituzte
; eta bestetik, sozialismoaren politika ekonomiko eskuzabal eta tradizionalaren aldekoak, elite aberatsenekiko erasokor izandira. Hazkunde ekonomiko txikiko garaietan, eta egiturazko desoreka makroekonomiko monetarioaren erdian, ezer gutxi egin dezakete.
|
|
|
Alta, estaturik gabeko nazio horiek ezin dira beren buruaren jabe izan legez. Ezin
|
dituzte
beren gerorako egitasmoak askatasunaz kudeatu bakarrik, eta espainiar tutelapean jarraitzeko tenorea onartu beharra daukate betiere. Hiru hitzetan adierazita, askatasuna ukatzen zaie.
|
|
|
dagoen edozeren soberania erregulatzen dituzten. Ondorioz, gutxiengoek ez
|
dituzte
beren eskubide efektiboak babesturik ikusten nazioartekolegean. Berez, bere 50 urteko ibilbidean, Nazioarteko Justizia Korteak ez du gutxiengoen arazo bat bera ere ikusi, eta Giza Eskubideen Korte Europarrak, hau ere50eko urriaren 4an sortua, ez du gutxiengoei buruzko aurrikuspen araudirik.
|
|
|
Eredu honen arabera, gizarte anitzetan, estatu espainoleko bezalakotan, adibidez? gizabanako baten kultur identitateari eustearen eta gizarte zabalagoarekiko (hau da, estatuarekiko) ukipen nahiaren arteko erlazioek identitate erlazioen laueredu sortzen
|
dituzte
. Eredu honek identitate sailkapen laukoitza sortzen du, gizarte anitzetan taldeek norbere taldearekiko identifikazioaren eta gizarte zabalagoarekiko ukipen nahiaren arteko interakzioaren arabera jardun dezaketelako.
|
|
|
Talde sozialek dituzten uste sistemek (jarrerak, estereotipoak, irudiak, etab) bi funtzio betetzen
|
dituzte
funtsean: errealitate sozialari esanahia ematea eta errealitateaberreraikitzea batetik, eta norbere identitatearen defentsa egitea bestetik.
|
|
|
Arestian esan dugun moduan, prozesu historiko sozialek eraman
|
dituzte
gutxiengo egoeran dauden taldeak, batzuek estatuarekin identifikatzera, horrela asimilazio estrategia erabilirik, beren talde autoestima areagotzeko, eta beste batzuek, aldiz, estatuarekiko identifikazioaren aurrean beren taldeko identitatea areagotzera,, horrela bereizte estrategia erabilirik, beren talde autoestima areagotzeko?.
|
|
|
pertsona horrek eskubide linguistiko batzukdituen bezala, zergatik ez dituen izan behar eskubide politikoak. Egia da, guk planteatzen dugun proiektuan, Nafarroan, laurogei mila lagunek parte har dezaketela.Baina pertsona horiek beren eskubideak
|
dituzte
, Gipuzkoan, Bizkaian edo IparEuskal Herrian beste batzuk dituzten bezala, eta eskubide politiko horiek era praktikoan jarri behar ditugu martxan.
|
|
|
Aurrez aurre ditugun estatuekin, nahiko gauza zailada hori. Dena den, gure ustez, horrelako prozesu batek ez dauka atzerapausorik.Garai batean euskal herritar askok esan zuten Euskal Herrian zeuden eskola nazionalak ez zituztela begi onez ikusten, eta beren ikastola propioak antolatu zituzten.Urteak pasatu dira, eta marko arrotz batetik datozen erakundeek subentzionatu egiten
|
dituzte
ikastolak gaur egun. Bide praktikoen bitartez ematen diren pausoak, berehorretan gelditzen dira. Bai Madril eta bai Paris guk hartutako erabakiak errespetatzera behartu behar genituzke.
|
|
|
Hori bai, hiru alderdi politiko horien txostenetan puntu gehiago aztertzen dira, baina, segur aski, euskal herritarrek nik baino askoz ere hobeto ezagutuko
|
dituzte
, eta ez du merezi nik horiei buruz ezer esatea. Dena den, badago azaldu nahiko nukeen puntu bat:
|
|
|
Izan ere, laguntza publikoak profesionalen mailara murrizten dira, eta ez afizionatuenera. Honen ondorioz, gure talde nahiz kirolari profesionalizatuenek Erkidegoko eta Herrialdetako diru-laguntzak jasotzen
|
dituzte
; bitartean, hainprofesionalizaturik ez dauden euskal kirolariek, beren kirola utzi edota espainiarnahiz frantziar kirol sarean sartzea beste aukerarik ez dute. Modu honetan, uko egiten diote beren euskal nortasunari.
|
|
|
Eusko Jaurlaritzaren inkestetan, gehienak Euskal Selekzioen alde agertudira. Orain dela bi urte, Gasteizko Legebiltzarrean euskal selekzioak osatzeko legea onartu zen; dena den, urratsak ez
|
dituzte
eman behar den bezala.
|
|
|
Urrats instituzionalak ematea gure politikarien ardura da, baina horiekMadrilera begira daude; esaterako, Villar eta abar. Kirolariak eman behar al
|
dituzte
lehenago pausoak. Txalogarria da, baina baita penagarria ere.
|
|
|
Asaldura neurotikoen jatorria, horrenbestez, sentipen fisikoen ezabapenaren mailan kokatzen da. Tentsio muskular kronikoekezabatu egin
|
dituzte
haurtzaroko gabezia, errepresio edo frustrazioei dagozkienmin sentipen eta sentimenduak, baina horregatixe eragiten dute oraingo bizitzansentipen eta sentimenduen murrizketa, eta horren ondorioz, baita pentsamendueneta ekintzen murrizketa ere.
|
|
|
Badirudiakatsen bat dagoela gorputzaren esperientziak era psikikoaz, funtzioimajinarioaren bidez? lantzeko gaitasunean, haiei esanahi bat ezin emandakiekeelarik, hartara, hurrengo esperientzietarako erreferentziak eraikitzeko.Irudikapen psikikoak gidatu ez dituen bulkadak ezin dira behar den bezalakanporantz bideratu harreman edo erlazio baten bidez; aitzitik, bulkadek gorputza, haren organo eta funtzioak hartzen
|
dituzte
lagun, sintomak eta gaixotasunaksortzeko. Sintoma horiek ez dira tentsio muskular neurotikoen laztasunakeragindako bestelako sintoma somatikoekin nahasi behar.
|
|
|
Tentsioberdina lot liteke negar egiteko gogoarekin, eta horrek gurasoen haserre edo errefusa ekar ote dezakeen beldurrarekin. Tentsioek askotariko esanahiak
|
dituzte
, etahaien jatorrian konpondu gabeko zenbait gatazka emozional egon daitezke.
|
|
|
Zergatik
|
dituzte
sakon eta erraztasunez arnasteko zailtasunak hainbat eta hainbatpertsonak. Arnasak sentipenak sortzen dituelako, eta jendea sentitzeko beldurizaten delako.
|
|
|
Ipurmamiakestuturik edukitzeak atzera egitea adierazten du, eta nahitaez du eragina funtziosexualean eta sentipen sexualen deskargan, pelbisaren mugimendu kulunkariak etadesiraren indarra inhibitzen dituelako. Bizkar sorgorrek ezin
|
dituzte
sentimenduakberen gain edo barne hartu. Bizkarrean sentipenik ez duen pertsonak ezin du beresumina abiarazi animalien modura, bizkarra konkortuz eta alde horretako ileaklaztuz.
|
|
|
Deflexioa, beste pertsona batekikokontaktu zuzena baztertzera jotzen duen maniobra da, benetako kontaktua hoztekomodua. Jokaera deflexiboaren hainbat adibide jartzen
|
dituzte
; esate baterako, etengabeko hitz jarioa, esandakoa barregarri hartzea, abstraktuki, gaitikkanpo ateratzea, egiatia izan ordez diplomatikoa izatea, e.a. Aspermena, apatia etabaita desenergizazioa ere, harremana ahultzen duten ohiko deflexioak dira.
|
|
|
Hau dela eta, Perls ek, Gestalt Terapia bainoareago Gestalt Terapeutak daudela esan zuen. Baliabide hauek indar handikoakdira, katarsia delakoa eta konmozio edo zirrara emozional handia sor dezaketelako.Teknika guztiek hurrengo arau hauek bete behar
|
dituzte
kontestu terapeutikogidatu batean.19
|
|
|
Orokorrean ametsek bi elementu
|
dituzte
: garenari buruzko mezuak (ametsarenesaldiak) eta falta zaigunari buruzkoak.
|
|
|
Aldiz, bilakaera sortzailearen ideia proposatu zuen. Osotasunasortzailea da, hau da, bere azken estrukturak hasierakoak baino osoagoak dira.Osotasun naturalek zati desberdinak
|
dituzte
, baina zati hauen gehiketak ez duosotasuna osatzen, beraien sintesiak baizik. Osotasun bakoitza haundiagoa denbeste batean dago, atomoa zelulan, gero nortasunean eta unibertsoan azkenik.
|
|
|
Haur ekidin zaleen amak frustrazio sortzaileak dira. Ez dira kontaktu fisikoarenzaleak, seme alabekiko erasokor eta kritikoak dira, adierazpen afektibo mugatuakerakusten
|
dituzte
, eta, konpultsiboak eta estereotipatuak dira umezaintzan.Holako egoeraren aurrean, haurraren ekidite ekintza defentsa mekanismoa da, estresa, frustrazioa eta amarengana zuzendutako haserrea aurrezten diona.
|
|
|
Ekidin zaleentzat, anbibalenteentzat bezala, harremanenkalitatean eragin handiena duen faktorea emozio negatiboen komunikazioa etaerabilpena da. Emozioak ez
|
dituzte
erabiltzen komunikazio afektiboa etaelkartrukaketa emozionala errazteko, era defentsiboan baizik.
|
|
|
Van IJzendoorn ek eta bestek (1994), oso interesgarria den azterlanean, ama/ haurra bikotearengan atxikimendu inseguruak aldatzeko azken hamabiurteetan egin diren interbentzioak errebisatu
|
dituzte
. Gurasoen sentikortasuna dalan ezberdinetan agertu den garrantzi handiko faktorea, atxikimendu seguruareneraikuntza lortu ahal izateko.
|
|
|
Jokabidearen, oroimenaren eta arretaren norabiderako eta antolaketarakoarauak eskaintzen
|
dituzte
; honek, subjektuak bere buruaren, atxikimendu irudien eta bien arteko erlazioen inguruan eduki ditzakeen ezagutza jakinbatzuk eskuragarri izatea erraztu edo murriztu dezake.
|
|
|
erakusten duten haurrak.Atxikimendu irudian segurtasunik bilatu gabe esploratzen dute ingurua.Bera gelatik ateratzen denean, lasai eta kexarik gabe gelditzen dira. Amaedo ezezaguna den heldua antzera tratatzen
|
dituzte
, eta bukatzeko, amaitzultzen denean, berarengandik ihes egiten dute.
|
|
|
Beraz, lau atxikimendu mota bereizi
|
dituzte
, norberaren eta besteen irudiapositiboa ala negatiboa den kontuan harturik; irudian ikus ditzakegu:
|
|
|
eta garapenaren teoria berrietatikabiatzen zirenak, antropologia, soziologia eta komunikazioa nagusiki?. Taldebiok urte askotan zehar markatu dute Familia Terapiaren ibilbidea, eta gaur egunoraindik modu egokian ebatzi ez den eztabaida baten oinarriak jarri
|
dituzte
.
|
|
|
Familia bakoitzak badu bere Liburu Nagusia, eta bertanidazten dira partaideen zor eta merezimenduak, kontu liburu batean bezala. Liburuhonek duen ezaugarri bat, belaunaldiz belaunaldi transmititzearena da; honela, ondorengoek beren aurrekoek egindako zorrak ordaindu behar izaten
|
dituzte
, berenleialtasun bertikalerako konpromisoengatik. Belaunaldietan zeharreko ikuspuntuhau da Testuinguruko Terapia bereizten duena; bertan, teknikarik erabilienetakoaGenogramarekin egindako lana izango da (B Nagy eta beste, 1981).
|
|
|
(terapeuta lagungarriak) adieraztendituzte. Horiek hiru jardunbide hauek jarraitzen
|
dituzte
:
|
|
|
Terapia taldeetan bereziki agerian jartzen diren egoera hauek, taldeko gainerako kideek angustiaz eta ondoezaz bizi
|
dituzte
, nola eta zergatik jakin gabenorbaitekiko gorrotoa sentitzen baitute. Hain zuzen, bizitzako edozein egoeratangerta daitezkeen egoera hauek, hitzaren eta ulermenaren bidez lantzea eta gainditzea ahalbidetzen du talde terapeutikoak.
|
|
|
Estipulazio hauek espaziozko eta denborazko baldintzak jasotzen
|
dituzte
, etabaldintza hauek baimenduko dute prozesu analitikoa, talde prozesu terapeutikoakasu honetan, aurrera eramaten.
|
|
|
Hizkuntza ofiziala izango da, eta erakatsia. Beste batzuk nik baino askoz hobeki deskribatuko
|
dituzte
xehetasunezbatua eraikitzen Txillardegik egin lan eskerga, eta bere sinetsarazteko indarra, eremuhonetako ez kazike guttiren isilkeriak, etsaikeriak ez esateagatik, garaitzeko.
|
|
|
Euskal Herriko Hizkuntz Atlasean haizeen izenei buruzko itaunetan jasotako erantzunekmotibazio desberdinak
|
dituzte
: puntu kardinalak, orografia, toponimia...
|
|
|
Izendapenok fenomeno atmosferiko kaltegarriak
|
dituzte
oinarrian. Izendapenezkorrak dira, gizakiari egiten dioten eragin okerraren adierazle.
|
|
|
Hiru eredu Herri baterako, edoHerri honen segun eta zein lur eremuz ari garen, ehuneko zati batendako behintzat.Horietako bik kultur ardatza Madrilen edo Parisen dute. Hemengo kultur gaiak, hemengo errealitateak, osagarri modura hartzen
|
dituzte
Espainiako edo Frantziakobeste osagarri anitzekin batera. Euskal Herria ardatz hartzen dugunontzat, aldiz, gurenortasunaren ezaugarri edo gene modura kontsideratuak izaten dira hemengo gaiak.Guretzat, euskal kultura eduki ala ez, hil ala biziko auzia da.
|
|
|
Gizakia lur eremu bati atxikita dago jaiotzez. Lur gabeko internautak bezalaunibertsaltasunaren mezulari agertzen diren sasi ilustratuek beren interesakdefenditzen
|
dituzte
, ez gizakiarenak. Lur horren ezaugarriak ezagutu behar ditugu etagureganatu, gu ere lurra baikara.
|
|
|
Atal propiorik ez zutenak bilduditut saski naski honetan. Goi mailako zientzialari batzuek ez
|
dituzte
gustuko herrikoitasun usaina duten gaiak. Horientzat fisikotasuna da kulturaren eredua, ez bizitza.Garbi dago ez zaidala jarrera egokia iruditzen.
|
|
|
Erlijioek eta gainditutako filosofiek hedatutako altzairu zaharrez gainezka dugunhistoriaren ganbaran traste hauek aski ez balira, beste motako haizeek inarrosten
|
dituzte
kulturaren bazterrak: sentimenduek.
|
|
|
Biak dira onak eta biak dira eskasak. Biek
|
dituzte
berenalde onak eta txarrak. Gizaki estetikoak libertatea maite du oroz gain, ez du loturariketa uztarririk onartzen, etab. Bizimolde estetikoa egoan zentratua da, sentigarrian, plazerrean (erotikoan bezala, Mozarten musikaren laket artistikoan edo ikerketazientifiko baten plazerrean, etab.; zentzu negatiborik batere gabe, hortaz).
|
|
|
Zeren, hutsunea ez betetzeak, inkontsistentzian eusteak, larridura edo angustiaexistentziala probokatzen baitu2 Enuntziatu politikoek gizartearen alor objektibagarrian aldaketak agindu edo, preskribitu? egiten
|
dituzte
, baina ez da komeniberaiekin josi eta gero elkar nahastea.
|
|
|
Hona hemen teoria horren irudia: Norbanakoek aukeratzen eta barneratzen
|
dituzte
ezagutzak ^ Norbanakoarengandik kanpo dagoen errealitateabegiratuz. 4) Paradigma, kognitibo moderatua?
|
|
|
– Ikerketa gehienak, gainera, Euskal Herritik kanpo eta beste hizkuntza partikularrekiko egin diren ikerketak eredu moduan hartuz, eredu horiek euskararekikoEuskal Herrian aplikatzen
|
dituzte
. Hau araua bada ere, salbuespen gutxi batzukbadaude, berriz ere.
|
|
|
Honen ondorio bat daaskotan aipatzen diren egungo diziplinanitzaren, diziplinartekotasunaren, edo diziplinazeharkotasunaren beharra, aztergai bakoitzaren inguruan, egungo zientziagintzan. Orokorki zein partikularki hartutako hizkuntzen aztergaiak nahiko etsenplu onak ematen
|
dituzte
hori ulertzeko; horrela sortu dira lehen aipatutako zenbaitdiziplina berri, beraien artean geroz eta lotura handiagorekin bilakatzen aridirenak: soziolinguistika, psikolinguistika, etab.; eta horrela gertatzen dira, baitaere, aditu eta ikerlari gehiago geroz eta jantziagoak egotea, modu anitz honetanorokorki zein partikularki hartutako hizkuntzak aztertzean.
|
|
|
Honen irudia ondokoada: Gizabanakoen modulu kognitibo bereziak azaleratzen
|
dituzte
^ Barneandituzten ezagutza mota bereziak. 3) Aurreko muturreko bi teorien artean, badaudebeste erdibideko teoria batzuk.
|
|
|
Iraultzek hizkuntz politika osorik birmoldatu behar izan dutelarik, bi jarreraarrunt kontrajarriak erakutsi izan
|
dituzte
:
|
|
|
Trifonemek (3 irudia) beren erdiko aldean fonema oso bat daukate; hauek erdiko foneman koartikulazio efektua oso handia den kasuetan erabiltzen dira; izan ere, honelakoetanerdiko fonemak ez dauka inongo alde egonkorrik, koartikulazio efektuetatikkanpo. Sistema batzuek goragoko unitateak ere erabiltzen
|
dituzte
, gehienetanhizkuntza zehatz baten fonema segida batzuen agerpen irizpideen arabera; bestalde, kontuan hartzen dute ezen, unitatea zenbat eta luzeagoa den, sintesiankalitatea hainbat eta handiagoa izango dela, baina orduan unitate kopuruhandiagoa ere erabili dugu. Unitateak aurrezteko ohiko estrategia (etahorrela sistemaren memorian espazioa ere aurrezteko), fonema baino txikiagoak diren unitateak erabiltzea izaten da; unitate hauek azpifonemak lirateke.Azpifonemak oso egonkorrak dira eta koartikulaziotik kanpo dauden fonemabatzuen zatiak atxikitzen dituzte (esate baterako, frikari ahoskabeen erdikoaldeak edo herskari ahoskabeen leherketak).
|
|
|
Sistema batzuek goragoko unitateak ere erabiltzen dituzte, gehienetanhizkuntza zehatz baten fonema segida batzuen agerpen irizpideen arabera; bestalde, kontuan hartzen dute ezen, unitatea zenbat eta luzeagoa den, sintesiankalitatea hainbat eta handiagoa izango dela, baina orduan unitate kopuruhandiagoa ere erabili dugu. Unitateak aurrezteko ohiko estrategia (etahorrela sistemaren memorian espazioa ere aurrezteko), fonema baino txikiagoak diren unitateak erabiltzea izaten da; unitate hauek azpifonemak lirateke.Azpifonemak oso egonkorrak dira eta koartikulaziotik kanpo dauden fonemabatzuen zatiak atxikitzen
|
dituzte
(esate baterako, frikari ahoskabeen erdikoaldeak edo herskari ahoskabeen leherketak).
|
|
|
Alfonoen inbentarioa definitzean, horien ezaugarri artikulatorioak zehazteagarrantzitsua den arren, unitateak kateatzean oinarritzen den sintetizagailu batean, aipatutako ezaugarriak azkenik alofonoa osatuko duten datu basearen unitate edounitateen ezaugarriek mugatuko
|
dituzte
. Kasurako,/ n/ fonema sudurkariaren kasua hardezakegu adibidetzat.
|