|
2000
|
|
|
Antzerki tradizio handia
|
duten
herrialdeetan aldiz, teatro mota guztiak dituzte, amateurra, haurrei zuzendua, profesionala eta abar. Londresen esaterako, hori oso hedatua dago auzo guztietan.
|
|
|
Europako Batasuneko herrialdeek bat egin dute eta, Kuban inbertsioak egin dituzten Europako enpresei zigorrak jarriz gero, Munduko Merkataritza Erakundearen (OMC) organo gorenera jotzeko mehatxua egin dute. Nolanahi ere, Ipar Amerikako lege horrek indarrean jarraitzen du eta dagoeneko, badira Kuban inbertsioak egin izanagatik zigortuak izan diren eta, ondorioz, Estatu Batuetan sartu ezin
|
duten
herrialdeak. Zigortutako herrialde horiek ez dira Europakoak.
|
|
|
Gipuzkoa da Madrildik bidalitako telebista seinaleen aurrean erantzun baxuenaerakusten
|
duen
herrialdea; hala ere, kopuru hori ez da batere txikia: %63, 5 Gainera, beste herrialdeekiko berezitasunak markatzen dituen ikus entzulegoak arreta gehiagozsegitzen du ETBlen (%12, 5) eta ETB2ren (%19, 8) eskaintza.
|
|
|
Esaterako, Europan ez dira oraindik ugaldu Estatu Batuetan azken urteotan agertu diren newstalk izeneko irrati estazioak. Irrati entzuleekiko elkarrizketan oinarritutako irrati mota horrek 1.200 estazio inguru
|
ditu
herrialde hartan, eta Europako irrati kate handi mandi batzuek interesa dute dagoenekoz, 24 orduz entzuleen adierazpide askea izan nahi duen irrati molde horretan (Maherzi, 1999, 143).
|
|
2001
|
|
|
Konifero baso erraldoiak eta 188.000 aintzira
|
dituen
herrialde hau, errepublika independientea da 1917az geroztik.
|
|
|
egun osoa jendez beteta egoten da. Finlandia irakurzaletasun maila handienetakoa
|
duen
herrialdea da. Azken urteotan bi marka hautsi ditu:
|
|
|
Bidaiaren arazoak konpontzen espezializaturiko aseguru etxeen eskaintzetan ez dituzte asegururik gabe uzten gatazkak, ezegonkortasun politikoa edo delinkuentzia maila handia bizi
|
duten
herrialdetarako egiten diren bidaiak.
|
|
|
Zorra ordaindu beharra duenez eta presazkoena horixe denez, aurrekontu orokorren %80 edo %100ekoa baino zor handiagoa
|
duten
herrialde horietan Estatuak ezin du herriarentzat lan egin.
|
|
|
Eta esan egin behar da, azpiegitura horiek eraiki egin behar baitira, eta ikusi egin da nor dagoen prest instalazioa ordaindu ezin
|
duen
herrialde batean elektrizitatea jartzeko.
|
|
|
Arrazoi horiengatik, basa fauna eta floraren Galzoriko Espezieen Nazioarteko Merkataritzari buruzko Hitzarmenak (CITES) babesten dituen espezieei dagokienez, Espainia dugu, Argentina, Indonesia eta Tailandiarekin batera, legez kanpoko trafiko handiena
|
duen
herrialdeetako bat.
|
|
|
Arrantza guneak
|
dituzten
herrialdeekin, adibidez, hitzarmen ekonomikoak lortzeaz gain, hitzarmenak sinatu behar ditugu herrialde horiek baliabideak izan ditzaten, ez baitugu ahaztu behar eurenak direla baliabide horiek.
|
|
|
Arrantza guneak dituzten herrialdeekin, adibidez, hitzarmen ekonomikoak lortzeaz gain, hitzarmenak sinatu behar
|
ditugu
herrialde horiek baliabideak izan ditzaten, ez baitugu ahaztu behar eurenak direla baliabide horiek.
|
|
|
Bai, eta nire kezka agertu nahi
|
dut
herrialde aberatsetako herritar askoren (batez ere gazteen) axolagabekeria eta pasibotasunagatik, agian ez baitute gogoeta egiteko astirik eta hondamen, eskandalu eta antzeko gai urgenteei buruzko informazioaren hartzaile iraunkor bihurtzen dira.
|
|
|
Eman dezagun H delakoa soberakina
|
duen
herrialde ez zordundu bat dela.
|
|
|
Oraingoz uste daiteke ezen Hegoaren kanpo ordainketa batek ez
|
lukeela
herrialdea R multzo gisa inplikatuko, ez egoiliarrek eskuraturiko H diruko kopurua Iparreko bankuetan gordailatua ez balitz. Gertakarien azterketa zehatz batek argitu dezake arazoa.
|
|
|
Herrialdeak hori gauzatu behar badu, orduan, funtzio horri dagokionez, herrialdeak bitartekari soil moduan funtzionatzen du. Horrek esan nahi du, egoiliarrek egindako ordainketak beren herrialdeari eginikoak izan behar direla; beraz, etxeko diruan kanpo moneta modura galtzen duen kontrapartida zehatza irabazi behar
|
du
herrialdeak.
|
|
|
Kanpo zorraren arazoa oso mingarria da bera jasan behar
|
duten
herrialdeentzat. Dena den, argi dago beraren irtenbidea ez dagokiola orain arte erabilitako zenbait adabaki pragmatikori.
|
|
|
Hortaz, herrialdeen arteko elkartasuna eta kooperazioa sistema monetarioa sendatzeko oinarrizko tresna gisa ikusi dira maiz, eta, testuinguru horretan, politika monetario nazionalaren eta politika fiskal nazionalaren arteko bateragarritasuna nazioarteko ekonomia zientziaren helburu nagusi gisa ikusi ohi da. Zer esanik ez, ezin da espero soberakina
|
duten
herrialdeen eta defizita duten herrialdeen obligazio egokitzapenak simetrikoak izatea, horien egoerak erabat ezberdinak eta askotan kontrakoak izanik. Horrela, erremedioen multzoa kontu handiarekin jarri behar da praktikan, herrialde bakoitzaren behar edo premia partikularrak kontuan hartuz.
|
|
|
Hortaz, herrialdeen arteko elkartasuna eta kooperazioa sistema monetarioa sendatzeko oinarrizko tresna gisa ikusi dira maiz, eta, testuinguru horretan, politika monetario nazionalaren eta politika fiskal nazionalaren arteko bateragarritasuna nazioarteko ekonomia zientziaren helburu nagusi gisa ikusi ohi da. Zer esanik ez, ezin da espero soberakina duten herrialdeen eta defizita
|
duten
herrialdeen obligazio egokitzapenak simetrikoak izatea, horien egoerak erabat ezberdinak eta askotan kontrakoak izanik. Horrela, erremedioen multzoa kontu handiarekin jarri behar da praktikan, herrialde bakoitzaren behar edo premia partikularrak kontuan hartuz.
|
|
|
Horien artean daude hezkuntza, osasuna eta negoziatzeko aukerak handitzea. Txostenak Estonia, Tanzania, Brasil eta Costa Rica bezalako teknologia berriak hartu nahi
|
dituzten
herrialdeen esperientziak aztertzen ditu. Garapen bidean dauden herrialdeek hazkunde iraunkorreko ziklo bat sortzeko erabil dezaketen egitura estrategikoa proposatzen du.
|
|
|
Espainia da, Portugalen atzetik, Europako Batasunean iturriko urak hondakin kutsatzaile gehien
|
dituen
herrialdea. Litroko 210 mikrogramo arteko trihalometano maila (THM) du.
|
|
|
Europako Batzordeak Techware (Technology for Water Ressources) enpresa italiarraren txosten zehatza izan zuen, edateko urari buruzko zuzentaraua onartzean egin zituen azterlanak egin zituenean. Txosten horretan adierazten zen txorrotako uretan THM kontzentrazio handiena
|
zuten
herrialdeetako herritarrek gutxiago kontsumitzen zutela. Horixe da Espainiaren, Belgikaren edo Frantziaren kasua, batez beste 150 eta 200 litro bitartean kontsumitzen baitira pertsonako.
|
|
|
Horrela lortutako arrozari arroz lurrundua edo parboiled a deitzen zaio. Arroza historiaurreko eta lehortutako (perboiled rice) ondoren ehotzeko ohitura
|
duten
herrialdeek ez dute ia beri beririk (garatzeko bidean dauden herrialde beroen gaixotasuna, paralisi orokorra eta edema anizkoitzak ezaugarri dituena, B1 bitamina edo tiamina falta delako). Beste prozedura da B taldeko arroz ale batzuk bitaminekin aberastea laborategian, eta proportzio jakin batean nahastea gainerakoekin.
|
|
|
Kultur sorkuntzaren alorrean, 2001 urtea oso emankorra izan da Zuberoan. Sinesgaitza ere bada hainbesteko oparotasunik egotea, 15.000 bizilagun baino gutxiago
|
dituen
herrialde batean; are gehiago kontuan hartzen bada kopuru honen erdiak ere ez duela euskaraz hitz egiten. Zuberoan euskal kulturaren iturria ez dela agortzeko zorian ematen du.
|
|
2002
|
|
|
Europa da munduan zorrik handienak
|
dituzten
herrialde pobreen hartzekodun nagusia: europarroi zor digute beren garapena teorian bultzatu eta praktikan itotzen duen dirutza alimalekoaren %58 Datu esanguratsua benetan, zifra horren arabera Amerikako Estatu Batuak, Japonia eta Kanadaren aurretik baigoaz.
|
|
|
Familien %90ak dirua eman behar
|
luke
herrialde pobreentzat
|
|
|
Ekoizten ez
|
duten
herrialdeek kontsumitzen dute petrolio gehien.
|
|
|
Hazkunde horrek berrogeita hamarreko hamarkadan hasitako tiraldiari jarraipena emateko balio izan zuen. Hazkunde handienajasan
|
zuten
herrialdeak herrialde industrializatuenak izan ziren: Bizkaia eta Gipuzkoa, hurrenez hurren.
|
|
|
Bertan hainbat ekintza global proposatu ziren garapenjasangarria eta ingurumenaren babesa bermatzeko, baita herrialdeen arteko ezberdintasunak desagerrarazteko ere. Agiri aberats, ausart eta are iraultzailea ere bada, baina ez
|
ditu
herrialde sinatzaileak berau betetzera derrigortzen, eta finantziazio arazoak ere izan ditu (esaterako, herrialde aurreratuek beren Barne ProduktuGordinaren %0, 7 garapenaren alde emateko konpromisoa hartu bazuten ere, inorkgutxik bete du). Laburbilduz, herrialdeek ez dute borondate edota interes politikoekonomiko nahikorik izan agiri horietan adostutakoa gauzatzeko.
|
|
|
Aktibitate, okupatu eta langabezia tasek lurraldeka ere badituzte berezitasunak. Hala, 1994tik honako hazkunde ekonomikoaren garaian, aktibitate tasak goraegin
|
du
herrialde guztietan, Bizkaian izan ezik (%51, 2 inguruan egonkor egon da). Hazkunderik handiena Nafarroan (%48tik %51ra) eta Araban (%56, 6tik %58, 7ra) izan da, eta apalagoa Gipuzkoan (%53tik %54ra).
|
|
|
Urrats hori beranduxeago eman du, baina aldaketa sakona izan da. Hain zuzen, 1985etik aurreraHego Euskal Herria ugalkortasun apalena
|
duten
herrialdeen buruan kokatu da, nahiz eta azken urteetan ugalkortasunaren jaitsiera gelditu egin den. Gerora begira, ugalkortasunaren hazkundea espero da Europako Batasuneko herrialde guztietarako, eta Hego Euskal Herriaren kasuan, 2010 urterako 1985eko tasa berreskuratzeaespero da (1,25 seme alaba emakumeko).
|
|
|
Beraz, ahuntz eta ardietan BSE dagoela baieztatzen bada, animalia horien buru osoa kendu da, adina edozein dela ere. Arrisku geografikoa Bestalde, Zuzendaritza Batzorde Zientifikoak adierazi du herrialde batean “scrapie” (ahuntz eta ardien gaitz eroaren aldaera) edo entzefalopatia espongiforme kutsakorra (EET) egotea ez dela kontuan hartu behar BSE kasuak
|
dituen
herrialde baten arrisku geografikoa ebaluatzeko orduan. Hala ere, kontuan hartuko da azienda beste herrialde batzuetara inportatzean.
|
|
|
Turismoaren Mundu Erakundearen (OMT) ustez, ekoturismoa da ekologia maila handiko eta industria garapen txikiko eremuak
|
dituzten
herrialdeak aberasteko biderik eraginkorrenetako bat, erakunde horretako idazkari nagusiak, Francesco Frangiallik, atzo esan zuenez, Nazioarteko Turismo Azokan (Fitur), Ekoturismoari buruzko Munduko Gailurraren atarian (maiatzaren 19a) egingo den mintegi batean. Urte horretan, Nazio Batuek Ekoturismoaren Nazioarteko Urtea izendatu zutenean, turismoa Latinoamerikako herrialdeetan duela urte batzuetatik egiten ari den garapen iraunkorreko estrategia garatzeko estrategia operatibo gisa txertatzeko beharra nabarmendu nahi du MMEk.
|
|
|
Gaur egun biztanle zaharrenak
|
dituzten
herrialdeak Italia, Japonia, Alemania eta Grezia dira.
|
|
|
Akordio horren arabera, Hamabostek, oro har, %8 murrizten dituzte gas horien emisioak (kaltegarriena karbono dioxidoa da), nahiz eta barne banaketa batek gas horiek handitzea ahalbidetzen duen kasuren batean, abiapuntuak askotarikoak baitira Batasunaren barruan. Luxenburgo, Danimarka eta Alemania dira Batasunean murrizketa gogorrenak aplikatu behar
|
dituzten
herrialdeak. Lehen erreakzio batean, Greenpeace talde ekologistak “historikotzat” jo zuen Ministroen Kontseiluaren erabakia.
|
|
|
Ikerketa hori oso zabalduta dago populazioaren artean, eta osasunean eragiten du. Zehaztu du Espainia dela azterketan parte hartu dutenen artean “kafegile” gutxien
|
dituen
herrialdea, inkestatuen %66k kafea hartzen baitu; Belgikan, Frantzian edo Italian, berriz, %80 inguruk. Espainiarrak, aldiz, kola edarien zale amorratuenak dira(% 48), italiarrak(% 35) edo portugaldarrak(% 39) baino.
|
|
|
Azkenik, esan zuen Matrikulazio Zerga autonomia erkidegoei lagatzeak, zerga hori handitzeko ahalmena baitute, «oso zaila» egiten duela karga hori kentzea. Carvajalek adierazi zuen EBko automobilak banatzeko erregelamendu berriak lortu nahi duen prezioen harmonizazioarekin, «Espainia automobilen prezioak igotzeko hautagaia da», zergak baino lehen kostuak
|
dituen
herrialdeetako bat baita. Ildo horretatik, gogorarazi zuen gaur egun Espainian automobil bat erostearen gaineko zergak Europar Batasuneko herrialde ekoizle nagusietan ibilgailuek jasaten duten karga baino %6 handiagoak direla.
|
|
|
Gainera, eta Cahanerrek dioen bezala, aleak beste eragozpen bat du: klima kontinentala
|
duten
herrialdeetan hotzez hil liteke.
|
|
|
Ildo horretan, Garciak azaldu zuen familiako negatiboen ehuneko handi bat ez dela ezagutzen organoak erabiliko diren helburuak ezagutzen ez direlako; beste zati handi bat, berriz, une traumatikoan, eskatzen zaiena ez asimilatzeagatik, eta zati txiki bat arrazoi erlijiosoengatik. Espainia, buruan Hala eta guztiz ere, Osasun Ministerioaren datuen arabera, munduko milioi biztanleko organo emate gehien
|
duen
herrialdea Espainia da, eta milioiko 32 emaile baino gehiago ditu urtean. Hala ere, ALCEHko presidenteak uste du tasa hori ez dela nahikoa, «giltzurruneko transplantea egiteko itxarote denbora bi urte ingurukoa baita».
|
|
|
Ildo horretan, WWF Erresuma Batuko Baso Programako buruak, Paul Toynek, dio «G eta Txina, zurezko produktuen eta horien deribatuen kontsumitzaile handienak, ez direla politikak hartzen ari erosten duten zura legezkoa den identifikatzeko». Azkenik, ekologistek uste dute alde biko merkataritza akordioak bilatu behar
|
dituztela
herrialde ekoizleekin, eta WWF/ Adenako Nazioarteko Baso eta Merkataritza Sarearen bidez sektore pribatuarekin elkartu behar dutela, sailak, inbertsioak eta zuraren eta horien eratorrien ziurtagiria ziurtatzeko. Erakunde ekologistaren iritziz, ziurtapenaren alde eta zurezko produktuei etiketak jarriz, gobernuek ziurta dezakete legez kanpoko zura ez dutela erosten.
|
|
|
«Europako Batasunak Beza murrizten duten produktuen zerrenda aurkeztu die herrialdeei, eta emakumeen higienerako artikulu horiek barne hartzen ditu. Egiten ez
|
duen
herrialdeak ez du nahi», azaldu zuen. «Oso barregarria da familia batek zerga gutxiago ordaintzea luxuzko jatetxe batera otarraina jateagatik, eta jacuzziarekin logeletan ostatu hartzea», gehitu zuen.
|
|
|
Thabo Mbeki Hego Afrikako presidenteak berak ere nahiago izan zuen bere lurra suntsitzen duen arazo nagusia “ahaztea” inaugurazio hitzaldian. Hiesak milioika pertsona hil ditu Hego Afrikan, munduan gaixo gehien
|
dituen
herrialdean. Lurraren Goi bilera zela eta, Hiesaren Aurkako Nazio Batuen Agentziak (ONUSIDA) egindako txostenaren aurkezpenean, agentziako zuzendari exekutiboak, Peter Piotek, azaldu zuen HIESak “mundura ateratzen duela baliabiderik preziatuena, bere populazioa”.
|
|
|
Erakundeak erakunde horren barruan dituen ezaugarri bereziak azaldu zituen. Biek esan zuten Espainiako hezkuntza maila hobetu egin dela azken urteetan, baina Sweetek gogorarazi zuen Espainia dela gazteen langabezia tasa handiena
|
duen
herrialdea (ELGEko herrialdeetako batezbestekoa halako bi), eta gazteek denbora gehiago behar dutela enplegu egonkorra aurkitzeko, bost urte. Horregatik, Sweet irakasleak interesgarritzat jo zuen Kalitateari buruzko Legeari buruzko eztabaida.
|
|
|
Nolanahi ere, 2000ko harrapaketa kopurua gutxietsita egon liteke, ICCATek hegalaburra gizentzeko haztegiei egozten dizkien harrapaketa estatistikei buruzko ziurgabetasunagatik; izan ere, 1996az geroztik ugaritu egin dira Mediterraneoan. Ildo horretatik, esan du gizentzean zerikusia duten flotak
|
dituzten
herrialde guztiek zailtasunak dituztela neurriak eta pisuak kalkulatzeko. Greenpeacetik azaldu dutenez, hegalaburra itsas zabalean harrapatzen dute, eta, gero, sare hesi batzuetara eramaten dute, han gizentzen baitituzte.
|
|
|
Arau berriak ardoen jatorria eta kalitatea arautzeko mekanismoak ezartzen ditu, baita izendapen eta aipamenak babesteko sistema ere, behar ez bezala erabil ez daitezen. Egoera hori, askotan, desegokitzat jo izan da munduko mahasti hedadura handiena
|
duen
herrialde batean, 1.140.000 hektareako azalera landua baitu, eta hirugarren lekua ardo ekoizle gisa. Ez da harritzekoa, beraz, ardogintzaren sektoreak aurkeztu zaizkion proposamenen aurkako borroka latza aurkeztea, nahiz eta bi jarrera oso desberdinetatik eta interes kontrajarriekin.
|
|
|
41 milioi pertsonak malnutrizioa
|
dute
herrialde industrializatuetan eta garapen bidean dauden herrialdeetan
|
|
|
Zirkulazio aparatuarekin lotutako konplikazioak dira mendebaldeko gizarteko lehen heriotza arrazoia, minbiziaren aurretik. Espainia da eragin txikiena
|
duen
herrialdeetako bat, baina, ordainetan, kasu kopurua hazi egin den herrialde gutxietako bat da, modu lotsatian bada ere. Euskal Ospitaleko Pediatria Saileko laguntzaileak egindako lanari esker, puntu sistema bat ezarri ahal izan da, istripu kardiobaskularra izateko aukera zehazten duena.
|
|
|
Askok ez diete ihes egiten biziraupenaren mugan jartzen dituzten egoerei. Hala ere, haur horiek aurre egin behar dieten problemek desberdintasunak
|
dituzte
herrialde batzuen eta besteen artean. Hala, garapen bidean dauden herrialdeetan, pobreziak, goseak edo HIESak bizitza eta ilusioak murrizten dituzten bitartean, herrialde garatuetan tratu txar fisiko eta psikologikoen ondorio larriak pairatzen dituzte.
|
|
|
Nola lortu bestelakoa, EU2, gaurkotik abia tuz? Ez dut errealista ikusten dagoeneko zazpi unibertsitate
|
dituen
herrialde honetan unibertsitate sistemaren dibertsifikatze estrategia. Bai ostera ikasketen dibertsifika tzearena.
|
|
|
Izan ere, eredu euskaldunaren premia egon baita elebitasuna premiatzat hartzeko, euskara guztion eskubidea baita —baita euskara ikasi nahi ez duten euskal herritarrena ere—, eta ez elebidunen guraria betetzeko bidea. Praktika aipatu dugunez, bestalde, ez dago tokitik kanpo esatea ezen aukera hori egin dutela arrakastaz hizkuntza bi edo gehiago
|
dituzten
herrialde batzuetan, unibertsitateak bikoiztuz, eta hizkuntza minorizatuari zor zitzaizkion unibertsitateak eratuz (Flandria, Quebec, etab.). Eta, nik dakidala, herrialde aurreratutzat dauzkagu horiek.
|
|
|
Dena dela, lege horrek Gasteizko Legebiltzarrak eragina
|
duen
herrialdeetan soilik balio izango luke. Beste era batera esanda, Euskal Herriko Unibertsitatearen kudeaketa arautuko luke eta ikusteko geldituko litzateke, beste behin, hortik euskal unibertsitaterako biderik egiterik dagoen.
|
|
|
Uste horretan oinarrituz, Kuwait inbaditu zuen. Biztanle gutxi eta itzelezko petrolio erreserbak
|
zituen
herrialde txiki hori, historikoki, irakiar lurralde aren zatia zen. Deskolonizazioa iritsi zenean, britainiarrek nahiago izan zuten Kuwait bereizi, bertako aberastasunak errazago ustiatu ahal izateko.
|
|
2003
|
|
|
Miseriatik nola edo hala atera nahi
|
duten
herrialdeetan errepide nagusiak bihurtu dira aberastasun iturri. Baina baita txirotasunaren eta deserrotze sozialaren ispilu gogorrenak ere; horietan, bi sos nondik eskuratuko bila dabiltzan emakumeak ugari eta erraz dauzkate eskura garraiolariek.
|
|
|
Zure erakundea ez zaie soilik erregimen totalitarioei deseroso gertatzen, AIren urteroko txostenak erregimen demokratiko sendotuak
|
dituzten
herrialdeetako gobernuei ere badagozkie eta.
|
|
|
Espainian iaz guztira 3.605 transplante egin ziren, eta munduan ez dago milioi bat biztanleko organo emaile kopuru handiagorik
|
duen
herrialderik (33,7).
|
|
|
Espainian iaz guztira 3.605 transplante egin ziren, eta munduan ez dago milioi bat biztanleko organo emaile kopuru handiagorik
|
duen
herrialderik (33,7).
|
|
|
Gose iraunkorra jasaten duten pertsonen kopurua zein garrantzi
|
duen
herrialdearen guztizko populazioan aztertzen badugu, emaitza zertxobait hobea ateratzenda. Zonalde gehienetan gose iraunkorra jasaten dutenen kopurua jaitsi egin da, Afrika Zentrala eta Transizio ekonomiak kenduta.
|
|
|
Gosea eta azpielikaduraren hedapenaren zergatiak aztertzerakoan, eta batezere egoerari aurre egiteko neurriak hartzeko, lagungarria da gosea eta azpielikaduraren hedapenaren arabera sailkatzea herrialdeak. Horrela FAOk bost kategoriabereizten
|
ditu
herrialdeen artean4 Sailkapen horri jarraituz egindako analisian, gosea eta azpielikaduraren eragina eta hedapena altuak diren herrialdeetan, nekazaritza sektoreari dagokionez, ezaugarri garrantzitsu antzekoak dituztela ikus dezakegu.
|
|
|
Neoliberalismoak proposatzen duen liberalizazio prozesuarensakontzearen aurrean, herrialde bakoitzeko barneko nekazaritza sektorean oinarritzen den nekazaritza politika beharrezkoa da. Taula honetan laburbiltzen den moduan, nekazaritza sektoreak zeregin erabakigarria
|
du
herrialde horietan, gosea etaazpielikadura gehien hedatuta dauden herrialdeetan, batez ere.
|
|
|
GAHak 1971 urtetik aurrera NBEak hiru urtez behin, garapen prozesuan zailtasun eta oztoponabarmenak
|
dituzten
herrialdeekin osaturiko sailkapena da. Bertan izateko, NBE jarritako hiru irizpideak bete behar dira.
|
|
|
EBeko zabalkundearekin isurketen merkatuan eragin nabariak izango dira.Herrialde horien krisi industrialagatik gasen jarioak %34, 7 jaitsi ziren 2000 eta1990 urte bitartean, eta horrek esan nahi
|
du
herrialde hauek EBean integratzendirenean 335 milioi CO2 TN ekarriko dituztela euroengatik trukatzeko (CristinaRoiz, 2003).
|
|
|
“Espainiako estatuak azken prezioaren %73, 05 eramaten du tabakotik, eta tabakoak urtean 850.000 milioi pezeta jartzen dizkio altxor publikoari”. Kontsumoa murriztea “Jendearen konturako errentagarritasuna” ikerlari talde batek egindako azterlan baten arabera, “tabakoaren sustapena erabat edo ia erabat debekatuta
|
duten
herrialdeek tabakoaren kontsumoa muga ahulak edo murrizketarik gabeak dituzten herrialdeek baino zortzi aldiz gehiago murriztu dute”. Era berean, lantokietan tabakoa debekatzeko erabakiari dagokionez, faktore horrek “kontsumoa %30 murrizten du”.
|
|
|
“Espainiako estatuak azken prezioaren %73, 05 eramaten du tabakotik, eta tabakoak urtean 850.000 milioi pezeta jartzen dizkio altxor publikoari”. Kontsumoa murriztea “Jendearen konturako errentagarritasuna” ikerlari talde batek egindako azterlan baten arabera, “tabakoaren sustapena erabat edo ia erabat debekatuta duten herrialdeek tabakoaren kontsumoa muga ahulak edo murrizketarik gabeak
|
dituzten
herrialdeek baino zortzi aldiz gehiago murriztu dute”. Era berean, lantokietan tabakoa debekatzeko erabakiari dagokionez, faktore horrek “kontsumoa %30 murrizten du”.
|
|
|
“Akuikulturatik datorren ekoizpena, uretako landareak barne, 45,7 milioi tonakoa izan zen (pisuagatik) eta 56.500 milioi dolarrekoa 2000 urtean”, adierazi du txostenak, eta FAOren (COFI) Arrantza Batzordearen XXV. Bilkuran aurkeztuko da otsailaren 24tik 28ra bitartean. Arlo horretan ekoizpen handiena
|
duen
herrialdea Txina da, bolumen osoaren %71 baitu. Harrapaketa arrantzak barne hartzen ditu itsasoko arrantza eta barruko uretako ekoizpena; hala ere, behera egin du 2001ean, 2000rekin alderatuz gero.
|
|
|
Gainera, arrazoi historikoengatik, ur urriko eskualdeetan, indartsuenaren eskubidea nagusitu da harreman politikoetan. Nazioz gaindiko arro hidrologikoen aprobetxamendurako tratatuetako asko garai kolonialekoak dira, eta ez
|
dituzte
herrialde ukituek onartzen edo batzuen artean bakarrik sinatu dira; beraz, besteentzat ez da ez eskubiderik ez betebeharrik. Hala ere, denek ez dute iragartzen etorkizunean baliabide horren aurkako borroka.
|
|
|
Proiektuaren garrantzia leku naturalak eta hegaztien habitatak kontserbatzeko borondatean datza, azken hamarkadetan hegaztien eta espazioen desagerpena bizkortu egin baita, zenbait erakunderen arabera. “Espainia, adibidez, Europako Batasunean kontserbazio neurriak behar dituzten hegazti espezie gehien
|
dituen
herrialdea da”, dio Espainiako gizarteak. Hegazti horietako batzuk “Iberiar Penintsulan, Kanariar Uharteetan edo Balearretan bakarrik daude, eta horiek desagertzeak Europan biodibertsitatea galtzea ekarriko luke”, gehitu du.
|
|
|
Asiako pneumonia herrialde horretara iristea saihestu nahi du Espainiak.' Osasun eta Kontsumo Ministerioak emandako gomendioez gain (Txinako probintzietara, Hong Kong era, Hanoira (Vietnam), Singapurrera eta Torontoraino, ez joatea gomendatzen du), eta aireportuetako gehiago jartzea, gaixotasun hori
|
duten
herrialdeetatik inportatutako produktuen murrizketa gehitu da. Estatuko Aldizkari Ofizialak (BOE) atzo argitaratu zuen Ana Pastorrek zuzentzen duen sailaren ebazpen bat.
|
|
|
Asiako janariak botatzeko materialak eragin zuen Erresuma Batuko azken sukar aftosoa. Zerri izurriterik ez
|
duten
herrialdeen kasuan, agertzen diren agerraldiak, zerriek giza kontsumorako janariak ustekabean irenstearen ondorio izaten dira (zerri izurritearen birusa, gizakiei eragiten ez diena, txerri haragian aurki daiteke). Janari hondarren atala izango da, zalantzarik gabe, kontrolatu eta betetzeko zailena; beraz, EBk hasierako lau urteko epea aurreikusten du kontrolak «permisiboagoak» izateko.
|
|
|
Kiotoko Protokoloak beste ate batzuk uzten ditu herrialdeen kontabilitatea “makillatzeko”, hala nola “karbono hustubideak”; hau da, basoek co2 a xurgatzeko duten efektua. Gainera, “malgutasun mekanismo” deritzenak daude, hala nola murrizketa konpromisoa
|
duten
herrialdeen arteko emisioen salerosketa eta garapen garbiko mekanismoa, hau da, energia garbiko proiektuak murrizketa konpromisorik ez duten herrialdeetara esportatzea. Herrialde esportatzaileak emisio aldaketa deskontatuko du, energia zikina erabiltzeari uzteagatik.
|
|
|
Kiotoko Protokoloak beste ate batzuk uzten ditu herrialdeen kontabilitatea “makillatzeko”, hala nola “karbono hustubideak”; hau da, basoek co2 a xurgatzeko duten efektua. Gainera, “malgutasun mekanismo” deritzenak daude, hala nola murrizketa konpromisoa duten herrialdeen arteko emisioen salerosketa eta garapen garbiko mekanismoa, hau da, energia garbiko proiektuak murrizketa konpromisorik ez
|
duten
herrialdeetara esportatzea. Herrialde esportatzaileak emisio aldaketa deskontatuko du, energia zikina erabiltzeari uzteagatik.
|
|
|
Caritasek esan zuenez, GKE berri horren helburua da herrialde pobreenen egoera ezagutaraztea: “gaur egun, ezjakintasun handia
|
dute
herrialde horiek, eta gerra arazoren bat edo hondamendi naturalen bat dela eta soilik hausten dira”. Atzo egin zen Fundación Sur aurkezteko ekitaldia.
|
|
|
ISIren datu baseak gobernuek onartutako erreferentea dira, baina ez dute erabat islatzen herrialde bateko ikertzaileen ekoizpena. Adibidez, Espainiako kasua aztertzean ez da kontabilizatzen gure ikertzaileek atzerrian egindako lan kopuru handia, “garun ihesa” izan ohi
|
duen
herrialde batentzako engainua. Nolanahi ere, arazo bera duten beste herrialde batzuek, hala nola Italiak, zifra hobeak dituzte (munduko ekoizpenaren %4, 18).
|
|
|
“komunitate zientifikoaren zati handi batek zalantzan jartzen du bakterio horiek giza hesteetako traktuan bizirik dirautela”, eta, gainera, propietate elikagarriak bakterio bizidun jogurtaren eta jogurt pasteurizatuaren antzekoak direla dio. Nolanahi ere, gogoratu behar da Codex Alimentarius en arauak ez direla lotesleak, nahiz eta haien gomendioak nazioartean onartzen diren eta berariazko legerik ez
|
duten
herrialdeetara esportatzeko oinarri gisa erabiltzen diren.
|
|
|
Izan ere, ehunka turista hondartzara joaten dira gauez, erruteko lekuan behatzera. Costa Rica da duela 20 urtetik dortoka babestuta
|
duen
herrialde bakarretakoa. Abendura arte, desagertzeko zorian zegoen espezie horren haragia edo arrautzak salerosten zituela jakin zuenari 50 dolarreko zigorra ezarri zioten.
|
|
|
Hori saihestezina da? Ikertzaile askok ezetz frogatu nahi dute, nekazaritzarako baldintza gogorrenak
|
dituzten
herrialdeei mesede egingo dieten proiektuak gara daitezkeela. Horietako batzuk joan den ekaineko azken egunetan Bartzelonan egin den Landareen Biologia Molekularrari buruzko Nazioarteko VII. Biltzarrean aurkeztu ziren.
|
|
|
Urre koloreko arrozak (ematen duen barietate transgenikoa, A bitaminaren aitzindaria, dieta eskasak dituzten pertsonen itsutasuna prebenitu dezakeena) ez ditu elikagaien alderdi guztiak konponduko, elikagai askoren mendekoak baitira, baina oso zati garrantzitsua emango du. Urre koloreko arrozaren sortzaileek hainbat arroz barietate prestatu dituzte landare horren biodibertsitatearen profilaren arabera, eta 10.000 dolarretik beherako errentak dituzten pertsonei banatu nahi diete, nahi
|
duten
herrialdeetan, hala nola Asiako hego ekialdean. Proiektu honen planteamendua desberdina da, ez baita produktibitate handiagoa bilatzen, arrozaren mendeko dieta duten pertsonentzat nutrizio aldetik aparteko ekarpena baizik.
|
|
|
Hiesa
|
duten
herrialde pobreen poza ez da oso gogorra. Ia ez dira desmuntatu, kostu eraginkortasun datuekin, mundu aberatsaren argudio ekonomiko sinplistak, Hegoaldeko terapia modernoak ez orokortzeko, ilundu egiten da horizontea.
|
|
|
Kontuan hartuta Europako haurren obesitate tasak gora egiten ari direla urtetik urtera, litekeena da pediatrek, endokrinologoek eta kardiologoek bedeinkapena berehala ematea horrelako ekimenei. Elikagaien industriak merkatu kuota berriak bilatzen ditu modu tradizionalean sortutako produktuetan Alemanian, produktu organikoen eskaria
|
duen
herrialde batean (modu biologikoan landuak, pestizidarik gabeak eta nekazaritza formula tradizionaletan oinarrituak, gehigarrien proportzio txiki txikian eginak eta bilgarri ekologikoarekin aurkeztuak), lehenengo tomate bio saltsa merkaturatu da, eta, horren atzetik, hainbat saltsa organiko. Austrian, Weitrau Brauerei enpresak lehen garagardo organikoa merkaturatuko du, eta herrialde hartako beste fruta zuku enpresa batek, Biotak, baia zukuzko edari bat merkaturatuko du inolako gehigarririk gabe.
|
|
|
Nekazaritzarekiko mendekotasun teknologikoa ez da ondo digeritzen mundu osoan. Baliabide gutxien
|
dituzten
herrialdeek beldur asko dituzte nekazaritza produktu berrien, ustiapen eremu berrietatik datozen hazi mutanteen eta milaka urteko landa paisaiak edo kulturak suntsitzearen aurrean. Hirugarren munduko nekazaritza kooperatibek, bidezko merkataritzaren etikan babestutako GKEek bezala, hondamendi batekin parekatzen dituzte kultura kapitalaren higadura, biodibertsitatearen galera eta ezagutza tradizionalen galera.
|
|
|
Hala ere, aldeak izugarriak dira Europako ekialdearekiko, Kiev, Bucarest eta Sofia sailkapenaren ilaran baitaude Bombay eta Argentinarekin. UBSren arabera, Europar Batasunean sartu nahi
|
duten
herrialdeetako ondasun eta zerbitzuen prezioak hamabosten batez bestekoa baino %50 txikiagoak dira. Ziprek eta Maltak bakarrik dituzte hegoaldeko Europako nazioen antzeko mailak.
|
|
|
MMAk onartutako merkataritza arau berriek nabarmen hobetzen dute egungo egoera. Ahalmen farmazeutiko propiorik ez
|
duten
herrialdeek patente sistematik kanpo fabrikatutako generikoak inportatzeko aukera izango dute, eta, kasu batzuetan, ezin izango dute farmako baten kopia egin sortu eta hogei urtera arte. Patente sistemaren malgutasunak ñabardurak ere baditu.
|
|
|
Proposamen horien bidez, EBk arlo horretarako gordetzen dituen funtsak desblokeatu ahal izango lirateke, eta, aldi berean, arau zorrotzak ezarriko lirateke horien erabilera zentzugabea saihesteko. Espainiak ekainera arte funtsak desizozteko asmoa
|
zuten
herrialdeetako taldea osatzen bazuen, oraingo honetan, aipatutako iturrien arabera, “profil anbiguoa” hartu zuen. Juan Costa Industria ministroak esan zuen Espainia gai horri buruzko lege bat izapidetzen ari dela bere barne antolamenduaren barruan, eta Philippe Busquin Europako Ikerketa komisarioari bere planak zehazteko eskatu zion.
|
|
|
Adituen txostenen arabera, Portugalekin, Belgikarekin, Herbehereekin eta Italiarekin batera, emisioak arintzen gutxien saiatu den herrialdeetako bat izan da. Gaur egun, CO2/ BPG emisioak Europako batez besteko ponderatuaren gainetik mantentzen dituzten eta, gainera, diferentzia hori handitzeko joera
|
duten
herrialdeen taldekoa da Espainia.
|
|
|
Horrela sortu ziren “osasunerako elikagaiak” deiturikoak. Japonia da horri buruzko legeria
|
duen
herrialde bakarra. Gaur egun, Foshu (Foods for Specified Health Use) edo “osasunerako berariazko elikagaiak” lizentzia duten ehun produktu baino gehiago daude, eta horiek herrialde horretako Osasun eta Ongizate Ministerioaren onespen zigilua dute.
|
|
|
Bertan hazten da berez, nahiz eta historialari batzuek Txileko eta Kolonbiako Andeetako eremuak ere hartzen dituzten. Espainiarrek “jaki zuria” deitu zioten Amerikan aurkitu zutenean.Klima subtropikala
|
duten
herrialdeetan lantzen da: Peru, Espainia (bereziki Granadako kostan), Txile, Bolivia, Ekuador, AEB, Kolonbia, Hegoafrika eta Israel.
|
|
|
Kutsadura gehitzea Kasu gehienetan, emakumeak ez dira arrisku handiko portaerak izan dituztenak, baina GIBa hartzen dute ohiko bikotekide maskulinoekin babestu gabeko sexu harremanak izaten dituztenean. Izan ere, 2002an herrialde horietan jakinarazitako infekzio berri horietako asko beste leku batzuetan (GIBaren prebalentzia handia
|
duten
herrialdeetan, esaterako) infekzioa hartu duten pertsonen kopuru handiari egotzi zaizkio. Estatu Batuetan, ordea, azken datu federalen arabera, gizon heterosexualen eta zain barneko drogen erabiltzaileen arteko GIBaren kutsadura hazkundea egonkortu egin da homosexualen arteko intzidentziarekin alderatuta.
|
|
|
Estatu Batuetan, ordea, azken datu federalen arabera, gizon heterosexualen eta zain barneko drogen erabiltzaileen arteko GIBaren kutsadura hazkundea egonkortu egin da homosexualen arteko intzidentziarekin alderatuta. Izan ere, ezkontza eskubidea konkistatu nahi
|
duen
herrialde honetako “gay” komunitatearentzako une erabakigarri batean, Gaixotasunak Kontrolatzeko eta Prebenitzeko Zentroek egindako azken estatistikek erradiografia kezkagarria eskaintzen dute, arrisku handiko talde horren artean hiesaren izurriteak duen susperraldiari buruzkoa. Datu horien arabera, GIBaren birusa AEBetako homosexualen artean hedatzeak %17ko hazkundea izan du 1999 eta 2002 artean.
|
|
|
Atzoko jardunaldian, genetikoki eraldatutako organismoen (GEO) edo transgenikoen gai polemikoa bete betean sartu zen Garapen Garbiko Mekanismoan (GGM) jasotako jarduerak atmosferako karbono dioxidoa (CO2) xurgatzeko basoberritze proiektuetan aplikatzeko moduari buruzko eztabaidan. Kiotoko Protokoloan ezarri zen GGMaren bidez, garapen bidean dauden herrialdeetako klima babesteko neurriak finantzatzen dituzten murrizketa helburuak
|
dituzten
herrialdeek karbono dioxidoaren unitateak deskontatu ditzakete beren emisio kontutik. Atal horretan sartzen dira karbono hustubideak; hau da, basoak eta beste labore batzuk co2 a xurgatzeko erabiltzea.
|
|
|
Aberats eta pobreen arteko aldea hazten den heinean, baliabideak metatzeko borroka indartzen da. Beren" asmo oneko akordioak" irentsarazteko, landatzen ditugun produktuak, edaten dugun ura, arnasten dugun airea eta amesten ditugun ametsak merkaturatzeko, enpresa globalizazioak gobernu morroi, ustel eta autoritarioen nazioarteko konfederazio bat behar
|
du
herrialde pobreetan, herritarrei erreforma deserosoenak irentsarazteko eta matxinadak zapaltzeko.
|
|
2004
|
|
|
Horregatik, Zapateroren erronketakoa bere legitimitatea irabaztea da, oro har, gehienok uste baitugu irabazi badu txiripaz izan dela. Beraz, estatu gizona dela erakutsi behar du orain, eta hori egin behar du nazioarteko egungo giroan oreka ikaragarria erakutsiz, hauteskundeetako agindua betetzeko Frantzia eta Alemaniaren aldamenean babesa bila baitezake, baina beti Espainiaren tamaina
|
duen
herrialde baten nazioarteko posizioa konprometitu gabe. Bushek egin diezaioke itsuskeria bat Espainiari, baina alderantziz ez.
|
|
|
handiei eremuak kendu eta laborari txikiei ematea, horixe izan da mugimendu iraultzaileen asmo klasikoetako bat. Oraindik ere entzuten da; laborantzak garrantzi berezia
|
duen
herrialde atzeratuetan ia beti. Baina The New Statesman aldizkariak Britainia Handirako proposatu du, nekazaritza baino gehiago etxebizitzen urritasuna konpontzeko asmotan.
|
|
|
Bestela esanda, 158.000 familik daukate 41 milioi akreren jabetza, eta gainerako 24 milioi familiak lau milioi akretan bizi dira». Espainia omen da lurjabetzaren kontzentrazio handiagoa
|
duen
herrialde europar bakarra.
|
|
|
Aspaldiko mendeetatik hedatua izan da Euskal Herria izena, kultura ezaugarri aski jakinak
|
dituen
herrialdea adierazteko, politika eta administrazio mugen nahiz ezberdintasun historikoen gainetik erabilia. Izen hori euskara+ herri hitzetatik sortua da, hots,, euskararen herria?.[...]
|
|
|
Halaber, defendatzen du adingabeek eskubidea dutela “sarean era guztietako informazioak eta ideiak bilatu, jaso eta zabaltzeko”, bai eta haiei eragiten dieten lege edo arauak aplikatzen direnean kontsulta egiteko eta iritzia emateko ere, hala nola eduki murrizketak, abusuen aurkako borroka, sartzeko mugak, etab. Era berean, Interneten gertatzen diren era guztietako esplotazio, legez kanpoko merkataritza, abusu eta indarkeriaren aurka, garapen pertsonalerako, hezkuntzarako eta eskaintzen dituen prestakuntza aukera guztietarako, komunikabideen intimitaterako baliabide elektronikoen bidez, eta Sarearen bidez aisia, aisia eta jolaserako eskubidea jasotzen du. Azkenik, dekalogoak gogorarazten du haurrek teknologia berriez baliatzeko eskubidea dutela “mundu osasuntsuagoa, baketsuagoa, solidarioagoa, bidezkoa eta ingurumena errespetatzen duena lortzeko”, eta “gobernuek konpromisoa hartu behar
|
dutela
herrialde pobreenekin lankidetzan aritzeko, herritarrei Internet erabiltzen laguntzeko, marjinazioa eta desberdintasuna saihestuz”.
|
|
|
Alemania zen orain arte Asiako herrialdearekin horrelako hitzarmena
|
zuen
herrialde bakarra
|
|
|
Britainia Handiko GKEek salatu dute 100.000 haur hiltzen direla urtean minbizia
|
duten
herrialdeetan, tratamendu faltagatik
|
|
|
Kasu batzuetan, hogeita hamar dolar inguru kostatu daiteke”, zehaztu zuen. “Herrialde bakoitzeko azpiegitura medikoa kontuan hartzen duten tratamendu erregimenak garatuz eta tokiko medikuak behar bezala trebatuz eta aholkatuz, dirua behar
|
duten
herrialdeetara iristea lor dezakegu, eta, hala, komunikazio eta prestakuntza programa koordinatu bati ekitea” esan zuen espezialistak.
|
|
|
Aho hortzetako gaixotasunik ohikoena da hori ere Asiako eta Latinoamerikako zenbait herrialdetan. Gaixotasun horien tratamenduari dagokionez, erakundeak uste
|
du
herrialde industrializatuetako osasun gastuaren %5 eta %10 artean dagoela, eta garatzen ari diren herrialde askotako baliabideen gainetik dagoela. Era berean, munduko haur gehienek gingibitis zantzuak dituzte (hortzoietako odol-jarioa), eta helduek periodontopatiak dituzte hasierako faseetan.
|
|
|
Arazoa larriagotu egiten da kopuru horiek Europar Batasunaren (EB) testuinguruarekin konparatzen direnean. Alde horretatik, Espainia da emakumeen langabezia tasarik handiena duen herrialdea, eta, ondorioz, gizonen eta emakumeen arteko lan arretarik handiena
|
duen
herrialdea, %8, 6 Bien bitartean, Erresuma Batuan eta Irlandan, haiek dira kaltetuenak. Ikasketak Emakumeen enplegua arautzen duen baldintza erabakigarria ikasketa maila da.
|
|
|
Arazoa larriagotu egiten da kopuru horiek Europar Batasunaren (EB) testuinguruarekin konparatzen direnean. Alde horretatik, Espainia da emakumeen langabezia tasarik handiena
|
duen
herrialdea, eta, ondorioz, gizonen eta emakumeen arteko lan arretarik handiena duen herrialdea, %8, 6 Bien bitartean, Erresuma Batuan eta Irlandan, haiek dira kaltetuenak. Ikasketak Emakumeen enplegua arautzen duen baldintza erabakigarria ikasketa maila da.
|