|
2000
|
|
|
KUKU izena jarri dio Elkarlanean argitaletxeak sortu berri
|
duen
haurrentzako sailari. Sail honetako lehen hiru liburuak ekainaren 2an aurkeztu ziren Donostiako Haur Liburutegian.
|
|
|
Horretarako ez
|
dute
haurrekin soilik lanean jardun; guraso eta irakasleekin ere aritzen dira. Ikasleen artean irratigintza edo aldizkariak bezalako elementuak antolatu dituzte.
|
|
|
B taldea, edo atxikimendu segurua
|
duten
haurrak. Haur hauek amasegurtasun oinarri modura erabiltzen dute ingurua miatzeko; eta lasaitasun iturri modura, bakarrik geratu ondoren.
|
|
|
Eta neure sukarraldi haietan, amets bat izan nuen, eta amets hartan Jainkoaren mintzoa aditu nuen, erraiten zidala: " Neuretzat nahi dudana kutsatu gabea nahi nuke, eta, beraz, ez ezazu haurra zeure eskuz kutsa, zeren zinez nahi
|
baitut
haur hau neuretzat". Jainkoaren hitza zen hura, profezia baten iduria zuena... errebelazione bat!, edo hala sentitu nuen nik bederen.
|
|
|
Eta emazteki arraia zen, nahiz eta ezkondu bezain fite —Felisak hogeita hamabortz urte zituenean, beraz, zeren berant ezkondu baitzen— senarra galdu zuen; eta, senarra galdu ez ezik, bidean
|
zuen
haurra ere galdu zuen, hartaz erditzeko puntuan zenean, gure etxean ere inude baten beharrean aurkitu ziren puntuan hain zuzen ere, nihaur jaio eta handik denbora laburrerat, amari bularreko esne iturria agortu zitzaiolako, eritasun baten ondorez.
|
|
|
Irratia ere ez nuen piztu, gogoa nire xedetik barreia ez ziezadan. Barne patioa zalapartatzen
|
zuten
haur logaletuak nire begi paretik desfilatu ziren, banan banan, beren guraso birika handiekin batean. Aise ere geroago begietsi nuen lehenbiziko bikoteen irteera.
|
|
|
Hurrengo goizean, elizara joan behar izan genuen senide guztiek, eta garrantzi handikoa aurkitzen nuen neure burua, neure galtza eta seriotasun berrien barruan. Harrituta zeudela iruditzen zitzaidan kale ertzetik begira
|
genituen
haurrak, eta banekien neureganatuak nituela egun batzuetarako. Ez zen txantxetakoa nire seriotasuna.
|
|
|
Bilakatua nintzen heldua izateari utzi, arazoak eta buruhausteak eta adarrak baztertu, eta atzera haur izan nahi nuela irudi zuen, garbi eta fresko, berriro ere etorkizunez eta posibilitatez betea. Beharbada horregatik sartuko nintzen behin farmazia batean, eta beharbada horregatik eskatuko nuen haur jaio berrientzako xaboia (oso gogoko
|
dut
haur jaioberrien etxeetan egon ohi den usaina). " Almendra olio hau opari ematen dizut, masajeetarako ezin hobea da", esan zidan farmazialariak, haurra izan arren oso ongi geratu nintzela nabarmendu eta gero.....
|
|
2001
|
|
|
Gaur egun kukutxeztularen kontrako txertoa arrunta eta ohizkoa da herrialde gehientsuenetan (gureak bezalako gizarteetan behintzat): Euskal Herrian, adibidez, bi hilabete
|
dituzten
haurrei jartzen zaie txerto hori, ondoren lau, sei eta 18 hilabeterekin errepikatzeko, eta berriro ere sei urte inguru dituztenean.
|
|
|
31 urteko Valentin Graciov bigarren haurra izateko zorian dago. Bere emaztea Donostiara ekarri nahi
|
du
haurra hemen sor dadin: " Asko gogoratzen naiz.
|
|
|
Eskularru garesti eta astun horrekin aritzerik ez
|
zuten
haur eta gaztetxoak, bitartean, esku hutsez (geroago xisteraz) eta pilota txikiago eta biziagoekin jokatzen hasi ziren, aurkitzen zuten lehenbiziko horma lauaren aurka. Horma hauek eraikin garrantzitsuenetakoak izan ohi ziren, eliza eta udaletxekoak askotan, eta euria egiten zuenean jolastoki bihurtzen zirenak arkupeak eta kontzejupeak izaten ziren.
|
|
|
Zentro hauek irekiak dira, hau da, nahi
|
duten
haurrak joan daitezke eta nahi duten denboraz, baina beraien guraso edo arduradunekin; ezin dira bakarrik gelditu. Doakoak dira.
|
|
|
Hala ere, 151 ikastetxe programatik kanpo geratuko dira. Bisita horietarako idazleen liburuak irakurri behar
|
dituzte
haurrek edo nerabeek. Gero hark egindako galderei erantzuteko.
|
|
|
" Didius Juliusek ere ispilu batek ematen dituen etorkizunari buruzko argitasunera jo zuen, uste ohi denez begiak sorgindurik eta gogoa lausoturik
|
dituen
haur batek begiratuz gero, izango direnak ikusten ditu. Haur batek Severoren etorrera eta Julianoren partiera ikusi zituela esan ohi da."
|
|
|
Horrela, bada, funtsezkoa da arreta berezia jartzea eta errepidean zein herri barruko bidaietan, auto barruan ongi eserita eta lotuta joan behar
|
lukete
haurrek.
|
|
|
Gidariaren alboan airbag sistema duten autoetan atzeko jarlekuan joan behar
|
dute
haurrek, eta erdiko aldean jarri behar da haurraren jarlekua ¿ beti martxaren aurkako norantzan haurra alboko kolpeetatik hobeto babesteko.
|
|
|
Eskolako jangelan elikadura ohitura egokiak eskuratu behar
|
dituzte
haurrek.
|
|
|
kokatzen diren euskal idazleek, urteak joan ahala eta obrak idatzi ahala, arazo hau gainditzeko zenbait baliabide narratologiko asmatu dituzte. Mirandek, kasu, gogoan izan behar
|
dugu
Haur besoetakoa 1954rako idatzita zegoela, hots, Leturia baino lehenagokoa dela?, Euskal Herriarekin harremanik ez zuen munduahartu zuen kokagune. Beraz, Haur besoetakoa irakurtzen dugularik, bikoiztutakofilme amerikar bat ETB1ean ikusten ari garenean bezala jasotzen dugu.
|
|
|
Kontuz haurrekin Nahiz eta tentagarria izan umeengan hotzeriak sendatzeko ekinozea erabiltzea, haurrei asma edo atopia emanez gero, azaleko erreakzio alergikoak eragin diezazkieke. Ekinozea ez da gomendagarria atopia eta asma
|
duten
haurrentzat, erreakzio alergikoa izateko arriskua baitago Ekinozearen eta produktu eratorrien erabileraren segurtasuna ebaluatu zuen berriki egin den azterketa sistematikoan, ondorio hauek atera ziren: urdail hesteetako eragozpenak eta azalarekin lotutako erreakzioak (larruazaleko erupzioak) direla ekinokearekin lotutako ondorio kaltegarri ohikoenak.
|
|
|
Haurretan, ekinozearen saiakuntza ausazkorik eta kontrolatuenean, larruazaleko erupzioak hauteman ziren ekinozearekin tratatutakoen %7, 1ean, eta plazeboarekin tratatutakoen %2, 7an. Emaitza horiek justifikatzen dute arreta handia jartzea atopia eta asma
|
duten
haurren ekinozea gomendatzean, erreakzio alergikoa edo anafilaktikoa gertatzeko arrisku handiagoa baitago. Atzemandako albo ondorioez gain, badakigu landarearen printzipio aktiboek zenbait sendagairekin elkarreragina dutela, eta, beraz, gomendatzen da ekinozea preskripzio medikoko osagarri dietetikotzat hartzea.
|
|
|
Horrek nabarmen eragin diezaioke elikadura ohiturei, lehenengo urteetan konformatzen hasten baitira. Haurtzaindegi eta ikastetxeetako jantokietan zerbitzatzen diren menuek ere eragin nabarmena
|
dute
haurraren elikaduran, nutrizio eta osasun egoeran. Garrantzi handia du, bere eguneroko dietaren zati garrantzitsu bat baita, astean bost egunetan errepikatzen dena, urtean aste askotan.
|
|
|
Gosari ona hartzea lagungarria da organismoak egunean zehar behar dituen elikagai gehienak baino gehiago hartzeko. Gosaltzen ez
|
duten
haur eta gazteek kalitate txarragoko dieta izaten dute, eta behar bezala gosaltzen dutenek, berriz, koipe gutxiagoko dieta egiten dute, karbohidrato, zuntz, bitamina eta mineral gehiago dituena. Pisuaren kontrola.
|
|
|
Gehiegizko pisua eta arrisku kardiobaskularra: Batzuek uste
|
dute
haur bat osasuntsu edo indartsu dagoela “eder” baldin badago, edo, beste era batera esanda, zenbat kilo gehiago, mota guztietako jakiak ematen dizkietela janariarekin, eta batzuetan elikagai energetikoak eta ez oso osasungarriak eskaintzen dizkietela (pastelak, izozkiak, gozokiak, etab.).). Otordu nagusietan jaten jarraitzen duten haurrek (gozokiak, freskagarriak, zizka mizkak…; horiek guztiak elikagai oso energetikoak dira, koipe edo azukre sinple askokoak, baina nutrizio dentsitate txikikoak) gehiegizko pisua eta are gizentasuna garatzeko arrisku handia dute, benetan behar baino energia gehiago hartzen baitute.
|
|
|
Neurri batean hidrolizatuta dauden formulak ez dira inoiz erabili behar esnearekiko alergiaren hasierako tratamenduan, haien proteinen portzentaje batek ahalmen alergeniko osoa izan baitezake. Era berean, ahuntz esnea eraginkorra da behi esnearen ordez, behi esnearen proteinekiko alergia
|
duten
haurren kasuan. Behi esneari alergia dioten bularreko haurrak amagandiko edoskitzearekin bakarrik elikatu behar dira, eta amak esneik eta deribaturik gabeko dieta egin behar du, amaren esneari alergia diolako.
|
|
|
Alergia eragiten dioten elikagaiei buruzko informazioa
|
duen
haur alergikoaren fitxa bat eta irakasleek krisi alergiko baten aurrean nola jokatu behar duten jakitea funtsezkoak dira erreakzio alergiko baten aurrean azkar eta eraginkortasunez jarduteko. Estatu Batuetako hainbat erakundek egindako planteamendu hori berretsi egin du Johns Hopkins ospitaleko pediatria zerbitzuko ikertzaileek argitaratu duten ikerketak.
|
|
|
hesteetako nahasteak prebenitu eta tratatzen dituzte, hala nola beherakoa. Hala, jogurtak edo beste produktu probiotiko batzuk hartzeak eragin txikiagoa
|
du
haurren beherakadetan edo bidaiarien beherako aldietan. Era berean, hainbat ikerketak frogatu dute jogurta kontsumitzen dutenen artean bularreko minbiziak gutxiago eragiten duela eta kolon minbizia ere gutxitu egiten dela.
|
|
|
Beherakoa hasi eta 6 egunera rotabirusak kanporatzen zituen haurren kopurua nabarmen txikiagoa izan zen ahotik berrhidratatuz eta Lactobacillus casei erabiliz tratatutako haurretan. Esne hartzituek, nutrizio balio handia dutenez, proteina, bitamina eta mineral kopuru bikaina ematen diote dietari, eta laktosaren digestioa hobetzen dute, batzuetan beherako akutua
|
duten
haurrengan eragina duena. Birusen eta, bereziki, rotabirusaren kontrako erantzun immunitarioa hobetzen duen bakterio azido laktikoekin tratatzeak, mekanismo ez espezifikoen bidez, tratamendu horren eraginkortasuna azal dezake.
|
|
|
Urte hartan, kutxak Iranera, Hego Amerikara, Afrikako herrialdeetara, Ekialdeko Europara eta sobietar errepublika zaharretara ere bidali ziren. Kasu askotan, zapata kaxa horiek umezurztegietara eta ezgaitasunak
|
dituzten
haurren eskoletara edo familia pobreetara zuzentzen dira. Iaz 727.606 kaxa bidali ziren Erresuma Batutik eta Irlandatik.
|
|
|
Hummm. Atsegin
|
ditut
haurrak maite dituzten gizonak.
|
|
|
Erdibanatze horrek bazuen, bistan da, klase erroa. Hiri larri xamar batean, behartsu kontukoak joaten ziren" publiketara5"; zerbait zezaketenek, nahiz izandunegiak ez izan, fraide mojen ikastetxeetara bidali ohi
|
zituzten
haurrak. Leku egokiagoak zituztelako, irakasleak saiatuagoak zirelako, eta abar.
|
|
|
–Horiek nahi ditut –oihukatu
|
zuen
haurrak punpean.
|
|
|
nahiago
|
zuten
haurrak auto istripuz hiltzea
|
|
2002
|
|
|
Garbi dago, beraz, ez
|
dutela
haurrak izateko ezintasunik. Zailtasunak ordea, bai.
|
|
|
Ordurako Kolonbiak bazuen esperientzia adopzio gaietan, prozesua ondo antolatua zuen eta hizkuntzaren trabarik ere ez dago kasu horretan. Arrigorriagako bikoteak ez
|
zuen
haurraren adin edo sexu aldetik eskakizun berezirik egin; haurra baldintza fisiko eta psikiko egokietan egon zedin besterik ez zuten eskatu. Eta Kolonbian, beste leku batzuetan ez bezala, hori lor daiteke, Canguro izeneko programa baten bitartez, haurrak, adoptatuak izan bitarte, familietan egoten baitira.
|
|
|
Testuaren lotura intertestualei dagokienez, euskal kritikak behin eta berriro aipatu izan du V. Nabokoven Lolita (1955) haren intertestua sinesgarriena delakoan. Baina kontua da Mirandek errusiarraren eleberria irakurri gabe
|
zuela
Haur besoetakoa idatzi zuenean eta, lan hura gaztelaniara itzuli zuen E. Gil Bera idazleak eleberriaren hitzaurre interesgarrian dioen bezala, Mirandek egin zuen gauza bakarra izan zen mendebaldeko tradizioan Teokrito edo Virgiliogandik hasita presente dagoen motibo literario batez baliatu. Horretaz gain, aise hautematen dira euskal autorearen zaletasun literarioak, eleberrian zenbait aipu eta erreferentzia agertzen baititu.
|
|
|
Horretarako, hamaikatxo jarduera egiteko aukera ematen dieten tresneriak eta instalazioak
|
dituzte
haurrek eskura: txirristak, bolaz beteriko kaiolak, jolas sinbolikoa betetzeko espazioak, eraikuntzarako txokoak, marrazteko mahaiak eta, kasuren batean, koxkorrentzako euskailu informatikoak ere bai.
|
|
|
Kirol jarduerak bat etorri behar
|
du
haurraren ezaugarriekin eta bere gorpuzkerarekin.
|
|
|
Kirolak lagungarri izan behar
|
du
haurraren garapen integralean.
|
|
|
Batek ere ez
|
du
haurrentzako gunerik edo gune estalirik.
|
|
|
Guztiek
|
dituzte
haurrentzako jolas gunea, artelanak eta iturriak kontserbazio egoera onean eta bermaturik dute minusbaliatuentzako sarbidea.
|
|
|
Azterturiko parkeen %25ek ez
|
zuen
haurrentzako aisialdirako gunerik eta horrelakoak dituztenen %30ean kontserbazio egoera ez da egokia, gutxienez onargarri bazen ere.
|
|
|
Gurasoek lasaitu egin behar
|
dute
haurra arazoari buruzko galderak egiten baditu, eskolaz kanpoko ekintza gehiegitara ez eramaten saiatu behar dute, eta autokritikoa eta perfekzionista ez izaten lagundu.
|
|
|
gelako egitura parte hartzailea eta bigarren hizkuntzagaratzeko ikasleak egiten dituen jarduerak. Geroztik, Arnau k (1997) gauza beraikusiko
|
du
haurren ikaskuntzari egokituta. Azken autore honek, ikaslearengan?
|
|
|
Horrek garrantzi handia du adin pediatrikoan; izan ere, elikagaiei goiz edo arnasteko alergenoei, hala nola hautsaren akaroari, etxeko animalien epitelioei eta abarri, eragiten die sintomak. Arrisku atopikoa (alergikoa)
|
duten
haurren esku hartze goiztiarrak eta detekzioak tratamendu etiologikoa edo kausala hastea ahalbidetuko luke, gaixotasuna kroniko bihurtzea saihestuko lukeena. Adin pediatrikoan maizenik izaten diren gaixotasun alergikoen artean, eta talka organoa kontuan hartuta (larruazala, sudurreko, konjuntibako edo arnas aparatuko mukosa), dermatitis atopikoa, errinitis alergikoa, konjuntibitisa eta asma bronkiala nabarmentzen dira.
|
|
|
Mekanismo immunologiko horretaz gain, beste faktore batzuk ere garrantzitsuak dira, hala nola infekzioak edo gantz azido asegabeak. Bularreko haurretan gehien erabiltzen diren alergenoen artean elikagaiak daude, dermatitis atopikoa
|
duten
haurren %40ri dagozkio; ohikoenak esnea, arrautza eta arraina dira. Haur nagusienetan eta nerabeetan, beste alergeno batzuk sentsibiliza daitezke, hautsaren akaroarekin gertatzen den bezala, eta sentsibiliza daitezke, bai ukituz, bai arnastuz.
|
|
|
Haur nagusienetan eta nerabeetan, beste alergeno batzuk sentsibiliza daitezke, hautsaren akaroarekin gertatzen den bezala, eta sentsibiliza daitezke, bai ukituz, bai arnastuz. Dermatitis atopikoa
|
duten
haurren %50ek arnasketako beste gaixotasun alergiko bat garatuko dute, hala nola, asma bronkiala edo errinitisa. Diagnostiko goiztiarrak prebentzio neurriekin esku hartzea ahalbidetzen digu.
|
|
|
1990eko hamarkadaren erdialdeaz geroztik, ICRA Estatu Batuetan eta Britainia Handian bulegoak ditu, eta lanean aritu da sareko gune nagusietarako Interneten borondatezko lehen sailkapen sistema ezartzeko. Stephen Balkam ICRAko presidente exekutiboaren arabera, gurasoek Interneteko gune iraingarrietatik babestu behar
|
dituzte
haurrak, eta, aldi berean, adierazpen askatasuna gorde. “Oso zaila” zela esan zuen.
|
|
|
Metal astun horren injekzioak jaso zituzten autismo sintomak
|
dituzten
haurrek OMEk segurutzat jotzen dituenak baino intoxikazio maila handiagoa dute
|
|
|
larruazalpetik injektatzen da; toxikotasuna metagarria da, eta, beraz, ezabatzen zailagoa da, eta neurona garapen betean dauden pertsonei (0 eta 24 hilabete bitarteko haurrak) ematen zaie. Tiomersala aspalditik erabiltzen da txertoetan, baina duela bi urte arte ez da izan AEBetako eta Britainia Handiko zenbait mediku eta ikertzailek sindrome autistak edo gaixo horien antzeko portaerak
|
dituzten
haurren mundu osoko hazkundearekin zerikusia izan duenik. Autismoak, 1970 urtea baino lehen, kasu bat zuen 2.000 biztanleko, eta, AEBko Hezkuntza Bereziko Departamentuaren eta Madrilgo Unibertsitate Autonomoaren azken ikerketen arabera, 666 pertsonatik batean agertu da patologia gisa, eta 333 kasutik batean ere bai, biztanleria arloen arabera.
|
|
|
Haur autisten edo sintoma autistak
|
dituzten
haurren gurasoek bizi duten eguneroko drama larriagotu egiten da; izan ere, haur horietako asko Administraziora jotzen dutenean, irtenbide baten bila, bai, beren arazoak arintzeko. Txertoek eragindako merkurioak (autismoaren kausetako bat) haurrengan eragin dezakeen intoxikazioa zehazteko baliabide eta interes falta, desintoxikazio tratamenduak jasotzeko osasun estaldurarik ez izatea eta haurrak hezteko orduan izaten diren zailtasunak gehitu behar zaizkio.
|
|
|
Tiomersala (%49, 6 merkurioz osatua) oraindik ere erabiltzen da biltegiratutako “stock” motako txerto batzuetan. Txerto horiek haurrei intoxikatzen zaizkie, nahiz eta txostenak egin dituzten metal astun horren intoxikazioa sintoma autistak
|
dituzten
haurren kasuak gehitzearekin lotzen dutela, eta, nazioarteko osasun erakundeen presioari esker (esaterako, Osasunaren Mundu Erakundea, OME), laborategiek formulatu dutela. Fernandorenak bezala, Espainiako guraso askok ez ulertzeko horma bat aurkitu dute, diagnostiko baten bila dabiltzanean, eta ez dakite semeak duen merkurio maila jaitsaraziko duen tratamendu bat eskatzen duten, “oso litekeena baita administrazio horiek berak inokulatutako txertoen ondorio izatea”.
|
|
|
Hala dio Federico Soriguer ek, haur batek jaso dezakeen hezkuntzarik onena gurasoengandik datorrena baita. Horregatik, adituek uste dute ikastetxeetako jantokiek garrantzi handia
|
dutela
haurren hezkuntzari dagokionez, bi urtetik aurrera hasten baitira elikadura ohiturak hartzen. Elikadura tradizionalera itzultzea, fruta eta barazki kontsumo handiagoarekin, nutrizio adituen etengabeko borroka da; izan ere, “gurasoek haur bat eskertzen dutenean, pizzeria batera eramaten dute”, eta horrek “haurra hazten denean irauten duten elikadura ohitura txarrak” sortzeko baino ez du balio.
|
|
|
Victoría del Barrio, Urrutiko Hezkuntzarako Unibertsitate Nazionaleko (UNED) Psikologia Fakultateko irakasle titularra eta Espainiako Psikologiako Elkarteko kidea da, eta horrek dioenez, «datuak kezkagarriak dira, batez ere, haurrek gehien behar duten etapan aurkezten zaien arazo emozionala delako». Gurasoek funtsezko zeregina
|
dute
haurraren sentimen hazkundean. Ezinbestekoa da gurasoek osasun mental ona izatea eta seme alabei baikortasuna transmititzea.
|
|
|
Usselen, Julio Iglesias de Usselen, Hezkuntza eta Zientzia Estatuko idazkariak atzo esan zuenez, telebistak «ondorio kaltegarriak»
|
ditu
haurrentzat, eta, beraz, familiaren zeregina da seme alaben telebistaren kontsumoa kontrolatzea. Ussel eko elizak atzo Almuñecarrean (Granada) Mediterraneo aldeko Udako Ikastaroan parte hartu zuen, «XX. mendeko haurrak, XXI. mendeko gazteak».
|
|
|
Zientzialariek uste dute minbiziaren gene konbinazio batzuek haurren probabilitateari eragiten diotela berriro gaixotzeko. «Tumorearen berrerortzea markatzen duen koadro genetikoa hor dago hasieratik», dio ikerketa taldeko buruak, Kathy Pritchard Jonesek, eta, hori dela eta, berriro gaixotzeko joera handiena
|
duten
haurrak zein diren jakin nahi izanez gero, minbizia lehen aldiz diagnostikatzen denean, sendagileek tratamendua banaka dezakete. Orain arte zientzialariek Wilms-en edo nnefroblastomaren tumorea duten umeengan probatu dute teknika.
|
|
|
Gominola indarrean zeuden arauak betetzen zituen eta Albaceteko herri txiki bateko kiosko baten jabeari eman zitzaion. Hiru urte
|
zituen
haurraren aitak erosi zuen “lizar” gominolazko poltsatxo bat. Semeari bat eman zion.
|
|
|
esneki bat (ez du zertan esnea izan; gazta edo jogurta izan daiteke), zereal bat (ogia, galletak edo gosaritako zereala; inoiz ez dugu opilgintza gomendatzen) eta fruta (zukua baino hobea den pieza bat) ”. Familiaren ohiturek eragin handiagoa
|
dute
haurraren dietan lagunenean baino. “Eta kontuz honekin, batzuetan zenbait elikagairekin saritzen baitugu”.
|
|
|
Osasun eta Kontsumo Ministerioak gripearen aurkako txertoa gomendatu zuen atzo arrisku taldeetan, eta gogorarazi zuen gripea prozesu birikoa denez ez dela eraginkorra antibiotikoekin tratatzea. Ministerioaren ohar batek dioenez, arrisku taldeetan sartzen dira 65 urte edo gehiagoko pertsonak, gaixotasun kroniko kardiobaskularrak edo biriketakoak dituzten pazienteak, asma
|
duten
haurrak, gaixotasun metaboliko kronikoak dituztenak, giltzurrun gutxiegitasuna dutenak, hemoglobinopatiak edo immunosupresioa dituztenak, eta medikuak txertaketa gomendatzen dien beste patologia batzuk dituzten pertsonak. Gripearen aurkako txertoa ere gomendatzen zaie arrisku taldeei gripea transmititzeko gai izan daitezkeen pertsonei, hala nola, medikuei, familiakoei, zaintzaileei eta zerbitzu publikoetako pertsonei.
|
|
|
ez dakigu zenbat esne hartzen duen haurrak, biberoiekin gertatzen den bezala; horregatik, ama asko kezkatzen dira, eta, kasu batzuetan, esne artifizialetara ere jotzen dute. Bularreko haurrak behar adina ematen duen jakiteko, nahikoa da baskula begiratzea; izan ere, bularra besterik jasotzen ez
|
duen
haur bat 120 g igoko da astean lau hilabetera, eta 85 g tik 142 g ra astean sei hilabetetik hamabi hilabetera, Pediatriako Akademia Amerikarrak egindako azterketen arabera. Era berean, ez dago argi amak ez duela haurrari esnea emateko adina esne.
|
|
|
Bularreko haurrak behar adina ematen duen jakiteko, nahikoa da baskula begiratzea; izan ere, bularra besterik jasotzen ez duen haur bat 120 g igoko da astean lau hilabetera, eta 85 g tik 142 g ra astean sei hilabetetik hamabi hilabetera, Pediatriako Akademia Amerikarrak egindako azterketen arabera. Era berean, ez dago argi amak ez
|
duela
haurrari esnea emateko adina esne. Adituek diotenez, esne gehiago edaten den bitartean, amaren esnea eskaintzaren eta eskariaren arabera ekoizten da.
|
|
|
Tratamendu horiekin, Acción contra el Hambreren helburua da hurrengo urteetan hilkortasun indizea %5etik beherakoa izatea, sendatze indizea %80tik gorakoa izatea eta tratamendua bertan behera uzteko indizea %15etik beherakoa izatea. Helburu horiek lortzeko, GKEak gaur egun egiten duen ikerketa bideratzen ari da eritasuna etxean tratatzeko, helduen desnutrizioa hobeto ezagutzeko eta menpekotasuna
|
duten
haurrei eta haien amei arreta psikosozial hobea emateko.
|
|
|
Brazeltonek lasaitasun handiz ekiten die kontu horiei, eta ez du ia garrantzirik ematen haurrek iluntasunaren beldur izan daitezen, atzamarra jo dezaten edo tripako mina izan dezaten edozein ordutan. Bere kabuz finkatzen ikasi behar
|
dute
haurrek.'
|
|
|
Horietako bat Bristoleko Haurren Osasun Institutuko Peter Flemingek koordinatu zuen. Ikertzaileek bat bateko heriotzaren diagnostikoa
|
zuten
haurren (gehienetan gurasoen) ardurapean zegoen pertsonari inkestak egin zizkioten, eta erregistratutako kasu bakoitzeko lau kontrol aukeratzen ziren. Azkenik, 195 kasuren eta 780 kontrol parekaturen lagin baten gainean egin ziren analisiak.
|
|
|
Guraso eramaileek seme alaba gaixo bat izateko aukera %25 ingurukoa da; aldiz, probabilitate orokorra (gene akastuna “eramailea” den edo ez jakin gabe) 40.000 eta 150.000 bitartekoa da, eta, beraz, gaitz hori oso arraroa da. Pomperen gaixotasuna
|
duen
haur baten gurasoek egiten duten lehen galdera da ea benetan sendatzeko itxaropenik dagoen. Horren erantzuna da, nahiz eta merkatuan ez den berehalako tratamendurik egongo, ez eta hurrengo bizpahiru urteetan ere, martxan dagoela ikerketa pozgarri bat.
|
|
|
Pompe gaixotasuna
|
duen
haur espainiarra tratamendua jasotzen hasiko da aste honetan
|
|
|
Osasun Ministerioak gestioak egin ditu Pompeko gaixotasuna
|
duen
haurrak aste honetan bertan behar duen tratamendua jaso ahal izan dezan. Ana Pastor Osasun ministroak atzo esan zuen, Senatuko Osasun Batzordean izandako agerraldi batean, Gaixotasun Arraroen Ikerketa Klinikorako eta Oinarrizko Gaixotasunetarako Zentro Arraro bat sortzeko Institutua sortzea martxan dagoela jakinarazi zuen.
|
|
|
Orain, botika horren belaunaldi berri batean ari da lanean. Antonio Bañonen arabera, Lucasek jasoko duen tratamenduak oso ongi funtzionatu du Pompeko gaitza
|
duten
haurren bihotz erregulazioan, nahiz eta zenbait zailtasun hauteman diren eskeleto muskulatura glukogenoz garbitzeko. Bestalde, Genzyme Españako zuzendari nagusi Fernando Royok esan zuen esperimentazio fasean dagoen botika hori eraginkorra dela entzima defizitarioaren funtzioa ordezteko, nahiz eta egia den ez duela gaixotasuna sendatzen.
|
|
|
Bestalde, haur gehienak ez daude ospitalean astebete baino gehiago, eta, beraz, “ez dituzu ezagutzen eta ez zaituzte ezagutzen, eta ipuinean harengana egokitzen joan behar duzu”. Normalean, oinez ibil daitezkeen eta horretarako gogoa
|
duten
haurrak solairuko jolas gelara joaten dira kontakizuna taldean entzutera. Hala ere, boluntarioek bisita pertsonalizatuak egiten dituzte haurren geletara “senitartekoek eta erizainek ondo daudela esaten badigute”.
|
|
|
Gaixotasun hereditario bat
|
du
haurrak, garaiz tratatzen ez bada hilgarria dena.
|
|
|
Kordobako Reina Sofía Ospitaleak gibel bat transplantatu dio lau hilabete eta 4,5 kiloko pisua
|
zuen
haur bati. Gaur egun, zortzi kiloko pisua du eta bilakaera ona du.
|
|
|
Adin txikiko horietako asko, ikasgelan, ez dira gai oinarrizko diziplina arauak betetzeko, hala nola ilara bat gordetzea, isilik egotea eta are gutxiago azalpen akademikoak jarraitzea. Jarrera hori ezaguna da hiperaktibitateagatiko arreta defizitaren sindromea
|
duen
haur baten gurasoentzat. Arazo hori gero eta handiagoa da, eta Europako populazioaren %3 eragin diezaioke.
|
|
|
Garuneko anomalia biokimikoak eta desberdintasun anatomikoak ere hauteman dira, eta nabariagoak dira New Yorkeko Unibertsitatean berriki egindako azterketa zientifiko batean. Lan horrek erakutsi duenez, sindrome hori
|
duten
haurrek bolumen zerebral txikiagoa dute. Ondorioa garrantzitsua da, lan hori egin arte uste baitzen hiperaktiboek psikoestimulatzaileekin hartzen duten tratamenduagatik azal zitekeela bolumen desberdintasun hori.
|
|
|
Ez
|
zuten
haurrik. Bai, ordea, biziki maite zuten rottweiler zakur handi bat, Muti.
|
|
|
Jonek Erraldoiaren papera egingo zuen; Ekainek, Erraldoiak kuttun
|
zuen
haurren arteko haurrik txikienarena; Leirek Udaberriarena; nik Neguarena; eta Ekainen amak eta beste hiru neskak –Norak, Nuriak eta Enarak– beste haurren papera beteko zuten. Eta jantziak prestatu genituen, eta eszenatoki eder bat, hartarako bi gela erabiltzen genituela, Leirerena eta etxeko egongela:
|
|
|
|
dituen
haur talde bati ahoa ixten.
|
|
|
Gero luzerak binaka hamarrekoa gainditu erkatuak dira. Paper xingola baten erabiltzen ikasten ahal
|
dute
haurrek, luzeren markatzeko, duda izanez geroz. (99 orrialdean bezala).
|
|
|
CP mailan sartzean, jakitate bera ez
|
dute
haur guziek eta urtean zehar, ez dira denak urrats berean aitzinatuko. Hala da, nahi ala ez.
|
|
2003
|
|
|
IPUIN biltzaileen lanera hurbildu nahi
|
ditu
haurrak Galtzagorri elkarteak, eta horretarako «Ipuinez ipuin» erakusketa ibiltaria paratu du. Egun Hernanin dago erakusketa.
|
|
|
Adituek ere, lesio eta istripuetatik errekuperatzeko kirol praktika hau gomendatzen dute. Bizkaiko Arkulariak elkartean azaldu digutenez, badira ikasketetan arazoak
|
dituzten
haurrak, zeinak urtebetez kirol hau praktikatu ostean konstantzia eta irmotasuna berreskuratzen duten.
|
|
|
Bada gazte hori helduenekin jarri behar lukete. Izan ere kualifikatutako profesional baten beharrik handiena
|
dutenak
haurrak dira, txikienak. Baina dena alderantziz egiten dute.
|
|
|
Beraz, haurrak, adin batera heltzen denean, teorikoki bere motrizitatea landua du, oinarrizko abildadeak dominatzen ditu, eta prest dago berak nahi duen kirol horretan buru belarri sartzeko. Hortik aurrera, federazioek haiek nahi
|
duten
haurrak detektatzeko eta errendimendurako kanpainak egin ditzakete. Baina horrek ez du kentzen, ordainketarik ezaren eraginez monitoreak falta direla.
|
|
|
Galtzagorri Elkarteak urtero antolatu ohi
|
du
haur literaturaren inguruko biltzarra. Iaz haur poesiari buruz mintzatu ziren.
|
|
|
Zamatutako motxila bizkarrean
|
dutela
haur eta gazteak eskola eta ikastoletara hurreratu dira jada. Hasi da ikasturtea.
|
|
|
Arduratu bereziki osasun arazoak
|
dituzten
haurrekin.
|
|
|
25 eta 45 urte bitarteko belaunaldiek emankortasun handiagoa zuten gainerako belaunaldiek baino. “Hain zuzen, azido foliko gehiago hartzeak haurdunaldi arrakastatsua izaten laguntzen du, eta arazoak
|
dituen
haur bat izateko arriskua txikiagoa da”, zehaztu du Reyesek. Aditu hori baikor ageri da emaitzekin; izan ere, emaitzen arabera, ernalezintasun gradua konpon daiteke, ernalketa baino lehenagotik eta haurdunaldiko hilabeteetan azido folikoa hartuz.
|
|
|
Columbiako Unibertsitateko (AEB) Catherine Monkek zuzendutako ikerketa. ), nahiz eta ez zuen aurkitu amaren estresak fetuaren osasunean eragin negatiborik zuenik, bai baieztatu zuen amaren jarduera kardiobaskularreko aldaketek, emozioekin zerikusia dutenek, ondorio zuzenak eta berehalakoak
|
dituztela
haurrarengan. Ikertzaileek zehaztu zuten estres probetan fetuaren bihotzaren erritmoa handitzeak zerikusia zuela amaren antsietate maila orokorrarekin, baina ez probetan emakumearen bihotz erritmoa eta odol presioa handitzearekin.
|
|
|
Dieta orekatuaren irizpideen arabera, haurrek jasotzen dituzten kalorien %30 gantzetatik etorri behar dira. Hori dela eta, egunean 2.500 kaloria inguru behar
|
dituen
haur ertain batek 900 kaloria inguru izango ditu gantzetatik. 100 g inguru.
|
|
|
“Ikerketak erakusten du sox2ak zeregin kritikoa duela begiaren garapenean. Gure ustez, sox2arekin zuzenean elkarreragiten duten beste gene batzuk antzeko baldintzak edo berdinak
|
dituzten
haurretan mutatu daitezke”, azaldu zuen Eskoziako Unibertsitateko Giza Genetika Saileko David Fitzpatrickek. “Gure helburua, gainera, malformazio horien kausak zehaztea da, horiek gertatzeko aukerak murrizteko”, gehitu zuen.
|
|
|
“Hala ere, belarri desberdinak izateak haurrarengan asalduraren bat eragiten badu, ebakuntza lau urtera aurreratu daiteke”, zehaztu du. Malagako Unibertsitateko (UMA) Haur eta Gazteen Psikologiako irakasle Manuel Jiménezek nabarmendu duenez," akatsak
|
dituen
haur bati buruzko iruzkinek baztertu egiten dute". “Eta gurasoek eta irakasleek —jarraitzen du Jiménez ek— hautematen dute arazo hori, emozioen eremuan eragiteaz gain, sintoma somatikoak ere baditu, hala nola gauetan txiza egitea”.
|
|
|
Haur horien garapen mentala, berriz, normala da, batez beste 14 urte baino gutxiago irauten baitute. Gaixotasun hori izateko probabilitatea urriagoa bada ere, lau milioi arteko kasu bat besterik ez da, gaixotasun hori
|
duen
haurra ohikoa baino 5 aldiz azkarrago zahartzen da. Aurkikuntza hori bihar “Science” aldizkarian argitaratuko da.
|
|
|
“Ez da gehiegizkoa esatea egoera kezkagarria dela uraren saneamenduari dagokionez, bereziki haurrentzat”, esan zuen Carel de Rooyk, Haurrentzako NBEko Funtsaren zuzendariak (Unicef). “Jendeak ulertu behar du beherakoa
|
duten
haurrek, kolera ez esateagatik, ezin dituztela elikagaiak atxiki, eta hil arte ahultzen direla —azaldu du— Ur kutsatua zuzenean igarotzen da puntrido ibaietatik etxebizitzetako tutuerietaraino”.
|
|
|
Pubertaroa atzeratu egin da hiesaren birusa
|
duten
haurrengan, AEBetako ikertzaileen arabera
|
|
|
Saiakera hori “Journal of Acquired Immune Defizency Syndromes” aldizkarian argitaratu zen, eta helburua zen zehaztea immunitate ezabapen larriak sexu garapenaren hasiera atzeratzen ote zuen. Lan honen koordinatzaile Buchacz doktorearen arabera, immunitate ezabaketa
|
zuten
haurrak pubeszenteak izatera iristen ziren hiesaren birusak kutsatuta ez zeudenak baino geroago. Atzerapena immunitate funtzioaren kalte handiagoarekiko proportzionala da, nahiz eta ez den aurkitu ia paziente horiek guztiek pairatzen dituzten infekzio oportunistek haren hasiera atzeratzea.
|
|
|
Asmaren diagnostiko goiztiarra garrantzitsua da; izan ere, garaiz tratamendu egokia agintzen ez bada, gaixotasunak haurren eta nerabeen biriketan eragin dezake. Kutsadura Garatutako populazioetan asma areagotzen ari den argitzeko ahaleginean, beste ikerketa batzuek frogatu dute kutsadurak eragina
|
duela
haurren arnas eritasunen indukzioan. Orain arte, bazekiten poluzioak sintomak areagotu zitzakeela, baina ez eragin.
|
|
|
Garatzen jarraitzeko joera erakutsi zuten, eta, hurbileko esperimentu batzuetan, azaleko ehuna edo nerbioak sortzeko erabiliko dira. Horrek esan nahi du, adibidez, ehun “propioa”
|
duten
haur gaixoak tratatzeko aukera dagoela, eta errefusa saihesteko aukera dagoela. Ikertzaileek uste dute kaltetutako giza gorputzeko edozein ehun ordezka dezaketela eta, hartara, panazea bat izan dezaketela.
|
|
|
Hurrengo bi asteetan, artistek 27 kanpaleku bisitatuko dituzte eta emanaldiak eta tailerrak egingo dituzte, Palestinako Gorriaren laguntzari esker. Jarduerek onura berezia ekarriko diete Palestinako eta Israelgo haurrei eta ezgaitasun arazoak
|
dituzten
haurrei. GKEak eta Bakearen aldeko Lankidetza Batzarrak eskualdeko artistak babesten dituen erakundea ohartarazi dute biztanleria zibila zaurgarria dela, palestinarren eta israeldarren arteko gatazkaren biktima dela eta bere desira bakarra “baldintza duinetan bakean bizitzea” dela.
|
|
|
Medikuek ohartarazten dute emakumeek badakitela zer jarrera diren kaltegarriak, bai beren osasunarentzat, bai beren seme alabentzat. Jarrera desegokiak
|
dituzten
haurrek beren bizitzan arazo kardiobaskularrak izateko aukera handiagoa dute. Kalteek amei ere eragiten diete, erorketak, muskuluen distentsioak, hernia diskalak eta arazo lunbarrak maizago gertatzen direnean.
|
|
|
Baina ikusi zen bi mutazio horietako bat, gutxienez, 60 urtetik gorako gizonezkoetan agertzen zela, 30 urtetik beherakoen hirukoitzarekin. Rivka Glaser ikerketaren autore nagusiak dioenez, 52 urtetik aurrera, gizonek sei aldiz arrisku handiagoa dute Apert en sindromea
|
duten
haurrak izateko.
|
|
|
FDAren arabera, azken bi urteetan 40 pertsona inguruk, besteak beste 15 haurrek, anis izartuaren infusioak kontsumitzean arazo horiek jasan dituztela egiaztatu ondoren gertatzen da. Gaur egun, herritarren artean uste da produktu horrek ondorio positiboak
|
dituela
haurretan kolikoak arintzeko. Hala ere, FDAk dio gomendio hori ez dela zehazten produktuaren etiketan, eta ez dagoela anis te izartuaren ustezko onurak berresten dituen zantzu zientifiko zorrotzik.
|
|
|
Hala, ikerketaren arabera, errinokonjuntibitis alergikoa asma bronkialaren aitzindaria da haurrengan. Batzuetan, rinokonjuntibitis alergikoa eta asma aldi berean gertatzen dira haurrengan, eta, beraz, “emaitzen arabera, gramineo polenen edo zuhaitzen alergenoekin txertatzeak errinitis alergikoa
|
duten
haurren asmaren garapena murriztu dezake”. Errinitisak gaixoen bizi kalitatea hondatzen du, eta, gaixotasun larria ez bada ere, pertsona baten bizitzako hainbat eremu kaltetzen ditu, Seaic eko lehendakari Antonio Peláezek adierazi duenez; “fisikariak, zefaleak eta astenia eragin ditzakeelako; psikikoak, gogo aldartea jaisten duelako; eta sozialak, elkarbizitza mugatzen duelako”.
|