|
2017
|
|
|
Ulertzen
|
dut
esan zuen marmarka, Berlingo handi mandiek sekula ez dute astirik ezertarako. Baina oraingoan denbora duzu, ez baitira hiruzpalau pieza, hogeita zazpi karpeta baino, bakoitza artista diferente batena eta bat ere ez erdi beteta.
|
|
|
Detaileak zehatzak dira oso, argitsuak. Dresdeneko piezarekin alderatu
|
dut
lamina hau, baina Dresdenekoa askozaz difusoagoa da, pobreagoa. Eta ez du ez askazi makala!
|
|
|
Grabatuko emakumeak Salbatzailearen intuizio zerutiarraz argituta zeuden bezala, ama alaba zaharkitu, nekatu eta dohakabe hauek ere agurearen zorion infantilaz argituta zeuden, eta lur jota, erdi barrezka, erdi negarrez. Ez
|
dut
inoiz espektakulu hunkigarriagorik ikusi. Zaharra ez zen nire laudorio hitzez aspertzen, karpeta bat hartu, gero beste bat eta, beti ere, gogotsu entzuten nire berbak.
|
|
|
Agindu egidazu katalogo ederra egingo duzula: ene oroitarria izanen da, ez
|
dut
besterik behar.
|
|
|
garai latz eta triste hauetan bizipoza sentitu nuen berriro ere, izpirituak transferitu eta gure garaiko gizon emakumeek aspaldi ahaztu bide duten artelanetan ardaztutako estasi moduko bat. Eta debozioa sentitu nuen (ezin
|
dut
beste era batean adierazi), nahiz eta aldi berean lotsatu egiten nintzen, zergatik ez banekien ere.
|
|
|
Ez
|
dut
inoiz irudi hau ahaztuko: Ile urdindun zaharraren aurpegi zoriontsua han goian, leihoan, kaleko gizaki haserretu, grinatu eta lanpetuen gainetik hegaldatzen; delirio onbera baten laino zuriak gure mundu erreal eta nardagarritik gozo gozo aldentzen zuela.
|
|
|
Ile urdindun zaharraren aurpegi zoriontsua han goian, leihoan, kaleko gizaki haserretu, grinatu eta lanpetuen gainetik hegaldatzen; delirio onbera baten laino zuriak gure mundu erreal eta nardagarritik gozo gozo aldentzen zuela. Eta aspaldiko esaldi zaharra eta zehatza etorri zitzaidan burura (uste
|
dut
Goetherena dela): " Bildumagileak jende zoriontsua dira".
|
|
|
" noski" esan zuen izebak gogo txarrez," baina hain ona izan ez balitz, ez
|
dut
uste hain arin joango zirenik laguntza ematen"
|
|
|
" Hasiera baino ez
|
dut
entzun, oso tentelegia baita" esan zuen Cyril ek.
|
|
|
" Enaratxo, enaratxo, geratu zaitez nirekin, gaurko gaua baino ez da izango. Han, Barrenkalean, gazte ameslari bat ikusten
|
dut
bere etxeko ganbaran, mahai gainean abailduta eta paperez inguratuta. Antzerki lan bat dauka amaitzeko, baina hotz gehiegi egiten du idazten jarraitzeko.
|
|
|
" Printze maitea" esan zuen enarak" nik ezin
|
dut
holakorik egin", eta negarrez hasi zen.
|
|
|
" Enaratxo, enaratxo, geratu zaitez nirekin, gaurko gaua baino ez da izango. Han, Zeharkalean, neskato bat ikusten
|
dut
pospoloak saltzen. Pospolo guztiak jausi zaizkio, eta etxera dirurik eroaten ez badu, aitak jo egingo du.
|
|
|
" Printze maitea" esan zuen enarak" nik ezin
|
dut
holakorik egin", eta negarrez hasi zen.
|
|
|
" Enaratxo, maitea" esan zion Printzeak," benetan ederra da kontatzen didazuna, baina nahiago
|
dut
gizon emakumeek sufritzen dutena ezagutzea. Egintzazu hegaz herri gainetik eta kontaidazu ikusten duzuna".
|
|
|
Ez
|
dut
batere gogoko emakume horren hitz egiteko modua esan zion Clodoveok kazetari lagunari. Beti dabil esaka koadro batzuk" azaleraino sartzen direla", legena balira bezala.
|
|
|
Postetxean galdetu nuen baso eta ekonomia kontseilaria bizirik ote zen, eta, harrigarria iruditu bazitzaidan ere, halaxe zela erantzun zidaten, bizirik zela gizon zaharra, eta, beldur apur batez, aitortu beharra
|
dut
, eguerdia baino lehen abian jarri nintzen gizona bisitatzeko.
|
|
|
" Nolanahi ere" esan zuen mutilzaharrak gauza guztiak hartuta eta joateko prest," umeak hamar minutuz isilik egotea lortu
|
dut
, zuk lortu ez duzuna alegia"
|
|
|
Ostatu bila aritu zen harik eta Printzearen estatua ikusi zuen arte: " Hementxe hartuko
|
dut
ostatu, leku ederra da eta ondo aireztatua gainera". Honela, Printze Zoriontsuaren magalean pausatu zen.
|
|
|
Orduan beste tanta bat erori zen. " Hau gehiegi da, zertarako behar
|
dut
estatua bat euritik babesteko ez bada?" esan zuen. " Alde egin dut hemendik".
|
|
|
" Hau gehiegi da, zertarako behar dut estatua bat euritik babesteko ez bada?" esan zuen. " Alde egin
|
dut
hemendik".
|
|
|
Eta orain, hemendik goitik, herriaren miseria guztiak ikusten ditut. Bihotza berunezkoa badut ere, negar egiten
|
dut
".
|
|
|
" Hemendik goitik txabola triste bat ikusten
|
dut
hasi zen Printzea," Barruan emakume bat dago mahai aurrean eserita. Ondoan bere semetxoa dago, gaixorik:
|
|
|
Eta enarak: " Egiptora joan behar
|
dut
. Zain dauzkat nire adiskideak".
|
|
|
" Ondo da" esan zuen enarak," hotz egiten du hemen, hala eta guzti, gaurko honetan zurekin geratuko naiz, eta mezulari lana egingo
|
dut
".
|
|
|
Benetan eskertzen
|
dut
zure adeitasuna... Ez duzu alperreko bidaia egin.
|
|
|
Goikoek, mintzo dudan hizkuntza, nire herria, nire izate osoa, maite dudan hura zanpatzen duten artean, ezer egin ezinak sortzen didan inpotentzian murgiltzen naiz. Eta honen inguruan pentsatzean, eta tristurazko sentipen horren ondorioz, begietako kobazuloetatik, ur gaziko tanta ikusezinak ateratzen zaizkidala nabari
|
dut
. Ondoren, masailetako maldan behera abiatu dira bata bestearen atzetik, eta 60cm eskas dituen gailurretik behera doazenak, abiada bizian, eta geroago, lur gogorrarekin talka egitean bizitza eta heriotzaren arteko muga igaroko dute.
|
|
|
Zerbait egin behar
|
dut
. Maite dudan hura defendatu behar dut.
|
|
|
Zerbait egin behar dut. Maite dudan hura defendatu behar
|
dut
. Ezin dut hiltzen utzi.
|
|
|
Maite dudan hura defendatu behar dut. Ezin
|
dut
hiltzen utzi. Horixe baita nire izatea eraikitzeko piezak sortzen dituen makina.
|
|
|
Gaur, berriz ere, zerbait naizela sentitu
|
dut
. Gaur, berriz ere, norbait naizela sentitu dut.
|
|
|
Gaur, berriz ere, zerbait naizela sentitu dut. Gaur, berriz ere, norbait naizela sentitu
|
dut
. Gaur, berriz ere, ni naizela sentitu dut.
|
|
|
Gaur, berriz ere, norbait naizela sentitu dut. Gaur, berriz ere, ni naizela sentitu
|
dut
. Gaur, berriz ere, aske sentitu naiz.
|
|
|
Behingoan, euskaldunok sentitzera kondenaturik gauden inpotentzia horretatik aske. Gaur eman
|
dut
lehen pausoa. Iosuk, horrelakorik ez egiteko esan dit, arriskutsua dela, behin sartuz gero ezin aterako naizela...
|
|
|
Batzuetan nire ama bailitzan jokatzen du. Egiteko bat
|
dut
. Eta horretarako nire sorterrira itzuli beharra daukat.
|
|
|
Bete
|
dut
egitekoa. Harro nago.
|
|
|
Harro nago. Baina... beldurra sentitu
|
dut
, beldur handia. Beldurra eta dolumina.
|
|
|
Zuk hain ondo dakizun erabaki hura ezin onarturik alde egin du. Oraindik ere bera baino garrantzitsuagoa ote den ongi ez dakidan horren ondorioz galdu
|
dut
. Ordu erdi igaro dut atera begira.
|
|
|
Oraindik ere bera baino garrantzitsuagoa ote den ongi ez dakidan horren ondorioz galdu dut. Ordu erdi igaro
|
dut
atera begira. Iosuk atea irekitzean egurrak ateratzen duen oihu mingarri hori entzun zain, hori aditzeko esperantzaz.
|
|
|
Orduan ohartu naiz. Orduan ulertu
|
dut
. Ez da itzuliko.
|
|
|
Eta batez ere pozik naizen bezalakoa izatearren. Baina gaur nire iraganak oraina jango ote duen beldurra sentitu
|
dut
. Gaur nire oroitzapenetan gordetzen dudan arantzak ziztada berri bat egin dit, odol tanta garratz bat isuriaz.
|
|
|
Askotan uste izaten
|
dut
nire ingurukoek errealitatea ikusteko gaitasuna galdua dutela. Izan ere, errealitatea hain egiten da latza batzuetan, ezen, estali beharrean aurkitzen baikara sarri, hondoa jo ez dezagun.
|
|
|
Nik indar guztiz bultza egiten diot, beti aurrera, aldatzean gora eta zirkin amiñi batek bete egiten nau. Baina hala ere, gorantz begiratu eta ez
|
dut
helmugarik bistaratzen. Ez dakigu ziur gure metara noizbait iritsiko garen, ez dakigu meta hori existitzen den ere.
|
|
|
Nekaturik nago, ahuldurik, nazkaturik. Jada ezin
|
dut
gurdia bidean gora jaso. Zerraldo erori naiz lurrera.
|
|
|
Ez da mugitu. Aitzinera begiratu
|
dut
. Ez dago helmugarik Ortzirantz begira nagoelarik, zeru lurrek bat egiten duten tokira arte gurdia bultzaka eraman behar izango dugula iruditzen zait.
|
|
|
Amaren etxera ezin joan naiteke. Zer egingo
|
dut
–Nire bila etorriko dira, harrapatuko naute.
|
|
|
Han egon nintzen botata egun piloa. Zabortegira doan kamioia pasatzen zen bai, baina ez gintuen batzen, gintuen esaten
|
dut
, ni ez nintzelako han pinu bakarra, beste bi zeuden, nire egoera berdinean, han botata. Orain arte bizirik iraun dugu, niri, besteei bezala, noizean behin lorontzira ura botatzen zigutelako, baina kalean sikatzen hasiak ginen.
|
|
|
Keuner jaunak erantzun: " Ez
|
dut
nire bizkarra inork txikitzerik nahi. Izan ere, Boterea baino luzaroago bizi beharra daukat.
|
|
|
Bezero asko izan ditut, udaberriko zapatak heldu baitzaizkigu, jada. Denda itxi ondoren kafetegira joan naiz eta Petter ekin egin
|
dut
topo. Poloniako lurralde batera bidali behar dutela dirudi, jeneral egingo dutela esan baitiote.
|
|
|
Judutar guztiak lurralde batera eramango dituztela entzun
|
dut
. Frank eta bere familia ere kotxean sartu dituzte.
|
|
|
Andreas sentitzen
|
dut
baina hori ezinezkoa izango dela uste dut.
|
|
|
Andreas sentitzen dut baina hori ezinezkoa izango dela uste
|
dut
.
|
|
|
Ez, kontzentrazio esparru batzuk sortu dituzte judutarrentzat. Sentitzen
|
dut
benetan. Orain dela ordu bete esan didate egin behar zutena.
|
|
|
Nik ezin
|
dut
ezer egin. Hitlerrek judutarrak uharte batera bidaltzea nahi zituen.
|
|
|
Baina ezinezkoa gertatu zaionez kontzentrazio esparruak sortu ditu. Andreas, Margot kontzentrazio esparru batera eramaten badute ez
|
dut
imajinatu ere egin nahi zer egingo dioten berari eta berarekin dauden beste guztiei.
|
|
|
Nik ez dakit ezer gehiago. Ahal dudan guztia egingo
|
dut
Margot non dagoen jakiteko. Zoaz etxera eta ez zaitez etxetik beharrezkoa baino gehiago irten gauzak lasaitu arte, behintzat.
|
|
|
Eta horrekin zer egin dezaket? Margot eraman egin dute eta nork daki zer egingo dioten, eta nik etxean egon behar
|
dut
–
|
|
|
Bi aste pasatu dira eta ez
|
dut
Petterren berririk. Zer gertatzen ari ote zaio Margoti?
|
|
|
Ni ez noa. Ez dakit zergatia baina Petterrek horretan zerikusia izan duela uste
|
dut
, Margoti gertatutakoaren errudun sentitzen dela uste dut. Bere zain jarraituko dut.
|
|
|
Ni ez noa. Ez dakit zergatia baina Petterrek horretan zerikusia izan duela uste dut, Margoti gertatutakoaren errudun sentitzen dela uste
|
dut
. Bere zain jarraituko dut.
|
|
|
Ez dakit zergatia baina Petterrek horretan zerikusia izan duela uste dut, Margoti gertatutakoaren errudun sentitzen dela uste dut. Bere zain jarraituko
|
dut
.
|
|
|
Aurkitu
|
dut
! Margot aurkitu dut!
|
|
|
Aurkitu dut! Margot aurkitu
|
dut
!
|
|
|
Baina zerbait gehiago jakin beharra
|
dut
! Nola atera dezaket bertatik?
|
|
|
Horrela agurtu
|
dut
. Petterrek ondo ulertu du azkeneko hitza eta irribarre egin dit, beraz, nik uste nuena egiaztatuta dago, frontera bidali banindute hilik egongo nintzatekeen, jadanik.
|
|
|
Bum, bum, bum... bihotzeko taupadak bizkortzen ari zaizkit, gero eta arinago, gero eta arinago. Karta eskuetan daukat eta birritan pentsatu gabe zabaldu egin
|
dut
:
|
|
|
Ez dakit zer gertatzen ari den. Egunero jende multzo handiak sartzen dituzte leku batean dutxa bat emateko asmoz, eta ez dira inoiz itzultzen, hil egiten dituzte baina ez dakit nola, eta ez
|
dut
jakin nahi ere. Egunero, orduro, minutoro, segundoro gorpuak hilik ikusten ditut nire aurrean, begiratzen dudan alde guztietan.
|
|
|
Gero, gorpuz beteriko pilo handietan, erre egiten dituzte guztiak gure aurrean. Ezin
|
dut
gehiago. Duela hiru hilabete amaren gorpua ikusi nuen beste hainbaten azpian, zergatik?
|
|
|
Noiz bukatuko da guzti hau? Andreas, etxean egon nahi
|
dut
, zurekin, hori besterik ez, hainbeste eskatzen al dut. Zergatik ez gaituzte bakean uzten?
|
|
|
Noiz bukatuko da guzti hau? Andreas, etxean egon nahi dut, zurekin, hori besterik ez, hainbeste eskatzen al
|
dut
–Zergatik ez gaituzte bakean uzten?
|
|
|
Zergatik ez gaituzte bakean uzten? Ez
|
dut
ezer gehiago behar bizitzeko. Ez dakit zenbat denbora jasan ahal izango dudan hau.
|
|
|
Berarekin joan behar
|
dut
. Hil egingo da bestela!
|
|
|
Gauzak ez dira hain errazak!. Badakit Auschwitz-era joanez gero haietako bat izango naizela baina ez
|
dut
beste aukerarik.
|
|
|
noski. Zer egin behar
|
dut
–
|
|
|
Edozein arrazoi aurkitzen dute gu zapaltzeko, judua, ijitoa, homosexuala, elbarritua... izateagatik. Ezin
|
dut
sinetsi, ez nuke inoiz imajinatu ere egingo pertsona bat gai izan zitekeenik honelako leku bat sortzeko eta, are gutxiago, berarentzat perfektuak ez direnak edo gustuko ez dituenak hiltzeko.
|
|
|
egin, ez dute indarrik. Ingurua aztertzen ari naizelarik nire izena entzun
|
dut
ozenki:
|
|
|
Ez, ez
|
dut
ezagutzen.
|
|
|
Ez! Bai, Petter ezagutzen
|
dut
eta hona ekartzera derrigortu nuen. Berak ez du zerikusirik, nire errua da.
|
|
|
Andreas sentitzen
|
dut
. Bazenekien zein zen tratua, sentitzen dut, parkatu...
|
|
|
Andreas sentitzen dut. Bazenekien zein zen tratua, sentitzen
|
dut
, parkatu... PUMMM!
|
|
|
Berriro ere amets berbera izan
|
dut
bart. Gauaren erdian oihu ozen batek esnatu nau.
|
|
|
Gauaren erdian oihu ozen batek esnatu nau. Ondoren kolpe ikaragarri bat aditu
|
dut
. Beldurtu egin naiz.
|
|
|
Begiak itxi ditut eta izarapean ezkutatu naiz. Ondoren negarrak entzun ditut; eta nire gorputza dardaraka nabaritu
|
dut
orduan. Amatxo eta aitatxorengana joatekotan izan naiz; baina nire ohe azpian dagoen munstroaz gogoratu naiz.
|
|
|
Eta izekok eraman behar izan nau eskolara. Asko maite
|
dut
nik izeko Ana. Neguko egun hotzetan, txokolatea egiten didalako gosaltzeko.
|
|
|
Ametsen bat ixengo zan ume..." esan ohi du berak. Lasaiago gelditzen naiz ni orduan, eta batez ere, lasaiago egiten
|
dut
lo.
|
|
|
Aitatxo, amatxo eta ni. Nik ere igeltsua jarri diezadaten nahi
|
dut
! Polita da eskuan marrazkiak egitea.
|
|
|
Lotara noa. Bihar ere eskolara joan behar
|
dut
eta.
|
|
|
Joxeanengana joan behar
|
dut
. Eta kontatu egin behar diot.
|
|
|
Haurdun nago. Sentitzen
|
dut
." Ez horrela ere ez; sentitzen dut hori... Badakit, besaulkian eseriko dut eta...
|
|
|
Haurdun nago. Sentitzen dut." Ez horrela ere ez; sentitzen
|
dut
hori... Badakit, besaulkian eseriko dut eta...
|
|
|
Sentitzen dut." Ez horrela ere ez; sentitzen dut hori... Badakit, besaulkian eseriko
|
dut
eta... " Joxean.
|
|
|
Umea, noski, zurea da. Nik aurrera egin nahi
|
dut
. Zer iruditzen zaizu?" Joder!
|
|
|
Errietan egiteko eta lekuz kanpoko oihuren bat egiteko ez bada. Eta ez
|
dut
ulertzen zergatik. Nik biak maite ditut, eta hori esaten diedanean ezinezko gauza balitz legez begiratzen naute.
|
|
|
Lo vas a pagar caro!". Baina nik ez
|
dut
ezer ulertzen. Azaltzeko eskatu nion behin izekori eta ostikoka nire gelara bota ninduen.
|
|
|
Azaltzeko eskatu nion behin izekori eta ostikoka nire gelara bota ninduen. Geroztik ez
|
dut
berriro ezer galdetu.
|
|
|
Batez ere neguko arratsalde hotzetan. Ohean sartzen da bera eta nik medikuarena egiten
|
dut
. Batzuetan sukarra izaten du amak.
|
|
|
Oso gutxitan etortzen da gurekin hondartzara. Eta ez datorrenean faltan botatzen
|
dut
nik. Etortzen denean ordea, ez du bainu-jantzirik jartzen.
|
|
|
Harriduraz irakurtzen
|
dut
, nola kaligrafia eskas eta letra okerrez deskribatzen nuen mundua. Nola deskribatzen nuen nire mundua, zein errealitatetik at, haraindi baitzegoen.
|
|
|
Inozentziaz beteriko ele, hitz eta mundu hura, mundu inperfektu hura batez ere maite
|
dut
, errealitatea baino gehiago, nik eraikitako mundu perfektuak baino are gehiago.
|
|
|
Bai, etxe handi hura bezala da bizitza; leihoez bestalde askatasuna ikus dezakedalako. Eta nik ezin izaten
|
dut
ene begirada leihoetatik aldendu, eta ezin izaten dut askatasuna eskuratu, kanpoan dagoelako. Edo Kanten adingabetasuna izango da nire bizitza agian.
|
|
|
Bai, etxe handi hura bezala da bizitza; leihoez bestalde askatasuna ikus dezakedalako. Eta nik ezin izaten dut ene begirada leihoetatik aldendu, eta ezin izaten
|
dut
askatasuna eskuratu, kanpoan dagoelako. Edo Kanten adingabetasuna izango da nire bizitza agian.
|