|
2017
|
|
|
Haietariko hiruren kasuan eskizofreniaren agerraldi akutu bat dela-eta agertu ziren haluzinazioak; laugarrenean, ordea, alkoholaren abstinentzia sindrome baten ondorioz. Lau gaixoek
|
euskara
hutsean hitz egiteko ohitura bazuten ere, haluzinazioek, lau kasuetan, eduki mehatxagarria zeukaten eta gaztelania hutsean agertzen ziren, eduki mehatxagarria are arrotzagoa sentiaraziz.
|
|
|
Txosten eta eboluzio oharrak gaztelaniaz idatzi beharrak zaildu egiten du ahozko harremana beste hizkuntza batean ezartzea, eguneroko jardunean nekeza baita ahoz jaso eta idatziz gorde behar den informazioa bi hizkuntzatan maneiatzea. Joera hori aldatzea zaila da, gainera, gaur egun oraindik profesionalen zati handi batek ez du
|
euskara
menperatzen, eta dokumentazio klinikoa denek ulertzea gaztelaniak baino ez du bermatzen. Hizkuntza eskakizunen orokortzeak bakarrik lortu dezake aldaketa alor honetan; ordura arte, lehentasuna gaixoaren osasuna den heinean, txosten klinikoek denontzako ulergarriak izan baitute.
|
|
|
Dena dela, eta nekezagoa bada ere, ikusitakoaren arabera badirudi garrantzitsua litzatekeela gaixo eskizofreniko elebidunen azterketa psikiatrikoa hizkuntza biak erabiliz egitea, batez ere ama hizkuntza
|
euskara
dutenen artean. Horrela egiteak gaixo elebidunaren sintomen ikuspegi zabalagoa jasotzen lagun diezaguke.
|
|
|
Hori dela eta, profesional euskaldunak eskuragarri egon lirateke osasun mentaleko zentro eta ospitaleetako psikiatriako zerbitzu guztietan, eta gaixoei eskaintza aktiboa egin (31). Hori guztia kontuan edukita, hala aukeratzen duten gaixoak
|
euskaraz
artatuak izatea sustatzen duten neurriak lagungarriak direla deritzogu; bai osasun publikoko profesionalen lanpostuen hizkuntza eskakizunak orokortzea, bai eta azken urteotan zenbait talde egiten gabiltzan tresna psikometrikoak euskaratzeko lana ere.
|
|
|
Azken aipamen moduan, gure gizarte gero eta pluralago honetan, ama hizkuntza gisa ez
|
euskara
ez gaztelania daukaten ez diren pertsonak topa ditzakegu, eta garrantzitsua litzateke interpretazio zerbitzu egokiak edukitzea haien beharrizanei ere aurre egiteko.
|
|
|
Ikerketan parte hartu ahal izateko, irizpideak hauek izan ziren: 16 urtetik gorakoa izatea, erreferentziazko ospitalean datuak emateko prest egotea, gaztelaniaz edo
|
euskaraz
komunikatzeko gai izatea, haurdunaldiak fetu bakarrekoak izatea eta lagundutako ugalketa programarik egin ez izana. Hasierako momentuan aukeratutako emakumeen% 56k onartu zuten parte hartzea (kohorte guztiak kontuan harturik).
|
|
2018
|
|
|
Kultura eta Hizkuntza Politika Saileko
|
Euskara
Sustatzeko Zuzendaritza
|
|
|
Eusko Jaurlaritzako
|
euskarazko
terminologia lanaren plangintzaren barruan, medikuntza arloko terminologia lantzea dauka ezarrita Terminologia Batzordeak lehentasunen artean. Traumatologia eta Hiesa hiztegiak izan dira UZEIk egin, eta, batzorde tekniko banatan landu ondoren, Terminologia Batzordeak onartu dituen aurrenekoak.
|
|
|
1
|
Euskarazko
terminologia lana
|
|
|
Eusko Jaurlaritzaren
|
euskarazko
terminologia lanaren plangintzak bi ardatz ditu: EUSKALTERM Terminologia Banku Publikoa (2001ean sortua) eta Terminologia Batzordea (2002an Euskararen Aholku Batzordearen barruan sortua,?
|
|
|
Eusko Jaurlaritzaren euskarazko terminologia lanaren plangintzak bi ardatz ditu: EUSKALTERM Terminologia Banku Publikoa (2001ean sortua) eta Terminologia Batzordea (2002an
|
Euskararen
Aholku Batzordearen barruan sortua,? –
|
|
|
Bi hiztegiak UZEIk egin zituen, entitate horrek Eusko Jaurlaritzarekin, lehiaketa publikoa zela medio, sinatutako kontratuaren bidez. UZEIk hiztegien lehenengo bertsioa egin eta gero, Hizkuntza Politikarako Sailburuordetzako
|
Euskara
Sustatzeko Zuzendaritzak, hiztegien kalitatea bermatze aldera, bi batzorde tekniko eratu zituen hiztegiok aztertzeko. Batzorde tekniko horietan hiztegiek jorratzen dituzten eremuetako adituek parte hartu zuten, hiztegien egileekin batera (UZEIkoak).?
|
|
|
Hori da, hortaz,
|
euskarazko
hiztegi terminologikoen prozesua, azken finean, helburua baita hiztegien kalitatea bermatzea eta, bereziki, kontsentsua lortzea. Esan behar da, normalizazio prozesu?
|
|
|
Anatomiaren eremura etorrita, esaterako, Terminologia Anatomica latinezko nomenklaturaren araberako terminoak eta terminologia tradizionalaren araberakoak daude gure inguruko hizkuntzetan.
|
Euskarara
ere ekartzen dira horiek, baina, gainera, askotan gertatzen da euskarazko betiko hitzak egotea kontzeptu horietarako. Oro har, maila bereko onarpena eman zaie termino guztiei.
|
|
|
Anatomiaren eremura etorrita, esaterako, Terminologia Anatomica latinezko nomenklaturaren araberako terminoak eta terminologia tradizionalaren araberakoak daude gure inguruko hizkuntzetan. Euskarara ere ekartzen dira horiek, baina, gainera, askotan gertatzen da
|
euskarazko
betiko hitzak egotea kontzeptu horietarako. Oro har, maila bereko onarpena eman zaie termino guztiei.
|
|
|
Sinonimiaren beste arrazoietako bat erdarazko adjektibo erreferentzialak
|
euskaraz
emateko egin diren aukerei zor zaie. Adjektibo horiek maileguan har daitezke edo, bestela, euskarazko baliabideak erabilita eman daiteke horien adiera.
|
|
|
Sinonimiaren beste arrazoietako bat erdarazko adjektibo erreferentzialak euskaraz emateko egin diren aukerei zor zaie. Adjektibo horiek maileguan har daitezke edo, bestela,
|
euskarazko
baliabideak erabilita eman daiteke horien adiera. Aukera biak maila berean onartu dira hiztegian.
|
|
|
Adjektibo erreferentzial konplexuen kasuan ere,
|
euskarazko
hitz elkarketa erabili da: bai tandem moduko hitz elkarketa bai hitz elkarketa kopulatiboa.
|
|
|
Erdarazko adjektibo erreferentzial baten kasuan, gertatu da oso ohikoa dela forma bera erabiltzea adjektibo gisa nahiz izen gisa. Adjektibo erreferentzial hori maileguan hartuz gero, beste horrenbeste gertatzen da
|
euskaraz
ere, baina, euskarazko erabidera jo nahi bada, hitz elkarketa da izen gisa erabiltzekoa, eta izen lagunaren bidezko erabidea, berriz, adjektibo gisa erabiltzekoa. Hori adierazteko, sarrera bana egin zaie hiztegian:
|
|
|
Erdarazko adjektibo erreferentzial baten kasuan, gertatu da oso ohikoa dela forma bera erabiltzea adjektibo gisa nahiz izen gisa. Adjektibo erreferentzial hori maileguan hartuz gero, beste horrenbeste gertatzen da euskaraz ere, baina,
|
euskarazko
erabidera jo nahi bada, hitz elkarketa da izen gisa erabiltzekoa, eta izen lagunaren bidezko erabidea, berriz, adjektibo gisa erabiltzekoa. Hori adierazteko, sarrera bana egin zaie hiztegian:
|
|
|
Beraz, epe hori pasatu eta gero, ebaluatu da Traumatologiaeta Hiesahiztegietako terminoen ezarpen maila. Horretarako, jakina, arlo horietako profesionalek
|
euskarazko
termino horiek erabili dituzte.
|
|
2019
|
|
|
Erreferentziak
|
euskaraz
idazteko irizpideak Vancouver estiloari jarraituz
|
|
|
Osagaiz aldizkarian erreferentziak
|
euskaraz
idazteko gida bat eskuragarri dago jada. Medikuntzan gehien erabiltzen den Vancouver estiloan oinarrituta dago.
|
|
|
Artikulu honetan aipatutako estilo horri buruzko laburpen bat eskaintzen da: bere sorrera, ezaugarri nagusiak eta
|
euskarazko
bertsioa.? –
|
|
|
1.3
|
Euskarazko
bertsioa
|
|
|
Aurten, Osagaizaldizkarian atal berri bat gehitu dugu,. Erreferentziak
|
euskaraz
idazteko irizpideak, deitutakoa.
|
|
|
deitutakoa. Dokumentu honetan, Vancouver estiloaren
|
euskarazko
bertsioa proposatzen dugu. Bertan dokumentuen erreferentziak euskaraz egiteko adibideak aurkituko dituzue:
|
|
|
Dokumentu honetan, Vancouver estiloaren euskarazko bertsioa proposatzen dugu. Bertan dokumentuen erreferentziak
|
euskaraz
egiteko adibideak aurkituko dituzue: aldizkarietako artikuluak, liburuak, liburuen kapituluak, datu baseak, eta abar.
|
|
|
Estilo bibliografikoen
|
euskarazko
bertsio desberdinak topatu ditugu, esate baterako Harvard. APA estiloa (3) edo Joana Albret Bibliotekonomia Mintegiak proposatutakoa (4).
|
|
|
Ingelesetik
|
euskarara
itzultzeko erabaki batzuk hartu behar izan ditugu. Adibidez, liburu baten kapituluaren erreferentzia egiteko batzuek ingelesezko, in?
|
|
|
onartu badute ere (esaterako, Ortotipografialiburuan,. Bibliografia nola aipatu? kapituluan) (5), badaude
|
euskaraz
–hemen, hitza erabiltzea aukeratu dutenak.
|
|
|
Aipatutako Citing Medicine liburuan dokumentu mota guztietako erreferentziak nola egin azaltzen da. Aldiz, gure
|
euskarazko
bertsioan, medikuntzan gehien erabiltzendiren dokumentuak hartu ditugu adibideak emateko.? –
|
|
2020
|
|
|
|
Euskarazko
arreta espezializatuaren aktibazioa Osakidetzako Barrualde Galdakao
|
|
|
Felipek
|
euskara
asko maite zuen eta arlo guztietan defendatu zuen. Osasungoa Euskalduntzeko Erakundeak urtero antolatzen duen biltzarretako batean ezagutu nuen.
|
|
|
2020ko otsailaren 6an zendu zen gaixotasun baten ondorioz. Osasunaren arlo ezberdinetan
|
euskararen
erabilera bultzatzen dugunon izenean OSAGAIZ aldizkariaren ale honen editoriala izan dadila merezi zenuen omenaldia, mila esker egin zenuen guztiagatik eta besarkada maitekor bat Felipe.
|
|
|
|
Euskarazko
arreta espezializatuaren aktibazioa Osakidetzako BarrualdeGaldakao Erakunde Sanitario Integratuan
|
|
|
1Barrualde Galdakao Erakunde Sanitario Integratuko
|
Euskara
Zerbitzuko burua 2Barrualde Galdakao Erakunde Sanitario Integratuko Ginekologiako zerbitzu burua leire.sagastizabalbidarte@osakidetza.eus
|
|
|
Eta halaxe egin dugu, lehen mailako arretan hasteko, eta ondoren, arreta espezializatuan. Egun, arreta espezializatuko kanpo kontsultetan
|
euskarazko
eskaintza aktibo finko zabala daukagu.
|
|
|
Osakidetzan arlo sanitarioko lanpostuek administrazio publikoetako 2 hizkuntza eskakizunaren gaitasun maila daukate (Europako erreferentzia markoaren B2 maila). Profesionalen% 58 inguruk lanpostuan eskatzen dena edo goragoko
|
euskararen
gaitasun maila daukate gurean.
|
|
|
Osakidetzan, plantilla elebiduna% 50 ingurukoa da. Portzentaje hori, ostera,% 80koa da, urtetik beherakoen artean, eta azken horiek, gainera, ahozko komunikaziorako
|
euskara
gehiago erabiltzeaz gain, idatzizko arlo klinikoan ere euskara erabili ahal izatea eskatzen dute, lan gehigarria baitakar pazientea hizkuntza batean artatzeak eta historia klinikoan beste hizkuntza batean idatzi beharrak.
|
|
|
Osakidetzan, plantilla elebiduna% 50 ingurukoa da. Portzentaje hori, ostera,% 80koa da, urtetik beherakoen artean, eta azken horiek, gainera, ahozko komunikaziorako euskara gehiago erabiltzeaz gain, idatzizko arlo klinikoan ere
|
euskara
erabili ahal izatea eskatzen dute, lan gehigarria baitakar pazientea hizkuntza batean artatzeak eta historia klinikoan beste hizkuntza batean idatzi beharrak.
|
|
|
3
|
Euskarazko
arreta espezializatuaren eskaintzaren aktibazioa zelan egin den gurean a) Hauexek dira aurrekariak
|
|
|
Gaur gaurkoz, gure herritarretan% 59 ingururena erregistratu da, eta, horietan 53.180k(% 17k)
|
euskara
hautatu dute gurekin ahoz komunikatzeko.
|
|
|
2. Eskaera horri erantzuteko, eta hizkuntza hautuaren erregistroa lehen mailako arretatik (LMA) bideratu denez gero, bertako giza baliabideak berrantolatu genituen;
|
euskararen aldeko
hautua egiten duenari talde asistentzial elebiduna esleitzeko edota esleituta badute aldatzeko aukera eskaintzeko, eta hala, osasun arretarako ahozko komunikazio zirkuitua bermatzeko. Gerora, arreta espezializatura egin dugu jauzia.
|
|
|
Hori erdiesteko, ezin zitekeen bestela, zerbitzuetako buruekin elkarlanean jardun dugu, dauzkaten giza baliabideak berrantolatzeko, eta hizkuntza gaitasuna daukatenen eskutik
|
euskarazko
zirkuitu asistentzialen eskaintza finkatzeko. Ginekologiaren kasuan, esaterako, Txema Aritzeta zerbitzuburuak berak azaltzen digu jarraian zelan antolatu diren euren Zerbitzuan eskaintza aktibatzea posible egiteko:
|
|
|
Ginekologiaren kasuan, esaterako, Txema Aritzeta zerbitzuburuak berak azaltzen digu jarraian zelan antolatu diren euren Zerbitzuan eskaintza aktibatzea posible egiteko: " Langileen Zuzendaritzarekin eta
|
Euskara
Zerbitzuarekin bilera egin eta gero, profesionalen hizkuntza gaitasuna egiaztatu genuen. Datuok kontuan hartuta, berriz, pazienteei, anbulatorioetako zein Galdakao Usansoloko Ospitaleko kanpo kontsultetan, euskarazko agendak aktiboki eskaintzea zenbateraino zen posible aztertu genuen.
|
|
|
" Langileen Zuzendaritzarekin eta Euskara Zerbitzuarekin bilera egin eta gero, profesionalen hizkuntza gaitasuna egiaztatu genuen. Datuok kontuan hartuta, berriz, pazienteei, anbulatorioetako zein Galdakao Usansoloko Ospitaleko kanpo kontsultetan,
|
euskarazko
agendak aktiboki eskaintzea zenbateraino zen posible aztertu genuen. Hauxe da, gaur gaurkoz, lanketa horren emaitza, zerbitzuko profesionalen konpromisoari eta inplikazioari esker lortu dena:
|
|
|
3. Bestalde,
|
euskarazko
arreta espezializatuaren eskaintza kudeatzeko prozedura definitu dugu (agenda elebidunak dauzkaten espezialitateen kasuan, ezarritako prozedurari jarraituta, euskararen aldeko hautua egin duten erabiltzaileei hitzordua espezialista euskaldunarekin emango zaie. Euskara lehenetsita daukan pazientearen kasuan, softwarean identifikatuta azalduko da ikurrarekin.
|
|
|
3. Bestalde, euskarazko arreta espezializatuaren eskaintza kudeatzeko prozedura definitu dugu (agenda elebidunak dauzkaten espezialitateen kasuan, ezarritako prozedurari jarraituta,
|
euskararen aldeko
hautua egin duten erabiltzaileei hitzordua espezialista euskaldunarekin emango zaie. Euskara lehenetsita daukan pazientearen kasuan, softwarean identifikatuta azalduko da ikurrarekin.
|
|
|
3. Bestalde, euskarazko arreta espezializatuaren eskaintza kudeatzeko prozedura definitu dugu (agenda elebidunak dauzkaten espezialitateen kasuan, ezarritako prozedurari jarraituta, euskararen aldeko hautua egin duten erabiltzaileei hitzordua espezialista euskaldunarekin emango zaie.
|
Euskara
lehenetsita daukan pazientearen kasuan, softwarean identifikatuta azalduko da ikurrarekin.
|
|
|
Eragiketa erabat logikoa da, baliabideak badauzkagu, hizkuntza hautua erregistratzen dihardugu, ezagutzen dugu hortaz, eta eskaera ere egon badago. Beraz, aldagai horiek kontuan hartuta,
|
euskarazko
arreta espezializatua antolatzeari eta aktiboki eskaintzeari ekin diogu. Hala, 2019ko urriaren 21etik, euskara hautatu duten erabiltzaileei, zein horrela eskatzen dutenei, arreta euskaraz eskainiko zaie.
|
|
|
Beraz, aldagai horiek kontuan hartuta, euskarazko arreta espezializatua antolatzeari eta aktiboki eskaintzeari ekin diogu. Hala, 2019ko urriaren 21etik,
|
euskara
hautatu duten erabiltzaileei, zein horrela eskatzen dutenei, arreta euskaraz eskainiko zaie.
|
|
|
Beraz, aldagai horiek kontuan hartuta, euskarazko arreta espezializatua antolatzeari eta aktiboki eskaintzeari ekin diogu. Hala, 2019ko urriaren 21etik, euskara hautatu duten erabiltzaileei, zein horrela eskatzen dutenei, arreta
|
euskaraz
eskainiko zaie.
|
|
|
Oraindik bide luzea daukagu ibiltzeko,
|
euskarazko
arreta espezializatuaren eskaintzaren aktibazioa behar den eran egiteko eta zabaltzeko. Hala, agenda elebidunak aplikazio informatikoan identifikatzeko aspaldiko eskakizunari erantzutea falta zaigu bateko, eta besteko, erizaintzako
|
|
|
Leire Sagastizabal Bidarte, Txema Aritzeta Iraola profesionalak ere eskaintzara biltzea; lehen mailako arretan egin den eran, osasun arretako zirkuitu osoa
|
euskaraz
egitea ahalbidetuko duten talde asistentzial elebidunak osatzeko.
|
|
|
|
Euskara
Zuzentzailea
|
|
|
|
Euskarazko
arreta espezializatuaren aktibazioa Osakidetzako BarrualdeGaldakao Erakunde Sanitario Integratuan
|
|
|
1Barrualde Galdakao Erakunde Sanitario Integratuko
|
Euskara
Zerbitzuko burua 2Barrualde Galdakao Erakunde Sanitario Integratuko Ginekologiako zerbitzu burua leire.sagastizabalbidarte@osakidetza.eus
|
|
|
Eta halaxe egin dugu, lehen mailako arretan hasteko, eta ondoren, arreta espezializatuan. Egun, arreta espezializatuko kanpo kontsultetan
|
euskarazko
eskaintza aktibo finko zabala daukagu.
|
|
|
Osakidetzan arlo sanitarioko lanpostuek administrazio publikoetako 2 hizkuntza eskakizunaren gaitasun maila daukate (Europako erreferentzia markoaren B2 maila). Profesionalen% 58 inguruk lanpostuan eskatzen dena edo goragoko
|
euskararen
gaitasun maila daukate gurean.
|
|
|
Osakidetzan, plantilla elebiduna% 50 ingurukoa da. Portzentaje hori, ostera,% 80koa da, urtetik beherakoen artean, eta azken horiek, gainera, ahozko komunikaziorako
|
euskara
gehiago erabiltzeaz gain, idatzizko arlo klinikoan ere euskara erabili ahal izatea eskatzen dute, lan gehigarria baitakar pazientea hizkuntza batean artatzeak eta historia klinikoan beste hizkuntza batean idatzi beharrak.
|
|
|
Osakidetzan, plantilla elebiduna% 50 ingurukoa da. Portzentaje hori, ostera,% 80koa da, urtetik beherakoen artean, eta azken horiek, gainera, ahozko komunikaziorako euskara gehiago erabiltzeaz gain, idatzizko arlo klinikoan ere
|
euskara
erabili ahal izatea eskatzen dute, lan gehigarria baitakar pazientea hizkuntza batean artatzeak eta historia klinikoan beste hizkuntza batean idatzi beharrak.
|
|
|
3
|
Euskarazko
arreta espezializatuaren eskaintzaren aktibazioa zelan egin den gurean a) Hauexek dira aurrekariak
|
|
|
Gaur gaurkoz, gure herritarretan% 59 ingururena erregistratu da, eta, horietan 53.180k(% 17k)
|
euskara
hautatu dute gurekin ahoz komunikatzeko.
|
|
|
2. Eskaera horri erantzuteko, eta hizkuntza hautuaren erregistroa lehen mailako arretatik (LMA) bideratu denez gero, bertako giza baliabideak berrantolatu genituen;
|
euskararen aldeko
hautua egiten duenari talde asistentzial elebiduna esleitzeko edota esleituta badute aldatzeko aukera eskaintzeko, eta hala, osasun arretarako ahozko komunikazio zirkuitua bermatzeko. Gerora, arreta espezializatura egin dugu jauzia.
|
|
|
Hori erdiesteko, ezin zitekeen bestela, zerbitzuetako buruekin elkarlanean jardun dugu, dauzkaten giza baliabideak berrantolatzeko, eta hizkuntza gaitasuna daukatenen eskutik
|
euskarazko
zirkuitu asistentzialen eskaintza finkatzeko. Ginekologiaren kasuan, esaterako, Txema Aritzeta zerbitzuburuak berak azaltzen digu jarraian zelan antolatu diren euren Zerbitzuan eskaintza aktibatzea posible egiteko:
|
|
|
Ginekologiaren kasuan, esaterako, Txema Aritzeta zerbitzuburuak berak azaltzen digu jarraian zelan antolatu diren euren Zerbitzuan eskaintza aktibatzea posible egiteko: " Langileen Zuzendaritzarekin eta
|
Euskara
Zerbitzuarekin bilera egin eta gero, profesionalen hizkuntza gaitasuna egiaztatu genuen. Datuok kontuan hartuta, berriz, pazienteei, anbulatorioetako zein Galdakao Usansoloko Ospitaleko kanpo kontsultetan, euskarazko agendak aktiboki eskaintzea zenbateraino zen posible aztertu genuen.
|
|
|
" Langileen Zuzendaritzarekin eta Euskara Zerbitzuarekin bilera egin eta gero, profesionalen hizkuntza gaitasuna egiaztatu genuen. Datuok kontuan hartuta, berriz, pazienteei, anbulatorioetako zein Galdakao Usansoloko Ospitaleko kanpo kontsultetan,
|
euskarazko
agendak aktiboki eskaintzea zenbateraino zen posible aztertu genuen. Hauxe da, gaur gaurkoz, lanketa horren emaitza, zerbitzuko profesionalen konpromisoari eta inplikazioari esker lortu dena:
|
|
|
3. Bestalde,
|
euskarazko
arreta espezializatuaren eskaintza kudeatzeko prozedura definitu dugu (agenda elebidunak dauzkaten espezialitateen kasuan, ezarritako prozedurari jarraituta, euskararen aldeko hautua egin duten erabiltzaileei hitzordua espezialista euskaldunarekin emango zaie. Euskara lehenetsita daukan pazientearen kasuan, softwarean identifikatuta azalduko da © ikurrarekin.
|
|
|
3. Bestalde, euskarazko arreta espezializatuaren eskaintza kudeatzeko prozedura definitu dugu (agenda elebidunak dauzkaten espezialitateen kasuan, ezarritako prozedurari jarraituta,
|
euskararen aldeko
hautua egin duten erabiltzaileei hitzordua espezialista euskaldunarekin emango zaie. Euskara lehenetsita daukan pazientearen kasuan, softwarean identifikatuta azalduko da © ikurrarekin.
|
|
|
3. Bestalde, euskarazko arreta espezializatuaren eskaintza kudeatzeko prozedura definitu dugu (agenda elebidunak dauzkaten espezialitateen kasuan, ezarritako prozedurari jarraituta, euskararen aldeko hautua egin duten erabiltzaileei hitzordua espezialista euskaldunarekin emango zaie.
|
Euskara
lehenetsita daukan pazientearen kasuan, softwarean identifikatuta azalduko da © ikurrarekin. Kasu horretan, arreta espezializaturako agendak %hitzorduetako eskuliburuetan% kontsultatuko dituzte hitzorduen kudeatzaileek, eta aukerarik badago, hitzordua horietan eman; betiere zera egiaztatuta:
|
|
|
Eragiketa erabat logikoa da, baliabideak badauzkagu, hizkuntza hautua erregistratzen dihardugu, ezagutzen dugu hortaz, eta eskaera ere egon badago. Beraz, aldagai horiek kontuan hartuta,
|
euskarazko
arreta espezializatua antolatzeari eta aktiboki eskaintzeari ekin diogu. Hala, 2019ko urriaren 21etik, euskara hautatu duten erabiltzaileei, zein horrela eskatzen dutenei, arreta euskaraz eskainiko zaie.
|
|
|
Beraz, aldagai horiek kontuan hartuta, euskarazko arreta espezializatua antolatzeari eta aktiboki eskaintzeari ekin diogu. Hala, 2019ko urriaren 21etik,
|
euskara
hautatu duten erabiltzaileei, zein horrela eskatzen dutenei, arreta euskaraz eskainiko zaie.
|
|
|
Beraz, aldagai horiek kontuan hartuta, euskarazko arreta espezializatua antolatzeari eta aktiboki eskaintzeari ekin diogu. Hala, 2019ko urriaren 21etik, euskara hautatu duten erabiltzaileei, zein horrela eskatzen dutenei, arreta
|
euskaraz
eskainiko zaie.
|
|
|
Oraindik bide luzea daukagu ibiltzeko,
|
euskarazko
arreta espezializatuaren eskaintzaren aktibazioa behar den eran egiteko eta zabaltzeko. Hala, agenda elebidunak aplikazio informatikoan identifikatzeko aspaldiko eskakizunari erantzutea falta zaigu bateko, eta besteko, erizaintzako
|
|
|
Leire Sagastizabal Bidarte, Txema Aritzeta Iraola profesionalak ere eskaintzara biltzea; lehen mailako arretan egin den eran, osasun arretako zirkuitu osoa
|
euskaraz
egitea ahalbidetuko duten talde asistentzial elebidunak osatzeko.
|
|
|
Ezin dugu ahaztu terminologia berria etengabean sortzen ari dela, bereziki arlo klinikoan, eta termino berri horiek izendatzeko pertsona egokienak adituak eurak direla. Adituak, itzulpenak egitearekin batera,
|
euskaraz
idazteko ohitura hartzen hasiko dira, eta horri lotutako zailtasun eta beharrei aurre egiteko aukera sortuko da.
|
|
|
Itzulbide ikerketa proiektu bat da, 2019ko udan martxan jarri zena, UPV/EHUko Ixa taldearen eta Osakidetzaren lankidetzari esker. Itzulpen automatikoa(
|
euskararen
eta gaztelaniaren artean) txosten klinikoetan aplikatzeko metodoak ikertzean datza proiektua.
|
|
|
Gaur egungo teknologiak
|
euskaratik
gaztelaniara itzultzeko kalitate hobea eskaintzen digu (backtranslation deritzon teknikari esker), eta, izatez, noranzko horrek du premiarik handiena euskararen normalizazioan aurrerapausoak emateko. Izan ere, profesional euskaldunek trabak aurkitzen dituzte euskaraz idazteko orduan, jarraian datorren profesionalak testu hori ulertuko ez duen beldurrez.
|
|
|
Gaur egungo teknologiak euskaratik gaztelaniara itzultzeko kalitate hobea eskaintzen digu (backtranslation deritzon teknikari esker), eta, izatez, noranzko horrek du premiarik handiena
|
euskararen
normalizazioan aurrerapausoak emateko. Izan ere, profesional euskaldunek trabak aurkitzen dituzte euskaraz idazteko orduan, jarraian datorren profesionalak testu hori ulertuko ez duen beldurrez.
|
|
|
Gaur egungo teknologiak euskaratik gaztelaniara itzultzeko kalitate hobea eskaintzen digu (backtranslation deritzon teknikari esker), eta, izatez, noranzko horrek du premiarik handiena euskararen normalizazioan aurrerapausoak emateko. Izan ere, profesional euskaldunek trabak aurkitzen dituzte
|
euskaraz
idazteko orduan, jarraian datorren profesionalak testu hori ulertuko ez duen beldurrez.
|
|
|
Orain da momentua itzultzaile automatiko batekin elkarbizitzeko arauak aztertu, hausnartu eta erabakitzeko. Ibilbide horren hasieran gaude; berazjar ditzagun denon artean oinarriak, osasungintzan
|
euskara
normalizatzeko tresna baliagarria izan dadin Itzulbide.
|
|
|
|
Euskararen
normalizazioa osasun arloan
|
|
|
Euskal Autonomia Erkidegoan (EAE)
|
euskara
eta gaztelania hizkuntza ofizialak dira, eta txosten ofizial guztiak bi hizkuntzetan argitaratzen dira. Osakidetza EAEko osasun zerbitzu publikoa denez, Erakundeak bi hizkuntzetan argitaratzen ditu txosten orokorrak; baina txosten klinikoei dagokienez, gaztelania izan da orain arte erabili den hizkuntza (ia) bakarra.
|
|
|
Osakidetza EAEko osasun zerbitzu publikoa denez, Erakundeak bi hizkuntzetan argitaratzen ditu txosten orokorrak; baina txosten klinikoei dagokienez, gaztelania izan da orain arte erabili den hizkuntza (ia) bakarra. Hala ere, eta Osakidetzaren proiektu estrategikoaren arabera, aurreikusitako ekintzetako bat da" dokumentazio klinikoan eta historia klinikoan
|
euskararen
presentzia pixkanaka handitzea" (1.4.2 ekintza, Osakidetzaren 2017 erronka eta proiektu estrategikoei buruzkoa), gaur egunean oraindik errealitatea ez bada ere.
|
|
|
Osakidetzako langile egonkor elebidunen portzentajea urtetik urtera goraka doa(% 2 urteko, gaur egunean ia ia% 50era heldu arte), eta agerikoa da langile gazteenen kasuan portzentaje hori askoz altuagoa dela. Hala eta guztiz ere, profesional falta eta kanpotik sortutako arrazoiak direla medio, Osakidetzako langile guztiak euskaldunak izango diren eguna urrun dugu oraindik; ondorioz, historia klinikoan
|
euskarak
gaztelaniarekin partekatu du tokia. Horretaz gain, Europatik datozen berriei kasu eginez gero, pertsona guztien historia kliniko laburtua Europako edozein hizkuntzatan egongo da eskuragarri etorkizunean.
|
|
|
Horretaz gain, Europatik datozen berriei kasu eginez gero, pertsona guztien historia kliniko laburtua Europako edozein hizkuntzatan egongo da eskuragarri etorkizunean. Testuinguru horretan, ezinbestekoa ematen du txosten elebidunen arloa jorratzen hastea, eta, jakina,
|
euskarari
dagokion esparrua aitortu eta lantzen hastea.
|
|
|
Itzultzaile neuronalek corpus kopuru benetan erraldoiak behar dituzte horren emaitza onak lortzeko (milioika eta milioika hitz) eta, ondorioz, ez da beti posible itzultzaile neuronal dezente bat sortzea baliabide nahiko ez badaude. Ildo horretatik, Koehn eta Knowles egileek (2017) itzulpen automatiko neuronalaren 6 erronka plazaratu zituzteneuren lanean, zeinetatik3 bereziki esanguratsuak dira arlo klinikora egokitzeko eta
|
euskararekin
lan egiteko:
|
|
|
Inflexio altuko hitzekin arazoak (deklinabideak eta aditzak): bai
|
euskarazko
deklinabide eta aditzekin, zein gaztelaniazko aditzekin gertatzen da. Inflexioa hitzen alterazio bat dat da, deklinabidearen bidezedo aditzak jokatuz sortzen dena.
|
|
|
Itzulpen automatikoan emandako aurrerapenek eta Osakidetzaren barnean langileek
|
euskaraz
bizi eta lan egiteko duten uneko grinak bideragarria egin dute txosten klinikoak itzuliko dituen itzultzaile automatiko bat garatzeko ikerketa abiaraztea.
|
|
|
Itzulbideren helburu nagusia da txosten klinikoak
|
euskaratik
gaztelaniara eta gaztelaniatik euskarara itzuliko dituen itzultzaile automatiko bat garatzea. Itzultzaile horrek gaur egunean sektoreak eskain dezakeenaberdindu edo hobetuko badu, sare neuronaletan oinarritutako itzultzailea du izan.
|
|
|
Itzulbideren helburu nagusia da txosten klinikoak euskaratik gaztelaniara eta gaztelaniatik
|
euskarara
itzuliko dituen itzultzaile automatiko bat garatzea. Itzultzaile horrek gaur egunean sektoreak eskain dezakeenaberdindu edo hobetuko badu, sare neuronaletan oinarritutako itzultzailea du izan.
|
|
|
|
Euskara
gaztelania corpus paralelo orokor erraldoi bat: bai euskara bai gaztelania, hizkuntzak eurak, ikasteko baliagarriak zaizkio itzultzaileari.
|
|
|
Euskara gaztelania corpus paralelo orokor erraldoi bat: bai
|
euskara
bai gaztelania, hizkuntzak eurak, ikasteko baliagarriak zaizkio itzultzaileari. Azken finean, txosten klinikoetan ere euskarareneta gaztelaniaren sintaxi zein ortografia arauak mantentzen dira.
|
|
|
Gaztelaniazko txosten klinikoen corpus elebakar handi bat erabili duguback translation (Senrich et al., 2016) deritzon teknika aplikatzeko; hau da, helburu hizkuntzaren corpusa (gaztelaniazkoa gure kasuan) aurretik lortutako itzultzaile onenarekin (corpus orokorra eta hiztegien lortutakoa, gurean) jatorri hizkuntzara(
|
euskara
, gure kasuan) itzultzeko. Horrela, sasi corpus berriak jatorrizko hizkuntza ondo izango ez badu ere, helburua ondo ikasiko du, eta, beraz, itzulpena sortzeko prozesua ondo egingo.
|
|
|
Kontuak horrela, eta
|
euskarazko
corpus elebakar erraldoirik ez dugunez, euskaratik gaztelaniarakoitzultzailea izango litzateke bideragarria gaur eguneko baliabideekin. Itzulpen automatikoen adibide batzuk ikus ditzakezue jarraian:
|
|
|
Kontuak horrela, eta euskarazko corpus elebakar erraldoirik ez dugunez,
|
euskaratik
gaztelaniarakoitzultzailea izango litzateke bideragarria gaur eguneko baliabideekin. Itzulpen automatikoen adibide batzuk ikus ditzakezue jarraian:
|
|
|
Corpusa lortzeko fasea, fase garrantzitsuentzat har dezakeguna. Osasun arloko langileen inplikazioa eta laguntza behar beharrezkoak zaizkigu txosten klinikoen
|
euskara
gaztelania corpus paraleloa sortzeko. Ezinbestekoa da adituek sortutako corpusa izatea, eta ez itzultzaile profesionalek itzulia.
|
|
|
Izan ere, aditu horiek dira
|
euskaraz
nola idatzi nahi duten erabakiko dutenak (estiloa), eta itzulpen egokiaren garantiak emango dizkigutenak (semantikoki itzulpena zuzena dela). Horretaz gain, Osakidetzako itzultzaileek sarritan aipatutako arazo bat ekidingo genuke:
|
|
|
4.1 Goldberg en Antsietate eta Depresio Eskala:
|
euskarazko
egokitzapenaren ikerketa pilotua
|