|
2001
|
|
|
Enbataastekariak kristalizatzen zituen pindar horiek oro, eta bistan da, lanaz gain, herrioso izateko, europar kutsuko literaturgintza irudikatzen zela Iparralde honetakosotoetan. Zer erran ikastolen garapenari harriturik begiratzen zioten euskaltzalehaietaz,
|
euskara
etxean ikasten zela sinesten eta sinestarazten zuten haiei buruz?
|
|
|
Askojakina zen Axular eta mutila, gainera, zekiena esaten. Etxeparek, lehenengo euskal autoreak, plazara atera nahi zuen
|
euskara
etxe zokotik. Lizardik, oraintsuago, ezkon bidaia luzea eginarazi zion herriz herri.
|
|
|
Euskarak dituen bi zutabe nagusiak, gizarte ekimena eta erakundeen ahalmena, sendo uztartzeko modua aurkitzea presa zkoa da, egitura sendo horren gainean estrategia egokiak adostu eta bultzatzeko.
|
Euskararen
etxe barruan ere badugu lanik euskara borroka politikoaren morrontzetatik libratzeko.°
|
|
|
Hiri nagusirako bidean, Ordezkaria autoan pentsatzen ari zen; Balantsunen kantuak oro biga bostetan txunditurik entzun zituela gogoratzen zuen. Egia bere latzean pairatu eta"
|
Euskara
etxean baino auzoan" erabiltzera deitzen zuten euskaltzale belaunaldiak madarikatu zituen. Ordezkari xifrituari, gohaina zerion kopetan behera.
|
|
2002
|
|
|
euskeraren alde. Zuek ere orixe egin bear duzute,
|
euskeraz
etxean, kalean, lanean, aal dan guztian. Beste izkuntzak ere ikasi; baiña gurea izan dedila gure.
|
|
|
Gaia:
|
Euskararen
etxea
|
|
|
Txukun eta garbia gehienetan, baina edozein etxetan gertatzen den gisa, behin konponketa lanak egin ondoren, aldameneko gelan espero ez genituen arrailak eta arrakalak erakutsian uzten dituena, edo igaronbidea dena zikinkeriaz eta hondarrez (ñabardurarik ez den tokian ñabarduren bila, gure asmakizunetan eskonbroak ere deitu izan diegu zabor pizar horiei) betea utzi dutena, aldez aurretik inor ere ez baita arduratu zabor horien biltzeko han behar ziren zakuak jartzen eta plastikozko tapizak lurrean hedatzen.
|
Euskararen
etxe honetan baten bat ez da oroitu egin beharrekoak egin ondoren kateari ematea guztiz gomendagarria izaten dela urrinaren aldentzeko, eta altzariak ere ongi estali behar direla, euria egitera heldu baldin bada ere. Eta, azkenik, etxe anitzetan gertatzen den bezala, egunero ikusten dugunez, neba arrebak ere elkarrekin liskarretan eta agiraka dabiltza gure logeletan, horrenbeste urte daramagu-eta haurride guztiak batera bizitzen.
|
|
|
Gaia:
|
Euskararen
etxea
|
|
|
batzuetan, gazte, aipatzen ditudan goiti beheiti hauetan behin edo behin usteketan edo ezjakintasunez itzuli zaidan gurasokeriaren bat ikusten baldin baduzu, espero ez zenuen doinuan edo gogoko izango ez zenituzkeen hitzetan egia esan, hori gure adinekoei erraz gertatzen ahal zaigunez gaztigatzen dizut aitzinetik, ez egin kasurik, eta ez norabaiteratu, ez du merezi eta, arrisku hori beti dago gainean. Gutun luze hau zuri egin dizut, baina aldi berean tartekotzat ere hartzen zaitut, zu eta zure adiskideek ez ezik, bizkarrean zuk baino urte batzuk gehiago dituztenek ere ongi ulertuko baitute, eta zuzen aditu, hemen diodan gehiena, zeren
|
euskararen
etxeko istorio hauek denen sorbaldak, gazteenak nola zaharrenak, markaturik utzi baitituzte, zein bere eran.
|
|
|
Agian etxean ere egin izan dizute euskaraz, edo ez, beharbada. Ikastolan ikasi behar izan baduzu (sobran dut" behar" hori?) lagunen bat izango duzu, seguru, edo adiskideren bat,
|
euskara
etxetik dakarrena. Zure kezkak ez dira, beharbada, euskararen ingurukoak.
|
|
|
|
EUSKARAREN
ETXEA
|
|
|
|
EUSKARAREN
ETXEA
|
|
|
Gaia:
|
Euskararen
etxea
|
|
|
Eta hala bada ere, zer du ikusteko artifizio batek lehergailu batekin?
|
Euskararen
etxeko misterioa. Ez dut gogoko izaten Mitxelena zenaren izena aipatzea nire jarreren aldeko autoritate gisa.
|
|
2003
|
|
|
Kezkak eraman du Pello Salaburu"
|
Euskararen
etxea" idaztera. Barnean duen halako mintsura batek, duela hogeita hamar bat urte euskaltzaleek euskararekiko zituzten ametsak uste bezain ongi atera ez izanak sortutako kezkak, belaunaldi berrietan jarritako itxaropenak desitxuratu samar gertatu direlako zenbaitetan.
|
|
|
Baina hori guztia ezagutu eta gero, honokoak ere ziurtatzen ditu Pello Salaburuk"
|
Euskararen
etxea" liburuko beste ataletan: «Euskara maila guztietara hedatzeak kostua izan du» ela, kasu.
|
|
|
Zer egin gehiago izateko? Bada, beharbada, zenbait galdera plazaratzen uzten ez digun ohorezko itun isila hautsi eta argi eta garbi mintzatzen hastea dugu,"
|
Euskararen
etxea" n agertzen den bezala.
|
|
|
Dena dela, adinetara helduak garenok erranen dugu halere, XX. mendean Euskal Herria ez dela lo egon eta sekula amestuko ez genituen lanabesak eskuratu ditugula gure hizkuntzaren, kulturaren eta herriaren lantzeko. Ez du besterik erraiten Pello Salaburuk, kontuak egiteko bezala, igorri digun
|
Euskararen
etxea ren lehen parte guztian.
|
|
|
Adibide bat emanez hasiko naiz aurreko baieztapenaargitzen. Datuen arabera,
|
euskara
etxean jaso duten gazte gehien gehienak euskara txukunaren jabe izatera iristen dira, bai eta kalean ahal dutenean euskaraz aritzeko joeraere erakusten dute. Baina giza-multzo hori oso txikia da, tamalez, Euskal Herria osoki hartuz.
|
|
|
Edo gauza bera dena, euskalgintza lan arlo autonomo gisa hartu.
|
Euskararen
etxea ireki, eskaini beste ideologiei, pentsaera guztiei.
|
|
|
Belaunaldien transmisioa bermatzen ez bada, nekez ziurtatzen da euskararen errekuperazioa eta etorkizuna. Horretaz gain,
|
euskara
etxean eta hurbileko ingurunean jasotzen bada, anitzez hobeki ikasi eta erabiliko da.
|
|
2004
|
|
|
Euskal Herriko erabiltzaileentzat baino atzerrian bizi direnentzat prestatu du euskaltegia. Makina bat zerbitzu ditu webgunean
|
euskara
etxetik mugitu gabe ikasteko: hitz multzoak argazki eta soinuarekin, esaldi berri bana egunero eta gramatikari buruzko hainbat dokumentu.
|
|
|
Atezain txarra benetan, atari honetan daukaguna: nola zaindu behar digu ideologiak
|
euskararen
etxea gure mintzaira arma gisa erabilia ez izateko. Aipatu berri ditugun berariazko kontzeptu horiek definizio teoriko zorrotzarren argitan doituta?
|
|
|
Euskararen munduak, inoiz baino gehiago, abegi onekoa behar luke, kontu handia egin behar lioke erosoa izateari; eztabaidarako erosoa, adibidez. Ateak eta leihoak zabalik behar ditu
|
euskararen
etxeak, edonork erabili ahal izan dezan. Espainolek, adibidez.
|
|
|
Espainiar sentitzen diren euskal herritarrak gero eta gehiago dira, gero eta ozenago esaten dute hemen daudela eta hemengoak direla. (...) Eta ez digute onartuko
|
euskararen
etxera etortzeko esan, eta abertzaleen etxera sarrarazi ditzagun. Euskarak ez ditu abertzaletuko, abertzale izan nahi ez dutenez.
|
|
|
Nire uste apalean, hala ere, ez dago halakorik, halako usteen oihartzuna egunetik egunera ozenagoa bada ere:
|
euskarak
etxe eta lagunarte giroko betekizunak behar bezala mamitzeko ezintasun gorria azaltzen badu ere, eta hori, bistan denez, ezin ukatuzkoa da, ezin da aitortu aitortzen den moduan, normalizazioaren bidea nagusiki hortik igarotzen denik. Bai, jakina, bide horri esker iraun du euskaldungoak bizirik menderik mende, baina gizarte aldaketen iraultze bortitzak lurrikara gupidagabea eragin dio euskararen erabilera mota horri.
|
|
|
668 Pello Salaburu:
|
Euskararen
etxea, 2002, Alberdania, 191
|
|
2005
|
|
|
Bilboko San inazio auzo erdaldun petoan, euskarak badauka bere gotorlekutxoa:
|
Euskararen
Etxea, Bilboko Udalaren, Gipuzkoako Foru Aldundiaren eta Eusko Jaurlaritzaren ekimenez atondutako lau solairuko eraikina. Lehenengo solairu bietan Euskararen Interpretazio Zentroa dago, gu hona etortzearen zergatia, alegia; hirugarrenean, Euskal Idazleen Elkarteak, Mendebalde Kultura Alkarteak, Topaguneak eta, berriki, Euskal PEN Klubak daukate egoitza; laugarrenean, azkenik, Bizkaiko Ikastolen Federazioak egin du habia.
|
|
|
Lehenengo solairu bietan Euskararen Interpretazio Zentroa dago, gu hona etortzearen zergatia, alegia; hirugarrenean, Euskal Idazleen Elkarteak, Mendebalde Kultura Alkarteak, Topaguneak eta, berriki, Euskal PEN Klubak daukate egoitza; laugarrenean, azkenik, Bizkaiko Ikastolen Federazioak egin du habia.
|
Euskararen
Etxea, zinez. San Inazion euskara inon bizi bada, hemen da.
|
|
|
Familia bidezko transmisioan ere galerak dira:
|
euskara
etxean ikasi ondoren galdu dutenak, eskolan edo euskaltegian ikasi dutenak baino gehiago dira hamar aldiz gehiago gazteen artean.
|
|
|
Esan genezake Pasaiako datu konkretuekin deskribatutako bilakaera hau EAEko beste hainbat lekutan ere ematen ari dela. Bilakaera hau ulergarria da kontuan hartzen badugu, III. Mapa Soziolinguistikoaren datuek erakutsi bezala,
|
euskara
etxean jaso ez duten euskaldun gehien gehienak euskaraz" pasiboak" direla erabilerari dagokionean (hemen eskura daiteke orain, PDF formatuan (7,27 Mb): www. euskara. euskadi. net/ r5 9 7 3 8/ eu/ contenidos/ in fo rmacion/ mapasoziolinguistikoa 2001/ eu 10261/ mapa sociolinguistico2 0 0 1. html).
|
|
|
Nobiziatua igaro eta 21 urterekin (1955) junioratua egiten hasi nintzenean Loiolan, Plazido izan nuen neure bizitzako euskarazko lehen maisua. Ordura arte nire
|
euskara
etxean, Elgoibarren, ikasitakoa zen. Euskal gramatikarik banekien.
|
|
|
Arrazari, abizenei eta horrelako huskeriei bai, baina hizkuntzari ez diogu merezi zuen estimua eman. Gu re aurrekoek
|
euskarak
etxean egiteko bakarrik balio zuela uste zuten eskuarki.
|
|
|
Datu horiek oso adierazgarriakdira. " Euskaldun zaharrak" eta" jatorrizko elebidunak" haziz joan dira gazteenen artean, neurri txikian; askoz neurri handiagoan hazi dira" euskaldun berriak"(
|
euskara
etxean jaso ez duten euskaldunak). Horrela," nolako" euskaldunak diren aztertzen hasita, ikusten dugu 24 urtetik beherako euskaldunen artean, adin talde guztietan" euskaldun berriak" tipologiako euskaldunak" euskaldunzaha rrak" eta" jatorrizko elebidunak" batuta adina edo gehiago direla.
|
|
|
Nolabait laburtzearren, datuon arabera esango genuke
|
euskara
etxean (ere) jaso duten euskaldun gehien gehienak ge rora hiztun aktiboak direla euskaraz (edo bietan). Aldiz, euskara eskola (edo euskaltegi) bidez soilik jaso duten euskaldunetatik 10etik 8 euskaraz hiztun pasiboak dira gaur egun (2001).
|
|
2006
|
|
|
Enpresen munduan bereziki, baina baita beste zeinahi alor edo eremutan ere. Noski, hala behar zuen, eta
|
euskararen
etxera ere iritsi da. Gurean ere kalitatea dugu hizpide, baliabide, auzibide, aurrerabide, atzerabide, aterabide, eskabide, eskubide, haserrebide, jarraibide, nahasbide, lotsabide, norabide, osasunbide, zuzenbide...
|
|
2007
|
|
|
1 Priba (tiza) zioa.
|
Euskara
etxeko eta lagunartekoa soilik. Euskara gehienbatharreman hurbiletako hizkuntza izan baita.
|
|
|
Agurtzane Sarasola. Normalean 40 urtetik gorako jendea izan ohi da,
|
euskara
etxean edo kalean ikasi dutenak. Hauek euskaltegira motibazio ezberdinek bultzatuta etortzen dira:
|
|
|
•
|
Euskararen
Etxea (www.euskararenetxea.net). 1990etik gaur arte argitaratu diren euskarazko 400 unibertsitate liburu inguru Bilboko Euskararen Etxearen egoitzan aurkituko dira aurrerantzean, Unibertsitateko Euskal Irakasleen Elkarteak (EIRE) eta Euskararen Etxeak berak sinatu duten akordioari esker.
|
|
|
• Euskararen Etxea (www.euskararenetxea.net). 1990etik gaur arte argitaratu diren euskarazko 400 unibertsitate liburu inguru Bilboko
|
Euskararen
Etxearen egoitzan aurkituko dira aurrerantzean, Unibertsitateko Euskal Irakasleen Elkarteak (EIRE) eta Euskararen Etxeak berak sinatu duten akordioari esker. Interneten ere aurki daiteke liburuen katalogoa.
|
|
|
• Euskararen Etxea (www.euskararenetxea.net). 1990etik gaur arte argitaratu diren euskarazko 400 unibertsitate liburu inguru Bilboko Euskararen Etxearen egoitzan aurkituko dira aurrerantzean, Unibertsitateko Euskal Irakasleen Elkarteak (EIRE) eta
|
Euskararen
Etxeak berak sinatu duten akordioari esker. Interneten ere aurki daiteke liburuen katalogoa.
|
|
|
|
Euskararen
etxean solairu asko daude. Seguru nago, gure etxeetan bezalaxe, gabon jaiak desberdinak izango direla batzuetan eta besteetan.
|
|
|
Halaber, bertze hainbat partaidek besoak zabaldu dituzte guri laguntzeko. Horien artean, aipa nitzake Digitalak lantegia, Bilboko
|
Euskararen
Etxea, Euskal Telebista, Eresbil, Arteleku,. Zinez horrelako ekimenak ugaldu behar ditugu, euskaldunen artean berean elkar hobeki ezagutzeko, euskal mundu horietan urrats ttipi batzuk elkarrekin egiteko, eta mugaren muga psikologikoak ohiltzeko.
|
|
|
Azken urteotan, predikuak erdaraz izkiriatzen eta oihukatzen zituztela azpimarra dezaket. Baina berdin zitzaidan, eliza ez baitzen nehoiz izan batzuek aldarrikatzen zuten
|
Euskararen
Etxea. Hendaiako Nazioarteko Zubia pasatzean irriz karkailaka lehertu nintzen.
|
|
2008
|
|
|
Kontuan izan behar da azken hogeita bost urteotan elebidunen ezaugarriak aldatu direla. Hasierako elebiduna
|
euskara
etxean jaso zuena eta gune euskaldunetan bizi zena zen; orain profil horretako elebiduna gero eta urriagoa da. Elebidun berriak euskara eskolan ikasi du eta hiri-gune erdaldunetan bizi da.
|
|
|
Gaur egun, gurasoak euskaldunak direnean euskararen transmisioa ia ziurtatuta dago. Guraso horiek euskaldunak izateaz gain,
|
euskara
etxean jaso badute, seme alaba ia guztiek euskara jasoko dute haiengandik. Gehienek euskara bakarrik eta gainontzekoek erdararekin batera.
|
|
|
Gehienek euskara bakarrik eta gainontzekoek erdararekin batera. Azken urteotan, gainera, ikusten ari gara guraso euskaldun berriak, hau da,
|
euskara
etxetik kanpo ikasi dutenak gero eta gehiago ari direla euskara transmititzen, eta familia bidez transmititzen ez den kasuetan, eskola bidez ziurtatzen da, neurri handi batean, seme alaba horiek euskara ikasiko dutela. Izan ere, euskaldun berrien seme alaben %80tik gora elebidunak dira gaur egun.
|
|
|
9 Oro har, zenbat eta gehiago erabili
|
euskara
etxeko elkarrizketetan, orduan eta gehiago baliatzen dituzte euskarazko hedabideak (aldagai soziolinguistikoen eragina, II)
|
|
|
Egoera horri buelta ematen hasi nahi badugu ikasleei, etxetik dakienari zein ez dakienari, ahalik eta eredu gehien erakutsi behar zaie, ahalik eta erregistro gehien.
|
Euskara
etxetik dakarrenari etxekoa estimatzen, prestigiatzen, onesten, onartzen bultzatzen lagundu behar zaio; eta etxetik ez dakarrenari euskararen eredu familiar bat eman zaio. Hortik aurrerantzean, batari zein besteari, eredu familiar batetik eredu estandar eta jasoago baterako urratsak egin dira.
|
|
|
Atzerriko ikasle gutxi batzuek hemengo ikasle euskaldunek baino garrantzi handiago dute.
|
Euskararen
etxean, euskara beti azkena. Beste aldetik, graduondokoetan euskararen presentzia ia zero da, eta izango da.
|
|
2009
|
|
|
Pentsa liteke eskola dela euskara nagusi den esparru sozial bakarra. Beste taldea, berriz,
|
euskara
etxean ikasitako Zumaiako (Gipuzkoa) Maria eta Jose Ikastetxeko ikasleek osatzen dute (eskerrik asko bi ikastetxeetako zuzendari, irakasle, ikasle eta gurasoei eskainitako laguntzagatik!). H1 taldearen inguru soziala nahikoa euskalduna dela kontuan hartuta, baiezta liteke gure ikerketak euskararen ikaskuntza gertatzen den bi egoera soziolinguistiko ia kontrajarri konparatzen dituela.
|
|
|
Eta hau bezain interesgarria dena: garapen hori
|
euskara
etxean ikasi duten ikasleen garapenarekin parekagarria dela, bi taldeen artean ezberdintasunak sumatzen diren arren.
|
|
|
Lekukoetan bost gizonezkoak izan ziren eta bost andrazkoak3; euren ama hizkuntzari dagokionez, hiru taldetan bana daitezke. A taldekoak euskararen barietate klasikoren bat jaso dutenak dira, B taldekoak euskara hezkuntzaren bidez jaso dutenak dira eta C taldekoak
|
euskara
etxean jaso dutenak, baina guraso biak euskaldun berriak dauzkatenak, hots, lekukoak eurak euskaldun zaharrak dira, baina euren gurasoengandik ez dute barietate klasikorik jaso berria baino. 2 taulan testu egileen ezaugarriak zehazten dira.
|
|
|
|
Euskara
etxean eta lagunartean bakarrik erabiltzen zenean, burugogor batzuek zioten baietz, euskarak etxerako ez ezik, eskolarako eta plazarako ere balio zuela. Hori erakutsi nahian idatzi zuen Bernat Etxeparek Linguae Vasconum Primitiae.
|
|
|
Neskato egon nintzenean, euskaldunak izanagatik ez zuten hitzik ere egiten
|
euskaraz
etxean. Baina nik nola utziko nuen ba euskara?
|
|
|
«Neskato egon nintzenean, euskaldunak izanagatik ez zuten hitzik ere egiten
|
euskaraz
etxean. Baina nik nola utziko nuen ba euskara?
|
|
|
Orokorki, hizkuntza bat ikasten duzularik, ez da batere erraza baliatzera ausartzea, baina Iparraldean zailago da. Hemen, euskararen aldeko legerik ez izanki, anitzek barneratu dute
|
euskara
etxeko hizkuntza bat bezala. Baina Euskal Herrian euskaraz mintzatzea eskubidea dela iruditzen zait eni.
|
|
|
Salaburu, Pello (2002):
|
Euskararen
etxea. Irun, Alberdania.
|
|
|
Erabiltzen al dute
|
euskara
etxetik badakitenek. Eta euskaldun berriek?
|
|
|
Eta euskaldun berriek? hots,
|
euskara
etxean ez, baizik eta eskolan edo euskaltegian ikasten dutenen ezpainetan ohiko lekua ote du euskarak. Soilik euskara jakitun ala, gainera, euskal hiztun ere bai, zer dira elebidunak?
|
|
|
Bigarrenik, errepara diezaiogun elebidunen lehen hizkuntzari dagokionez gertatu den aldaketari. Euskararen historian euskal hiztunetariko gehienak beti euskaldun zaharrak izan dira,
|
euskara
etxean bereganatutakoak, alegia. Gaur egun ere, oraindik, hala izaten jarraitzen du, baina berealdiko aldaketa ari da gertatzen.
|
|
|
1986an elebidun guztien %14, 4 besterik ez zen euskaldun berria, baina hogei urte geroago, 2006an, elebidunen %44, 1 euskaldun berria da. Gazte elebidunen artean, berriz, 35 urtez azpikoetan zehatz esanda, dagoeneko erdia baino gehiago dira
|
euskara
etxean ez baizik eta eskolan ikasi duten euskaldun berriak. Gazteen artean, gainera, zenbat eta gazteago, orduan eta gehiago areagotzen da fenomeno hori.
|
|
|
Gune soziolinguistikoari erreparatzen badiogu, berriz, ikusiko dugu lehen gune soziolinguistikoan bizi diren elebidunen %88k nagusiki gaztelania erabiltzen duela etxean. Hirugarren gunetik aurrera baino ez dute erabiltzen elebidunetariko gehienek nagusiki
|
euskara
etxean, %55ek hirugarren gunean eta %71k laugarrenean.
|
|
|
Euskarak ez du bere historian gaur egun adina hiztun eduki, eta inoiz baino esparru gehiagotan erabiltzen da. Gutxi gorabehera zortziehun mila hiztun ditu, eta horietarik hirurehun mila dira
|
euskara
etxean ez baizik eta eskolan edo heldu aroan ikasi dutenak. EUSTAT Euskal Estatistika Erakundeak argitaraturiko datuen arabera, Euskal Autonomia Erkidegoan gaur egun herritarren %37, 5ak daki ongi euskaraz; eta duela hogeita bost urte, %22k besterik ez.
|
|
|
22
|
Euskararen
etxea
|
|
|
22
|
Euskararen
etxea
|
|
|
22
|
Euskararen
etxea
|
|
|
22
|
Euskararen
etxea
|
|
|
|
Euskararen
Etxea (euskarari buruzko gune espezializatua) (www.euskararenetxea.net)
|
|
2010
|
|
|
Momentu hartan,
|
eskuara
etxeko gauza zen. Ez genuen besterik mintzatzen.
|
|
|
Frantziakoa eta gure mintzatzeko manerak diferenteak zirela pentsatzen nuen, baina haur baten begietan ez zen besterik.
|
Eskuara
etxeko gauza zen, kantatzen genuen mezan baina uste nuen eskuara gure mundu ttipi horretako afera baizik ez zela. Mauleko eskolan nintzelarik, eskualdun gauzarik ez zen gehiago batere.
|
|
|
lehengo saria Argiak eta itzalak euskararen lurraldean.
|
Euskararen
etxean, gazi gozo izeneko lanari egokitu zaio, egilea Dabid Anaut izanik; bigarrena, Jose M. Zendoiaren Teoria ekonomikoaren ekarpenak soziolinguistika alorrean lana izan da; hirugarrena, Hizkuntza plangintzekiko erresistentziak organizazioetan, Urtzi Barrenetxeak egindakoa. soziolinguistika klusterra martin ugalde, kp/ 20140 andoain 11
|
|
|
• LEHEN SARIA ARGIAK ETA ITZALAK EUSKARAREN LURRALDEAN
|
EUSKARAREN
ETXEAN, GAZI GOZO
|
|
|
besteak beste, herritarren gogoa euskara hauspotzea izan delako, herri aginteek autogobernua euskararen zerbitzura jarri dutelako, euskarak puntako babes ofiziala izan duelako, hizkuntza politika eraginkor bat garatu delako, gizarteko hainbat arlotan sorturiko elkarteek euskara bultzatu dutelako, eta, oso bereziki, oinarrizko kontsentsu politiko batetik abiatu ginelako, nahiz eta —paradoxikoa dirudien arren— ez dugun kontsentsu hori behar beste zaindu edo hedatu elebitasunak aurrera egin ahala. ...iren lurraldean —iparraldean—, euskarak atzeranzko bidean jarraitu du, nahiz eta gazte elebidunen kopurua lehen aldiz oraintxe hasi den apurka bada ere gora egiten. euskarak ez du bere historian gaur egun adina hiztun eduki, eta inoiz bereak ez zituen esparru sozialak eta funtzionalak ditu bereganatuak gaur. gutxi gorabehera zortziehun mila hiztun ditu, eta horietarik hirurehun mila dira
|
euskara
etxean ez baizik eta eskolan edo heldu aroan ikasi dutenak. euStatek argitaraturiko datuen arabera, eaen gaur egun bi urte edo gehiagoko herritarren %37, 5ak daki ongi euskaraz; eta duela hogeita bost urte, %22k besterik ez. orduan herritarren bi heren ziren euskaraz ezer ere ez zekiten elebakarrak; baina, gaur egun, erdia baino gutxiago dira, %45.
|
|
|
gaurko belaunaldi gazteek beren eguneroko bizitzan (eta batez ere esparru ez formalean: gaur lagunartean, bihar bikotekidearekin eta familian, etzi seme alabekin...) egiten duten hautuan euskarak leku nahikoa eta sendoa izatea, beren ondokoei
|
euskara
etxetik beretik transmitituko dien hiztun masa kritikoa gero eta zabalagoa izan dadin. beste hitz batzuekin esanda, beraz, hauxe genuke datozen urteotarako helburu nagusietako bat: herritarron euskararekiko atxikimendua sendotzea. euskal hiztunon artean euskara erabili nahi izatea sendotzea. euskararekiko leialtasun praktikoa tinkotzea. euskara hizkuntza akademiko eta formal huts izateari ataka jartzea," euskara jalgi hadi plazara!" aldarriaren ondoan" euskara hator etxera eta lagunartera!" gauzatzea, euskararen erabilera eremu ez formaletan etengabe areagotzea alegia. helburu handia, baina egingarria, gure ez beste inoren esku baitago.
|
|
|
...ldea, Mendebaldeko ibarrak eta aranatzaldea, batez ere). horretan, euskara demografikoki kontzentratua eta belaunez belaun jarraitua da. hau da, euskaldun jendea ehunekoan nagusi da eta euskara historikoki gurasoengandik seme alabengana eten sozialik gabe transmititu izan da. eremu euskaldun horretakoak dira gure gazteetatik 16 batzuk herri oso euskaldunetan haziak dira eta, haiek hala adierazita,
|
euskara
etxean ikasi dute, zenbait kasutan eskolan hasi artio" euskara bertzerik" ez zekitela. bertako euskalkiak elikatu ditu gazte horiek umetatik, anitz bidetan egin ere: etxekoen eta belaunaldien arteko harremanetan, lagun arteko jolasetan, herriko bizimoduan oro har... inguruko eguneroko hizkuntza izateak balio positiboak lotu dizkio euskarari. gazte horiek euskaran daude errotuak, euskara ohikoa, erabilgarria, beharrezkoa eta, ondorioz, erraza zaie. hau da, haien hizkuntza da:
|
|
|
Mendialdeko aurreko gazte horiek ez dira herri hain euskaldunetan hazi (etxarri aranatzen %75 inguru da euskaldun, beran eta elizondon %70 eta lekunberrin %60). berako gazteak ez bertzeek ez dute euskara gurasoengandik ikasi. hizkuntza aldetik familia euskaldun ez osoak ohi dituzte (belaunaldi guztietako kide euskaldunez eta erdaldunez osatuak): gazte gehienek aitatxi amatxi euskaldunak eta guraso euskara (ongi) ez dakitenak izaten dituzte. hau da, herri horietan belaunaldien arteko hizkuntza lotura soziala ez da erabat hautsi. gurasoekin euskaraz egin ez badute ere, euskara hurbila izan zaie ingurua, gutxi asko, euskalduna baita. ingurune euskaldunak bete egin du
|
euskarak
etxean zuen hutsunea eta —gazteek beraiek hala adierazita— aitatxi amatxi, barride edo auzo lagun, haurtzain eta halakoekin izan zuten euskararekin harreman goiztiarra eskolan hasi baino lehenago ere. horiek bezalako kasuek agerian uzten dute hizkuntza sozializazioan familiak stricto sensu duen eragin mugatua eta aldiz, hizkuntza ohiturak ezartzeko ingurune hurbilak duen indarra. gaztee... Mendialdeko herri erdaldundu horietan bi hamarkadetan euskararen errealitatea aldatu da eta oraingo gazteek euskararen" normaltasunean" hazi dira:
|
|
|
gehienak eskolaren bidez, kontuan hartuta zenbait kasutan eskolatze hori oso goiz (2 urtez) hasi zela. gure gazte anitz (eta beren anai arreba eta lehengusu lehengusinak) beren familiako euskaldun bakarrak dira. Familia euskaldunberrituak genituzke horiek, kide euskaldunak azkeneko belaunaldian baizik ez dituztenak. kasu horietan gazteek ez ohi dute inoiz egin
|
euskaraz
etxean, ez eta anai arreba euskaldunekin ere. halako egoerak, inguruneak ez badu laguntzen, muga handiko hiztunak izaten ditu emaitza, ikusiko dugun bezala. gutxi batzuendako, ordea, euskara (ere) familia hizkuntza izan da. gutxitan familia euskaldunbeteak ditugu, baina izan badira eta Mendialdeko herriren batean izaten dute jatorria. Sarritan familia euskaldun ez osoak daude, guraso (edota familia alde) bakarra euskalduna dutenak. aita edo ama euskaldun berria izatea gazteek positiboki baloratu ohi dute. guraso euskaldun bakarreko familiei dagokienez, duela hiruzpalau hamarkadetan gertatzen ez zena gaur egun ohikoa da. hau da, nabarmena da azken urteotan euskara ere seme alabei transmititzearen aldera izan den aldaketa (eusko Jaurlaritza 2008). bertze batzuetan, gazteek aipatzen dutena da guraso erdaldun (ar) en nahia eta interesa beren seme alabak euskaldunak izan daitezen. hala bada, gazteen euskalduntzearen sorburuan gurasoen nahikaria egon ohi da beti:
|
|
|
[Iruñea]...
|
Euskara
etxean ikasi dut familia gehiena euskalduna dudalako, beraz, nire ama hizkuntza da. Gurasoekin, izeba osaba gehienekin, lehengusuekin eta amatxi aitatxiekin hitz egiteko erabiltzen dut.
|
|
|
579 bilbao: euskaltzaindia. añaut, d., 2010," argiak eta itzalak euskararen lurraldean.
|
euskararen
etxean, gazi gozo", bat Soziolinguistika aldizkaria 74: 17 barrios, M.; osa, e.; Muñoa, i.; elorza, i.; boan, k., 2008, Zenbait orientabide erregistroen trataeraz, bilbo:
|
|
|
Funtsezko gertaera da hori. Eskola etsai izanik ere euskarazko bizimoduak aurrera egiten zuen lehen, hainbat kasutan, familiak eta familiondoak euskaraz (euskara hutsean edo nagusiki euskaraz) ziharduelako eta
|
euskarazko
etxe giro sendo hori hizkuntzaren transmisiorako behar adina oinarri gertatzen zelako. Orain ez dira horrela kontuak:
|
|
|
Etxetik erdaldun edo erdal elebidun dira Lasarteko gazte gehienak.
|
Euskara
etxean eta lagunartean lehendik aski ahuldurik zegoen bertan. Ingurumen horretan euskarazko jardunak ez du erabat atzera egin.
|
|
|
Chinoko Basque Center etik heldu gaitun multxo bat urte guziez, dantza ikastaldiak egitera. Nik ttipitik
|
eskuara
etxetik ikasia baitut, nahi ninan ere lengoaia hobetu, eta aurten etortzeko izena emana ninan otsailekotz. Gero, unibertsitatean atzeman nitinan paper batzu, Agerreko familiaren berriak jakin, eta baliatu dinat honaraino punpe bat egiteko...
|
|
|
Euskaldun batzuek, gaur egun nagusi diren estatuak onartzen dituztenek, modernizazioarekin euskara bazterrean uztea normaltzat hartzen dutenek, ez dute biziko euskal kulturaren kontrako inolako zapalketarik. Horientzat
|
euskara
etxeko gauza da, espazio publikoan apur bat lekuz kanpo dagoena. Barruti pribatuan gordetzea naturala iruditzen zaie eta, galdu behar balitz, hizkuntza galtzea ere ez litzaieke naturaz kontrakoa irudituko.
|
|
2011
|
|
|
Gazteak kontziente dira gaztelaniak euskarak baino indar gehiago duela beren bizitzako esparru askotan.
|
Euskarak
etxean eta ikastolan bizirik dirau, baina, antza, kalean ez du tokirik. Tabernetan, kontzertuetan, kalean edo gaztetxean normalena gaztelaniaz hitz egitea da.
|
|
|
Gaur egun EAEko gazte gehienak elebidunak dira eta gehienek
|
euskara
etxetik kanpo ikasi dute, eskolan edo euskaltegian hain zuzen ere. Honek izugarrizko eragina izango du hauen euskararen erabileran, esparru horietatik kanpo dituzten harreman sare nagusiak erdara hutsez izango baitira.
|
|
|
Esate baterako, goiko datuetan (2006ko datuak dira) ikus dezakegu Arrasateko datuak (biztanleria osoari dagozkionak) zeintzuk diren jatorrizko hizkuntza euskara dutenei dagokionez eta etxean euskara erabiltzen dutenei buruz. Izan ere,
|
euskara
etxeko harreman naturalen bidez berenganatu duten nerabeen hizkuntzarekiko jokaera ezberdina izango da, euskara sare formalen bidez (eskola) jaso dutenen jokaerarekin alderatuta.
|
|
|
Gaur egun EAEko gazte gehienak elebidunak dira eta gehienek
|
euskara
etxetik kanpo ikasi dute, eskolan edo euskaltegian hain zuzen ere. Honek izugarrizko eragina izango du hauen euskararen erabileran, esparru horietatik kanpo dituzten harreman sare nagusiak erdara hutsez izango baitira.
|
|
|
Haren euskaltasuna agerikoa bezain sakona da, nahiz eta lau aitatxi amatxietarik hiru 1940 hamarkadetan jin ziren Espainia aldetik Bizkaira, lan bila. Alfonsoren etxean, berriz,
|
euskara
etxeko solasetarako mintzaira zen baina haurrak haietatik bazter atxikitzen zituzten, eta mutiko haren baitan misteriozko lanbro batean sortu zen Euskal Herriko kide eta herri horren partaide izatearen sentipena. Alta, misterioaren sustraietatik sortu sentimendu hori are azkarrago hazi zen.
|
|
|
–Naturaltasunaren pedagogia bat behar dugu bai
|
euskararen
etxe barrurako, baita hizkuntzen arteko harremanetarako ere; hizkuntza normal bizitzeko terapia psikologikoak aplikatu beharrean gaude: praktika psikologikoki orekatuak bilatu behar ditugu, eta ez neurotikoak, masokistak, morbosoak, agoniatsuak, konplexuz beteak?.
|
|
|
Etxean ez genuen hartzen Eskualduna aldizkaria, osoki eskuindarra baitzen eta nire aitak ez zuen hori maite. Atxiki dut
|
euskara
etxean, aita amekin mintzatzen bainintzen, euskara eta frantsesa, biak emaiten genituen?, baina bereziki adiskideekin. Eta sartu nintzelarik Euskaltzaindian, sarrera mintzaldian, lehenbiziko partean eskerrak bihurtu ditut, bigarren partean Oxobiz arizan bainaiz?, erranez gizon bat ez da bakarrik bere aita amen seme, da ere herriko seme, erran nahi baita, herrian bertan eta eskerrak herritarrei.
|
|
|
UEUk bultzatzen duen euskalduntasunak elementu berria sartzen du euskal kulturan, euskara kultura unibertsalaren edozein gai tratatzeko erreminta moduan erabiltzea alegia.
|
Euskara
etxe zulotik atera eta ezagutza unibertsalaren plazara eramatea. Dena den, euskara eguneroko bizitza modernorako erreminta bihurtzearen gogoa ez da UEUrena bakarrik eta ez da hori esan nahi izan.
|
|
|
22
|
Euskararen
etxea
|
|
|
|
Euskararen
Etxea (160)
|
|
2012
|
|
|
Zuberoan lehen ikastolaren sorrera baino lehenagoko urteez ari gara.
|
Euskara
etxean naturalki ikasteko kontua zela jotzen zuten. Hala ere, bi hizkuntzen halako elkarbizitza bat bermatzeko, astean behin marrazki irakasle bat ekarrarazten zuten, eskola hori euskaraz eman zezan.
|
|
|
Ilobekin aritzeak lagundu zion Lolari euskaraz aiseago egiten eta gero bere umeekin mintzaira horretan jarraitzen: "... umeekin ere laxatzen zara gehiago" (Lola, 4 FG). ego belaunaldiak euskara ikasi eta euskaraz hasi zen mintzatzen adinkideen laguntzaz. prozesu horretan zenbait kasutan, anai arreben arteko edo belaunaldien arteko erabileraren bidez
|
euskara
etxean sartu zen. hori nabarmendu du berriemaile batek, euskara etxekotzearen edo berriz etxera eramatearen garrantzia. Itsaso honela mintzo da:
|
|
|
Bi belaunaldietan emazte gehien gehienak bertakoak ziren (euskaldunak zirenetz ondorioztatzea zailagoa da, 1970 aldera ezkondu zirenak batik bat). halere, seme alabei euskaraz egiteko momentuan bi gizaldiek ez zuten berdin jokatu: familien glotohistoriek erakutsi dutenez, 1945 aldera herrigunean hazitako haurren (oraingo aitatxi amatxien) hamarretik lauk ikasi zuen
|
euskara
etxean; 1970 inguruan sortutakoen artean aldiz, hamarretik bat bik baizik ez. hau da, oraingo aitona amonek beren seme alabekin (oraingo haurren gurasoekin) hizkuntza aldetik nola jokatu zuten aztertuta ikusi dut herrigunean bizi zirenek ez ohi zietela beren umeei euskara egin, nahiz eta aita amak euskaldunak izan. Guraso bakarra euskalduna zen kasuetan, batean ere ez zuten seme alabek euskara etxean ikasi. hirrigunean hazitako iruritarrek honelatsu diote:
|
|
|
familien glotohistoriek erakutsi dutenez, 1945 aldera herrigunean hazitako haurren (oraingo aitatxi amatxien) hamarretik lauk ikasi zuen euskara etxean; 1970 inguruan sortutakoen artean aldiz, hamarretik bat bik baizik ez. hau da, oraingo aitona amonek beren seme alabekin (oraingo haurren gurasoekin) hizkuntza aldetik nola jokatu zuten aztertuta ikusi dut herrigunean bizi zirenek ez ohi zietela beren umeei euskara egin, nahiz eta aita amak euskaldunak izan. Guraso bakarra euskalduna zen kasuetan, batean ere ez zuten seme alabek
|
euskara
etxean ikasi. hirrigunean hazitako iruritarrek honelatsu diote:
|
|
|
Gurera etorriz:
|
euskarazko
etxea eta lagunartea, herria eta bizimodua direla, lehenik eta behin, euskalgintzaren eta herri izatearen muin muinean daudenak. zeintzuk dira zumarragako arnasgune horiek, horiexek identifikatzeko eta euren arteko elkarreraginak bilatzeko proposatzen ditu soziologo estatu batuarrak. horretaz gain gauden egoeratik eta ditugun baliabideetatik baliatzeko eskatzen digu. hINBe hizkuntzalaritzari baino soziologiari lotuago dago. horrexegatik adituen eta arituen lanak ezagutzeko beharra azpimarratzen du Fishmanek.
|
|
|
Datu horiek gune soziolinguistiko guztietakoei badagozkie ere, 4 gune soziolinguistikoko datuak aztertuz gero, ondorio bera ateratzen da. Eremu formaletan gehiago erabiltzen da
|
euskara
etxe giroan baino. Hori bera da aztergai izan ditugun gela argazkietan ikusi den joera.
|