|
2005
|
|
|
00 Barrualdea mortua zela idatzi zuten. Lur idor haiek ez
|
zuten
ezertarako balio, antza.
|
|
|
02 Baina hemengo belar luzeak hedea baino gogorragoak dira. Beste belarrek ezin
|
baitute
iraun hain lur momor eta lehorretan.
|
|
|
02 Jakin behar
|
zuten
, ba, belar latz hura jateko, bertako animaliarik ez zegoela; kanguruek eurek ere ez dute jaten.
|
|
|
02 Termitak dira, belar luzeok egosteko gai diren bakarrak. Kontinentearen laurdena larre da; termitak
|
ditugu
, beraz, Australiako indarrik ahaltsuenetakoa.
|
|
|
03 Ia ezerk mamurtu ezin
|
duen
belar latz hau euren jatekorik onena bilakatu dute. Eta horretan ez daukate lehiakiderik.
|
|
|
05 Muskerrek ez
|
dute
energia askorik behar, eta toki egokia aurkitu dute basamortu urri honetan, lehiakiderik gabe zabaltzeko.
|
|
|
05 Oso zailduak, txoriek eta ugaztunek baino askoz jateko eta ur gutxiago behar
|
dute
. Beraz, milioika dira.
|
|
|
06 Itxura
|
duen
baino zuhurragoa da. Inurriek lagun hilen usaina igartzen dute, beraz muskerrak ez die bere arnasa usaintzenuzten.
|
|
|
06 Lehen europarrentzat animalia hauek guztiek ez
|
zuten
ezertarako balio. Eta larre gozorik ez aurkitzean, mortu hutsa baino ez zuten ikusi begien aurrean.
|
|
|
09 Erbi walabiak, basamortuko martsupialioak, suteen ostean agertzen diren kimu berri guriak behar
|
ditu
, ugalduko bada.
|
|
|
11 Guretzat argazkia egiteko paraje polita da; eurentzat, denboratik kanpoko lekua. Munduaz
|
duten
ikuspegia azaltzen duen tokia.
|
|
|
11 Ulururen azalak
|
dituen
urraduretan, arbasoekin eta lurrarekin dituzten loturak irakurtzen dituzte. Guztiak bat eginda daude.
|
|
|
11 Ulururen azalak dituen urraduretan, arbasoekin eta lurrarekin
|
dituzten
loturak irakurtzen dituzte. Guztiak bat eginda daude.
|
|
|
14 Ura sarri sarri edatea ezinbestekoa
|
dute
haziak jaten dituzten txoriek; perikitoek, esaterako... eta txontek ere bai.
|
|
|
14 Txontek mingainean jasotzen dute ura. Azkar ibili behar
|
dute
.
|
|
|
16 Arrak emearen atze aldean jarri nahi
|
du
.
|
|
|
17 Harkaitz artean egotea
|
dute
gustuko, baina jatekoa troka zuloaren hondoan daukate.
|
|
|
17 Haitz walabiak ez dira katuak baino askoz handiagoak. Dingo taldeak sarri agertzen dira hemengo arroiletan; adi egon behar
|
dute
, beraz.
|
|
|
19 Ez da itsasoraino heltzen, basamortuan berez berez galtzen da. Zazpiehun kilometrotan zehar eragin nabaria
|
du
mendietatik harantzagoko lur idorretan.
|
|
|
20 Hemengo kakatuak handiak dira, eta zulo zabaltxoa behar
|
dute
.
|
|
|
21 Txori argi hauek 50 urtetik gora bizi ohi dira, baina urte osoa behar
|
dute
txita bakarra hazteko. Gauza asko ikasi behar du.
|
|
|
21 Txori argi hauek 50 urtetik gora bizi ohi dira, baina urte osoa behar dute txita bakarra hazteko. Gauza asko ikasi behar
|
du
.
|
|
|
21 Aborigenek ere trebeak izan behar
|
zuten
; eta sekula ez ziren luzaro toki berean geratzen. Finke ibaia errepide moduko bat da; ez da harritzekoa, ba, kolono berriak handik zehar heltzea.
|
|
|
26 Lurpean gordeta, holakoetatik hartzen du lur honek ongarri apurra. Inurriek ematen diete mulgako zuhaitzei basamortuan hazteko behar
|
duten
indarra.
|
|
|
26 Itzaletan, ezkutuan, inurri zezenen habia dago. Australian mila inurri espezie baino gehiago
|
dituzte
, baina hauek orkatilaraino heltzen dira.
|
|
|
27 Lau zentimetro
|
ditu
bakoitzak, eta oldarkorrak dira. Behe munduko izakiak.
|
|
|
31 Ura edaterik ere ez du behar. Intsektuak ura dira ehuneko laurogeian, beraz gaueko harrapakinetatik hartzen du behar
|
duen
janari eta edari guztia.
|
|
|
33 Ez da leku erosoa, agian, baina segurua bai. Arrautzatik lasai irteteko astia
|
dute
, beraz.
|
|
|
34 Metro erdi harea zulatzea, hatz baten neurria ere ez
|
dutenean
, Ihesaldi Handiko tunela egitearen antzekoa izango da.
|
|
|
34 Lehenengo orientatu egin behar
|
dute
.
|
|
|
36 Edozein unetan, emea ernari egon daiteke, erditzeko; zorroan kume txikia
|
duela
, erro batetik esne mota bat edaten... eta zorrotik kanpora kume handiagoa; hari beste esne mota bat ematen dio beste erro batetik.
|
|
|
Honelako iturriei buruz galdetzean, aborigenek gezurra esan zieten. Informazio hark urrea balio
|
zuen
.
|
|
|
38 Putzuak basamortuko bainuetxeak dira, eta bakoitzak bere bezeroak
|
ditu
. Ur berotan ondo hazten dira algak eta bestelako elikagaiak arrainentzat.
|
|
|
44 Nola dakite hemen ugaldu behar
|
dutela
–Basamortuko itsaso hau hogeita hamar urterik behin bakarrik sortzen bada, nola dakite hemen zer dagoen?
|
|
|
44 Pelikanoak luzaro bizi dira; badirudi zaharrenek gogoratu egiten dutela nora joan behar
|
duten
.
|
|
|
47 Australia barrualdeko basamortua eurite eta lehorteen ziklo honexek darabil, kontinentearen arnasa balitz bezala. Ez
|
du
inongo patroirik; horregatik, mende batez behintzat, kolono berriek bizkarra eman zioten.
|
|
|
15 Txerriek ura behar
|
dute
fresko egoteko, eta kalte larriak egiten dituzte hezeguneetan. Hanka finekin, eta gelditu ere egin gabe iraulka dabiltzanez, landaretza txiki txiki egin dute, eta animalia delikatuagoen askak apurtu dituzte.
|
|
|
17 Europako erleek ordea ezin
|
dute
dardar polinizazio hau eragin â?, ezin dezakete behar bezala mugitu gorputza. Kanpotarren metodoa, bertako erleek loreetan ezarri berri duten polena lapurtzea da.
|
|
|
17 Eta taktika are bortitzagoak ere
|
badituzte
.
|
|
|
23 Berrogei baino gutxiago geratuko dira Australia osoan â?, izan ere, Australiako ugaztunik berezienetakoa da, eta babes handia behar
|
du
.
|
|
|
Australia barnealdeko belar latzeko zelaietan ibiltzen omen da, baina 80 urtean ez dute ikusi. Perikito gautarra museoetako pieza bilakatu zela uste
|
zuten
denek.
|
|
|
25 Aska inguruan, txori gehiagorekin batera, ezagutzen ez
|
zituen
bi txori zeuden. Perikitoak ziren, bai, baina ez betikoak.
|
|
|
Ezezagun haiek ez ziren inondik ere papagaitxoak edo perikito lepokodunak. Txori txiki eta potoloak ziren, oso isats motzekoak, eta marrazki bereziak
|
zituzten
luma berdeetan. Irudi zaharrekin konparatu eta gero Alex ziur zegoen askako txoriak perikito gautarrak zirela.
|
|
|
27 Herrialdea oso handia da eta animalia ahulenak izan ohi dira misteriotsuenak. Beraz, oraindik bizirik dirautela jakiterik ez
|
badugu
, nola pentsatuko dugu ba aurrera egiteko laguntza ematea?
|
|
|
30 Orain, animalia iheskor hauek aurkitu eta aztertzeko behar
|
dituzten
abileziak erakusten dizkiote batak besteari.
|
|
|
32 Neurri drastikoa dirudien arren, milaka urtez egin dute horrela. Eskinkoek horrelako habitatak behar
|
dituzte
, kontrolpean erretako ingurua, behar adina belar guri izateko.
|
|
|
33 Barrow Uhartea, Australiako ipar mendebaldeko kostaldetik 80 kilometrora dago, eta orain 7000 urte banandu zen kontinentetik. Animalia kanpotarrekez
|
dute
bertara sartzerikizan, eta beraz ez dute dena suntsitu. Bestelakoa da hemengo basabizitza.
|
|
|
33 Barrow Uhartea, Australiako ipar mendebaldeko kostaldetik 80 kilometrora dago, eta orain 7000 urte banandu zen kontinentetik. Animalia kanpotarrekez dute bertara sartzerikizan, eta beraz ez
|
dute
dena suntsitu. Bestelakoa da hemengo basabizitza.
|
|
|
34 Basanimaliak lasai bizi dira uhartean.
|
Duela
ehun urte natur erreserba izendatu zuten ezkeroztik, osasuntsu dago Barrow ko fauna.
|
|
|
37 Australiako uharte handi eta ospetsuena fauna galduaren paradisua da. Tasmania ere aspalditik egon da dingo eta azeririk gabe, eta animalia bitxi askok han
|
dute
babesa.
|
|
|
38 Tasmaniako deabruaren bizilekua da, munduan
|
duen
bakarra. Aspaldi galdu ziren kontinentean; baina hemen, betiko moduan bizi dira, oihan trinkoetan, elkarri agiraka jatorduan.
|
|
|
42 Azeri hegalari burugrisak australiarrak dira. Garai latza bizi
|
dute
oihanetan, euren bizigiro naturala hondatzen ari baitira. Hirian, ostera, behar duten guztia daukate.
|
|
|
Garai latza bizi dute oihanetan, euren bizigiro naturala hondatzen ari baitira. Hirian, ostera, behar
|
duten
guztia daukate.
|
|
|
42 Hegaldi motza egin eta hortxe
|
dituzte
baratzak, frutaz beterik. Beren gustukoak, hain zuzen.
|
|
|
43 Edonor amorratzeko moduko ohiturak
|
dituzte
saguzarrok. Frutarik fruta ibiltzen dira, hau jan eta hura bota, ume erretxinak balira bezala.
|
|
|
44 Lorategian, inguruan baino gradu batzuk epelago egiten du, eta alboan
|
duten
janari guztiarekin, oso ondo dihoakie toki hau.
|
|
|
44 Baina saguzar gehiegi dago zuhaitz bakoitzean. Hemengo landare gehienak bereziak eta hauskorrak dira, eta ezin
|
dituzte
inolaz ere animalia mardul hauen eguneroko joan etorriak jasan, batzuekkilo bat ere pisatzen dute eta.
|
|
|
Hona hemen zuhaitz baliotsuak gorde nahi
|
dituen
lorategi botanikoa alde batetik, eta galtzeko arriskuan dauden saguzarrak bestetik. Ahaleginak egiten ari dira saguzarrak hemendik alde egin eta beste nonbaitera joan daitezen, kalte gutxiago egiteko lekura.
|
|
|
45: 23 Maitasun eta gorrotozko harreman bitxia
|
dute
Australiako faunak eta jendeak. Animaliak ugariak eta bitxiak dira, eta batzuentzat gizakien eragina kaltegarria izan bada ere, beste batzuei oparoaldia ekarri die.
|
|
|
45 Onerako edo txarrerako, munduko leku gutxitan
|
dituzte
hain hurreko basanimaliak.
|
|
|
01 Gaur egun, hogei milioi biztanle
|
ditu
, eta munduko hiri moderno eta erakargarrienetan bizi dira. Nazio osoa sortu da abiada bizian, eguzki eta zabalguneen lurraldean.
|
|
|
02 Australiako animalia ezagunenek aldaketak etorri ahala onartu dituzte. Koala animalia ohiturazalea da; gustuko
|
dituen
zuhaitzetara joaten jarraituko du, egoskor. Eta bidean errepideak badaude, zeharkatu egingo ditu besterik gabe.
|
|
|
06 Azken batean, golf jokalariek euren inguruan jokatu behar
|
dute
. Hala ere, kanguru ikusleek urduri jartzen dituzte jokalariak.
|
|
|
07 Janari fina da. Normalean karramarro eta muskuiluak bilatu behar
|
dituzte
; hemen ordea sukaldarien hondakinak dauzkate. Hirietako bizitzak abantailak ere baditu, ausardiaz jokatuz gero.
|
|
|
Normalean karramarro eta muskuiluak bilatu behar dituzte; hemen ordea sukaldarien hondakinak dauzkate. Hirietako bizitzak abantailak ere
|
baditu
, ausardiaz jokatuz gero.
|
|
|
Australia barnealdean, tenperatura 46 gradutik 8 gradu zeropera jaisten da. Urte batzuetan, eurite handiak egiten ditu, eta beste batzuetan, apenas garotzen
|
duen
lurra.
|
|
|
10 Gaur egun, ostera, ur hau guzti hau eskura
|
dute
eta animaliek ez dute inoiz 10 kilometro baino gehiago egin behar ura lortzeko. Eta ganaduaren inguruan, bertako animaliak inoiz baino gehiago ugaritu dira.
|
|
|
13 Iritsi berritan, lurralde hark paradisua zirudien. Euren sorterriaren antza izan zezan, aldaketa txiki batzuk behar
|
zituen
. Mendiak landu eta zuhaitz nahaspila garbitu beharra zegoen, abeletxeak jartzeko.
|
|
|
14 Eta jatorrizko animaliek abere arrotzak
|
zituzten
auzoan.
|
|
|
14 Lehen kolono britainiarrak iritsi zirenean, granjako abereak ekarri zituzten, baina ez
|
zituzten
hesi barruan itxi.
|
|
|
25 Hainbeste denda daukazu, erosketak egin nahi
|
badituzu
. Goizean zerbait hartuâ? ¦
|
|
|
04 Getxo udalerri gaztea da. 82.000 biztanle eta 11,4 kilometro koadro
|
ditu
.
|
|
|
04 Getxo ezagutzera gonbidatu nahi
|
zaituztet
. Ordu erdi eskasean hainbat aukera erakutsiko dizkizuegu hona zatoztenerako plana antolatzeko.
|
|
|
Gaur egun, Getxo Bizkaiosorako erreferentzi puntu da zerbitzu eta azpiegitura egokiak sortzen jakin duelako. Beraz, lasaitasuna, dibertsioa eta abentura nahi
|
dituenarentzat
ezinbestekoa da Getxo bisitatzea.
|
|
|
06 Algorta lo hiria da, atseden hartzeko eta paisaiaz gozatzeko hainbat parke eta txoko
|
dituena
.
|
|
|
07 Eta Portu Zaharrera etorriz gero, ezin
|
duzue
pintxorik jan gabe alde egin.
|
|
|
07 Izan ere, hain geurea
|
dugun
sukaldaritza ñimiñoaren arte horretaz gozatu nahi dezanak ez lituzke bisitatu gabe utzi behar portuko taberna tipikoak.
|
|
|
Zerbitzuen arlotik bizi den lo hiria. Arlo horri esker, herritarrek eta bisitariek maila handiko merkataritza, jan edanerako hainbat leku eta, batez ere, itsasoaz gozatzeko hainbat gune
|
dituzte
aukeran.
|
|
|
Girorik bikainenean kopatxo bat hartzeko toki tentagarria da. Aisialdirako eskaintza zabala
|
du
gainera: dendak, tabernak, jatetxeak, dantzalekua eta 12 zine areto.
|
|
|
10 Areatzan ezin
|
dugu
bisitatu gabe utzi munduko zubi transbordadore zaharrena.
|
|
|
11 Areetak beste interesgune batzuk ere
|
baditu
jendea erakartzeko, zerbitzu ugari eta kalitate handiko hainbat jatetxe ospetsu, adibidez.
|
|
|
13 Ibilbidea amaitzeko udalerriko bosgarren herrigune nagusia ezagutzea merezi
|
du
: Andra Mari.
|
|
|
â?. Galeaâ?, frantsesetik dator; â?, labarraâ?? esan nahi
|
du
(â?. Si non e vero, e ben trovatoâ?, gauza gordinagoren bat ez esatearren). Zorionez, paseorako ibilbide ikusgarri hau eraikuntzaren espekulaziotik salbu geratu da eta birikak itsasoko aire garbiz betetzeko aukera paregabea eman ez ezik Abrako ikuspegirik politenaz gozatzeko aukera ere eskaintzen digu.
|
|
|
15 Bizkaiak hiriburuaren aurpegi berria erakutsi nahi
|
du
. XXI. mendeko Bilbok ez du ia antzik orain urte batzuk zenarekin.
|
|
|
15 Bizkaiak hiriburuaren aurpegi berria erakutsi nahi du. XXI. mendeko Bilbok ez
|
du
ia antzik orain urte batzuk zenarekin. Orain ez dago lantegi zaratatsurik eta lurraldea berrantolatu dute.
|
|
|
15 Getxon bizi izateak
|
badu
beste aldeonik ere: itsasoa ber bertan dago.
|
|
|
Paisaia naturalak. Bisitatxo bat, gutxienez, merezi
|
duten
lekuak.
|
|
|
17 Klubaren jarduera nagusia belaontzietara bideratu dute. Getxo da José Luis Ugarteren jaioterria, mundua belaontzianinguratu
|
zuen
itsasgizonarena. Haren omenez, Club MarÃtimo ak eskola bat eratu du, eta milaka haur dabiltza, egunen batean euskal nabigatzaile horren antzeko abenturaren bat egiteko ametsarekin.
|
|
|
17 Golf zelaiak 18 zulo
|
ditu
, eta 72 parekoa da. Ibilbideak ez dauka zailtasun handirik, jolasa erosoa da eta zelaitik ikuspegi ederrak daude.
|
|
|
19 Nik uste politena animaliarekin daukazun harremana dela. Kirol hau gehienbat aire zabalean egiten da, eta zaldia ez da makina bat bezalakoa, erabili eta gero hor uzten dena; haurrak animalia zaintzeko ardura hartu behar
|
du
, eta kirol honetan zaldiaren edo poniaren osasun egoerak agintzen du eta ez haurraren gogoak.
|
|
|
20 Bai, ba lehiaketetan oso urduri jartzen dira, eta inoiz egon izan da neskatoren bat pista erdian zer egin ez dakiela, erabat beldurtuta, eta han egon behar izaten duzu animatzen, amaitu egin behar
|
duela
konbentzitu nahian. Haurrekin sarri gertatzen dira horrelakoak.
|
|
|
05 Norbere burua janzteko eta hiriaren historia hobeto ezagutzeko, bertako museoetatik bi garrantzitsuenak bisitatzera joango gara. XIX. mendera arte hiriak ez
|
zuen
aberastasun handirik, baina aurrerabidea itsasotik iritsi zen, merkataritzako ontziteriari eta kontserbei esker.
|
|
|
07 Horretaz gain, Stavanger etik joan etorri interesgarria egin daiteke hiria inguratzen duten Ryfylke uharteetara. Natura eta, batez ere, arrantza gustuko
|
dutenentzat
paradisua dira uharte hauek.
|
|
|
08 Golkoak babestuta, gune horretan mikroklima berezia dago. Giro ezin hobea
|
du
landareak oparo eta indarrean hazteko.
|
|
|
09 Norvegiako sukaldaritza entzute handikoa da nazioartean, eta norvegiarrentzat arrantzak
|
duen
garrantzia argi ikusten da hemengo jatetxeetako plateretan, arraina hainbat eratara prestatzen baitute.
|
|
|
Egia esateko, hasieran beldur apur bat izan dugu. Ibaiaren korrontea indartsua da eta, gainera, nahiz eta ura ez dela sentitu ere egiten esan, ezin
|
dugu
burutik kendu ze hotz egon behar duen urak Norvegiako ibaietan.
|
|
|
Egia esateko, hasieran beldur apur bat izan dugu. Ibaiaren korrontea indartsua da eta, gainera, nahiz eta ura ez dela sentitu ere egiten esan, ezin dugu burutik kendu ze hotz egon behar
|
duen
urak Norvegiako ibaietan.
|
|
|
Buruz behera etzan eta gorputza uraren pentzudan uztea da kontua. Adi egon behar
|
dugu
, izokinak ikustera joan gara eta.
|
|
|
12 Norvegiaren ezaugarrietako bat bertako gastronomia da. Itsasoko gaietan oinarritzen da gehienbat, jakina, 21.000 kilometro luzeko kostaldea
|
baitu
herrialdeak, zenbatu ezin beste fiordoren sartu irten sakonez betea. Horregatik da Norvegia munduko arrantza herrialdenagusienetakoa.
|
|
|
13 Jabeak honelako 6 haztegi
|
ditu
, baina hauxe da fiordoetako amuarrain norvegiarra hazteko herrialdean dagoen garrantzitsuenetakoa. Berton bakarrik, urtean 6.000 tona ekoizten dira.
|