|
2006
|
|
|
3) Paradoxikoena ordea da, agian, UEU bezalako erakunde bat da: baldintza kaskarrenetan
|
jakin
izan duelako modu nahiko aberatsean soziolinguistika arloa lantzen, zenbait unibertsitari eta aditu inplikatuz. Antzera esan daiteke HIZNET egitasmoaz ere.
|
|
|
Gure aldizkari honen aztertze arloa oro har soziolinguistika da, euskal soziolinguistika bereziki, bere zentzu zabalean hartuta: hainbat tradizio disziplinarren arteko lotura egiten
|
dakiena
, bertan sortzen diren ibilbide eta ikuspegi anitzak osagarri moduan lantzen dituena, teorikoa eta aplikatua dena, unibertsaltasuna eta lekukotasuna maneiatzen dakiena, eta abar. Hauetako azpimarratze asko jaso dira aldizkari honetan, neurri batean bada ere, bere historian zehar.
|
|
|
Horrela sortu da zenbaki honen aztergai monografikoaren beharra: unibertsitate mailako soziolinguistika irakaskuntza eta ikerkuntza nolakoak ditugun
|
jakin
beharra, nahiz eta zenbaki honetan irakaskuntza landuko den. Horretarako, Euskal Herrian ditugun unibertsitateetara eta unibertsitate mailako bestelako irakaskuntzetara ere joan gara nolako egoera dagoen jasotzeko asmoarekin; zenbaki honetan lortutakoa adierazten dugu.
|
|
|
Gerora begira, Europear Araudiari segika, Unibertsitateko Ikasketa Plan Berrien eta Titulazio Berrien ezarketa dela eta/ 2010 ikasturte inguruan egingo denaez
|
dakigu
xehetasunez zein izango den plan berri horien garapena. Hortaz, nekez aurresan daiteke zein izango den Soziolinguistika ikasketen geroa gure unibertsitatean. Ikasketa Maila:
|
|
|
Gerora begira, Europear Araudiari segika, Unibertsitateko Ikasketa Plan Berrien eta Titulazio Berrien ezarketa dela eta —2009/ 2010 ikasturte inguruan egingo dena— ez
|
dakigu
xehetasunez zein izango den plan berri horien garapena. Hortaz, nekez aurresan daiteke zein izango den Soziolinguistika ikasketen geroa gure unibertsitatean.l
|
|
|
Gure gaurko gizarte merkatu honetan salgai orori jatorrizko izendapena ezarri beharzaio,
|
jakin
beharbaitugu nongoazer den, kalitatea tarteko omen. Dagoeneko ez gaitu harritzen eusko labelak; izan ere izugarrizko lorpena izanik guk geuk eskuragai guztiei labela bilatzen baitiegu.
|
|
|
Batzuen esanetan hizkuntz politikarako funtsezkoa da. Informazio zuzena eta zehatza izatea, denok
|
dakigunez
, erabakiak hartzeko ezinbestekoa baita. Hori egia bada ere ez dituzte hizkuntz arazoa duten herrialde guztietan hiztunen erroldak edo zentsuak burutzen; Belgika adibidez.
|
|
|
euskaraz ondo ulertu eta hitz egin, baina nekez irakurri eta idazten duten pertsonak. Euskaldun alfabetatugabeak: euskaraz ondo ulertu eta hitz egin, baina ez irakurtzen eta ez idazten ez
|
dakiten
pertsonak.
|
|
|
euskaraz ongi edo nekez ulertu, nekez hitz egin eta ondo edo nekez irakurtzen eta idazten dutenak. Ia euskaldun alfabetatugabeak: euskaraz ondo edo nekez ulertu, nekez hitz egin eta ez irakurtzen eta ez idazten ez
|
dakitenak
. Ia euskaldun pasiboa: euskaraz ondo edo nekez ulertu eta batere hitz egiten ez duten pertsonak. Erdaldunak:
|
|
|
Sailkapen hau erabili ohi da aurreneko hiztunen bilakaera aztertzeko. Hots euskaldun alfabetatuen artean zenbat jatorrizko euskaldun dagoen zehazturik, gero euskararen aurrerapenak edo galerak izaten diren
|
jakiteko
. Mota honetako azterketak lehen aipatutako Soziolinguistikazko Mapan egiten dira.
|
|
|
EUSTATek emandako datuak baino ez baditugu aztertzen ere, EAEko euskaldungoa Euskal Herri osoan duen pisu demografikoa
|
jakinda
bertan antzemandako joerak, oro har, baliagarriak direlakoan gaude. Gure datu iturriak, beraz, zuzenak izan dira, 1981, 1986 eta 1991ko Zentsu/ Udal Erroldetatik atereak hain zuzen ere.
|
|
|
Azterketa demolinguistikorako bigarren mailako hiztun tipologia erabiltzen dugu, euskaldunak, ia euskaldunak eta erdaldunak alegia. Gure asmoa, hamar urtetan zehar hiztun talde horiek izandako bilakaera
|
jakitea
, eta aldi berean, adin talde ezberdinetan izandako aldaketak eta hiztun talde bakoitzaren barne egitura aztertzea izan da..
|
|
|
Gure kasuan hirugarren multzoa izanagatik, ia euskaldunak, horrek hizkuntzen arteko mugimendua baino ez du adierazten. Hiztun multzo horiek nolakoak diren
|
jakin
ezkero, berreskurapenaren norabideaz gehiago ezagut dezakegulakoan aldagai esanguratsu bat hautatu dugu: adina.
|
|
|
Garrantzitsuena, ostera, irabaziak eta galerak non eta nola ematen diren
|
jakitea
da"
|
|
|
VII. Taulan agertzen den modukoa, hain zuzen ere, zenbait kasutan hiztunak irabazi (erdaldungoaren bizkar) eta bestetan galdu. Garrantzitsuena, ostera, irabaziak eta galerak non eta nola ematen diren
|
jakitea
da.
|
|
|
Hala ere 86 urteetan biztanleria hazi baino urritu egin denez ez dugu erabili kasu honetan aurreko 81 epealdirako ezarritako irizpidea. Izan ere,
|
jakin
badakigu biztanleriaren orotariko hazkuntza ez datorrela bat ezinbestean jaiotza tasarekin, migrazio mugimenduak izan ohi direla dakigun bezala. Dena den honen xedea ez da bost urteren buruan jatorrizko euskaldunak zenbat diren jakitea.
|
|
|
Hala ere 86 urteetan biztanleria hazi baino urritu egin denez ez dugu erabili kasu honetan aurreko 81 epealdirako ezarritako irizpidea. Izan ere, jakin badakigu biztanleriaren orotariko hazkuntza ez datorrela bat ezinbestean jaiotza tasarekin, migrazio mugimenduak izan ohi direla
|
dakigun bezala
. Dena den honen xedea ez da bost urteren buruan jatorrizko euskaldunak zenbat diren jakitea.
|
|
|
Izan ere, jakin badakigu biztanleriaren orotariko hazkuntza ez datorrela bat ezinbestean jaiotza tasarekin, migrazio mugimenduak izan ohi direla dakigun bezala. Dena den honen xedea ez da bost urteren buruan jatorrizko euskaldunak zenbat diren
|
jakitea
. Sinpletasuna (partsimonia) izan da jarritako oinarria arazo anitza eta konplexua aztertzerakoan.
|
|
|
Horrek irudiak jorratzera garamatza,
|
jakinik
irudiak, sozialki osatuak eta partekatuak diren ezagutza mota pratikoak direla zeren munduarengan eta besteengan eragiteko balio dute. Ondorioz, irudi soziala simplifikatzailea eta eskematizatzailea da:
|
|
|
Kasu horietan, hizkuntza batzuk gutxituak, eskualdekoak ala lekukoak bezala izendatuak dira, hizkuntza nagusia nazionaltzat ala ofizialtzat jotzen den bitartean. Horrek, hizkuntza politikak jorratzera garamatza,
|
jakinik
ez dutela nahi ta nahi ez ekintza publiko ofizial baten itxura hartzen baizik eta elkarteen zein gizabanakoen esku hartzeei lekua uzten diela.
|
|
|
Aniztasuna da nagusi, are eta gehiago
|
jakitean
soziolinguistika albaon dauzkan beste jakingai batzuei loturik dagoela (soziologia, historia, psikologia, linguistika), problematika eta gai berriak sortuz baita ere ikerketak bultzatuz. Labov ek zehazten dituen aztergaiez gain, soziolinguistika garaikidea, hizkuntza komunitatera, komunitateen arteko harremasoziolinguistika klusterra martin ugalde, kp/ 20140 andoain 141 netara ala nortasun bera duten giza taldeetara interesatzen da.
|
|
|
Euskal Soziolinguistika hartzen duten ikasleak normalean iparamerikarrak dira eta ameriketako euskaldunak ezagutzen dituztelako edota euskal kultura eta hizkuntzaren berezitasunez
|
jakin
mina dutelako ematen dute izena irakasgai horretan. Batzuk Renon bizi dira baina beste batzuk Nevadako beste herriren batean edo Nevadatik kanpo ere bai.
|
|
|
Hasieran sarrera gai batzuk lantzen dira, ikasleek ez baitute
|
jakiten
gauza handirik ez Euskal Herriaz ez euskal hizkuntza edota kulturaz.
|
|
2007
|
|
|
Eta horrek egunerokotasunean ere emaitzak ekartzen ditu.
|
Jakin
badakigu guk nahi baino gehiagotan datorrela ikaslea tituluaren behar soilagatik, ez euskara benetan ikasteko eta erabili ahal izateko, baina, zorionez, gaurko irakasteko modu honek, titulua ateratzeko baino ez bada ere, ikasleak komunikatu behar horretan jartzen du indarra. Ikasiko badu, euskaraz du.
|
|
|
Liskarrak, tirabirak, kristorenak eta bi pasa eta gero, 2007ko martxoan gaude eta argi eta garbi esan behar dugu HEA sektore indartsua dela, bere historiari uko egin barik, erronkei aurre egiten
|
jakin
izan duena eta egoerarik txarrenean ere aurrera egiten jakin duena.
|
|
|
Liskarrak, tirabirak, kristorenak eta bi pasa eta gero, 2007ko martxoan gaude eta argi eta garbi esan behar dugu HEA sektore indartsua dela, bere historiari uko egin barik, erronkei aurre egiten jakin izan duena eta egoerarik txarrenean ere aurrera egiten
|
jakin
duena.
|
|
|
• Ikasle berriak erakarri. Euskaraz ezer ez
|
dakien
jende ugari dago oraindik, eta prestakuntzaren eraginkortasuna bermatuz, eskaintza bereziak eta helburu mugatuetarako ikastaroak prestatu dira.
|
|
|
Baina, hau guztia ez dago gure esku bakarrik. Izan ere, administrazioek Euskararen Normalizazioan zer asmo duten
|
jakitea
ezinbesteko da.
|
|
|
Ohiko eskaintzaz ari garela, ohiko ikastaldean emandako eskolez osatutako taldeez mintzo gara. Batere euskararik ez
|
dakienetik
hasi eta ikas prozesuan EGA agiria lortuz edo gaitasun komunikatibo osoak eskuratzeko eskaintzaz.
|
|
|
Baliabide eskasekin bada ere, irakasleen prestakuntzan ahaleginak egiten jarraitu, ikasmaterialen sorrera, ikasleak euskaltegira hurbiltzeko ahaleginak bikoiztu,... Nahiz eta
|
jakin
euskara ikastea askori ez zaiola lan sobera erraza suertatzen, metodologian eta kurrikuluetan berrikuntzak txertatuz, lan itzela dugu hobekuntzak garatzen eta ikaslearen ikas prozesuan ahalik eta pauso handienak ematen, berau samurtzeko eta batez ere bizkortzeko.❚
|
|
|
Euskaraz zerbait
|
dakitenen
% 36,6k euskaltegian ikasi du. Horixe da Nafarroako Gobernuaren enkarguz egindako azterketa batean esaten dena.
|
|
|
Gogoratu behar Iruñerriaren gehiengoa eskualde mistoan dagoela. Egia da, zerbait
|
dakiten
hauetako zenbaitek euskaltegian ez ezik beste nonbait ere ikasi duela; dela etxean, dela eskolan. Euskara ikasteko hiru gune hauek dira garrantzitsuenak, hirurak osagarriak, eta gainera, batak eta besteek elkar indartzen eta elikatzen dute.
|
|
|
Euskalduntzeari begira bada ba eginbeharra. Ez
|
dakiten
hauek, nekez ikasiko dute etxean euskara orain arte egin ez badute; eskolaroa ere joan zaie, beraz, pertsona hauek euskaltegietan euskaldundu ditugu.
|
|
|
Euskalduntzeari begira bada ba eginbeharra. Ez
|
dakiten
hauek, nekez ikasiko dute etxean euskara orain arte egin ez badute; eskolaroa ere joan zaie, beraz, pertsona hauek euskaltegietan euskaldundu ditugu.
|
|
|
Zein irizpide metodologiko erabiliko zituzten aitzindari haiek zehazki ez
|
jakin
arren, ez dugu huts handirik egingo baldin eta esaten badugu gramatika itzulpenezko metodoen nagusitasuna erabatekoa zela: aditz paradigmak, deklinabide taulak...
|
|
|
tranpa egin ahal zaie. Mundu guztiak
|
daki
zeintzuk urrats eman dituen nahi duen titulua lortzeko. Gauzak horrela, eginbeharreko horiek egitera bideratutako ikas prozesua egitea besterik ez dago.
|
|
|
Horregatik, irakasleok ondotxo
|
dakigu
urtero urtero" milagroak" gertatzen direla. Guk ontzat emango genituzkeen askok ez dute gainditzen, edo krudelagoa dena, euren lana euskaraz ederto beteko luketen askok ez dute gainditzen, eta urtean zehar gaitasun eskasa erakutsi duten beste batzuek, ordea, gainditu egiten dute.
|
|
|
Ikasle askok sinonimo zerrenda ikaragarriak ikasten dituzte buruz, eta nahikoa izaten da" agian" esatea" akaso"," beharbada"," apika" eta beste zazpi hitz gaineratzeko. Txiste bat kontatzen
|
jakin gabe
, Lekeition edatean darabilten onomatopeia ezagutuko dute (hori bai, testuingurutik erabat kanpo), bai donostiarrek bai iruñarrek.
|
|
|
Horregatik, irakasleok ondotxo
|
dakigu
urterourtero" milagroak" gertatzen direla. Guk ontzat emango genituzkeen askok ez dute gainditzen, edo krudelagoa dena, euren lana euskaraz ederto beteko luketen askok ez dute gainditzen, eta urtean zehar gaitasun eskasa erakutsi duten beste batzuek, ordea, gainditu egiten dute.
|
|
|
|
Dakigunez
, plangintzak, ezberdinak dira aplikazio esparru, helburu, iraupen, dimentsio eta abarri dagokienean, baina guzti guztiek dituzte plangintzaren eragileak eta parte hartzaile edo jasoleak. Zentzu horretan, geure erabilera plan ezberdinetan parte hartzaileak izango diren langile, guraso, gazte edo aisialdiko monitoreak, beraien plangintza ezagutzeaz gain, horren aldeko jarrera izatea funtsezkoa izango da, subjektu aktibo izan eta eragile garrantzitsu bihurtzeko.
|
|
|
Gure gizartearen zati izugarri handi batek, ez luke inondik inora gaindituko euskararen biziberritzearen inguruko galdetegirik errazena ere. Gure ikasle direnek ez
|
dakite
ezer askorik hizkuntz politikaz, baina are gutxiago sekula euskaraz ikasi ez dutenek. Komunikabideetan euskarari buruzko berriak oso urriak dira, eta gainera aztertzekoa litzateke zer nolako tratamendua ematen zaion gaiari.
|
|
|
Ikasleak plangintzaren protagonistak izan behar dira, plangintzaren objektuak batetik, baina subjektu bihurtu ditugunak.
|
Jakin
badakigu ikasleek duten motibazio instrumental hori, ondo bideratuz gero, ona ere izan daitekeela. Hortaz behar bezala baliatuz gero ikasleari bestelako motibazioa, irrikak, jakin mina, eta beharrizanak sortu ahal zaizkio.
|
|
|
Jakin badakigu ikasleek duten motibazio instrumental hori, ondo bideratuz gero, ona ere izan daitekeela. Hortaz behar bezala baliatuz gero ikasleari bestelako motibazioa, irrikak,
|
jakin
mina, eta beharrizanak sortu ahal zaizkio.
|
|
|
Jarduerak zentzua izan dezan, hiru ezaugarri bete behar ditu: ikasleak zer egin behar duen aurretik
|
jakin
behar du. Ikasleak bere aurrezagutzak martxan jarri behar ditu eta bere ikas prozesuaren bilakaeran eta emaitzetan parte hartu behar du.
|
|
|
Neurri batean, euskaltegi edo sare bakoitzaren esku gera daiteke honen garapena. Ez ditugu EKP guztiak ezagutzen, eta ez
|
dakigu
berorietan estrategia zehatzagorik planteatzen denentz, baliteke, baina plazara behintzat albiste gutxi heldu da azken urteotan.
|
|
|
... Baina oraindik euskal gizartean ez da beharrezko euskara
|
jakitea
eta lehen aipatu diren behar horiek maila sinbolikoan geratzeko arriskua dute. Honek guztiak, esan bezala, eragina du ikasteko motibazioan eta, ondorioz, emaitzetan.
|
|
|
Neurri batean, euskaltegi edo sare bakoitzaren esku gera daiteke honen garapena. Ez ditugu EKP guztiak ezagutzen, eta ez
|
dakigu
berorietan estrategia zehatzagorik planteatzen denentz, baliteke, baina plazara behintzat albiste gutxi heldu da azken urteotan.
|
|
|
Beste era batera esanda, oso pertsona gutxik
|
dakite
benetan zein hizkuntzatan hitz egiten duten eta, beraz, galdetzen bazaie normalean zein hizkuntzatan hitz egiten duten, eraiki dute iritzi bat eta erantzun bat, eta eraikitze prozesu horretan erabileraren errealitatearekin zer ikusirik ez duen hainbat aldagai sartzen da (esate baterako: iritziak, nahiak, usteak eta abar); hortaz, benetako erabileraren errealitatetik urruntzen gara.
|
|
|
Hutsune honi aurre egiteko eta euskararen erabileraren datu zuzenagoak eta fidagarriagoak lortzeko sortu zituen euskararen kale neurketak SIADECOk (sorrera horri buruz gehiago
|
jakin
nahi izanez gero: " SIADECO:
|
|
|
euskara eta gaztelera (hegoaldean) eta frantsesa (iparraldean) ez ezik, beste hizkuntzak ere jaso ditugu atal berezi batean. Izan ere, azken urte horietan Euskal Herriak jaso duen immigrazio berriak errealitate soziologikoa aldatu du neurri batean eta herritar berri horien etorrerak egoera soziolinguistikoan zer nolako aldaketak eragin dituen
|
jakin
nahi izan dugu. Noski, immigrazio berri horren eragina ez da Euskal Herriko hizkuntzen aniztasunean bakarrik gertatu.
|
|
|
•" Hortaz, kalean entzuten diren elkarrizketak neurtzen dira, eta neurtzaileek jasotzen dituzten datuek entzun eta zenbatu diren pertsona horiek leku eta une horretan zein hizkuntza zerabilten adierazten dute, ez besterik. Horrek ez du esan nahi, ‘horiek bakarrik direnik euskaraz egiten dutenak, baizik eta hori dela euskararen erabilpenaren proportzioa; alegia, ez dugu
|
jakingo
zenbatek egiten duen, baizik eta batez beste, zenbat egiten den euskaraz une eta leku bakoitzean’.1
|
|
|
Euskal Herrian Soziolinguistikaz interesaturik dagoen inor gutxi harrituko da gaur egun," Hizkuntzen kale erabileraren neurketa" bat egin dela
|
jakitean
. Esparru honetan lanean ari diren profesional eta gaiak sortzen dien euskaltzale gehienei, normala irudituko zaie mota honetako datuak esku artean izatea.
|
|
|
Kale erabileraren neurketak hizpide, nabarmendu beharreko lehen aspektua ordea, hauxe da; datu horiek eduki baditugula; nik
|
dakidala
, beste inongo hizkuntza komunitatetan ez baita era eta neurri honetako neurketarik egiten.
|
|
|
Arrazoi hauengatik guztiengatik, interes bereziz irakurri izan ditut hizkuntzen kale erabileraren neurketen datuak. Oraingoan gainera, Soziolinguistika Klusterreko Lionel Joly adiskideak, 2006ko datuen inguruan hipotesi batzuk lantzeko eta BAT aldizkarian argitaratzeko eskatu zidanez, 1 zientifikoa, egindako apustua asmatu duen ala ez
|
jakin
nahi duen jokuzalearen egonezinarekin nahastu zitzaidan. Izan ere, artikulu hori aukera egokia iruditu zitzaidan" bustitzeko" eta hipotesiekin batera, emaitzen aurreikuspenak, ahalik eta kopururik zehatzenetan emateko.
|
|
|
Batzuk, oso deigarriak dira eta desbideraketa horiek zergatik gertatu diren zehaztea oso garrantzitsua izan liteke: ea neurketa bertako gertakariren baten, edo aurten metodologian ezarritako aldaketaren baten ondorio diren (tamaina honetako neurketa batean horrelakorik gertatzea ez baita ezohikoa), edo eremu edo esparru soziologiko
|
jakinen
batean gertatu den joera berezi baten isla diren zehaztea, alegia.
|
|
|
Gorabehera horiek metodologiari berari egotzi ezean ez dira ulergarriak. Demagun, adibidez, gero eta arabar gehiagok
|
dakitela
euskaraz (estatistika guztiek erakusten duten bezala); egoera –erreal– horretan, litekeena da erabilerak, nola edo hala, gora egitea edo bere horretan mantentzea, baina ez jaistea. Zergatik, ordea, 2001eko atzerapausoa?
|
|
|
(...) Zenbat eta gaitasun maila handiagoa, orduan eta gertuago dago erabilera gaitasun mailatik (indizea 1 izatetik).
|
Jakin
badakigu gaitasun mailak, besteak beste, mintzakide potentzial gehiago ekartzen dizkigula, eta elkarrizketak euskaraz gertatzeko ezinbestekoa dugu mintzakideak elebidunak izatea. Mintzakide elebidunen presentzia handitzeak (gaitasunmaila) erabilera hobetu egiten du eta, beraz, indizea 1etik gertuago geratzen da.
|
|
|
2006an jasotako datuek hipotesi hori edota beste batzuk eraikitzeko zilegitasuna berresten dute, Hegoaldeko hiriburuei dagokionez, bederen. Hemen, hala ere, joera horren aipatze hutsean gelditu beharra dugu, baina honetaz maila teorikoan gehiago
|
jakin
nahi duenari Jone Miren Hernandezen artikulu interesagarrira jo dezala gomendatzen diogu (Hernandez, 2004: 79).
|
|
|
Errealitatea konplexuagoa da. Izan ere,
|
jakin
badakigu euskara lehen hizkuntza duten guzti guztiek ez dutela hitz egiten euskaraz erdaraz baino errazago eta, aldiz, hainbat euskaldun berrik bai. Eskuartean dauzkagun datuekin, ordea, errazagoa da azterketa hipotesi horiekin egitea.
|
|
|
Hazkundea, kasu gehienetan, eskolan edo euskaltegian euskara ikasi dutenek eragin zuten, hau da, euskara bigarren hizkuntza dutenek. Hori oso positiboa bada ere, zaila da euskaldun berri horiek euskararen kale erabileran nola eta zenbateraino eragiten duten
|
jakitea
. Eragin eragiten dutela badakigu eta, batez ere, euskara lehen hizkuntza dutenek euskaraz egitea
|
|
|
Hori oso positiboa bada ere, zaila da euskaldun berri horiek euskararen kale erabileran nola eta zenbateraino eragiten duten jakitea. Eragin eragiten dutela
|
badakigu
eta, batez ere, euskara lehen hizkuntza dutenek euskaraz egitea
|
|
|
Bestalde, haurren kale erabilera nahikoa handia zen (%34). Orduko gizarte arauaren arabera euskara hauJakina da
|
dakitenen artean
baino ezin dutela hizkuntza batean hitz egin. Beraz, euskararen erabilerak gora egiten jarraituko badu, euskarak euskaldun gehiago behar ditu eta, batez ere, euskara ondo dakiten euskaldunak behar ditu, euskara gaztelania baino erraztasun handiagorekin erabiliko duten euskaldunak, hain zuzen.
|
|
|
Orduko gizarte arauaren arabera euskara hauJakina da dakitenen artean baino ezin dutela hizkuntza batean hitz egin. Beraz, euskararen erabilerak gora egiten jarraituko badu, euskarak euskaldun gehiago behar ditu eta, batez ere, euskara ondo
|
dakiten
euskaldunak behar ditu, euskara gaztelania baino erraztasun handiagorekin erabiliko duten euskaldunak, hain zuzen.
|
|
|
Jakina da
|
dakitenen artean
baino ezin dutela hizkuntza batean hitz egin. Beraz, euskararen erabilerak gora egiten jarraituko badu, euskarak euskaldun gehiago behar ditu eta, batez ere, euskara ondo dakiten euskaldunak behar ditu, euskara gaztelania baino erraztasun handiagorekin erabiliko duten euskaldunak, hain zuzen.
|
|
|
Jakina da dakitenen artean baino ezin dutela hizkuntza batean hitz egin. Beraz, euskararen erabilerak gora egiten jarraituko badu, euskarak euskaldun gehiago behar ditu eta, batez ere, euskara ondo
|
dakiten
euskaldunak behar ditu, euskara gaztelania baino erraztasun handiagorekin erabiliko duten euskaldunak, hain zuzen. Bestalde, gertuko harremanak izaten diren eremuetan –aisian, zerbitzuetan, merkataritzan eta lanean, bereziki– euskara erabiltzeko aukerak areagotu beharra dago.
|
|
|
Hizkuntza baten normaltasun mailaren berri
|
jakiteko
biderik eraginkorrenetakoa da jakitea hizkuntza horren erabilera zein eremutara eta eremu bakoitzean zenbateraino dagoen zabalduta. Fishmanek hala dio Reversing Language Shift lanean.
|
|
|
Hizkuntza baten normaltasun mailaren berri jakiteko biderik eraginkorrenetakoa da
|
jakitea
hizkuntza horren erabilera zein eremutara eta eremu bakoitzean zenbateraino dagoen zabalduta. Fishmanek hala dio Reversing Language Shift lanean.
|
|
|
Izan ere, kalean edo leku publikoetan gauzatzen diren harremanak jasotzen ditu, eta horiek normalean elkar ezagutzen dutenen artean gertatzen dira, familiakoen artean eta lagun artean, gehienbat. Hortaz, bada, esan daiteke garrantzi handikoa dela euskarasoziolinguistika klusterra soziolinguistika klusterra martin ugalde, kp/ 20140 andoain 73 ren kale erabilera neurtzea eta erabilera horren bilakaera zein den
|
jakitea
.
|
|
|
Ibilbidean zehar topatzen duen jendeak darabilen hizkuntza jasotzen du neurtzaileak. Hiztunak ez
|
daki
behatua izan denik, eta neurtzaileak hiztunaren joera naturala jasotzen du. Era horretara inkestaren bidez jasotako datuen subjektibotasuna saihesten da eta emaitza fidagarriagoak lortzen dira.
|
|
|
Euskararen Erabileraren Kale Neurketako datuek une jakin bateko hizkuntza egoera islatzen dute eta, elkarren arteko konparaketak eginez, haren bilakaera aztertzeko aukera ematen dute. Beraz, zenbakia, hamarren eta guzti, hau ala bestea dela
|
jakitea
baino garrantzitsuagoa da zenbaki horien bitartez islatzen den errealitateaz eta denboran izan diren edo izan daitezkeen aldaketez jabetzea.
|
|
|
Izan ere, kalean edo leku publikoetan gauzatzen diren harremanak jasotzen ditu, eta horiek normalean elkar ezagutzen dutenen artean gertatzen dira, familiakoen artean eta lagun artean, gehienbat. Hortaz, bada, esan daiteke garrantzi handikoa dela euskararen kale erabilera neurtzea eta erabilera horren bilakaera zein den
|
jakitea
.
|
|
|
Izan ere, 1989 urtetik hona bost aldiz neurtu da Euskal Herriko euskararen kale erabilera, neurketa horietan guztietan metodologia bera erabiliz. Nire ustez, azken informazio hori –kale erabileraren bilakaera, alegia– askoz garrantzitsuagoa da unean uneko kale erabilera zein den
|
jakitea
baino.
|
|
|
Bestalde, harreman sareko euskaldunen dentsitateari dagokionez, familian eta lagunartean ezinbestekoa da senide edo lagun guztiek euskaraz
|
jakitea
, euskaraz hitz egingo badute: bietan ere, denek euskaraz dakitenean, nagusiki euskaraz hitz egiten dute, baina nahikoa da norbaitek euskaraz ez jakitea nagusiki erdaraz egiteko.
|
|
|
Bestalde, harreman sareko euskaldunen dentsitateari dagokionez, familian eta lagunartean ezinbestekoa da senide edo lagun guztiek euskaraz jakitea, euskaraz hitz egingo badute: bietan ere, denek euskaraz
|
dakitenean
, nagusiki euskaraz hitz egiten dute, baina nahikoa da norbaitek euskaraz ez jakitea nagusiki erdaraz egiteko.
|
|
|
Harreman sareko euskaldunen dentsitateari buruzko daturik, berriz, ez dago: izan ere, ezin da
|
jakin
zein den euskararen kale erabilerako neurketetan behatutako talde bakoitzeko euskaldunen dentsitatea. Beraz, ezin aztertu faktore horren eragina.
|
|
|
Bestalde, harreman sareko euskaldunen dentsitateari dagokionez, familian eta lagunartean ezinbestekoa da senide edo lagun guztiek euskaraz jakitea, euskaraz hitz egingo badute: bietan ere, denek euskaraz dakitenean, nagusiki euskaraz hitz egiten dute, baina nahikoa da norbaitek euskaraz ez
|
jakitea
nagusiki erdaraz egiteko.
|
|
|
Hizkuntza baten erabilera soziala tentsio horretan bizi da gizartearen gorabeheren menpe. Hori
|
jakinda
, geure buruari galdegitea diogu aldeko koiunturarik gabe iraun eta zenbaitetan aitzintxo ere egin duen hizkuntza komunitate horren erabilerak noiz artio eutsi ahal izanen dion bere egoerari. erabiltzea ez ekartzea. Hemen ikerketa kualitatibo batek ahul guneak hobeki detektatzen lagunduko liguke.
|
|
|
Ezagutzari erreparatzen badiogu, Nafarroan neurtu diren daturik hoberenak dira. Tuteran euskaraz ongi
|
dakitenen
portzentajeak eten gabe goiti egin du 1986ko zentsutik: 0,7 [1986]_ 0,8 [1991]_ 1,1 [1996]_ 1,2 [2001].
|
|
|
0,7 [1986]_ 0,8 [1991]_ 1,1 [1996]_ 1,2 [2001]. 2 taulan agertu bezala, 2001eko erroldako datuen arabera, 15 urtetik beheitikoen% 2,5ek euskaraz ongi
|
zekien
. Beraz, datu deigarriak dira8 haurren erabilerak izan duen+ 4,5 puntuko gorakada ([2001] 0,9_ [2006] 5,4) eta gazteenak izan duena:
|
|
|
Nafarroako kasu bakarra da erabilera datua ezagutzaren anitzez ere gainetik duena9 Areago ere, Tuterak baino ezagutza datu hobeak dituzten bertze udalerri batzuetan (Tafallan, Iruñean, Atarrabian, Zizur Nagusian eta Agoitzen) erabilera datu apalagoak neurtu dira. Gainera, azken bortz urteotan izan diren aldaketa demografikoengatik Tuterako biztanleen% 12,1 Europako Batasunetik kanpoko atzerritarrak dira10 eta
|
jakinda
Tutera lege aldetik eremu ez euskaldun delakoan dagoela eta euskara hezkuntza sistema publikotik kanpo dagoela, pentsa dezakegu egungo datu demolinguistikoak 2 taulan jaso diren 2001eko erroldakoak baina apalagoak direla euskararen ezagutzari dagokiola. Beraz, hemen dugu atentzioa ematen digun datu onegia.
|
|
|
Beraz, datu horiek ikusita erratea legoke Iruñean euskara erabiltzen dutenak nagusiki emakumezkoak direla. Erabileraren feminizazio hori deigarriagoa zaigu ezagutza datu berrienen aldean paratuta, Iruñerrian euskaraz ongi
|
dakiten
gizonezkoak emakumezkoak baino% 5,7 gehiago baitira11.
|
|
|
Datu horiek ikusita erratea legoke Iruñean euskara erabiltzen dutenak nagusiki emakumezkoak direla. Erabileraren feminizazio hori deigarriagoa zaigu ezagutza datu berrienen aldean paratuta, Iruñerrian euskaraz ongi
|
dakiten
gizonezkoak emakumezkoak baino% 5,7 gehiago baitira.
|
|
|
Aipagarriena Tafallaren kasua dugu, Tafallan euskararen erabilera% 1,7 izan den bitartean, bertze hizkuntzena% 8,7 izan da. Beraz euskarak baina+ 7 puntu gehiago aditu dira Tafallan kanpoko hizkuntzak(
|
jakin
ez dakigu zein).
|
|
|
Aipagarriena Tafallaren kasua dugu, Tafallan euskararen erabilera% 1,7 izan den bitartean, bertze hizkuntzena% 8,7 izan da. Beraz euskarak baina+ 7 puntu gehiago aditu dira Tafallan kanpoko hizkuntzak (jakin ez
|
dakigu
zein).
|
|
|
Honezkero nafarren% 7,5 Europako Batasunaren kanpotik etorritakoa da12 2006an egin behar zen errolda ez da egin eta 2006ko erabilera datuak 2001eko ezagutza datuen aldean paratu behar izan ditugu.
|
Jakin
badakigu oraingo ezagutza datuak 2001ekoak baino apalagoak direla, halere, horrek ez du euskararen erabilera soziala beheiti ekarrarazi.
|
|
|
Eta hori eskolak soilik ez du ematen. Horretarako euskaraz
|
jakitea
eskas geratzen da, gazteek euskaraz eroso, seguru, ongi ikusi behar dute euren burua eta hori eskolako hizkuntza esperientzia gainditzen duen esperientzia komunikatibo zabalago batean baino ez dute eskuratuko. Iruñerriko haurren artean euskararen erabilerak izan dituen tasa hutsalak dira haurrek erabilera ez formal horretan dituzten gabezien salagarri.
|
|
|
haur eta gazte euskaldunek ez dutela euskaraz adieraziko euskaraz eman ez zaiena, euskaraz bizi izan ez dutena (izan agurra, ipuina, txistea edo haserrea). Beraz, haur eta gazteen eskolako hizkuntza esperientzia osatzea beharrezkoa da eta Nafarroan babes instituzionala laburrean handituko ez dela
|
jakinda
, honako hau izan genuke garbi: egun gurasoek, familiak, gertuko komunitateak, eskolak ere, denok dugula erantzukizun handia haurren eskolako euskara hizkuntzaren sentipen emoziozko esperientziez lagundu, bete, hornitu eta joritzeko.
|
|
|
Nafarroan irakaskuntzaren bidez euskara pixka bat ezagutu edo euskalduntzeko bideak hain murriztuak izatea larriagotzen da
|
jakinda
azken urteotan Nafarroara etorritakoen eraginez populazioa% 8,3 hazi dela. Egun kanpotik etorritakoei nola gure artean sortu diren haien seme alabei euskararen bidez bertakotzeko aukera eman behar zaie eta horretarako bide eraginkorrena irakaskuntza dugu, helduena (euskalduntzea) nola haurrena (Hezkuntza sistema).
|
|
|
Hizkuntza baten erabilera soziala tentsio horretan bizi da gizartearen gorabeheren menpe. Hori
|
jakinda
, geure buruari galdegitea diogu aldeko koiunturarik gabe iraun eta zenbaitetan aitzintxo ere egin duen hizkuntza komunitate horren erabilerak noiz artio eutsi ahal izanen dion bere egoerari. Nafarroan euskal hizkuntza komunitateak berebiziko premiak ditu eta hurrengo urteotan horiek aldez edo moldez betetzera jo behar dugu estrategikoki erabilerak gibelera eginen ez duela bermatu nahi badugu.
|
|
|
Laburbilduz, haurren taldearekin bezala, hamahiru urteren buruan gazteen taldearen kale erabilera aldatzen ez dela edo gutxi bederen erran dezakegu,% 0,4 irabaziz baina, halere, lau adin taldetatik ahulena egonez. Lehen begiradan hizkuntzaren eskolairakaskuntzaren eragina kale erabileraren beherakadaren oztopatzea litzateke eta ez erabileraren emendatzea,
|
jakinez
familiaren bidezko euskararen transmisioa oso ahula dela aztertzen dugun eremuan.
|
|
|
Garatzen den euskararen irakaskuntzak kale erabileraren beherakada ez du osoki oztopatzen haurren taldean, nahiz azken neurketa horren arabera gazteen taldean erabilera goratzen den ere. Bi talde horien arteko norabide desberdinak nola esplikatu ez
|
dakit
. Belaunaldi horren zati bat ausartago litzateke eta eskolan ikasi duen euskara eskolatik kanpo erabili lukeela, euskara nortasun eta ezberdintasun ikurtzat hartuz, gazteagoek nahikari hori ez luketelarik oraino?
|
|
|
Gorakadaren edo beherakadaren ehunekoak txikiak direla azpimarratu behar da ere. Eta beraz, egia errateko, holako baldintzetan kontuan hartzeko diren ez
|
dakigu
.
|
|
|
Hastapenean erran bezala, mugatua izanik ere, Soziolinguistika Klusterrak kudeatzen duen kale neurketa hori biziki baliagarria da, eta proiektu horren aurrekontua murriztu ez balitz euskararen erabileraren neurketak beste alor batzutan hedatzeko lirate: zerbitzu publikoetan, bankuetan, saltegietan, kirol zelaietan, etab. Egiazko erabilera zein den
|
jakiteko
edo, bederen, ebaluatzeko ez da beste biderik, oraiko inkesta soziolinguistikoek eta neurketek itxura orokorra ematen badute ere.❚
|
|
|
Azken datuak 2006ko urrian bilduak izan dira. Datu horiek zinez baliagarri eta beharrezkoak dira
|
jakinez
egiazko ahozko erabilerari buruzkoak bakarrak direla, Euskal Herri osoa kontuan hartzen dutenak. Emaitzak behaketa zuzenaren bidez bilduak dira eta ez, beraz, aitorturiko erantzuni esker moldatua den ohizko inkesta soziolinguistiko baten bidez, ustezko gaitasuna edo erabilera bilduz.
|
|
|
Aldiz, kontuan hartua den hiztuna neurtutako udalerrian bizi den edo beste nonbaitik etortzen den
|
jakitea
ez da posible. Duda horrek emaitzen balioa murrizten du pixka bat.
|
|
|
Posibilitate hori gogoan begiratzeko da emaitzak irakurtzen ditugunean. Hari berean, behaketa egiten duenak hiztunaren adina ez
|
daki
zein den, estimatzen baizik ez du. soziolinguistika klusterra soziolinguistika klusterra martin ugalde, kp/ 20140 andoain 109
|
|
|
Ipar Euskal Herriko kasuan ere, 2006an neurtutako herrien lagina murriztua bada, aukeratutako herriak aurreko hiru laginetan ziren. 1000 biztanletik gorako 11 herri kontuan hartuak gelditzen dira,
|
jakinez
38 zirelarik 2001ean, erran nahi baita 1.000 biztanletik gorako udalerri guziak. Horiek dira 2006ean neurtutako udalerriak:
|
|
|
Azken datuak 2006ko urrian bilduak izan dira. Datu horiek zinez baliagarri eta beharrezkoak dira
|
jakinez
egiazko ahozko erabilerari buruzkoak bakarrak direla, Euskal Herri osoa kontuan hartzen dutenak.
|
|
|
Euskal Herriko Soziolinguistikako Inkesta 2001). Kontuan hartuak balira erabileraren ehunekoa gorago litzateke, baina,
|
dakigun bezala
, Idauzeko edo Ibarlako plazan adibidez egun osoan nehor ez entzunez ere egon ginateke. Eta beraz biztanle gutxirekiko herri horiek aztertuak ez dira, kalean jendearen hizkuntza erabileraren jasotzea ezinezkoa baita.
|
|
|
Nola esplikatu haurren taldearen erabileraren beherakada txikia eta, aldi berean, gazteen taldearenaren gorakada hori? Euskararen irakaskuntza bereziki lehen hezkuntzan garatzen dela Ipar Euskal Herrian eta gutxi bigarrenean
|
jakin
behar da. Beraz, bi talde horien arteko desberdintasunaren argitasuna denbora behar dela irakaskuntzak bere emaitzak eman ditzan litzateke?
|