|
2000
|
|
|
kritikoa izaki euskaldun askok ere ez dute gehiegi maite izan, ikusi bestela EAJ ko batzuen portaera berarekiko, bereziki, Estatu Batuetan «gerra hotza»ren garaian, «macartismo»a bere erpinean zegoenean. Oso interesgarria da
|
jakitea
euskaldunek hartu zuten jarrera erbestealdian eta baita egiaztatzea ere politika munduan denek bi karta joko diferenterekin mugitzen direla batera eta bestera itxurazko baino ez den errealitate nahiko gezurrezko batean. Ez da harritzekoa, beraz, azkenerako etsita amaitzea nahiz eta, lehen esan bezala, Mario Salegi baikor samar azaltzen zen hemengo egoeraren aurrean; orain ez dakit zer esan dezakeen, izan ere, hori su etena eten baino lehen izan baitzen.
|
|
|
Izenburutik beretik ageri denez, begi onez ikusten gaitu Mark Kurlanskyk. Euskaldunak euskaraz ez
|
dakien
euskaldunak egin lezakeen moduan idatzi digu liburua. Ez da debaldekoa liburuaren izenburutarako Gabriel Arestiren" Nire aitaren etxea" erabili nahi izatea, eta Iratzederren poemak ere ingelesera itzultzen jardutea, nahiz azkenean bestelako izenburua erabaki.
|
|
|
Lehenago, Errege Katolikoen garaiko Gurutzadetan judu eta arabiarren aurka aldarrikatzen zuten. Hable en Cristiano? esaldia, nork pentsa zezakeen arameera ez
|
dakitenek
euskaldunoi ere erantsiko zigutela. Francoren diktadura madarikatu haren denboran hamaika aldiz entzun beharra izan genuen.
|
|
|
Izan ere, garaiko euskaldungoa, gerrarekin, hizkuntzaren kultur eta erakunde mailan hain ahuldua gertatu zena?, parte estimagarri batez bederen, bere hizkuntzohituretan praktikan elebakarra ere bazela esan liteke: erdara
|
zekien
euskaldun askokgaizki zekien, artean, bigarren hizkuntza hori. Halako bat bateko administrazio kolpeakbaino min eta kalte handiagoa egin zizkion euskaldungoari, bere hizkuntz erabilpenetan, ondoko bi hamarkadetako hizkuntz politika orokorrak().
|
|
2001
|
|
|
" Ni multikulturalista naiz» esaten dizutenean, eta zuk euskaraz hitz egiten baldin badiozu, besteak erdaraz baino ez du jakingo. Gainera gutxiengoa bazara, zuri botako dizute zabor ideologiko guztia, euskaldunak karlistak direla esango dizute, eta bitartean, errepresentazio kazetari boteretsu horien familia gehienak ultrakarlistak izan dira; eta esango dizute mundura itxiak gaudela, hain justu bi hizkuntza
|
dakizkigun
euskaldunok gara itxiak, eta bakarra dakien Cuencako hori dago zabalik mundura!
|
|
|
Horrela, euskaldunen proportzioa txikia izateak ez du adierazten euskaldun gutxi edo asko direnik, euskaldun/ erdaldunen arteko erlazioabaizik» (56 or.); 2) «Proportzioak ez digu, banaketa geografikoaz? deus ereadierazten, ez
|
dakigu
euskaldunak lurralde jakin batean nola banatzendiren. Begi bistakoa da, elkarrengandik hurbil egonez gero, euskaraz egiteaprobableagoa dela elkarrengandik urrun egonda baino» (57 or.); 3) «Hirugarren faktorea faktore multzo gisa ulertu genuke.
|
|
|
Ez da inondik ere aditza euskalkien arteko bereizkuntzarik larriena. Bere eskualdekoa
|
dakien
euskaldunak aurki idoroko du besteren aditzaren giltza, bestela esan, bata beste bihurtzeko erabili behar diren itxuraldatze erregela errazak. Beste zerbaitetan egingo du behaztopa usuenik:
|
|
2002
|
|
|
Gero eta planteamendu orokorragoak egiten dira, baina oraindik ere bada plangintza orokor baten beharra. Euskaldunak ekoizteko tresneria abiadura osoan dugu, baina gero ez
|
dakigu
euskaldun horiek non kokatu; hori enpresaren eremuan estrategia falta litzateke, ondasunak produzitu eta gero saldu ez. Herri mailan hainbat ahalegin ari dira egiten zentzu horretan, baina ez leku guztietan.
|
|
|
Gero, Joana Albret: inork ez
|
daki
euskalduna zen edo ez zen, baina Nafarroako erregina zela garbi dago; emakumea, gainera boterean zer egin behar zuen oso argi zeukana, euskal letrak bultzatu zituena eta bi erresuma handiren artean harrapatua aurkitu zena, atzetik baitzituen bai Frantziako erregea eta bai Espainiakoa. Hirugarren heterodoxoa, euskaldun ez zen bat, baina borondatezko erbeste moduan Euskal Herria aukeratu zuena.
|
|
|
" Eta edonork
|
daki
euskaldunak alkar soiñuko txori dirala somatzen dutenez batera, izaten duten barru isuri ta zabaltasuna, sentipen arrunta, erdikitza, batasun arnasa ta alkar poza.
|
|
|
Bide batez, egunokaz Enrique Mugica Herzog-ek hitzez hitz errepikaturiko ideia. Jakin
|
bagenekien
euskaldunok irudimen handiko jendea ginena, baina hainbesteko. Ez daukatege ro merezimendu txikia gure arbasoek, hainbeste gezur eta hain modu sinesgarrian egindakoek.
|
|
2003
|
|
|
Tira, tira. Ez joat
|
jakin
euskalduna genduanik hain banku handiko zuzendaria... Orain ixilik, edo haserretu egingo nok.
|
|
2004
|
|
|
Eta, jakina, batez besteko erdalduna gai baldin bada eskakizun horri aurre egiteko, zertan dira, bitartean, euskaldunaren izaera eta neurri linguistikoa bere berezko hizkuntzan? Xabier Letek, adibidez, ez bide
|
daki
euskaldunaren euskaltasun izaera hori nola bizi duen gaur egungo euskaldunak: –Zer nolako atxikimendua du euskal herritar jendeak Euskal Herriari buruz?
|
|
|
Pasarte mamitsu horretan euskara
|
jakitetik
euskaldun izatera dagoen aldea markatu ditu Agirrek. Euskaraz irakurtzea banakoari dagokion ariketatzat definitu du, mintza jardunerako taldearen beharra azpimarratuz.
|
|
|
Betidanik
|
dakite
euskaldunek euskara bakarra eta molde bakunekoa ez dela. Besteak beste, hor ditugu J. A. Mogel-en izkribuak(" Peru Abarka" liburuko elkarrizketetan bereziki), edo ta Axular-en esanak bere" Gero" an; edo, azkeneko bat aipatzekotan, 1569 ko hauzian, Erronkari-ko Burgi-n, berariaz aipatzen diren euskalkien arteko desberdintasunak eta itzuli beharrak (Cuadernos de Etnología de Navarra, 20, 240).
|
|
|
Asi baño lehenago jorra dezagun pittin bat azterkizuna. Bazter askotan, geienetan gaur zoritxarrez, obeto
|
dakite
euskaldunak berak erderaz, euskeraz baño. Emen gauden guziok eskolatuak izanik, obeto mintzatzen gera erderaz, euskeraz baño; ez alere gu bakarrik:
|
|
|
Gaur, gure huntan, erderaz ez
|
dakien
euskaldunak eta frantseseraz ez dakien bretoiñak, ez dira" konplejo" baten jopu; egia objetibo baten ikusle argi baizik. Berdin ere erromatarrei buruz, eta latiñerari buruz, akitaniarrak, tartesiarrak eta gaiñerakoak.
|
|
|
–Hasteko, ingelesek
|
badakitelako
euskaldunok ez dugula inolako azpiegiturarik Alemanian. Halaber, ederki dakite guk ez dugula inolako eskarmenturik Euzkadi eta Espainiako mugez haraindiko informazio lanetan.
|
|
|
" Euskalduna" kategoriak zertarako balio du gaur ikerketa soziolinguistikoan? Funtzio publikoaren legeak behartuta ikasi duena, akademizismo bihozgabeenean ikasitako hainbat eta hainbat eskola ume... gero eta gehiago dira euskararen zirrara zer den ez
|
dakiten
euskaldunak.
|
|
2005
|
|
|
–
|
Badakigu
euskaldunak horrelakoak zaretela, ez duzue maketorik nahi.
|
|
2006
|
|
|
Klase horretara euskaldun nagusiak makurrago izan dira artzainarentzat, amerikanoak baino. Ez
|
dakit
euskaldun nagusiek zer egin nahi zuten: negozioa gurekin, klase horretara, gizarte segurantza ez pagatuz eta dirua sakelara sartuz.
|
|
|
Hizkera bien arteko aldea aipatzen digute beti». Inoiz batuaz ondo
|
dakien
euskaldunen bat edo beste suertatu izan zaie bezero: «Beste eskualde batetik hona bizitzera etorritakoak izaten dira, bertoko hizkera ondo ikasi gura dutenak».
|
|
|
Euskarazko liburugintzan falta dugu gure bezeroa behar bezala tipifikatuko duen azterketa bat. Ez
|
dakigu
euskaldunak, euskarazko liburuak kontsumitzeko gai denak, zein joera duen. Laginak ez du hizkuntzaren irizpiderik hartzen.
|
|
|
Eta aitak ez luke nahi gure haurrenbisitan joan Soto del Realera edo La Santera. Erdaraz edo erdaldunen aitzineanfermuki ukatzen dugu, baina denok
|
dakigu
euskaldun kezkatuen seme alabekarrisku taldea osatzen dutela, beren aita amen espantagarri.
|
|
2007
|
|
|
Orduko gizarte arauaren arabera euskara hauJakina da dakitenen artean baino ezin dutela hizkuntza batean hitz egin. Beraz, euskararen erabilerak gora egiten jarraituko badu, euskarak euskaldun gehiago behar ditu eta, batez ere, euskara ondo
|
dakiten
euskaldunak behar ditu, euskara gaztelania baino erraztasun handiagorekin erabiliko duten euskaldunak, hain zuzen.
|
|
|
Jakina da dakitenen artean baino ezin dutela hizkuntza batean hitz egin. Beraz, euskararen erabilerak gora egiten jarraituko badu, euskarak euskaldun gehiago behar ditu eta, batez ere, euskara ondo
|
dakiten
euskaldunak behar ditu, euskara gaztelania baino erraztasun handiagorekin erabiliko duten euskaldunak, hain zuzen. Bestalde, gertuko harremanak izaten diren eremuetan –aisian, zerbitzuetan, merkataritzan eta lanean, bereziki– euskara erabiltzeko aukerak areagotu beharra dago.
|
|
|
Iparraldeko etnozidioa nonbait Francoren adiskide mina den Le Penendiktadurak burutua da. Zenbateraino
|
dakigu
euskaldunok gure herrian, ipar etahego, burutu duten etnozidioaren berri. Zenbateraino dakigu nolako egoeranazionalean utzi gaituen jasan dugun etnozidioak?
|
|
|
Laborari unatuena zen noski, eta hirietako jende euskaldun eskolatuek muturra zimurdikatzen zuten, urrikiz eta ulermen ezaz. Santa Engraziako kaperaren itzal hotzean
|
banekien
euskaldun petzerorik gabeko euskaldungoa hobetsiko zela franko fite, Hegoaldean eta Iparraldean bertan jada nehork nehor ez baitzuen konprenitzen. Erdaretara lerratzen ginen komunikazioa erraztearren.
|
|
2008
|
|
|
Hala egiten dugu gaur egun ere, bizirik baitago… Telefonoz deitzen diodalarik, euskaraz, frantsesez eta ingelesez hitz egingo dugu. Eskerrak berari, eta amatxirekin genuen harremanari,
|
bagenekien
euskaldunak ginela. Eta, gehienok, gaztelania ikasi ahal izan genuen:
|
|
|
Hil zenean aparatuan sartu nuen Xoriak diskoko kanta batek (Piedra y Camino, Atahualpa Yupanqui) erosi nuenean sortutako amorrua berritu zidan. Hona letra (barkatu gazteleraz ez
|
dakizuen
euskaldunok itzulpen eza, karaktereek agintzen dute): Del cerro vengo bajando/ Camino y piedra/ Traigo enredada en el alma, vida/ Una tristeza/ Me acusas de no quererte/ No digas eso/ Tal vez no comprendas nunca, vida/ Porque me alejo/ Es mi destino/ Piedra y camino/ De un sueño lejano y bello, vida/ Soy peregrino/ Por mas que la dicha busco/ Vivo penando/ Y cuando debo quedarme, vida/ Me voy andando/ A veces soy como el rio/ Llego cantando/ Y sin que nadie lo sepa, vida/ Me voy llorando/ Es mi destino/ Piedra y camino/ De un sueño lejano y bello, vida/ Soy peregrino.
|
|
|
Jacako matxinada errepu blikazalean parte hartua zen 1930ean. Ez
|
dakigu
euskaldunez zer iritzi zuen. Bielsan, aurkari zituen hiru dibisioetariko bat Nafarroako 4.a zen, Iruretagoiena jeneralaren erranetara zegoena.
|
|
|
Herri euskalduna estatus orokor horren eskuko ote dakusa Zallok? Zallok ba ote
|
daki
euskaldun gisa bizitzea zer izan den herri honetan. Ez ote zaio inoiz jakin min intelektualik piztu herri euskaldunak jasan duen segregazio sozial eta kulturala ezagutzeko?
|
|
|
Azkenik, baldintza minimoaren irizpidea dugu: " Ez dira erabat euskal hitzak gaztelera edo frantsesa
|
jakin gabe
euskaldun batek ezin adi ditzakeenak,....
|
|
2009
|
|
|
inpresioa neukan hutsalkeria bat ezin nuela esan, azkeneko hitzak esaten nizkiolakoan; erdi lotsaz esan nion: ?
|
badakizu
euskaldunok ez dakigula gizonak gizonari maite zaitut edo holakorik esaten?. –Bai, bai, estimatzen dizut.
|
|
|
Migel Mailuri adituta
|
dakit
euskaldun espainolen aitzinekoak Nafarroaren meneko izanak zirela noizbait. Alabaina, denbora hura aspaldi joana zen, aitatxiren aitatxiren aitatxi zendu baino lehenago.
|
|
|
Noski,
|
badakit
euskaldun batzuek uste duten baino urrunago daudela euskara batutik zenbait gipuzkera, nafarrera eta nafar lapurtera. Estatu Batuetan euskara batua ongi ikasi zuen euskaldun berri haren adibidea ekar genezake gogora, Goierrira etorrita bertako gipuzkera ia tutik ulertzen ez zuena.
|
|
|
Bestela, ezer ez. Baina
|
bagenekien
euskaldunak ginela!
|
|
2010
|
|
|
euskara, doi bat?
|
dakitenak
euskalduntzat hartu ditugu eta elebidun hartzaile asko baditake etorkinetan, bereziki aspaldian Euskal Herrian bizi direnetan.
|
|
|
Urte batzuk lehenago Berria (ez
|
dakit
Euskaldunon Egunkaria ote zen orduan) egunkariko Juan Luis Zabalari tesia egiten ari nintzela kontatu nionean, berak esan zidan egunen batean bukatu eta aurkezten banuen, abisatzeko, egunkarian ateratzea gustatuko litzaiokeelako. Eta halaxe egin nuen.
|
|
|
Eta irakurtzen
|
zekiten
euskaldun elebakar asko hauen artean, ez zen soilik jende maila" goi" batekoak, pentsa zitekeen bezala, marinelak bezalako herritar arruntak ere bai baitaude: "... zeren estimatzen dut ez dela izanen bat ere irakurtzen dakien marinelik liburu haur izanen eztuenik".
|
|
|
Arrazoi linguistikoak ere ematen dira nazio estatuari eusteko. Euskara
|
dakiena
euskalduna da, tautologikoki. Herri zapaldu batek libre izateko esperantza izan dezake hizkuntza galdu ez duen artean, nork eta, Montesquieuk esan zuen bezala.
|
|
|
Ezagutzen nuen ordurako. Baina ez
|
nekien
euskalduna zenik –abizenaren jatorria ez nuen identifikatzea lortu ez baitzuen, preseski, euskalduna– Bruselako kongresu bazkari batean kointziditu genuen lehenengoz, aurreko urtean. Eta deus gutxi oroitzen dut berak orduan esandakoaz.
|
|
2011
|
|
|
Ez du deus kaltegarriagorik izan gure izkuntzak erri xoilari beti begiratze ori baiño; orretxek antzutu, elkortu digu geienbat euskal elerti baratza, oparo zitekena gabe biurturik, mendi gallurretik erorita zelaian kokatzen dan arri aundiak azpiko ernemiñak oro itotzen ditun bezela. Uste zitalenaren iturria izan da gaiñera, beste izkerarik ez
|
zekiten
euskaldunentzat bakarrik euskeraz idatzi bear zala, alegia (Euzko Gogoa, 1955: 33) [beltzak gureak dira].
|
|
|
Azkenik, elizaren ondasunak (katedralak, elizak, kaperak, sinagogak, seminarioak eta eta abar) estatuari transferitu behar zitzaizkion. Horiek horrela, ez gara harrituko
|
jakitean
Eskualduna astekarian Combes keria izeneko atala finko bihurtu zela 1904 urtetik aurrera.
|
|
|
Ez
|
dakit
euskaldunok dohainik ote dugun, baina akatsetan bat baino ez nuke onartuko: sinesberak gara oso.
|
|
2012
|
|
|
ETB EAEko telebista publikoa baino gehiago balitz, ETB1eko adierazpen guzti guztiak itzuli lirateke euskarara, guzti guztiak, gaztelaniakoak barne; besterik ez bada, gaztelaniaz ez dakiten milaka euskaldunenganako errespetuz. Ezen ahantzi egiten baitugu, baina asko dira gaztelaniaz ez
|
dakiten
euskaldunak, frantsesez ez dakigun euskaldunak baino gutxiago, hori ere esan beharra dago, gure lotsarako?. Beraz, zergatik ez, egin dezagun Blanca Urgell sailburuak esan duena:
|
|
|
Gu auzo batean gaude, Lakuan, ez gaude erdialdean. Han, seguruenera, lehenengo hitza erdaraz izango litzateke, baina hemen denek
|
dakite
euskaldunak garena. Gainera, batzuk horregatik datoz, euskaldunak garelako.
|
|
|
Euskadiko parlamentuan bizi izan dudanak eta entzun izan dudanak desengainua bizkortu du. Jardunean aritu ostean, uste dut euskarak eta euskal hiztunen errespetuak ere nire politikagintzaren muinean egon behar duela,
|
badakidalako
euskaldunoi gure nazioaren eraikuntzan berez ez zaigula ezer oparituko. Euskara Euskal Herriko berezko hizkuntza dela onartzen du Euskal Autonomia Erkidegoko Estatutuak, eta euskara, gaztelaniarekin batera, ofiziala dela.
|
|
|
Zer esanik ez hiri handietan, hauetan gehienekin ez dugu inoiz harremanik izango. Era berean,
|
badakigu
euskaldunen leialtasuna ez dela %100ekoa, eta euskara dakitenen arteko elkarrizketak ez direla beti euskaraz izaten.
|
|
2013
|
|
|
Ba nik ez dakit zer erantzun edo zer ihardetsi. Eskiula aldeko euskaldunek badakite Biarnoko lurretan bizi direla, historiak hola azaltzen baitu, baina aldi berean
|
badakite
euskaldunak direla eta Euskal Herriko kideak direla; euskaraz egiten dute, euskal kultura daukate, orduan horretan utziko dut auzia.
|
|
|
(15) — Bai, bai nik adibidez lotzen dut euskaldun izatea lehenengo ideia da Euskal Herrian bizitzea, baina gero hizkuntzarekin lotzen dut gehiago adibidez euskaldun berria deitzea edo. Nik adibidez ez
|
dakit
euskaldun berria naiz edo ez, ze euskara ez dut ama hizkuntza bezala eta euskalduna sentitzen naiz Euskal Herrian bizitzen naizelako bakarrik, baino..., hizkuntzarekiko ez dut lotura handia. (Gazte Do A, 477)
|
|
|
(9) — Urte asko emon dodaz, esan bezala, Gernika, Gernika inguruan, eta gero Lea Artibaitik, eta lana dela-eta, eta nik ikusi dot be bai hangoen erreakzioa, eta hainbatetan harritu egiten dira
|
jakitean
euskaldun barrixa nazela. (...) igual berba eitxeko era, edo ez dakit, ez dakit(...) Izan leike doinua, izan leike hiztegia...
|
|
|
Euskal hiztun berri gehienek euskara eskolan edo heldu aroan ikasi dutenek, euskara batua ikasi dute. Bi aldaera euskara batua eta euskalkia
|
dakiten
euskaldun zaharrek, ordea, ahozko egoera ez formaletan tokian tokikoa erabiltzeko joera dute; hiztun berrien ahozko jarduna, aukera horren ezean, ezegokitzat," artifizialtzat"," ez jatortzat" hartzen da, sarri.
|
|
|
Tira, eskua jarri; gero ukondoa. Ez
|
dakit
euskaldunek minik sentitzen duten. Nik sentitu nuen bada.
|
|
|
1917ko abuztuan, Frantziako Barne Ministroaren eta Gerlako Ministroaren arteko gutun truke bateanagertu zen une hartan ez
|
zekitela
Eskualduna astekaria bazenik ere. Kontua da, 1917ko uztailaren 27an agertu zen artikulu batez kexatu zela Barne Ministroa.
|
|
|
Honek abuztuaren 17an eskuratu zituen Baionako arduradun militarraren azalpenak: hark ez
|
zekien
Eskualduna astekaria bazenik ere, lau hilabete lehenago zentsura batzordeko ardura utzi zuen Brissé koronelak ez zuelako zehaztu Eskualduna astekaria bazegoenik eta maiatzaren 21a arte zentsuratzaile propioa zeukanik. Istilu hartarik landa, Frantziako Barne Ministroak zentsuratzaile propio bat izendatzeko eta astekaria kontrolatzeko eskatu zuen.
|
|
|
Bestalde, arreta pixka bat jarri dugu
|
jakiteko
Eskualduna ko berriketariek nola aipatu zituzten 1917ko altxaldiak; alabaina, euskaldunek hilabete anitz iragan zuten eskualde hartan, eta Andereen Bideko 1917ko guduetan ere parte hartu zuten. Altxaldiak maiatzaren 20an hasi ziren, baina maiatzeko edo ekaineko zenbakietan ez zen gertakari haien aipamenik izan Eskualduna ko zutabeetan.
|
|
|
1909ko galdeketaren txosten horri esker lortu dugu
|
jakitea
Eskualduna k zenbat erosle zituen garai hartan, eta baita beste egunkariek ere. Irakurle kopuruak populazioarekin erkatu ditugu, eta 1911n egin zen jende kontaketaren emaitzak begiratu ditugu, herriz herri, Pirinio Atlantikoetako artxiboan.
|
|
|
Bazter askotan, geienetan gaur zoritxarrez, obeto
|
dakite
euskaldunak erderaz, euskeraz baño. Emen gauden guztiok, eskolatuak izanik, obeto mintzatzen gera erderaz, euskeraz baño; ez alere gu bakarrik:
|
|
2014
|
|
|
|
Jakinda
euskaldunen ohiko portaera pasiboa izaten dela, kale aztertzaileak hizkuntza portaera sumiso batekin hurbildu ziren. Galdetuak euskaraz erantzunez gero, euskaraz eman zen azalpen osoa; baina gaztelaniaz erantzunez gero, gaztelaniaz.
|
|
|
Azkenean baia izan bazen, ez zen Eliza gure nortasunaren alde delakotz, ez!
|
Jakinik
Euskaldunek beren kondu eginen zutela liburua, apezpikua izitu zen. Euskarazko liburu horiek kontrabandan eginak ziren hegoaldean eta" fisc" famatuarekin problema zerbaiten beldur izan zen apezpikua.
|
|
2015
|
|
|
Norbanakoaren ardurari osoki eutsi arren, eta nahiz eta
|
jakin
euskaldunok garela gakoa, euskararen ardura eta erronka kolektiboak direla azpimarratzea garrantzitsua da. Norbanakoaren aukera erabat baldintzatzen du gizarte osoko klimak.
|
|
|
Andreak eta senarrak itxuraren arabera egin izan dute hizkuntza batean edo bestean, baina aldez aurretik jakitea eskertuko lukete. " Nola
|
dakigu
euskaldunak direla?" Beraien koadriletan euskaraz egiten zuen senarrak, eta dena erdaraz andreak. Senarraren kasuan, arabar erdaldun bat zegoen, eta behin honako hau esan zioten:
|
|
|
70eko hamarkadatik aurrera etorri zen aldea, eta geroztik euskara sukaldeko berotasunera sartu zen eta jada itxurarekin bakarrik ez da nahikoa
|
jakiteko
euskalduna den ala ez.
|
|
|
Baina badu beste kontu bat hitz egiteko, eta horrek kezka handiagoa sortzen dio: ez
|
daki
euskaldunek pairatutako erasoaren atzean zein dagoen. Eta gai hori Grimssonen aurrean aipatzea komeni den edo ez gomutatzen ari da, zalantza horren erantzuna garbi topatu ezinda.
|
|
|
|
badakik
euskaldun zaharra naizela,
|
|
|
Jende askoren maitasuna eta indarra jaso dut. Badakit ez nagoela bakarrik eta
|
badakit
euskaldunon artean ere gauzak hobeto ulertzen ditugula minbizi kontuan.
|
|
|
28 Beno, ni ETAkroi ho kaborietaz ari naiz.
|
Badakit
euskaldunen artean zu bezalako jende errespetagarria ere badela. (G.)
|
|
|
Axularrek, bestalde, ondotxo
|
zekien
euskaldun bakoitzak bere euskalkia zuela maite, eta zituela denen nahiak ase (18 or.):
|
|
|
Ez dira erabat euskal hitzak gaztelera edo frantsesa
|
jakin gabe
euskaldun batek ezin adi ditzakeenak, non baitirudi zenbait euskal telekomunikabidetako zenbait programa aditzeko bortxatzen direla euskaldunak lehenik gaztelera ikastera eta Hegoaldekoak frantsesa.
|
|
|
Badakigu Oragarreko auzo den gune horretan gaskoiak agerpen handia duela: badira familia gaskoiak eta badira gaskoia
|
dakiten
euskaldunak ere. Akamarre, Bidaxune, Bardoze, Gixune herrien ondoan bizi dira bartarrak eta egungo egunak artean gaskoiaren presentzia handia izan da eskualdean.
|
|
|
Perlak, laster agertuko zaizkigu gehiago historia sinbolizatzen (eta historia boterea da). Gramatikarik ez
|
dakien
euskalduna. Kasbako isiltasunaren gramatika.
|
|
|
Independentzia ez
|
dakit
euskaldunen esku dagoen, baina euskara geure esku dago, eta itzelezko altxorra da. Hizkuntza komunala da, ezin agortuzkoa eta dohainikakoa, beste gauza guztiak, aldiz, pribatuak, ahitzeko modukoak eta garestiak direnean.
|
|
2016
|
|
|
Galesez ez
|
genekien
euskaldunok ere, sentitu, sentitu genuen zirrara, eta ez nolanahikoa, Tabakalerako saioan Karen Owenek Europa gaiari kantatu zionean. Dub base ilun eta eder baten gainean, ahots sendo eta minez, bere poema eman, esan, bota zigun; eta ulermenaren mugen gainetik, edo hobe esan azpitik, sakonagotik, entzuleon barruetaraino sartu zen.
|
|
|
Baina paraleloa eta konparazioa egin zukeen eta Euskal Herriaren egoerari garai hartan kolonialismoaren kontrako diskurtsoek erraten zutena ulertu. Hain zuzen,
|
bazekielako
euskaldunak deituak zirela Aljeriako gerlan parte hartzeko, pentsa daiteke ez zukeela horrelako gaietan sartu nahi, ez zela debate horietan sartu beharrik. Hemengo nazioari buruzko, edo aldeko kontzientziaren piztea inportanteagoa zukeelako:
|
|
|
Guk erdal komunitateari erdaraz egiten jarraitzen diogun bitartean, jakin ere ez
|
dakite
euskaldunak benetan existitzen garela. Edo bakarrik aditzeraz.Eta ezin dugu erdal komunitatearen aurrean desagertuak jarraitu.
|
|
|
Egunetik egunera, euskaldunen sarea indartzen ari da, herri mugimenduak eta hiriko Beinat Etxepare AEK euskaltegia egiten ari den lan txukunari esker. . Euskara ikasten ari den jendea praktikatzera gerturatzen da, izan ere, jendeak
|
badaki
euskalduna naizela eta nirekin euskaraz egiteko aukera duela?. Ostegunetan, adibidez, mintzatalde bat elkartzen da, produktu ekologikoak dastatuz, hitz eta pitz, mingaina dantzan jartzeko helburuarekin.Euskara nonahi arnasten da Etxe Berria natur dendan, hala nola Landak berak idazten dituen errotuluetan edota bezeroari ongietorria egiten dionean.
|
|
|
– Dena uzteko prest dauden erizainak aurkitzea ez da erraza izaten konpainiarentzat.
|
Jakizu
euskaldun asko daudela gurean. Fama ona duzue.
|
|
2017
|
|
|
...zko gaitasun maila altua edukitzeagatik, sare euskaldunetan integratuta egoteagatik, eguneroko bizitzan euskara erabiltzen dutelako eta tokian tokiko aldaera (euskalkia) edo erregistro aldakortasuna dutelako." Urte asko emon dodaz, esan bezala, Gernika, Gernika inguruan, eta gero LeaArtibaitik, eta lana dela-eta, eta nik ikusi dot be bai hangoen erreakzioa, eta hainbatetan harritu egiten dira
|
jakitean
euskaldun barrixa nazela. (...) igual berba eitxeko era, edo ez dakit, ez dakit(...) Izan leike doinua, izan leike hiztegia...
|
|
|
" Bai, bai nik adibidez lotzen dut euskadun izatea lehenego ideia da Euskal Herrian bizitzea, baina gero hizkuntzarekin lotzen dut gehiago adibidez euskaldun berria deitzea edo. Nik adibidez ez
|
dakit
euskaldun berria naiz edo ez, ze euskara ez dut ama hizkuntza bzala eta euskalduna sentitzen naiz Euskal Herrian bizitzen naizelako bakarrik(...)" (Ortega eta beste, 2013: 166).
|
|
|
" Ai, ai, ai, mutila, txapela gorria" [kantatuz]. Beraz, aitak
|
bazekien
euskalduna zela, baina bertzenaz ez zen aski irekia, ez zen batere intelektuala, batere ez.
|
|
|
" zertan zabiltza ola? / ni jarri naiz lotsez/ ez al
|
dakizu
euskalduna/ naizela jayotzez?".
|
|
|
Ori nik, Iriondo, esango‘izut ezetz, zertan zabiltza ola? ni jarri naiz lotsez, ez al
|
dakizu
euskalduna naizela jayotzez?
|
|
|
Helduden ekainean, Donibane Lohizuneko Ravel kolegioan dabiltzan hamalau gazte joaitekoak dira aste batentzat Ameriketarat, Quebec alderat, baleak nun nola dabiltzan ikusterat eta hobeki
|
jakiterat
euskaldun itsasturiak nola ibiliak diren han gaindi, luzaz eta luzaz, balea ihizin. Badu hiru urte gai hori gogoan dutela.
|
|
2018
|
|
|
Ezagutzaren datuak ez dira behar bezain magikoak. Bildu dugun eskarmentuarekin, ondo
|
dakigu
euskaldunen hizkuntza eskubideak ez direla errealak, gehienetan, asmo onen adierazpenak baizik, eta Administrazioko hizkuntza eskakizunen sistemak ez du kontrakoa erakusten. Thomas Hobbes ek, XVII. mendeko ingeles filosofo ospetsuak, azpimarratu zuen eskubide politikoak botere subiranotik zetozela.
|
|
|
pentsatu dut. Ziur aski, Bilbora goazen bezero batzuk euskaldunak garelako eta Lufthansak
|
badakielako
euskaldunok eskertu egiten dugula euskaraz egitea: " customer satisfaction" esaten zaio horri.
|
|
|
Ba, duela ordubete hemen izan da Aita Etxeberri, gure erretorea, eta kafea eta patxarana hartu ondoren, egunero egiten duen bezala,
|
badakizue
euskalduna da zuek bezala ondoko herrira joan da bertako erretorea den Aita Goietxeren bila. Instantean hemen dira, bigarren kopaxka bat hartzeko.
|
|
|
Begira, Koxme,
|
badakigu
euskaldunok famatuak garela hainbat gauzengatik eta horietako bat herri kirolak dira. Ezagutzen al dituzu?
|
|
|
Do re mi fa sol la si... do... re; abesten oso ondo omen
|
dakigu
euskaldunok, baina oso eskala eskasa betetzen dugu. Ondo kantatzearen mitoa pasa dela uste dut, eta egun asko hitz egitearen mitoa iritsi.
|
|
|
Orduan ulertzen dute Lapurdi mirail bat baizik ez dela: egia da euskara ofiziala dela zenbait lekutan, nagusi ere bai, herri batzuetan; halarik ere, espainolik ez
|
dakien
euskalduna Bizkaiko, Gipuzkoako, Arabako edo Nafarroa Garaiko hiri batzuetara joaten bada, frantsesik ez dakien euskalduna Lapurdin bezala sentituko da. Mirail efektu horrek balio du erakusteko asimilazioa bi aldeetan dagoela, azken urteetako berreskurapen prozesua gorabehera.
|
|
|
Halaber, frantsesik ez
|
dakiten
euskaldunen lekukotasunak balio du Euskal Herri kontinentaleko euskaldunek begiak ireki ditzaten. Frantsesa hainbesteraino da normalizatua, euskara hainbesteraino da baztertua, non euskaldunak berak oharkabean bizi baitira frantsesez, naturala eta normala balitz bezala.
|
|
|
Euskal Herri kontinentalekoek igeri egiten ikasi zuten, halabeharrez, uraren maila igo ahala; orain, anitz, itsasotik ez dira ateratzen, arrain bihurtu baitira. Frantsesik ez
|
dakien
euskalduna itotzen da itsaso horretan...
|
|
|
Lehen, euskara jende gehiagok zekienean, euskara bera zen lokarria, euskara zen herri bat eta bakarra ginela erakusten zuena. Gero, euskara beherantz ari bazen ere, gutxienez frantsesa eta espainola pixka bat
|
bazekiten
euskaldun anitzek; beraz erdara berak mintzatzeak hein batez lortzen zuen eztitzea saki sakon hori. Erdarak ere desberdinak direnez geroztik, urruntzea are handiagoa bihurtu da, baita erreferentzietan ere.
|
|
2019
|
|
|
Gomezek deritzo estaturik ez izateak zaildu egiten diola herrialde bati kanpoan oihartzuna edukitzea: " Adibidez, mexikar edo italiar batzuk oholtza gainean ikusiz gero, mundu guztiak daki nongoak diren, baina gu ikusi eta askok ez
|
dakite
euskaldunak garenik". Gainera, uste du beste hainbat herri daudela egoera berean:
|
|
|
Euskara anonimoa zen. Orain Hiriburun jendeak
|
badaki
eskualdunak gaudela. Andereserora Hiriburun pastorala egin dugu aurten.
|
|
|
alaitasuneta itxaropen aukera handirik gabekoa da erantzuna: ezer gutxi
|
dakigu
euskaldunok, bai arnasguneen formulazio teorikoaz eta bai arnasguneei buruzko oinarri enpirikoaz: hori da nire ustez egia.
|
|
|
Hurrengo belaunaldien eskuetan jarri behar dugu ondare hori: etxetik eta lagunartetik euskaldun direnei beren hizkuntza gaitasuna osatzeko eta aberasteko bidea emango diegu horrela, eta etxetik ez
|
dakitenei
euskaldun askoren esparrura erakartzeko aukera eskainiko. Belaunaldi berri horiei dagokie, eskuratu dieguna osatu, hobetu eta hurrengoei transmititzea.
|
|
|
Hori batetik. Bestetik, niri behintzat min ematen dit hainbat tokitara iritsi eta
|
jakinda
euskaldunak toki horietako historiaren ardatzetako bat izan direla, horren berri ez izatea, edo hori ukatzea. nuke munduak jakitea munduari itzulia eman zion lehen pertsona euskalduna izan zela, eta euskal teknologiarekin egin zela hori.
|
|
|
Politikan ere antzera gertatzen da, eta interpretazio apur bat gordin eta inkorrektoa azaltzen ahaleginduko naiz lengoaia txukun eta apur bat hanpatu honetan. Arbuioz eta irainez erreakzionatu beharrean, euskaldun on moduan saiatzen baikara esplikatzen, espainol eskuzabal batek konprenitzeko moduan,
|
jakin arren
euskaldun errebeldearen arbuioak kriminalizatzen dituzten espainolek ez dituztela euskaldun otzanen argudioak irakurri ere egingo. Baina, esan nahi dut euskaldunen egoera Espainiarekiko herri kolonizatuen edota jende esklabotuaren egoera tipikoaren antzekoa dela.
|
|
2020
|
|
|
Nafarroa, Gaztelak konkistaturik(), Gipuzkoarekin batera administrazio barruti bakarra eratzera etorri zen, Espainiako erregeak izendaturiko erregeorde eta kapitain jeneral beraren agindupean, eta 1567tik aurrera Nafarroako Erresumaren zati handiena eta halaber Gipuzkoaren zati handiena eklesiastikoki Iruñeko gotzainaren mendean geratu ziren. ...za katolikoak jokatu zuen paper anbiguoa; batetik, botere zibilari jarraika, gotzainak buru zirela, maiz funtzionario eklesiastiko erdaldunak bidaliz leku euskaldunetara, eta bestetik, sermoietan eta konfesioetan eta deboziozko liburuetan ere Larramendi, Mendiburu, Kardaberaz, J. Lizarraga Elkanokoa (idatziak, hil ondoan argitaratuak), euskara atxikiz hein eta garai jakin bateraino, gaztelaniaz ez
|
zekiten
euskaldunak katekizatzeko xedez.
|