|
2000
|
|
|
Duela gutxi" Printze txikia" eman ondoren, 27 urte inguruko mutil bat hurbildu zitzaigun eta umea zela gurasoekin Mexikora joandakoa zela kontatu zigun. Ez
|
zekien
nola baina," Printze txikia" ren kaseta bere etxera iritsi zen. Bere familiaz aparte, hori zen euskararekin zuen lotura bakarra.
|
|
|
Garai batean ez
|
dakit
nola sentituko ziren, baina gaur egun ez zara behartuta sentitzen ez bata eta ez bestea egitera.
|
|
|
Deigarriena, berriz, hau: orain Errusia irekitzen hasia denez(
|
badakigu
nola), hango jatorriko zenbait haraxe joan berri dira, mende bat geroago. Biztanleen artean, badirudi" the Petrofs" (edo horrelako deiturakoak) direla hizkuntza eslaviarrari egun ere atxiki diotenak, bestela ingelesak ia erabat ordezkatu arren.
|
|
|
Ez
|
nekien
nola iritsi mamira; beharbada huraxe izan zitekeen bidea...
|
|
|
Hamar urte gehiago iragan behar izan ziren (1916an) harik eta Ipar Amerikako Marconi elkarteko telegrafista gazte batek bere enpresari proposamena egin zion arte: ?
|
Badakit
nola egin, esan zien bere ugazabei, gure salmentak mila aldiz biderkatzeko.
|
|
|
Ez
|
dakit
nola ikusi nuen ere. Beno, bai, badakit, baina esan nahi dut bidetik ia ezinezkoa zela urtegia ikustea.
|
|
|
Nire ezpain txikienek musu ematen zioten sabelpe horretaraino ailegatu den bere esku jostariari; eta musu ematen zioten, hain zuzen ere, esku horrek abileziaz aurkitu duelako bilatzen ari zen garau txikerra. Ez dakit noiz, ez
|
dakit
nola, nire mingainak ez du gehiago Rocíoren aurpegia ukitu, bat batean hantxe behean baitzegoen, musu ematen eta lehenago inoiz sentitu ez dudan lurrikara bat sortzen nire erraietan barrena.
|
|
|
Baina zuk ere oroituko duzu ikasle hura, beharbada. Burgoskoa zen, baina ez
|
dakit
nola zeritzan... Edo bai...
|
|
|
EGUN hartan eta hurrengoetan inguruneko jauntxoak iritsi ziren, orain jauntxo bat eta orain bertze bat, familiari bere doluaren erakusterat. Baina, hartaz baino gehiago, zeren
|
baitakizu
nola izaiten diren kontu horiek, amaren eta aita Bartolomeren arteko konbertsazione hartaz mintzatu nahi nizuke. Uste dut ezen aitaren gorputza etxerat ekarri genuen egun berean izan zela, Mattin hil aitzin, noiz eta arratsaldeko lehen orduan ohartu bainintzen ezen ama eta aita jesuita elkarrekin zeudela, kaperauaren bizitokirat jotzen zuen kaperako atearen bertzaldean.
|
|
|
|
Badakigu
nola beztitzen dituen Erromako Elizak bere errituak eta bertze zirimonia suerte batzuk modu hantu batean, halako moldez, non ikuskizun bihurtzen baititu isil gordean eraman beharrekoak ere, hala nola sufrimenduarekin eta oinazearekin lotu hainbat pena eta trabailu: hamaika prozesionetako penitentek eskaintzen dizkigutenak, konparazione.
|
|
|
Haatik, zer nenbilen ni orduan ere pentsu haien hausnarrean eta esperantza faltsuen peskizan, pentsatzeko denborarik ere ez nuenean, zeren ene laguna fin gaitza egiterat baitzihoan, erremediorik gabe! Eta, hala, oharturik ezen Joxek ez zuela deus egiterik bere ezpatarekin eta nik are gutiago gerrian neraman puinalarekin, ez
|
dakit
nola —zeren munduko gizonik ahulena eta ezdeusena sentitzen bainintzen—, baina, premiazko premiak premiaturik edo, zaldun haien arterat egin nuen bat batean, paparretik dilindaka nuen erlikiontzi iduriko hura eskuan. Eta erran nuen ozentki:
|
|
|
Bertzenaz,
|
badakizu
nola erraiten duten ezen goseak edo istanteko larrialdiak adimendua eta injenioa pizten dutela eta, nitaz denaz bezainbatean, baietz aitor dezaket, zeren pikaro bat bezala ari bainintzen —Amsterdameko portuan eta bertze portu batzuetan ezagutu nituèn pikaro haiek guztiak bezala, gehienak ere jokorat eta jan edanerat emanak, alferkeriarat eta arloteriarat, errietarat eta liskarretarat, edo s...
|
|
|
Ez dizut kontatuko zenbat neke eta trabailu, eta zenbat pena eta sufrimendu pairatu behar izan genuen, ezta zenbatetan sentitu izan nintzen ahiturik eta anu eginik ere, zeren zuhaurk ere imajina baitezakezu, hango ibai-adar lohitsuetan eta hango baso amarauntsuetan, ni neure hanka herrenarekin arrastaka, behin baino gehiagotan biluz eta ortuz, ez aldatzeko atorrarik eta ez etzateko oherik, atsekabearen bide meharrean gaitz eta penos, deserosotasuna eta gabetasuna egunorozko bisitari bagenitu bezala, eskuak eta oinazpiak maskurturik eta ikorzirinez josirik... Nik ez
|
dakit
nola atera ginen handik bizirik, ez bada zeren Probidentziak gidaturik eta indarturik baikindoazen, hain izan baitzen neurriz kanpokoa gure gorputzen soportua eta jasana, eta ez bada zeren neure ondoan bainuen Goruki, zeinak, nola baitzen oihanean jaioa eta oihanean bizia, beti baitzekien, baita zalantzarik edo ondikorik handienen erdian ere, norat jo, eta zeinak beti baitzuen aterabideren bat ko... Eta, arrazoin bertsuagatik, ez dizut kontatuko, halaber, nola garaitu eta azpiratu behar izan genuen hainbat eta hainbat mehatxu, zeren oihaneko edozein lekutan eta edozein partetan ezkuta baitzitekeen mandatari gaixto bat —hemen suge pozointsu bat, hor armiarma are pozointsuago bat, eta han piztia—, heriotzaren mandatua noiznahi den zabal zezakeena.
|
|
|
—Ba al
|
dakizu
nola hil zen gure seme Ezekiel?
|
|
|
Eta hala igorri zion, finean, gutun ezagun hura Filipe II.ari, non bere hausturaren berri eman baitzion. Baina joko hura gaizki atera zitzaion, eta
|
badakizu
nola akabatu zuen azkenean, asasinaturik eta lau zati eginik, munduko traidorerik handientzat hartzen zutela —eta, berriro hats hartzen zuela eta behakoa gogortzen, erran zuen—: Baina hura ez zen traidorea izan:
|
|
|
Eta nik Gorukirekin hitz egin nahi izaiten nuen, haren kontsolatzeko, baina ez
|
nekien
nola, egunez ezinezkoa zelako, zeren eta trabailuz trabailu baitzebilen, eta gauez ere neke eta gaitz izaiten zelako, indiar guztiak lastozko txabola haietan pilaturik bizi zirenez gero, borzpasei guardiak guardiaturik.
|
|
|
—Ez dut jauregia burdel bat bihurturik ikusi nahi eta, beraz,
|
badakizue
nola ibili behar duzuen, kondenatuen gelan hilabetea iragan nahi ez baduzue...
|
|
|
—Joanes, hik
|
badakik
nola Bibliak dioen ezen Kristo urgainean ibili zela. Ordea, enetzat harrigarriena ez duk nehor urgainean oinez ibiltzeko gai izaitea, baina arrazoinaren aitzinatzeko gai izaitea eta, ondorez, filosofia naturalaren korapiloen laxatzeko gai izaitea, konparazione, nola egin baitzuen Arkimedesek, noiz eta formulatu baitzuen bere printzipioa, untzi eta belauntzien flotazioaren harroin dena.
|
|
|
Eta nik banekien, bertzalde, ezen almirant D’Estréesen manuen aiduru zegoela Alain Coup d’Œil... eta banekien, halatan, ezen, neure asmoen aitzinatzeko, bizkor ibili beharra nuela, kortsario buruak manu haiek errezibitu baino lehen, zeren noiznahi den irits baitzitekeen almirant frantsesaren mandatari edo mezulariren bat manu haiekin, eta zeren manu haiek La Crique tik ateratzerat obliga baitzitzaketen Alain Coup d’Œil eta bere kortsarioak, auskalo zer bertze batailarat eta auskalo norat... Eta, hala, Alain Coup d’Œil ekin hilabete eta erdi edo neramala, galdetu nion ea ba ote
|
zekien
nola sortu zen xake jokoa, eta hark ezetz ihardetsi zidan, eta nik asmatzailearen eta erregeren arteko historia kontatu nion. Eta jakinarazi nionean, kontakizunaren azken alderat, nola erregek ezin izan zion buru egin asmatzailearen galdegiteari, ez zegoenez gero erresuma osoan behar hainbat gari bihi, Alain Coup d’Œil isilik geratu zen, harri eta zur.
|
|
|
—Bai, lehenbailehen nahi nuke kanoia etxe aitzinean... apirilaren azken eguna baino lehen, zeren orduan akabatzen baita lehen bortz kanoien emaiteko epea... Eta uste dut
|
badakidala
nola laxa korapiloa, dukea mindu gabe: lehenengo kanoitik hasi beharrean, ehundabatgarrenetik hasiko gara...
|
|
|
Nik ere guti sinesten nian. Damatxoa mintzatzen hasi zaidanean, ordea, ez
|
zekiat
nola erran, baina barren barrenean sentitu ditiat haren hitzak, eta orduan jakin diat ezen hark errana gertatu eginen zaidala. Segur nagok, segur nagok...!
|
|
|
—Basaperrexila duk, Sokrates handia bertze mundurat eraman zuen belarra, Dioskoridesen liburuan ere agertzen dena —eta, belar luze hura sudurperat zeramala eta hura usaintzen zuela, erantsi zuen—: Zeren
|
baitakik
nola Kritonek eskaini zion bizitza Sokratesi, honek heriotzako kondena gainean zuenean, eta nola Sokratesek uko egin zion...
|
|
|
—Ba al
|
dakizue
nola akabatu zituen bere egunak frai Domenicok, zeina baitzen historia hartako kulpantik handiena. Legen gaixtoaren atzaparretan!
|
|
|
Eta hemen gero eta konbentzituago gaude ezen Joanikot luthertarra dela. Edo, ez al
|
dakizu
nola mintzatzen zen etxean izaiten genituen solasetan, eta zer erran zion aita Bartolomeri, txakur madarikatuak aita jesuitaren parean hanka altxatu zuenean eta zera egin zionean.... Eta ez al dakizu ezen bere dorretxerat bakartu zenetik ez dela mezatarat behin ere joan, eta ez duela Pazkoarekin konplitzen?
|
|
|
Gibela beha paratzen nauk, eta Inkisizionearen gartzela sekeretuetan egin nuen egonaldia oroitzen diat: hango harri hotzak, hango burdinak eta hango ezina... baita nola, bakardadearen negu gordin hartan, zoratzeko beldur ere izan nintzen hainbat mementutan, halako moldez, non oraino ere ez
|
baitakit
nola jalgi nintzen handik neure buruaren jabe. Erraiten ditek ezen Jainkoak hersten gaituela, ez itotzen, eta nagok ezen egia izan daitekeela, ene kasuan bai bederen.
|
|
|
Eta nik pentsatu nuen, kapitaina hura erraiten ari zelarik, ezen
|
banekiela
nola ihardetsiko niokeen, baldin hitz haiek urte pare bat lehenago erran izan balizkit: ihardetsiko nion ezen haiek guztiak agure zahar urtatuaren desenkusak zirela, hain bainengoen haragiak itsuturik; orain, aldiz, pentsatzen nuen ezen jakintsu baten hitzak izan zitezkeela.
|
|
|
—Zertaz espanta? Denok
|
zakiagu
nola jokatu duen beti, putakumeetan putakumeena. Zergatik ez, bada, adiskidea garbitzeraino erori?
|
|
|
—Lehengo egunean haren agentzian izan ninduan, aspaldiko partez. Ez
|
dakik
nola dagoen.
|
|
|
Ttipik, botila berreskuratuta, hurrupada luze batez ospatu zuen bere ateraldia. Ez
|
dakit
nola, manera kausitua zuen aho zulora zuzen isurtzeko. Guregandik metro gutira, ostatu barnera sartu nahian zebilena abarroska eta ukaldika lotu zitzaion ate itxiari.
|
|
|
Hamahiru urteen zedarria gibelera utzi arte ez
|
dakit
nola moldatzen nintzen. Litekeena da gau osoa hats batez egitea, lozorroan.
|
|
|
—Ez
|
zakiat
nola ez hauen itotzen hemengo keak.
|
|
|
—Hara, ama, ez
|
dakizu
nola...
|
|
|
Orain pentsatu nahi dut, hain zuzen ere gogoeta horrek atxiki zituela nire eskuak teklatu gainean. Ez
|
dakit
nola azaldu, proba suerte bat akaso, ene lagun zendua, nonahi zela ere, paratzen ari zitzaidana. Nik, bederen, horrelaxe hartu nuen.
|
|
|
—Ez
|
dakit
nola zauden izugarriagoa: betaurreko peste hauek jantzita ala gabe —Kristina beti bihotz emateko prest.
|
|
|
—Ez
|
dakik
nola duen izena zorioneko" Talde" horrek, ezta?
|
|
|
jaur  titzaile batek, xabalina gehiegi atzeraturik... jaurtitzeko garaian besoa atzetik aurrera indarrez eraman... (ez
|
dakit
nola azaldu, gauzak adimenarentzat azkarregi gertatzen dira beti), tira, gauza da xabalina zelaira erori arteraino (ez besteak bezain urrun, bai besteak baino azkarrago eta parabolikoago) ez ginela jabetu, zera, inor ez zela jabetu (jaurtitzaileak jauzi txikiak egiten baitzituen artean, edo besoak gora eta behera altxatzen) jaurtitzaileak burua galdu zuenaz, edo, zuzenago esateko, xabalinak burua... Nik, nolanahi ere, ez nuen ikusleen asaldura edo izualdi edo erruki berantiar harekin bat egin; ez.
|
|
|
Eta hutsik egin gabe joan zela esan dugu, eta bere lana txukun bete zuela ere bai, azken baieztatze hau guztiz egia ez den arren. Eta ez da guztiz egia ezta guztiz gezurra ere, Brown jaunak, nozitu zituen barne aldaketen ondorioz, batik bat, ez baitzuen azkenerako gauza bat ondo egiten, ez
|
baitzekien
nola erabiltzen zen ordenagailua, zer zen marrazki bat, zertarako balio zuen arkatz batek. Inor ez zen, ordea, azken aste hartako deskalabroez ohartu, neurri handi batean Brown jaunak aurrez eginda zeuzkan lanak mahairatu zituelako, artelan benetan dotoreak, eta haien aurrean makurtu eta plantak egiten jardun zuelako, eta estrategia hari esker libratu zen azalpen zailak eta mingarriak eman behar izatetik.
|
|
|
Ikaragarriren bat egin behar genuen. Ziur nintzen, eta ez
|
nekien
nola parte hartu. Eta utziko ote zidaten parte hartzen?
|
|
|
Alabaina, nik ez dut askoz gehiago ikusi, zeren bat batean Rubenek eskutik indarka heldu, eta, oraindik ez
|
dakit
nola, ni zulo jendetsu hartatik ateratzea lortu baitu (atera bidean, segurtasun zaintzaile erraldoi bat hurakan baten pare igaro da gure albotik). Kanpora irten garenean, sabelean halako bulkada bortitz bat sentitu dut, eta berehala tripei heldu, burua makurtu, eta, nire GMI aren kalterako, botaka egin dut.
|
|
|
Ruben musu bat ematera hurbildu izan balitzait, erantzun egingo niolakoan nago. Bai, badakit hilabete batean ezin dudala bizi Dabidekin urtetan bizi izan ez dudana, baina, ez
|
dakit
nola esan. Amodio souvenir ak...
|
|
|
Ez
|
dakit
nola definitu hau guztia: dramatikoegia, trajikomikoegia...
|
|
|
ezin dut eraman bulegoan edo kalean aurpegi txarra duzula esaten dizutenen zurikeria, lagundu baino gehiago zein makal zauden nabarmendu nahian dabiltzala dirudielako; ezin dut eraman katedral batean zein bakarrik zauden esatera datorrenaren eskuzabaltasuna, onberatasuna, ez dakit zer hori, halakoek norbera gehiago hondoratzea nahi luketela dirudielako. Ez
|
dakit
nola esan...
|
|
|
Ez
|
dakit
nola hasi. Beharbada neure burua zuritzen has ninteke eta, esan, ezer baino lehen, Teresa bezala bakarrik bizi diren pertsonek, niretzat badutela misterio plus bat, erakargarriago egiten dituena.
|
|
|
Eta berehala entzun dudanak baino gehiago, egoerak berak gaizkitu nau. Ez
|
dakit
nola esan. Nire bidaia hau erretrasmititzen ari direlako sentsazioa izan dut, intimitaterik ez banu bezala, eta, Karmelo oraindik ere aski atsegina zaidan arren (azken batean, berak nire berri duen neurri berean dut nik harena, edo hortxe hortxe, eta, bestalde, mezuan sumatzen zaio ez dela gaiztoz ari, ez dela gustura ari), ez zait batere atsegina egiten beraren begiradapean ibili behar izatea, eta are gutxiago Teresa etxean ez topatzea eta harekin askatu ezin izatea.
|
|
|
Eta orain, familiarekiko harreman horri nolabaiteko tamaina hartua genionean, gutxien espero nuenean, hara non banandu egin garen, zinez, edo banantzekotan gauden, zinez, edo..... Eta hala ere, orain familiakoei ezin bada ezer esan, ez
|
jakin
nola adierazi. Baina egia esatera, nahiz eta orain denengandik urruntzeko beharrizana sentitu, nahiz eta kontraesan izugarria izan, familia babesgarria egiten zait, eusgarria, larrialdietarako 24 ordutan prest dagoen sorospen zerbitzua:
|
|
|
Halako sendatze magiko baten ondoren beti esan liteke: gaixotasunak hau ulertzen ez badu, ez
|
dakit
nola esan niokeen.
|
|
|
Eusebio horrek, esate baterako, aldatzeko arroparik ere ez zeukan; neuk eman nizkion; oinetakorik ere ez, etxean egoteko zapatila pare bat besterik ez; baina labana handi bat bai ordea, bandoleroen tankerakoa, beti aldean erabiltzen zuena. Egun batez, lanera bidean, autobusera igo eta, ez
|
dakit
nola, nahi gabe inondik ere, oina zapaldu nion han zihoan arabiar bati. Nik ez nion jaramonik egin hala ere, eta esertzera joan nintzen.
|
|
|
auzokoek
|
badakite
nola balkoian paratu
|
|
|
– Harrigarria! –esan zuen Mikelek– Ez
|
dakit
nola ez naizen orain artean konturatu!
|
|
|
– Bai, ez
|
dakit
nola, ez dakit noz arte, ez dakit zertarako, baina orain bizien artean nago barriro. Saiatu naz nitaz idatzi daben beste gizon argi batzuekaz berba egiten baina ez nabe ikusten, ez nabe aditzen, ez nabe sentitzen.
|
|
|
Ohe ondora etorri eta ea zeren zain nengoen esaten zidan behin eta berriz, hiltzeko behingoz, hil egin behar nuela derrigor, dena prest zegoela eta ni hiltzea baino ez zela falta. Ni hiltzeko prestatu nintzen, amak esaten zidan bezala, eskuak bular gainean gurutzatuta, baina ez
|
nekien
nola hil.
|
|
|
hartu geroko.
|
Banekien-eta
nola zebilen. Orduan hartu egiten zuen".
|
|
2001
|
|
|
Gero, Sabino Aranaz oroitu nintzen.
|
Badakizu
nola ibili zituzten bere gorpuzkinak, atzera eta aurrera....
|
|
|
Aurreko dena bizi izan dugunok txundituta gaude belaunaldi berriarekin: euskara berez du, baita" autonomia" maila bat ere, oso txikia bada ere, euskaraz ikasteko aukera, autodeterminazio eta independentzia esperantza... eta hain gutxi
|
daki
nola lortu den hori dena! Horrek ekarri du belaunaldi bat, unibertsitaria, erabat euskalduna, kontzientzia galdu duena eta PPko gazteriaren arruntkeria uniforme berean erori dena.
|
|
|
\ Eta ba al
|
dakik
nola izena duen Bin Landenen ezkutalekuak?
|
|
|
Zurrumurrua eta ez
|
dakit
nola definitzen duen hiztegiak hitz egin behar ez denaz hitz eginarazteko biderik egokienetakoa da. Zurrumurrua da lotsagabeek gupida gabe besteak lotsatzeko erabiltzen duten tresna.
|
|
|
IMANOLek ez
|
daki
nola gelditzen den, jakina. Botoiak sakatzen hasten da, bata bestearen atzetik.
|
|
|
Matildek ez
|
dakizu
nola maite dituen afariak!
|
|
|
(larrituta) Ez
|
dakit
nola itzaltzen den...
|
|
|
(?/?) Bai horixe! Itzultzeko asmoa dut, baina ez
|
dakit
nola. (?/?) Bihar gauean, bai, Saturnon.
|
|
|
Egoste modu hori da tradizionalena, baina produktuaren segurtasunerako eraginkorrena ere bai. Ez du
|
jakiten
nola sortzen den eta zein izen duen. Oro har, ontzian jartzen den kargaren arabera, egoste denbora 60 minutu eta bi ordu bitartekoa izaten da, eta potoaren barruan 100º C-ko tenperatura hartzen du.
|
|
|
–Herminio, maitea, neska hau... Barkatu, ez
|
dakit
nola deitzen zaren.
|
|
|
Izugarri maite dut itsasoa. Ez
|
dakit
nola esan. Behar dut.
|
|
|
Ezinezko zerbait, politegia litzatekeena edo. Eta hain zuzen ere, ez
|
dakit
nola esan baina, juxtu horregatik nengoela beretaz hain maiteminduta uste dut, heldu ezineko zerbait zelako, bezala.
|
|
|
Bai, Arantxak berak nahi zuen bezala erabili nahi zuen beti, esan du haserre, sarjentona horrek, baina nik bereak eta asto beltzarenak bota nizkion, ze uste zuen ba horrek, nire Jon horrela maneiatzen lagako niola nik. Tasiok ez
|
daki
nola moztu hura. Ez daki nora begiratu.
|
|
|
Beldurrez hurbildu zen arratsaldean etxera. Ez
|
zekien
nola hartuko zuen Mariak, zelako aurpegiz. Beldurrez ireki zuen atea, baina ez zegoen inor.
|
|
|
N: Oi, Samuel, ez
|
dakizu
nola..., ez dakizu zenbat...
|
|
|
E (larri): Ez
|
dakit
nola hasi... Ez daukat txanpon gehiagorik...
|
|
|
Amona zenak esaten zian jabe guztien asmo onak itsatsita dauzkalako dela berezia.
|
Badakik
nola izaten diren kontu horiek... Dena dela, argi zegok, foruen alde borrokatzeko, direnak eta ez direnak, denak direla beharrezko.
|
|
|
Ezagutu, Salamancan ezagutu nuen Altuna, bera ikasle zebilelarik deserrian eta ni, ez
|
dakit
nola, hara agertzen nintzen haietan ez bainintzen ofizioz ez txoil ikasle eta ez txoil irakasle; bai, agian, bien erdiko. Igande ilunabar batez edo bestez oroitzen naiz, negu giroko iluntze goiztiarrean batera eta bestera genbiltzalarik, Euskal Herriaren etorkizun beltzaz ardurati, ezinbestean.
|
|
|
Iliada, gainera, oso gogoko dut aspaldidanik. Mutil koxkor ginela, eskuetaratu zitzaigun, ez
|
dakit
nola, adiskide batzuei eta niri, Segaláren erdal itzulpen bikaina. Eta poema zahar hark, artean Buffalo Bill, Wild Bill Hickock eta Billy the Kid en ibilerak besterik irakurtzen ez bagenituen ere, zeharo bereganatu gintuen.
|
|
|
Nork daki egun asaldatzen zituzteten gerthakariek dituztenetz zuen sementzat egun hobeak sorthuko?".
|
Badakigu
nola Erromaren erortzeak sorthu zuen Eskual Herriaren alchatzea. Orhoit herritarrak Orosen solasaz eta bihar eta bethi gero gehiago Eskualdun gelditzerat lehia.
|
|
|
Tamalez, neurri batean, arrazoi du. Ondo
|
dakigu
nola egin diren gauzak meritokraziaren eta feudalismoa ren artean mugitzen diren gure unibertsitateetan. Nola erabili duten sail batzuek euskara, soilik langile fidelak eskuratzen jarraitzeko.
|
|
|
Basarri eta Uztapide lagun handi zituen Zavalak, eta gainerako bertsola ri gehienak ere bai. Oraingoekin ez
|
dakigu
nola moldatzen den, eta zera galdetu diogu: ea aspaldi honetakobe rtsolaritza jarraitzen duen, ea ezagutzen duen azken bi hamarkada hauetako bertso martxa.
|
|
|
Vctor Manuel Arbeloak artista lana egin du arrazakeria eta xenofobia hizkuntzari lotu dizkionean. Ez
|
dakit
nola. Juan Ramon Lodaesentzatarrazakeriak eta hizkuntzak iturri bera dute.
|
|
|
Jaime Ignacio del Burgok
|
badaki
nola min egin. Gazteek ez dute jakingo baina, bazen frankismo garaian asignatura bat," Formacion del espiritu nacional".
|
|
|
Bakarretan, punpean ateratzen nintzen ohetik, ustez lanera joatekoa nintzela; baina ez, igandea zen eta ohituraz igandeetan, oraindik, ez genuen produkzioaren segurtatzeko premiarik. Oraindik diot, geroan ez
|
baitakigu
nola biribilkatzen ahal diren gauzak. Behialako Marcel gaixoaren antzera, ohe gaietan nire modelo lehiatua, mihiseen artean egoten nintzen, zinez belhitu bitartean ametsetan, lurrean zehar ibiliaren erruz dastatu nituen" esnatze" anitzak zerrendatzen.
|
|
|
– Zainak ematen dit badagoela zerbait honetan guztian... ez
|
dakit
nola azaldu, zerbait zikina, kirasduna –mintzatzeko moduagatik barrena husten ari zela zirudien: nire eskua irmoki helduta zeukan eta hitzok grinatsu ebakitzen zituen.
|
|
|
Dudarik gabe oso datu interesgarria zitekeen. Hala ere ez
|
nekien
nola lotu kasuarekin.
|
|
|
– Gauzatxo bat esango dizut, adiskide. Ba al
|
dakizu
nola iritsi ditudan ospea eta izenona. Besteak baino azkarrago naizelako?
|
|
2002
|
|
|
jendeak pentsatzen duenak guretzako garrantzia ote duen, guri interesatzen zaigulako, jakin nahi dugulako nola erortzen garen hemen. Guri interesatzen zaigu
|
jakitea
nola kokatzen dugun gure burua Erriberako gizartean. Eta metodologia aldetik, hau oso diferentea da.
|
|
|
Zenbat aldiz joan naizen saioa hasteko zorian zegoela botaka egitera! Nik ez
|
dakit
nola segi nuen bertsotan, hain gaizki pasatzen nuen eta. Bere kasa joan zen korapilo hori, orain ez dut horrela sufritzen.
|
|
|
Aldi hartan tristeago itzuli nintzen etxera. Jada banekien zer zen hura,
|
banekien
nola moldatzen nintzen toki haietan, eta gailurrik ukitu gabe nentorren… Hirugarren aldian itsuago joan nintzen, neure buruarekiko presio handiagoa nuen. Ikusten nuen ongi moldatzen nintzela, baneukala hor goran ibiltzea.
|
|
|
Eta eskerrak horri, neure kasa entrenatzeko nahikoa desastrea bainaiz.
|
Badakit
nola entrenatu, baina diziplina behar dut. Bestela, edozein aitzakia nahikoa dut eguneko entrenamendua huts egiteko.
|
|
|
Hala ere, ez
|
dakit
nola eraiki ahal izango duzuen etxe berri bat orain arte gertatutakoez... ez dut esango ados jarri baina elkarrekin baloratu gabe. Eta ez naiz zauriak sendatzeaz ari.
|
|
|
Eta ez
|
dakit
nola, biok asazkatu edo, lasai lasi geratu ginen, bakoitzak bere askatasuntxoa eskuratu genuela uste izanik. Baina geroago... urak beuren bidean.
|
|
|
Gure ama eta Asun bi izaki berdinezak zirela begitandu zitzaidan. Ez
|
dakit
nola, baina ama minak jo ninduen eta egun haietan beste gonadunik ez nuen gogoan izan.
|
|
|
Beraz,
|
badakigu
nola hasi den.
|
|
|
Profesionalek
|
badakite
nola jokatu horrelako egoeratan; eta beharrezkoa balitz, anbulantzia edo mediku bat igorriko dizute eta, gainera, etxera iritsi bitartean zer egin behar duzun esango dizute.
|
|
|
Pentsio planaren kuota eta kobratu dizkidaten gastuak eta interesak itzultzea eskatu dut, baina ezezkoa erantzun didate eta ez
|
dakit
nola defendatu.
|
|
|
Gela honen diseinuan aritu ginenean, mintza saioak antolatzeko beharra ikusigenuen, gelaren zutabeetako bat baitira, baina ez
|
genekien
nola erantzun, zalantzahandiak sortzen zitzaizkigun. Dena dela, ikusiko duzuenez, telefono sisteman etaautoikaskuntzarako gelan aritu garenok pertsona berak gara, eta batean baliagarriasuertatu zaigun eskema, bestean ere bai.
|
|
|
Hitz egingo al diot edo ihesi joango naiz? Benetan ez
|
dakit
nola jokatu.
|
|
|
Bestalde, Iturriek adierazi du gurasoek «ados egon behar dutela hezkuntza irizpidearekin, haurrekin eta zaharrenarekin nola esku hartu, arreta banatzeko eta denak elkarrekin gauza dibertigarriak egiteko». «Ezkontza kontsultara etortzen da haurra sufritzen ikusten dutelako eta ez
|
dakitelako
nola tratatu gaia. Zaila da lekuz aldarazitako mezua transmititzea, eta askotan haurrak ez du ulertzen, eta berriz ere oheratu egiten da ohean, amesgaiztoak ditu, biberoia hartu nahi du berriro, eta gurasoek ez dakite nola konpondu hori», esan du Manuel Jimenezek.
|
|
|
«Ezkontza kontsultara etortzen da haurra sufritzen ikusten dutelako eta ez dakitelako nola tratatu gaia. Zaila da lekuz aldarazitako mezua transmititzea, eta askotan haurrak ez du ulertzen, eta berriz ere oheratu egiten da ohean, amesgaiztoak ditu, biberoia hartu nahi du berriro, eta gurasoek ez
|
dakite
nola konpondu hori», esan du Manuel Jimenezek. Amesgaiztoak Esperientziari esker, Jimenezek ederki ezagutzen ditu haur jeloskorren ametsetako nahasteak, jaioberriaren inguruan biraka ibiltzen direnak.
|
|
|
«gehiegi entzuten da, oso oldarkorra da eta inolaz ere ez du eskolara joan nahi» dio Fuentesek. Familia, etsita Jelosia normaletik pasatzen denean eta familiak ez
|
badaki
nola aurre egin egoerari, egiturak desorekatu egiten dira eta denak «desenkitatuta» amaitzen dira. Jimenezek dioenez, «gurasoak ohartzen dira eskuetatik ihes egiten dien egoera dela, eta haurraren erreakzio asko ez direla aurrez pentsatuta», eta, beraz, honako hau esaten du:
|
|
|
Guraso batzuek seme alaba hiperaktiboekiko sentimendu oldarkorrak agertzen dituzte, batez ere haurrak «heldugabea eta hezigaitza» dela esaten ez duelako, batzuetan eurek definitzen duten bezala. Nahaste hori areagotu egin daiteke gurasoek arreta behar adina ematen ez badiote; beraz, ezinbestekoa da lehenbailehen
|
jakitea
nola jokatu behar duten. Adituek aholkatzen diete gurasoei arau argiak har ditzatela haurrek jakin dezaten zer espero den, eta zigor laburrek eraginkorrak izan daitezen aholkatzen badute, baztertu egiten dituzte fisikariak.
|
|
|
Bellamyk erabilitako datuen arabera, dolar bat haurrentzako programetan inbertitzeak 7 dolar aurreztea dakar etorkizuneko kostuetan. “Denok ezagutzen dugu pobreziaren zikloa —adierazi zuen—, eta
|
badakigu
nola eten daitekeen ziklo hori”. Unicefen zuzendariak goseteak mehatxatutako Afrikako hegoaldeko herrialdeetako egoera dramatikoa ere aztertu zuen.
|
|
|
Hain zuzen ere, atzo, Kataluniako Ekonomiako kontseilari Artur Masek berriro esan zuen Generalitateak ez duela funtsik jarriko ingelesezko akademien sarean. Openingen krisiari dagokionez, Masek esan zuen “ez
|
dakit
nola amaituko den”. “Enpresa pribatua da, gaizki joan da, jendea zintzilik utzi du, eta bankuek aurkitzen dute irtenbide bat, presioa egingo diegu hori egin dezaten, eta erabiltzaileen eskubideak bermatzen saiatuko gara, inork ordaindu behar ez duen zerbitzu batengatik”, esan zuen sailburuak.
|
|
|
Han, bi zientzialarik jakin dute nornikotina izeneko nikotinaren azpiproduktu metaboliko batek zelulak kaltetzen dituzten hondakin konposatuak sortzen dituela. Azterketa epidemiologikoek argi eta garbi erakusten dute erretzeak biriketako minbizia eta beste gaixotasun batzuk eragiten dituela, baina oraindik ez
|
dakigu
nola nikotinak eta zigarretetan dauden gainerako produktuek kalteak eragiten dituzten zeluletan. Scripps Institutuko kimikariek, Tobin Dickersonek eta Kim Jandak frogatu dute nornikotina proteinen azalean dauden aminoazidoekin akoplatzen dela.
|
|
|
“Orain arte ez genuen esperientzia hori kapitalizatu. Oso ondo
|
dakite
nola kontserbatu biodibertsitatearen zati bat, lurra eta ingurumena oso ondo ezagutzen dituztelako” esan zuen Saidou Koalak, proiektuaren munduko koordinatzaileak. “Analisiak konbinatu egingo ditu zientzialari onenen lana eta tokiko landa komunitateen ekarpenak”.
|