|
2000
|
|
|
|
jakin
dezala erriak.
|
|
|
Garai batean izan ziren hemen sumendiak, baina momentuz ez daude. Baina orain ari dira beste metodo batzuk sortzen eta metodo horien bitartez aurrerantzean ere guk
|
jakin
dezakegu gauza gehiago.
|
|
|
Izan ere Euskal Herriak edozein europarrek gustoz hartuko lukeen klima eta bizikalitate atsegina du.
|
Jakin
dezagun, beraz, zailtasun guzi horiek gainditzen segurtasun eta eraginkortasun handienarekin.
|
|
|
Sarrionandiak testu guztiz labur epigramatikoez osaturiko liburu honetan, aurrekoetan bezala, erreferentzia pribatu ugari sarrarazten ditu, Lopez Gasenik dioenez," lagunei dedikatutako zenbait pasarte dezifratzeko giltza zein den ezin
|
jakin
dezakegularik" irakurle gehienok.
|
|
|
Historiagileak historia ezagutu beharra agertzen dut, zeren asko dira historian lizentziatuak, baina badira batzuk, alde guztiak irakurri gabe, lekukotasunen faltaz historia oker erabiltzen dutenak. Hortaz, adibideetariko bat jasotzen dut zenbaitek
|
jakin
dezaten.
|
|
|
Parte honetan horregatik agertu nahi dut kapitulu hau adierazgarri, zenbait historiagilek
|
jakin
dezaten esku artean duten lana alde guztietatik ikusiz ikertu beharrekoa dutela.
|
|
|
Baina, batez ere, guztiek
|
jakin
bezate: euskarak Europako Batasunean ez diola inori argirik kentzen; alderantziz, euskara galduko balitz, bai ordea Europak bere jatorriak ilundu.
|
|
|
Euskararen ostarteak (1998) izenburuz agertu nuen liburuan agiririk aski ematen nuen nafar euskarari buruz, eta legezko zait haietako batzuk gogoratzea, oraingo liburu honetatik euskaldunek
|
jakin
ditzaten.
|
|
|
Mapak Munduari buruz daukagun kontzeptzio abstraktua eta ideala gidatzen du.Mundua bere osotasunean ikusterik eta ezagutzerik ez dugunez, zerbaitek irudikatubehar dizkigu bizi garen lur eta itsaso eremuak, non garen eta zein leku betetzendugun
|
jakin
dezagun; erakusle hori, normalean, mapa da, kartografia.
|
|
|
Aldi berean, hilaren eta giza katuaren seme bat,* Marcos, fraile zegoen komentuan ere zarata handiak igarri zituzten eta jakin zuten fraileren baten etxean zer edo zerjazoten zela. Biharamun goizean, meza ostean superioreak estola («liburua» esan nahidu Eulalik) zabalik utzi zuen (horren bidez
|
jakin
dezakete apezek nor den sorgina), eta* Marcos komentutik bota zuen. Pablok zioen aitak parte txarrekoak (familiarrak) zituela.
|
|
|
Berriro galdera bat. Eta euskal musika baldin badago, nola
|
jakin
dezakegu zeinden euskal musika eta zein ez. Nola jakin daiteke adierazpen kultural konkretu batgizarte bati ala besteri dagokionik?
|
|
|
Esaldiak ere ezin dira moztu orrialdearen behealdean hurrengo orrira pasatzeko. Informazioak hurrengo orrialdean segitzen badu, gezi bat jarri behar dugu, irakurtzen duenak informazioa orri horretan amaitzen ez dela argiro
|
jakin
dezan.
|
|
|
Baina, oker ez banago, jauregiari buruz egin dizudan deskripzionean, ez dizut ziega haren berri ere eman, zer zen eta nolakoa zen, ezta nondik zetorkion izen hura ere, eta hori ere ez genuke kontakizun honetan sobera,
|
jakin
dezazun zein zen ene beldurra eta ene izu ikara harat sartu aitzin.
|
|
|
Izan ere, zein laster eta zein fite doan denbora, atseginak bere atea zabaltzen digunean, eta zein geldi eta baratx, zorigaitzak eta malurak atrapatzen gaituenean! Zeren, nola aldi batez esklabo izan baitzen, eta bertze aldi batzez libre, bere baitaren baitarik
|
jakin
baitzezakeen Publilio Siriarrak berak ere zertaz ari zen.
|
|
|
...aietz, baina ez nuela artean haren liburu famatua zatika baizen irakurri, hura Urbiaingo etxean banuen ere, ene prezeptore jaun Mar cel Dibarsoro zenak present gisa emanik; eta erran nizun, halaber, ezen zure mintzamolde pausatuak jaun Marcelena oroitarazten zidala, hain zuzen ere; eta erran nizun, finean, ezen jaun Mar celek Gero ko pasarteak diktatzen zizkigula aldian behin, euskaraz ere zerbait
|
jakin
genezan, baina ez nuela oroitzen Demostenesen konturik kontatu zigunik...
|
|
|
Amicus Plato, amicus Socrates, sed magis amica veritas: ‘Lagun dut Platon, lagun dut Sokrates, baina lagunago egia’, eta gaurko eskolan, bertze deusi lotu aitzin, Aristotelesen erran hori oroitarazi nahi dizuet,
|
jakin
dezazuen zein den egiaren lehen egia...", eta, handik aitzina, autore zaharren aipuz eta haiei buruzko anekdotaz josi zenuen zeure solasaldia. Eta, halatan, zure memoriak harritu ninduen lehenik, zeren baitzirudien ezen biblioteka oso bat zeneukala zeure buruan, eta bibilioteka hartarik beharrezko errana beharrezko mementuan hautatzen eta zeureganatzen zenuela, zeure arrazoinbideetan aitzina egiteko.
|
|
|
—Aita, berorrek badaki ezen behin baino gehiagotan joan behar izan dudala, berorrek hala manaturik, hango eta hemengo itsas portuetarat —Pasaiarat, Donibane Lohizunerat eta Baionarat—, hainbat kargamenduren begiratzeko eta haien bideratzeko, untzi batean zein bertzean, orain Ingalaterrarat, orain Flandriarat, gure oletako produktuen kanporatzeko asmoz... Eta
|
jakin
beza ezen itsas portuen mugimenduak finantzen jin joanei buruzko bertze ikusmolde bat eman didala, hagitzez ere zabalagoa, zeren eta itsas portuak baitira, hain zuzen, munduan dauden tratuen eta negozioen bidegurutze... Eta berorrek ongi uler diezadan, zuhaitzaren parabolaz mintzatuko natzaio, ebanjelioaren eredurat:
|
|
|
—Nik ez diot berorri erran olen hersteko... Baina olen zuhaitzari beha jarriko bagina ere,
|
jakin
beza ezen, nola zuhaitz batzuei adaska berriak txertatu behar zaizkien, fruitu joririk emanen badute, hala, asmo zaharren olak beharrezkoa duela ideia berrien hauspoa, burdin produkzione guztia uhertu eta herdoilduko ez bada... Eta uste dut badakidala zer hauspo mota behar dugun eta zer neurritakoa...
|
|
|
Baina, etxekoei kasu egin behar badiet, iduri du ezen akats batekin jaio eta kolpe hark akasgabetu ninduela, edo hala uste izan zutela haiek. Eta, handik harat, gauzen ikasteko ere halako erraztasun baten jabe, aitzina eta aitzina egin nuen, halako suertez, non bederatzi urterekin bainekien apez don Frantziskok —Mattin eta bion lehen prezeptoreak—
|
jakin
zezakeen guztia, nominatiboak eta genitiboak, kredoak eta gloriak.
|
|
|
ez zekiten skribatzen, ez irakurtzen, baina arraitasun eta bizipoz hura zuten, hain handia, hain betea eta hain barnekoa, non baitzirudien ezen, deus ere ez zekitelarik, guztia zekitela, zeren eta ditxaren eta felizitatearen sekeretuaren berri baitzekiten; eta nik galdetzen dizut: nor ote jakintsuagoak, indiar ustez inorant haiek, skribatzen eta irakurtzen ere ez zekitenak eta bizitzeko deus guti behar zutenak, edo harat joan ziren konkistatzaileak, skribatzen eta irakurtzen
|
jakin
zezaketenak, baina deusekin asetzen ez zirenak. Nihil necesse sapienti est, erraiten zuen Senekak, eta baldin egia bada ezen jakintsuak ez duela deus ere behar, orduan, jakintsuagoak ziren indiar haiek konkistatzaileak baino, eta jakintsuagoa zen, halaber, don Fran tzisko bertze anitz jende baino, zeren eta honek ere deus guti behar baitzuen bizitzeko.
|
|
|
Jaun Marcelek mahai baten inguruan emaiten zuen eskola, eta bera alde batean paratzen zen, ni bertzean; eta nahi izaiten zuen, bertzalde, nik hitz egitea eta ene zalantzen azaltzea eta guztian parte hartzea, kasik berdinetik berdinerat ariko bagina bezala; eta zuka mintzatzen ginen, eta ez zuen boza goratzeko ohiturarik. Aita Bartolomek, ordea, lehen egunetik beretik, ene mahaiaren aitzinean, bere mahai partikularra ipinarazi zuen, oholtza baten gainean —oholtza baten gainean, bai, jaun André! —, ene behakoa beheiti goitikoa izan zedin beti ere, eta
|
jakin
nezan nor zen nor, eta hargatik eginarazten zidan, amaren kontsentimenduarekin, berorika ere, gela hartan geunden bitartean; eta bera zen, bertzalde, eskola haietan kasik beti mintzatzen zena, ozentki, halako tailuz non neke eta gaitz baitzen jakitea enekin ari zenetz, edo bere buruari aditzen ari zitzaionetz.
|
|
|
—Erranen diot, baina
|
jakin
beza berorrek ezen Mattinen onerako ari naizela eta horregatik etorri naizela, zeren hura bekatu mortalean baitago, eta infernuko garretarik libratu nahiko nuke... Baina gorrari hitz egitea alferrik da... eta, nola niri ez baitit kasurik eginen, eta bai berorri, halako obligazino morala sentitu dut...
|
|
|
Manatzen diet neure ondokoei eta ondoko ondokoei gorde dezatela ene anaia jaun Esteban Etxegoienen karta hau jenderazinoz jenderazino, guztiek
|
jakin
ditzaten hark harturikako azken erabakiaren zinezko arrazoinak, eta ez haren etsaiek han eta hemen asmatuak.
|
|
|
Eta norbaitek kartaren hausteko edo haren erretzeko tentamendurik balu,
|
jakin
beza ezen maradikatu egiten dudala lerro hauetarik eta fortuna gaixto guztiak desiratzen dizkiodala... eta hala eginen diodala gaurdanik otoitz Jainkoari gauero, ene desira horiek konpli daitezen amoreakatik.
|
|
|
—Eta horrek, beraz, biok Kubarat joan behar duzuela erran nahi du, La Habanan hartu ahal izaiteko Espainiarat eramanen zaituzten galeoi flota arauzkoa... Cumanátik La Habanarako itsasaldiaz, berriz, nerau ardura naiteke,
|
jakin
dezazuen zein untzitan itsasoratu behar duzuen eta noiz, zeren ezagutzen baitut Cumanáko portuko marinelengan eta gainerako itsas jendeengan eraginik duen gizonik...
|
|
|
...sua, nahiz eta uste zuen, bertzalde, ezen indiar gorri haiei eman behar zitzaiela Kristoren ezagutza, zeren Kristoren manua baitzen bere dotrina mundu osorat zabaltzea... eta hasi ere, hala hasi zen, Gorukiri eta herriska hartako gazteei eskola emaiten, haienganik haien mintzaira ikasiz, eta haiei gaztelania irakatsiz, geure egiteko hartan Goruki ararteko eta bitarteko genuela, ebanjelioaren berri
|
jakin
zezaten, gauza guztien gainetik.
|
|
|
" Osaba Joanikotek, zeina baita etxeko zientzilaria, hori guztia afirma diezazueke", eta amak osaba Joanikoti behatu, eta behako hura eskaini zion, zeinak baitzuen estimutik konplazentziatik bezainbat. Eta, akabatzeko, erran zigun ezen Jainkoa gisa hartan mintzatzen zitzaigula, gizonen obra handi haren bidez,
|
jakin
genezan nolakoa zen mundua, berez eta izaitez, eta nola lege jainkozko haren arabera eraiki beharra zegoen Estatua eta Eliza, baina baita jende printzipalaren etxeak eta jauregiak ere.
|
|
|
Baina
|
jakin
dezazun nola izan zen hura, derradan ezen bazkalorduan gertatu zela gertatzekoa, ez erlijioneaz mintzatzen ari ginela, baina ehizaz, noiz eta Mattinek galdegin baitzion aitonari ea zenbat urterekin ehizatu zuen bere lehen oilagorra, hamahiru edo hamalau urterekin, bertze noizbait erran ziola baina ez zela gogoratzen...
|
|
|
Baina aitona gizon argia zen, eta bazekien, edo
|
jakin
zezakeen, ezen zalantza bat zetzala hautu haren azpian, hautuaren hertsiak ehortzi zuena baina argirat egin zezakeena noiznahi den.
|
|
|
Baina zer
|
jakin
dezakezu zuk zulo eta hutsune horietaz, zeren, ni baino zaharrago zaren arren eta zuretzat ere urteak aitzina doazen arren, baitirudi ezen, zenbatenaz aitzinago, hainbatenaz hobeki zaudela, arno zaharra bezala, eta zulo eta hutsune gutirako duzula, halatan, zeure burua, zure gutun argietan klar eta garbi irakur dezakedanez...?
|
|
|
Zergatik erraiten dizudan hau guztia...? Erraiten dizut
|
jakin
dezazun ezen amaren gogoa zela etxean kapera baten eraikitzea, eta nik ez dakit aitarekin zer bertze solas izanen zuen, baina kontua da ezen aita sutsuki eta gartsuki atera zela amaren asmo haren alde, eta aldi hartakoa dela, halatan, aitak jauregiaren kantoi batean altxarazi zuen kapera, san Inazioren izenpean... Zeren eta san Inazioren miresle sutsua baikenuen aita, eta ez saindu gipuzkoarra gizon ezin bertutetsuagoa izan zelako, baina beaumondarren alde guduztatu zelako, nik uste, eta Frantzisko Xabierkoa konbertitu zuelako, orduan ere beaumondarzale batek erakutsi behar agramondar bati Jainkoaren bidea...
|
|
|
Montpelliertik gibela egotzi ziotela liburua, nahasiegia iduritu zitzaielako eta ilunegia, baita arbitrarioa ere animaliei buruzko hainbat iritzitan. Eta, Bordeleko unibertsitateko irakasleak gomendaturik, zeina Piarresen laguna baitzen eta kontu hartan ararteko lanetan ibilia, kapitainak bertze hiruzpalau liburu zekartzan,
|
jakin
zezan osabak non zegoen eta norat iritsia zen zientzia.
|
|
|
Eta, iduri haren aitzinean —kanoia dorreari beha destaturik— amaren hitzak oroitu nituen: ...rala eta eskuzabala, jaun An dré...! —, baina ez nuen dudarik egiten ezen kanoiaren kontu hura ere ongi studiatua eta hobeki kalkulatua zegoela, liberaltasun iduri haren azpian bertze iduri bat ezkutatzen zelako, umiliazionearen iduria, zeren eta objektiboen umi liatzeko edo haien deusezteko jartzen baitira armak objektiboei beha; eta iduri hura zen, halaber, urbiaindar guztiendako mehatxua,
|
jakin
zezaten lehenengo behakotik —zeren eta halakoa baitzen iduria, itzalik gabea eta lehen behakoan guztiz ulertzeko modukoa— zein izan zitekeen heresian erortzen ziren gizon emaztekien fortuna gaixtoa.
|
|
|
Lanak prestakuntza saioetara agertzea eragotzi zidanez, jarraibideak idatzita zeuzkan orri batean. Hainbat aldiz irakurtarazia zidan, une bakoitzean zer egin behar nuen
|
jakin
nezan. Lehen sintoma sumatu orduko" Zentrokoak" jakinaren gainean jarri behar nituen eta gaztigatu, orobat," Taldeko" lagunei, ikuskizunaren lekuko izan zitezen.
|
|
|
Garbi zegoen ez zuela ni laguntzeko asmorik. Kazetaritzan hainbat urte eginda, ezezagunen baten gainera zatozenean informazio eske, haren mintzotik
|
jakin
dezakezu, hastapenetik, eskua luzatuko dizun ala ez, oker egiteko mentura handirik gabe. Solasa uztekotan nengoela, Ximurraren andrearen ahotsak haurrarenari hartu zion lekua, aparatuaz bertzaldera.
|
|
|
Baina, zergatik?, galdetu nion ene buruari, zergatik gu? Ez nuen erantzuna ezagutzen, ezin
|
jakin
nezakeen ezta ere zein helburu zuten edo nork (edo nor  tzuk) mugitzen zituen hariak isil gordeka. Gustura hartuko nituen galdera haien guztien erantzunak, noski, arerioa ezagutu egin behar baita, ahalik eta egokien hari aurre egin nahi bazaio, baina segituan jabetu nintzen inoiz ez nituela erantzunak jakingo.
|
|
|
Eroarena egin nuen, jakina; areago oraindik: bagoian bizi genuen barne giro sasimistiko hura aprobetxatuz, erabaki nuen zigarrokina itsuaren esku batean itzaltzea, argi
|
jakin
zezan nork agintzen zuen han; eta halaxe egin nuen; hura ez zen zipitzik ere kexatu, eta, beraz, nik pentsatu nuen edo gogo ahulekoa zela oso, edo bestela niganako mendekotasun erakusgarri gisa jokatu zuela hala. Itsu hura masokista nazkante bat ere ondo asko izan zitekeela gogoan neukan, ordea.
|
|
|
" Hauxe izan da ene sumendia, laba honen indarrak ehundaka sabel, ezpain, tunel, sarobe ernaldu ditu, ene gogoz kontrara, diru apur batzuen truk. Maria Magdalenaren leinuari fidel izan nintzen, egia da, baina orain, orain Gabriel goiaingerua nauzue, bere suzko ezpatarekin, eta nik salbatuko zaituztet bekatuetatik, kainendandik, judas gaiztoengandik, eta nire arbola, nire suzko kirtena ez du inork ebaki ahal izango, zeren,
|
jakin
bezate arerio guztiek, berau suntsituta ere, atzera loratuko dela zuhaitz bat bezala, gero eta ederrago, gero eta indartsuago". Jendeak eskuak lehertu beharrean txalotu zituen hitzok Hadesetik, eta halaxe erretirarazi zuten Abdul kaiolaratua.
|
|
|
Baina, Migel, gurasoek
|
jakin
dezakete. Eskolara joan behar dugu, eta igandea izango balitz...
|
|
|
Ezagutzen nauzu, eta badakizu ni ez naizela uztarpean bizitzeko jaio, ez naizela maitasun domestiko horien zalea alegia aitortu zidan Patxik kafearen tenorean. Hala ere,
|
jakin
dezazun diotsut: norbaitekin bikotean bizi behar banu, horixe zu zinateke...
|
|
|
Denok ez gara berdinak.
|
Jakin
dezagun non gauden, errespeta dezagun elkar, eta bilguneak dauden heinean bilduko gara, eta bestela ez. Ez dugu denak zertan adiskideak izan behar.
|
|
|
Wittgensteinekin bat etorriz, honako galdera hau bururatu zitzaion Neurathi: nola
|
jakin
dezakegu egunero hizkuntza berbera erabiltzen dugula, hautemateak neurtzen uzten diguten erloju, erregela eta beste hainbat objektuei esker ez baldin bada. Filosofo honen aburuz, sentimen datuak zerbait pribatua eta hutsezina bailiran onartzeak arriskuan jartzen zituen Zirkuluaren tesiak, modu horretan sekula ezin baitzitekeen erabilitako terminoen esanahia ikasi.
|
|
|
Era horretan, 1934an79, egiaztagarritasun irizpidea ahultzeko ahalegin horretan, Lewisek honakoa iradoki zuen: beste pertsona bat mina sufritzen ari den ala ez
|
jakin
dezagun, nahikoa da hura imajinatzearekin, portaera neurgarrien bitartez egiaztatu beharrik gabe. Panpina bada, baztertu egiten dugu sufrimendua, minduta ezin baitugu irudikatu.
|
|
|
Esan zuen Darwinek, bere" emozioen adierazpenean", Frazerrek egindakoa bezalako okerra egin zuela honakoa pentsatzean: " gure arbasoek, haserre zeudenean, kosk egin nahi zutela" azalpen nahikoa dela haserre gaudelarik gure hortzak zergatik erakusten ditugun
|
jakin
dezagun. Esan zuenez, esan liteke Darwinengan egokia dena ez direla halako" hipotesiak", baizik eta" sistema batean gertakari guztiak jarri izana" —gertakarion sinopsia egiten lagundu izana—.
|
|
|
Ohar horietatik orrialde hauek sortu ziren. Funtsezkoak dira Wittgensteinen jarrera etikan eta erlijioan (edo mistikan) erabat desberdina zela
|
jakin
dezagun, Vienako Zirkuluarenarekin konparatuz edo parekatuz.
|
|
|
Bagenekien, beraz, jakin beharreko guztia, edo
|
jakin
genezakeen guztia behintzat. Alferrik geunden jada Leitzan.
|
|
2001
|
|
|
Irakurleak erreforma honen aldaketa nagusiak nondik nora doazen
|
jakin
dezan, haren alderdi nagusiak aipatuko ditugu eta 1996tik gaur arte izandako bilakaeraren azalpena egingo dugu, eta, aldi berean," aditu" horiek nahiko luketen berrikuntza argitzen saiatuko gara.
|
|
|
Txapelketak irauten duen hamaika egun hauetan Herriko Etxeak hainbat ekintza antolatu du bertara hurbiltzen direnek kirol honetaz zerbait gehiago
|
jakin
dezaten. Horien artean, zesta punta gaitzat duten margoak, kirolaren historiari buruzko erakusketa, trinketean jokatzen diren espezialitateen azalpenak, xisteragintza, ikus entzuteko emanaldiak eta abar
|
|
|
Hala ere, entzun behar izaten dugu espainolisten aldetik estatutua ukituezina dela, ia dogma erlijioso bat balitz bezala. Alegia, haiek ez zuten bakarrik euren bozka konprometitu, euren ondorengoena baizik,
|
jakin
ezazu zenbatgarren belaunaldi arte. Demokrazia hereditarioaren kontzeptu bitxia espainolistena!
|
|
|
Baina fokalizazioaren aldetik deigarriagoa da iheslearen azken metroetan honi falta zaizkion segundo eta metroak esplizituki adieraztea. Hori horrela izanik, onartzen badugu ihesaren plano hau gehienbat narratzaile fokalizatzaile intradiegetiko batek aurkezten digula eta fokoak harrapatzen duen esparrua sumakaitza dela, nola
|
jakin
dezake narratzaile fokalizatzaileak hil baino lehen zenbat denbora gelditzen zaion. Hori jakitea ezinezkoa dela onartuz, bi erantzun eman diezaizkiokegu galdera horri:
|
|
|
Baliabide bera darabil narratzaileak bederatzigarren kapituluan iragaten den denbora aditzera emateko: " Roamer" erlojuan minutuak aurrera egiten duten heinean, protagonistaren irteerak irauten duena
|
jakin
dezakegu.
|
|
|
GSIak jarri nahi ditugu behar duten errepide eta bide guztietan eta hiritarrak horiek interpretatzen
|
jakin
dezala eta baliagarri izan daitezela.
|
|
|
Taxiaren erabiltzaileak ibilbidearen kostua bi diruetan zein den
|
jakin
dezaten, baliokidetza taula agertuko dute taxiek, bezeroak kalkulua berehala egin ahal izan dezan.
|
|
|
|
Jakin
ezazu nolakoak eta zenbaterainokoak izan daitezkeen gaizki eginiko kirurgia estetikoko ebakuntzaren ondorio larri larriak.
|
|
|
|
Jakin
ezazu nolako eskarmentua duen eta kolegiaturik dagoen.
|
|
|
Erregistro Zibila publikoa da; horrenbestez, umea adoptatua dela edonork
|
jakin
dezake?
|
|
|
|
Jakin
ezazu zigor legalak daudela beharrezkoa ez denean segurtasun indarrak mugitzea eragiten duten alarma faltsuentzat eta zigor horiek ordaintzea segurtasun sistemak instalatuta duten pertsonen kontu izaten dela.
|
|
|
(ANTONI begira.) Hitz egin dezala gure zuzendariak.
|
Jakin
dezagun haren iritzia.
|
|
|
izeneko ariketa izan zen lehenengo faseariamaiera eman eta bigarrenaren atarian jarri gintuena. Ariketa horretan, prozedura orrian garbi ikusten den bezala, ulermen ariketen prestaketarako gutxienekoirizpideak eztabaidatzen ahalegindu ginen, ariketak prestatzerakoan ikasleeknondik nora jo behar zuten
|
jakin
zezaten. Horrenbestez, prest zegoen guztia lanariekin ziezaioten.
|
|
|
–Roamer? erlojuan minutuak aurreraegiten duten heinean, protagonistaren irteerak irauten duena
|
jakin
dezakegu.
|
|
|
Espainiako merkatuan, enpresen ia% 60k izan dute jabetza industrialari buruzko arazoren bat, markak faltsifikatu edo imitatzeagatik. Arazoa konpontzeko, enpresaburuak kontzientziatu behar dira,
|
jakin
dezaten beren negozioko gauzarik garrantzitsuena marka bera defendatzea, legeak eguneratu eta zuzen aplikatzea eta kontsumitzaileak sentsibilizatzea dela, kontsumo arduratsuan heziz.
|
|
|
Trazabilitatea eta kontrola’, erantsi zuen Espainiako abeltzainak oraindik ez daudela oso kontzientziatuta osasun araudi horien beharraz, eta horiek aplikatzeari uko egiten diotela. Kontsumitzaileek
|
jakin
dezaten zer jan duten dagoeneko oinarriak jartzen ari dira animalia non hazi den, zer gaixotasun izan dituen, noiz hil den… Behi haragia da kontrolatuena eta kontsumitzaileari datu gehien ematen dizkiona. Animaliaren identifikazioa, hiltegia, zatiketa gela eta herrialdea ezagutzen dira, eta 2002ko urtarrilean zehaztuko da non jaio den eta non gizendu den, bai eta animaliari jarri zaizkion botikak ere.
|
|
|
«Itsaskilariek behin baino gehiagotan eskatu digute kalak irekitzeko, baina herritarren osasuna dago jokoan, eta Nekazaritza eta Arrantza Ordezkaritzak eta Arrantza Ikuskaritzak elikagaien segurtasuna zaindu behar dute», esan zuen Rodríguezek. Hori dela eta, ordezkariak atzo gomendatu zien herritarrei molusku horien jatorriari buruz galdetzeko ea erosiko dituzten, kontsumitzaileen eskubide bat, eta
|
jakin
dezatela Malagakoak ez direla kontsumorako egokiak. Egun hauetan, Europako beste kalateetako beirak saltzen dira, baina Arrantza Ikuskaritzak zenbait kasutan egiaztatu du Portugal eta Greziatik datozenak kutsatuta daudela.
|
|
|
Baina
|
jakin
ezazu zure laudorioek batik bat urduritu egiten nautela, halakoak baitira Sofistei luzatzen dizkiezunak, zure ezagutzarik eza bermatzen duzun bitartean.
|
|
|
Berasa maitea erantzun nion, harritu egiten naiz, ezen zure gaitasunak, horrenbestekoa izanik, antzua baitirudi hain kontzeptu ulerterrezaren ondoan. Dialektika,
|
jakin
ezazu, noizpait Glaukon lagunak ikasi zuen bezala, zentzumenak batere erabili gabe, arrazoimenaz baliaturik gauzen bere baitangoa azaltzeko, ongia bere horretan zer den argitzea da. Dialektika arrazoimena da, filosofatzea, adimenaren gailurra ikutzea, zientzia erreala.
|
|
|
Zuzen zabiltza beti bezela, Sokrate. Eta
|
jakin
ezazu herri hori, gurdi hori, aurrera jo ezinik dabilela, bi zaldi erotuen erruz argitu zuen Berasak. Baina hau gutxi balitz, zaldi bakoitzak soilik bere garaipenean pentsatzeaz gain, zaldi baten zein bestearen alde agertzen ez diren hiritarrei ez diete tarteko beste zaldi bat proposatzen uzten.
|
|
|
Horrexegatik idatzi dizkizuet instrukzio batzuk zuei, Lucas, lagunei, hiltzen naizenerako. Ni hil ostean zer egin behar duzuen ondo
|
jakin
dezazuen.
|
|
|
Barreia ezazu orain lau haizetara! Tira,
|
jakin
dezala mundu osoak!
|
|
|
|
Jakin
dezagun, bada, egiteko hau hartzen badugu, geure bizirako lana hartzen dugula. Aurrekoen ondarea, oinordeko garenez, dagoen dagoenean, gogo onez eta inork behartu gabe, geurez hartu behar.
|
|
|
Hara errua aitortu: funtzionario bihurtu nintzen, eta erraz
|
jakin
dezakegu zer pentsatzen duen Txillardegik bilakatze horretaz (23 eta hurrengo orr.): " Azkeneko 25 urteetan, oro har, ezker abertzaleak eutsi dio (eta eusten ere, hein handi batez) euskal kulturaren pizkundeari.
|
|
|
Badaezpada ere, Moskun, 1968an, Ja. V. Lojak argitara zuen Linguistikaren historiatik hartu dudan pasartea eskaintzen diot irakurleari, gai horietan nola pentsatu behar duen
|
jakin
dezan, Marx, Engels eta Leninen ondorengo zuzen izan nahi badu. Hizkuntza, besteak beste," herriak eta nazioak dituen ezaugarririk nagusienetakoa" omen da, eta" kultura batek bere burua adierazteko eta mamitzeko duen bidea", bestetik.
|
|
|
Giza jakitearen mugez ez zen, oker ez banago, gehiegi arduratzen eta mugak ditugu  damurik, aspaldiz gero, lehen auzia eta arazoa. Gehiago badakigu alde batetik, ez dugu uste, dudaren herdoilak jo gaituelako edo, lehengoek uste zuten adina
|
jakin
dezakegunik.
|
|
|
berri jakitera, euskaldun bakoitzaren" amaren hizkuntza" ezagutzera. Inork jakitekotan, hizkuntzalari trebe eta euskarari bakarrari emana dagoen batek
|
jakin
dezake, gehienez ere, horrelako zerbait. Bestela esan, pertsona hazi, hezi eta arras trebatua denak.
|
|
|
John Steinbeck ek (eta gero, zinemaratzean, E. Kazan-ek) lasai lasai  erabili zuen East of Eden titulua, protestante giroko Biblia kutsuan haziak eta heziak izan ziren multzoentzat ari zelako: hango literaturan bestetan ere aurkitu izan dut aipamen baino imintzio areago izanik bidenabar ahotan hartzen den esaldi hori (aski dut harat, harantz, eskuaz keinu egin, han dagoen zertaz ari naizen
|
jakin
dezazun). Baina, zenbat euskaldun oroituko lirateke, beste laguntzarik gabe, harako Testamentu Zaharreko pasarte" ezagun" hartaz?
|
|
|
Euskaldunok, eta Txillida dakart lekuko, ez gara arrotz Europa  honetan, Europan bizi baikara eta Europan ari, Europarren berri
|
jakin
dezakegunez gero. Eta Europa ez da, guretzat behintzat, eskualde zabal nahiz mehar, bortitz nahiz ahul, aberats nahiz behartsu baten deitura soila.
|
|
|
Arrazoi hauengatik jainko honek olerkari haiei beraien arrazoitzeko ahalmena kentzen die, eta haietaz baliatzen da zerbitzari izan daitezen, jainkoek aukeratutako profeta eta igarleekin ere gertatzen den legez; eta guk, entzuten dugunok,
|
jakin
dezagun ez direla haiek, arrazoimena beraiengan ez duten olerkariak, hainbeste estima merezi duten gauza horiek esaten dituztenak, beraien bitartekaritzaz mintzo den jainkoa baizik. Eta argumentu honetarako froga handiena da Kaltzididako Tiniko19, berak inoiz ere ez baitzuen gogoratzeko moduko olerkirik egin, denek ezagutzen duten peana izan ezik, kantu guztietan ederrena agian, berak dioen moduan" Musen aurkikundea" besterik ez.
|
|
|
lon.
|
Jakin
ezazu ongi, Sokrates, ez dakidala berak ez dakien gauza bat bera ere.
|
|
|
Sok. Izan ere, gauza berei buruzko zientzia bat eta bakarra balego, orduan zer baieztatuko genuke bata eta bestea izendatzean, bietan oinarriturik gauza berak
|
jakin
bagenitza. Horrela, bada, nik badakit, zure antzera, honako hauek bost hatz direla eta, gainera, ea teknika berari esker, aritmetikari esker alegia, biok gauza bera dakigun galdetuko banizu, ziur aski baietz erantzungo zenidake. lon.
|
|
|
" Honela bada, Sokrates, Homerorenean arte bakoitzari bereiztea dagozkion gauza hauek aurkitzen dituzu. Erakuts iezazkidazu igarlearen eta igartzearen arteari dagozkion gauzak; igarleari, honek igartzearen ekintza ongi ala gaizki burutu den epaitzen
|
jakin
dezan, zer nolako gauzak komeni zaizkion". Pentsa ezazu zein sinpleki eta egiazki erantzungo dizudan.
|
|
|
lon. Nik estratega bati esatea komeni zaizkion gauzak zein diren, behintzat,
|
jakin
dezaket.
|
|
|
1)" Zer ezagut/
|
jakin
dezaket? (Was kann ich wissen)".
|
|
|
Eta, Gizakiaren moral maila (eta baita ere,
|
jakin
dezakegunez, izaki razional ororena) legearen begirunean datza. Lege hori betetzeko beharrezko zaion asmoa/ intentzioa, hau da:
|
|
|
–Eszitatzen ninduen zeharo, pausako ene arratsaldeak harekin iragaten nituen gozo gozo baina ez nion nehoiz zakilik ikusi; bularrak oparitzen nizkion unean hitzordua zeukala oroitarazten zidan eta tarrapataka ihes zihoakidan.
|
Jakin
ezazu marmolean zizelkatu jainko greziar bat bezain eder eta liraina zela! Uste nuen nire sentsualitateaz beldur zela, ile apaindegiko mutil kolega batekin ateratzen zela baimendu nuen arte.
|
|
|
Xoxokeria batengatik, supermerkatuan erosi usain on botila bat demagun, Joanes haserretzen zitzaidanan eta" heziko haut" orroaz oihukatzen ere, auzoek entzuteko maneran. Nahi zinan guztiek
|
jakin
zezaten gizon errespetatua zela ohetik eta etxeko sukaldetik haste. Joanesen amarentzat trapu zakar bat nindunan, ez denat erraten!
|
|
2002
|
|
|
Oroitzapenen bidea eragotzi diote, ordea, bertsolaritzaren historialari ofizialek eta harentzat begi samurrik ez da oraindik ageri sorterrian berean, Irunen. Merezi du, baina, Lopetegiren berri
|
jakin
dezagun. Euskal Herria merezi du Lopetegik; Lopetegi merezi dugu euskaldunok, zer esanik ez irundarrok
|
|
|
adarrak hautsiak eta azala gastatua badute, ilerik dagoen edo ez begiratu. Basapiztien bainuontzia izan daiteke hau eta ileak aztertuz zein animaliarenak diren
|
jakin
dezakegu. Ileak fin eta gorriztak badira eta zuhaitzen azalean arrastoak altu xamar badaude, metro, metro eta erdira edo oreina izango da.
|
|
|
Azkenean, gizartea gertatzen ari denaz jakin gabe gelditzen da, eta badirudi politikoei ere ez zaiela gehiegi interesatzen jendeak
|
jakin
dezan, agian ezagutza zientifikoa eta teknologikoa oinarri oinarrian kritikoak direlako. Oinarrian kritikoak direla diot, zeren zientzialariek sinetsi izan balute bere aurrekoek esaten ziotena, sekula ez lirateke garatuko ez argindarra, ez makinak eta ez Internet.
|
|
|
Berdin zait binkulantea dela edo ez dela dioten, gu herriak hautatuak gara eta nik bere borondatea moral eta politikoki binkulantetzat edukiko dut. Eta Legebiltzarrak onartua Espainian atzera botatzen badute hemen gutxiengo direnek, proposatzen dut Legebiltzarrean itxi daitezela parlamentariak Lituanian Langsbergisek egin zuen legez dei egin diezaietela munduko parlamentu eta erakunde nagusi guztiei, gure herri ordezkaritza zapaltzen digutela
|
jakin
dezan mundu guztiak. Orduan hasten da gatazka politikoa, konfrontazio politikoa planteatuta dago.
|
|
|
Oso memento aproposa da hau, (nabarmena delako), haurrarekin hedabideak lantzeko, agertzen diren iragarkiek zer duten errealitate eta zer fikzio ikusteko, engainua igartzeko… Baina horretarako gurasook seme alabekin egon behar dugu, eta komunikazioak existitu behar du, eta etengabeko hezkuntzaren txipa behar dugu izan, memento bakoitzak seme alaben garapenerako eman dezakeena aprobetxatzeko. Hedabiderik gabe biziko ez garenez, irizpide kritikoa landu dugu, hedabideak nola erabili
|
jakin
dezaten, eragin kaltegarriak saihesteko. Alde txar guztietatik ere atera liteke irakaspenik eta aprobetxatu daitezke hezkuntza prozesuetarako.
|
|
|
Harrigarria, ezta? Bada, hemendik urte batera ere, itsasoko ura noraino eta noiz helduko den
|
jakin
dezakegu. Gizon jakintsuek liburu miresgarrietan idatzirik dituzte, eta hantxe datza egun bakoitzeko goraldi eta beheraldi bikoitza.
|
|
|
Krisi honi esker, gora egin du jatorri izendapeneko ganadu produkzioak eta marka askok haragiaren trazabilitatearen aldeko apustua egin dute, kontsumitzaileak abeltzainaren izena, abelburuaren arraza, non hazi den, nola elikatu eta hazi den eta abar
|
jakin
dezan.
|
|
|
Lehenik eta behin ikasteko eskubidea dutela
|
jakin
dezaten lan egiten dugu guk eta gero, benetan ikas dezaten.
|
|
|
Lehengo batean harritu egin ninduen irakurri nuen berri batek: Indiak logistikako gailu sofistikatu batzuk erosi omen ditu; tresna horien bidez etsaia non dagoen
|
jakin
dezake Indiako armadak.
|
|
|
Haurra hizkuntza bat ikastera beste herrialde batera bidaltzen baduzu, famili giroan bizi dadin, apunta ezazu arduradunaren telefonoa eta
|
jakin
ezazu haurra jasoko duen familiaren ohitura, ordutegi, harreman eta besteren berri.
|
|
|
Dena den,
|
jakin
ezazu zehatz mehatz nolako gastuak eta komisioak ordaindu behar diren.
|
|
|
Ekintza burutzen duzunean, zuretzat izango da, gu guztiontzat baino gehiago, egindakoaren ohore nagusia.
|
Jakin
ezazu, nire Pertseo zintzoa, Hipodamia printzesa ederrarekin ezkondu nahian nabilela, eta, horrelakoetan ohitura den bezala, nire emaztegaiari zerbait bitxia eta dotorea eskaini nahi niokeela. Harrigarria eta aurkitzen zaila den zerbait egin nahi nioke opari, urrutitik ekarritako gauza ezezagunen bat.
|
|
|
Erregio batean berrikuntza jarduerak garatzen dituzten eragileak aztertu bainolehen, interesgarria da erregioak I+Gri ematen dion ehunekoa (Barne ProduktuGordinarekiko) ezagutzea; horrela, Estatuko beste erregioekin erkatuz gero, zeinposizio erlatibo duen
|
jakin
dezakegu. Datu gutxi izan arren, INEk 1998an EAEkoI+ G gastua, BPGren ehunekoaz, %1, 34koa zela adierazi du (batez ere, erregioanzentro teknologiko ugari kokatuta baitaude); tasa hori Estatuko altuenetakoa da.Nafarroako Foru Erkidegoan, berriz, %0, 97koa zen bakarrik, Estatuko batezbestekoaren pare.
|
|
|
Beren mailanahozko jarduna lantzearen garrantzia eta jarduera horrekiko geneuzkan helburuakere azaldu genizkien. Proposamena ikasleekin eztabaidatu eta negoziatu genuen, gure asmoen oinarriak eta datuak zein ziren
|
jakin
zezaten. Baiezkoa jaso genuen.
|
|
|
Munduaz dakigunaren iturri nagusia, hedabideak dira: zer gertatzen den, non gertatzen den, noiz gertatu den eta zergatik gertatzen den, hedabideek jakinarazten dute eta haiek jakinarazitakoaz kanpo ezer gutxi gehiago
|
jakin
dezakegu. Munduaren abiadaren berri hedabideei esker dugu.
|
|
|
Baina jakingura anekdotikotik aparte, besteen kulturak ezagutzea oso garrantzitsua da bizi dugun mundu aurreratu eta gero eta estandarizatuagoan. Besteen kulturak ezagutzetik
|
jakin
ditzakegu besteek munduaz duten kontzepzioa, eta horren bitartez harremana, komunikazioa, beraz, beti da errazagoa.
|