|
2003
|
|
|
Proportzioaren azterketa horrek asko argitzen digu euskararen osasunaz; baina, hizkuntza baten osasun sozialaz hitz egiterakoan, bestelako datuei ere erreparatu behar izaten zaie; eta, beste parametro batzuekin batera, giltzarria izaten da
|
jakitea
hizkuntza horrek balio ote duen erabiltzaileen artean komunitate sentsazioa sortzeko.
|
|
2005
|
|
|
itzulpenak (eliz aitzindarien gutunak, hauteskundeetako propaganda idaz kiak, iragarkietako testuak...). Aipagarriak dira ere frantsesez idatzi zituenak, oso ongi idazten
|
baitzekien
hizkuntza horretan ere.
|
|
2007
|
|
|
Hizkuntza baten normaltasun mailaren berri jakiteko biderik eraginkorrenetakoa da
|
jakitea
hizkuntza horren erabilera zein eremutara eta eremu bakoitzean zenbateraino dagoen zabalduta. Fishmanek hala dio Reversing Language Shift lanean.
|
|
2008
|
|
|
Dioenez, hiria etorkin askoren jomuga da, langile xume zein eurokrata. " Askok frantsesez dakite jada dio eta ez
|
dakitenek
hizkuntz hori ikasiko dute, eta ez' ezertarako balio ez duen nederlandera'". Gauzak honela, flandestarren hizkuntzak beherakada itzela jasan du Bruselan eta, antza, baita hiriburuaren inguruan ere.
|
|
2009
|
|
|
Hori argi eta garbi geratzen da, esate baterako, Xabier Aranburuk 1977an Euskaltzaindiarentzat apailaturiko «Euskara erdal egunkarietan» txostentxoan. Beste datu deigarri batzuk ere ageri dira bertan; adibidez, Hegoaldeko egunkarietan beharrean ziharduten 178 kazetarietatik zazpik baino ez zekitela euskaraz (egunkari horietako zuzendariei dagokienez, berriz, bakar batek ere ez
|
zekien
hizkuntza hori).
|
|
|
Etorkinen artean, gaztelaniaz ez
|
dakitenek
hizkuntza hori ikasteko joera dute, euskara ikasi baino lehen. Madrazok nabarmendu du Aisako ikasleen %65ek badakitela gaztelaniaz.
|
|
2010
|
|
|
Are gehiago hiztun elkarte horren etorkizuna iragartzeari dagokionean. Hizkuntza bat
|
jakitetik
hizkuntza hori erabiltzera tarte handia egon ohi da, batetik. Fishman-en hitzetan esateko (1985:
|
|
|
Lagungarri izanik ere ez dira, ordea, aski. Are gutxiago gurea bezalako ingurumenetan, hizkuntza
|
jakitetik
hizkuntza hori erabiltzera hain jauzi nabarmena dagoen kasuetan211 Galdeketa soziolinguistikoen jakite kontuei buruzko datuetatik atera ohi den ondorio baikor hori ez da beraz aski, ahuldutako hizkuntza baten osasun diagnostiko zorrotzik egiteko. Pista batzuk ematen ditu, eta oso baliagarriak dira; baina argitasun horiek ez dira aski osasun diagnostiko globalik egiteko.
|
|
|
Hizkuntza soziologiak ezer erakutsi badu azken mende erdian horixe da, hain zuzen: norbanakook hizkuntza jakin bat egitea (edo beste bat, edo biak) ez da zori itsuaren ondorio, hiztun talde
|
jakinak
hizkuntza horretaz/ horietaz baliatzeko duen beharraren eta egokieraren emaitza baizik. Jatorrizko hitzetan esateko,, the vast majority of any speech community comes to speak (read, write) in the ways it does, monolingually or bilingually because of its long and intricate involvement in reward systems requiring such speech?
|
|
2014
|
|
|
Mikel Zalbidek poliki asko azaldu zigun gisara honelako kasuetan bi aukera izaten dira: " bata elebidun bihurtzea, eta bestea, zeuk
|
dakizun
hizkuntza horren kaltean beste hizkuntzara pasatzea (language shift edo mintzaldatzea bezala ezagutua). Kontaktu lingüistikoa dagoenean eta jendea jendearekin nahasten den bitartean, beti gertatuko dira hiru gauza horiek.
|
|
|
Honelako kasuetan bi aukera izaten dira: " bata elebidun bihurtzea, eta bestea, zeuk
|
dakizun
hizkuntza horren kaltean beste hizkuntzara pasatzea (language shift edo mintzaldatzea bezala ezagutua).
|
|
|
Horrek balio izan du euskal hizkuntzaren garapena indartzeko, kalterik egin gabe gaztelania jakiteari edo frantsesa jakiteari, zein bere erreferentziako estatu lurraldeetan. Begien bistan eduki behar da ezen, espainiar eta frantziar estatuetan aktiboki edo pasiboki ezarririko hizkuntz politiken ondorioz, gaur egun (errateko) Hegoaldeko herritar guziek badakitela gaztelaniaz mintzatzen, eta Iparraldeko jende guziak badakiela frantsesez; ez da, ordea, hala gertatzen euskararen kasuan, biztanleen gutiengo batek besterik ez
|
baitaki
hizkuntza hori.
|
|
|
Gure herrian ez da erraza seme alabei euskaraz hazi eta bizitzeko ekosistema egokia eskaintzea, hautu kontzientea dago horren atzean. Ez da nahikoa ikastolara eraman edo etxean euskaraz aritzea, eta horren jakitun direnek lan handia egin behar izaten dute. Are handiagoa, ez
|
dakiten
hizkuntza horren transmisioa bermatu nahi dutenen kasuan. Zalantza daukat Orioko gurasoek kezka hori ote daukaten:
|
|
2016
|
|
|
Hori horrela izanik ere, hiztun hitzaren OEHko adiera hurbilago dago egitetik jakitetik baino. Bistan da, bestalde, hizkuntza soziologiaren alorrean funtsezko aldea dagoela hizkuntza bat
|
jakitetik
hizkuntza horretan egitera5 Garrantzitsua da, beraz, hiztun diogunean zer esan nahi dugun argi azaltzea. Honako definizio operatiboa, eta horri dagokion terminologia, darabilgu txosten honetan:
|
|
|
Denda handi samarretan, batez ere, galdetzen dut ia dendari euskaldunik ote dagoen. Hemen sortua naiz, ongi ezagutzen dut, eta 70 hamarkada inguruan euskara ez zen entzuten; jende askok ez zuen
|
jakingo
hizkuntza hori bazenik ere, eta gaur egun edozein tokitan entzun daiteke euskara. Poliki bada ere euskara erabilera gora egiten ari da Gasteizen; esango nuke orain arte mirakulu bat izan dela, eta hemendik aurrera beste bat behar dela.
|
|
2017
|
|
|
[?] Hizkuntza soziologiak ezer erakutsi badu azken mende erdian horixe da, hain zuzen: norbanakook hizkuntza jakin bat egitea (edo beste bat, edo biak) ez da zori itsuaren ondorio, hiztun talde
|
jakinak
hizkuntza horretaz/ horietaz baliatzeko duen beharraren eta egokieraren emaitza baizik?. Mikel Zalbide.
|
|
2018
|
|
|
Gainera, gure gizartearen eleaniztasuna dela, globalizazioa dela… hizkuntza horren eragina askoz handiagoa da. Gainera, euskaldunok, zorionez, elebidunak gara gutxienez, eta
|
badakigu
hizkuntza horretan hitz egiten. Gainera, euskararen eta gaztelaniaren arteko harremana desorekatua da, euskararen kaltetan.
|
|
|
Lan horretan zantzu batzuk ematen dizkigu aztien hizkuntza hori irudikatzeko. Xahori esker
|
dakigu
hizkuntza horretan hitz berak bi esanahi dituela. Adibidez:
|
|
2019
|
|
|
" Darwinek epaitu zuen jaganen hizkera hain pobrea eta primitiboa zela ze ez zuela lengoaia artikulatuaren izena merezi; baina, gazte ingeles jakintsuak ez
|
zekien
hizkuntza horretaz izpurrik ere. Beste ingeles batek, Bridges arimen artzainak bai ezagutzen zuen eta, gai horri buruzko autoritate handiagoarekin, haren iritziak zuzentzeko elementuak eman ditu.
|
|
2022
|
|
|
Belak itzulpenean hartutako jokamoldeak zeharo egiten du bat itzulpenaren xedearekin. Esan bezala, mauletarraren helburua testu apologetiko bat sortzea da eta, paradoxikoa badirudi ere, ez da euskaldunei zuzendutako produkzioa, euskaraz ez
|
dakitenei
hizkuntza horren bertuteak erakustekoa baizik. Gauzak horrela, euskalduna ez denak frantses testua eta euskarazkoa alderatzeko lana hartuko balu, berehala ikusiko luke frantsesez esandakoa euskarara bihurtzeko hitz gutxiago behar direla eta hitz horiek, gainera, ez direla frantsesetiko edo hizkuntza erromantzeetatiko mailegu gardenak.
|
|
2023
|
|
|
Debatea ez da bururatua eta idekia izan den arteka hori baliatu nahi luke espainol gobernuak, lehen urrats batean, katalanarentzat,
|
jakinez
hizkuntza hori Europan 10 milioi jendek mintzo dutela, erran nahi baita gaur egun Europako hizkuntza ofizialak diren frango baino hiztun gehiago dituela.
|