|
2000
|
|
|
Bi alde daude hor, hiztun zahar batzuek zentzu tradizionalista batean arriskua ikusten dute batuan, fablak desagertuko ote diren, desagertzekotan gaztelaniak desagertaraziko dituela ohartu gabe. Beste aldea arriskutsuagoa da, unibertsitateko hizkuntzalariena, horiek ez dute ezer
|
jakin
nahi aragoeraz, eta beti ibar bakoitzeko hizkera aztertzera mugatu nahi dira, inolako ezagupenik gabe
|
|
|
Orain ez, orain iruditzen zaidana irakurtzen dut. Baina pasa nuen denboraldi luze bat, zerbait bilatu nahian, ea bereizkuntzarik ote dagoen
|
jakin
nahian.
|
|
|
Zerainen gertatu da hemen kontatua, apirilaren bigarren zapatuan. Norbaitek ezer gehiago
|
jakin
nahiko balu, badaki nora jo: irautetik pausoa eman eta herrigintzan urrats berriak asmatzen ari den txoko horretara
|
|
|
Erasok dioskunez," halako datuak gutxiago edo gehiago sinesten dituzu, nahiz eta manipulatuta ote dauden susmoa ere aipatzen den. Beraz, xehe mehe non gauden
|
jakin
nahi genuen". Halaxe, bi etxe hauen entzule azterketaz aparte, enpresa pribatu batekin galdeketa bat egin eta emaitza horiek berretsi ez ezik, audientzia hobea ere eman die.
|
|
|
" Izkuntzalari bezala bere iritzia agertzeko beldurrez iruditu zaigu. Eta guk ain zuzen izkuntzalari ospetsu baten iritzia
|
jakin
nahi genduan. Alde batera edo bestera itsutu gabe gaudenok bere argia nahi genduan".
|
|
|
Kosme de Barañanoren zuzendaritzapean, Celia Rodriguez, Maite Echart, Angel Garraza eta Jose Manuel Susperregi herriz herri ibili dira Euskal Autonomia Erkidegoko geografia osoa arakatzen, azken 50 urte hauetan bertan sortutako eskultura publikoen nondik norakoak
|
jakin
nahian. Eta lan sakon, aldiz nekoso, horren emaitza da Euskal Herriko Unibertsitateak kaleratutako liburu eder hau.
|
|
|
Laiaren helburu nagusia jartzen zaizkigun oztopo akademikoak alde batetara utzi eta interesgarri zaizkigun gaietan sakontzea izango litzateke, hau da, Euskal Herriari buruzko jakintzetan. Beharrezkoa iruditzen zaigu geroa oraindik eraiki gabe duen herri honetan jendearen
|
jakin
nahia asetzea, beste herrialdeetako ikasgaiekin batera gureak ere baliogarri suerta daitezkeelakoan.
|
|
|
Eta hala bete nuen, Gasteizen elkarrekin bazkalduz. Nire iritziak
|
jakin
nahi zituen nonbait, eta nire karguaren arabera nola jokatzen nuen adierazi nion. Administrazioaren aurrean hiritarren alde legea zuzen betearaziz, hor agertzen nituela nire iritzi zuzenak eta ez bestetan.
|
|
|
Egiazko historiagileentzat esan beharrik ez nuke Nafarroari buruzkoan Arturo Campión-en Navarra en su vida histórica (1929) eta José Yanguas y Miranda-ren Historia de la conquista del reino de Navarra por el Duque de Alba, general del ejército del rey Fernando el Católico (1843) ezagutu beharrekoak direla gai hauetaz zerbait
|
jakin
nahi duenarentzat. Horietan lekukotasun zehatzez irakur dezakegu zein sartu zen indarrez, su eta gar, hainbat herritan heriotzak eginaz.
|
|
|
Ezpairik gabe esan nezake mendi horietan hainbeste ibili garen euskaldunontzat ez dela horretaz zalantzarik. Baina, zerbait sakonago
|
jakin
nahi dutenek, arren, jo dezatela Joan Coromines en Estudis de Toponímia Catalana() bilketa oparo eta ikerlan bikainera.
|
|
|
|
Jakin
nahi duenarentzat, hor daude lekukoak. Beraz, zergatik ez kezkatu gaur egun gertatzen ari denaz?
|
|
|
Historian zehar euskarak edonon izan ditu eragozpenak, baina Arabakoak oso larriak izan ziren, bereziki eskoletatik hasita. Orain, horren berri ez dakitenei edo
|
jakin
nahi ez dutenei aditzera emateari on deritzat, guztion onerako.
|
|
|
Horientzat gaztelera omen Arabako hizkuntza. Nonbait, ez dute ezer
|
jakin
nahi bertako jatorriaz, ez eta oraindik Zigoitian, Aiaran edo Aramaion euskaldun irauten dutenez ere; eta gutxiago Bizkaitik eta Gipuzkoatik bertara joanak diren euskaldun ugariez. Ez eta probintziako toponimiaz eta arabarren euskarazko deiturez ere.
|
|
|
Horretaz gehiago
|
jakin
nahi duenak, gogorik baldin badu behintzat, beste agiri batzuen iturriak ere aurki litzake. Adibidez, Eusko Ikaskuntza erakundeak bere sorreratik laster argitara eman zuen liburuxka interesgarri bat:
|
|
|
gai, gertaera eta pertsonaien izaera, jatorria, Euskal Herriarekin zuten lotura edo eragina, hizkuntza eta bestelako datu batzuk. Honekin hauxe
|
jakin
nahi genuen, funtsean: zeinerreferentzia eremu islatzen dute egunkariek nagusiki, eta nolako Euskal Herria erakusten dute? 13
|
|
|
Erreferentzia eremu nagusiak (Euskal Herria, Espainia eta Frantzia) egunkarietanzein gairen inguruan egituratzen diren ikusi ostean, azter dezagun orain nola eraikitzendiren Euskal Herriaren barneko erreferentzia eremuak. Hots,
|
jakin
nahi duguna hauxeda: zeri buruz mintzatzean islatzen digute egunkariek Euskal Herriaren osotasuna. Edo zein izaera du Euskal Autonomia Erkidegoak?
|
|
|
gure asmoa ez da egunkariek Euskal Herriaz eraiki duten irudiaren azterketahistorikoa egitea, une jakin batean dagoen errealitatea hedabideetan nola islatzen denikertzea baizik. Une hori ez-ohikoa edo berria bada, berripaperek ez ohikotasun edoberritasun hori jasotzen ote duten edo nola interpretatzen duten
|
jakin
nahi dugu, datuenbilketa eta azterketaren bitartez. Eta horixe eskaintzen digu oraingo azterketak.
|
|
|
Hori
|
jakin
nahian,. Euskal Herriko etorkizuna globalizazioaren munduan, izenburupeko mahai ingurua antolatu zuen EZBAIKAk, apirilaren 11n, DonostiakoKoldo Mitxelena kulturgunean. Bertan hizlari hauek parte hartu zuten:
|
|
|
Helburua ez da bizia salbatzea, norbaiten analisiari jarraipena eman ahal izatea baizik. Eta hala, jakinguraren izenean, batzuetan analistakbadirudi biziaz balio bat egiten duela, eta badaki buru hiltzea errepresioaren garaipena dela beti, suizidioa, ezer
|
jakin
nahi ezaren, muturreko era dela.
|
|
|
Izaera horietako bakoitzaren bereizgarriak gatazka patogenoakgertatu diren haurraren garapen faseari dagozkio; izan ere, gatazka horien erreakzio gisa defentsabide psikologiko zein muskularrak abiarazi baitira. Nolanahi ere, antolamendu genitalak dira, hau da, sexualitate genitalaren mendean daude.Zehaztapen gehiago
|
jakin
nahi izanez gero, ikus Lowen (1985): El lenguaje delcuerpo edo autore beraren La Bioenergie (1975), (1977).
|
|
|
Bai eta besteei eskaini ere, guztionabaitugu. Ez
|
dakit
nahi zenionari honekin erantzun diodan? (baietz egin zuen buruaz). Baina ongi adierazitako galdera izan da, benetan?.
|
|
|
Inkesta: galdera batzuk prestatzen dira, berdinak hizketatu guztientzat; hizketatuak kolektibitate bateko ordezkariak dira eta beren erantzunen bidez aburu publikoaren egoera zein den
|
jakin
nahi da. Denbora eta teknika arrazoiak direla-eta, irrati inkestak ez du zertan inkesta soziologikoko zehaztasunez beteta egon.
|
|
|
Entzunaldiak egiteko irratilari talde bat izatea garestia izan arren, emaitzak on onak izan daitezke. Gainera, zerbitzu honetaz baliatzeak irrati baten profesionaltasuna adierazten digu; nork ez ote die benetako profesional deitu, beste irratiek edo telebistek oraintxe bertan zer dioten
|
jakin
nahi duten irratilariei. Hori gorabehera, entzunaldiak maizegi egiten badira, paranoiak sor daitezke irratilariengan.
|
|
|
Hala ere, komenigarria da iturriak aipatzea. Sinesgarritasuna lortzeko edo entzule askok iturriak zeintzuk diren
|
jakin
nahi dutelako, kazetarioi ez zaigu ezer kostatzen iturria zein den esatea. Ordueroko albistegi laburretan, buletinetan, hasieran edo amaieran aipatu ahal da iturria.
|
|
|
Jakina denez, literaturaren teoriari gainbegiratu bat eman behar zaio, irratiko informazio generoen etorkia zein den
|
jakin
nahi izanez gero. Literaturan honela ulertzen da genero kontzeptua (Gran Diccionario Enciclopédico Ilustrado de Selecciones del Reader' s Digest):
|
|
|
Pittsburgh ko KDKA estazioa izan omen zen lehenbizikoa. Pennsylvaniako irrati horren emanaldien aurretik, jendeak egunkarietan kontsultatzen zuen irrati estazioen noizbehinkako emanaldiak noiz ziren
|
jakin
nahirik. Batzuetan egunak pasatzen ziren ezer uhietaratu gabe, entzuleen nahiak eta irrikak zapuztuz.
|
|
|
Azken finean, Irlandaz kutsatzera etorri naiz hona, eta ez telebista ikustera. Ez dut ezeren berri
|
jakin
nahi: ez atentatu, ez kirol.
|
|
|
Borroka bat zen, bai, Duncanen lagunetako baten eta nireetako baten artekoa. Ez dakit zer gertatu zen, ezta
|
jakin
nahi ere, baina gehienon mozkorraldia une horretan eten zen. Batzuk haserre, besteak lotsatuta, eta gutxi batzuk (Duncan eta ni, zehazki esateko) gertatutakoagatik elkarri barkamena eskatzen, denak bueltatu ginen aterpetxera.
|
|
|
Kaiolan sartu genuelarik, orduak ematen nituen bere portaera aztertzen, esaterako zerk pozten zuen
|
jakin
nahian, edo bere umore aldaketak zenbatekoak ziren irratia ondoan jartzen banion, edo alpistea hiru egunez kentzen banion.
|
|
|
–Nor nintzela? –itaundu nion, herri abandonatu bateko etxe baten barruan noren zain egon zitekeen
|
jakin
nahirik.
|
|
|
Eta nora egingo dut ihes, Irlandara ez bada? Ai!, ondo idazten
|
jakin
nahi nuke sentitzen dudan zirrara zelakoa den azaltzeko, baina argazkietan hainbeste bider ikusi dudan lurralde horrekin topo egiteko zorian nagoela pentsatze hutsak zoratu egiten nau. Ez dakit, guztiok izaten ditugu idealizazioak, eta neuk ere Irlanda bat daukat buruan.
|
|
|
Baina antsiaturik igartzen zaitut, jaun André, zeren, Salamancan zerbait kontatu banizun ere, orain oro
|
jakin
nahi baitzenuke —hau, hori eta hura, eta xehetasun guztiak—, kolpe batez. Ordea, noiz eta historia baten korapiloak kolpe batez laxatu nahi baititugu, aldiz, are gehiago korapilatzen dugu hura, eta has nadin, bada, haien bat banaka laxatzen, geroko luzamendutan eta gibelamendutan ibili gabe.
|
|
|
‘Non dago...? ’ Baina aitonak, ene lehen oldarraldian gibela egin ondoren, ez zian bigarrenean berdin gertatzerik nahi, eta erran zidaan: ‘Zertarako
|
jakin
nahi duk. Ez haut, bada hi ere protestant izanen... ’ Baietz erraiteko gogoa etorri zitzaidaan, baina ihardetsi nioan:
|
|
|
‘Ez. Bakarrik
|
jakin
nahi dut hain beltza izan ote zen gure etxeko ardi beltza’ ‘Protestant guztiak dituk, berez eta izaitez, ardi beltzak’, haserre iduri egin zidaan. ‘Ordea, berorrek erran dit ezen izeba Joana emazteki ona zela, nahiz eta... ’ Eta ene hitzak aditu bezain sarri, aitonak muturra okertu zian, eta bere keinu hartan ohartu ninduan ezen bigarren aldiz harrapatu nuela.
|
|
|
—Eta orain
|
jakin
nahi al duk nola gertatu zen Lutherorena...?
|
|
|
—Nik aitari aditu diot, ordea... Eta
|
jakin
nahi nuke zer erran nahi duen.
|
|
|
Nola pentsatzen zuen, bada, Giordano Brunok? —galdetu nizun, entusiasmaturik, su berri batek harturik sentitzen nintzela, zeren zuk zenekiena
|
jakin
nahi bainuen nik ere, eta zu bezalakoa izan nahi bainuen jadanik, denbora batean osaba Joanikot izaitearekin amestu izan nuen bezala.
|
|
|
Eta, haren izena ezagun egiten bazitzaidan ere, zeren jaun Marcel prezeptorearen ezpainetarik noizbait aditua bainuen, Bartolomé de Carranza artzapezpikuarenarekin baterat, zerbait gehiago
|
jakin
nahi izan nuen, eta orduan kontatu zenidan nola Barasoaingo doktoreak Fernando Katolikoaren indar armatuetarik ihesi ibili behar izan zuen, haren familiakoak Nafarroako errege legitimoaren aldekoak zirelako; nola apez ordenatu ondoren urte luzeetan Salamancan irakasle izan zen, Frantzisko Vitoriakoarekin batean, eta gero Portugalerat joan zen, non Coim brako unibertsitatean aritu baitzen, luzaroa... lehena, ez zuela onartzen Espainiak Nafa rroa bereganatu izana; bigarrena, Martinek erraiten zuela ezen erregek gorrotatzen zuela eta hargatik ez zuela haren Gorteetan kargurik; hirugarrena, nafarra zela eta Albre ten aldeko familia bateko kide eta partaide; laugarrena, Franziaren laguna zela eta Frantziako kulturakoa; eta kontatu zenidan, finean, nola Mar tinek ospitale batez dotatu eta hornitu zuen bere jaioterria, Barasoain, hil ondoren.
|
|
|
Aita Bartolome jesuita zen, baina jesuita berezi bat, baldin jendeak haiei buruz zuen iritziari kasu egin behar badiogu behintzat, zeren erraiten baitzen haietaz —Parisko jesuitek jansenisten kontra izan zituzten borroken ondotik bere batez— ezen ez zutela deus ere
|
jakin
nahi bekatu benialetarik harat, eta aita Bartolomek, aldiz, bekatu mortaltzat zituen kasik bekatu guztiak; eta jesuita berezia zen, orobat, bertze alde batetik, jaun inkisidorearen lagun zelako eta instituzione harekin harreman estuak izan zituelako... jesuita izanagatik ere eta jesuiten ordenakoa, erdi jesuita eta erdi dominikoa balitz bezala, nolabait erraitearren, horrelako nahaste bat gezurre... Bertzenaz, guztien ahotan zebilen ezen jesuita misionestak jendearen baitarat iristeko —jendea beldurtzeko, jaun André? — dohain berezia zuela, eta bazirudiela ezen spirituak —beldurraren spirituak, jaun André? — ukitua zela, zeren joaiten zen herri guztietan uzten baitzuen jendea hunkiturik eta gogo aldaturik, halako suertez, non, misioneak akabatu bezain fite, ezin konta ahalekoak izaiten baitziren konfesionea solizitatzen zioten herritarrak, beren egunorozko desbidetik bidezko biderat egiteko asmotan.
|
|
|
Berori beti hain argia! Gainerat, esker oneko ere egon genuke, zeren heriotzak konfesaturik harrapatu baitu, eta
|
jakin
nahi nuke zer gertatuko zitzaion, baldin bertze itsas portu horietan harrapatu izan balu...
|
|
|
—Aita hil zaigu, Mattin hil zaigu, eta zu zaitugu orain herederoa eta etxeko gizon bakarra —erran zidan— Baina Jainkoaren deia ere tartean dago, eta
|
jakin
nahi nuke ea oraino apez izan nahi duzunetz...
|
|
|
" Aizak, Piero, Florentzian eta Italian lehen mailako anitz artista izan duk, eta ulertzen diat, haien koadro eta freskoetarik ikasteko asmotan, hango eta hemengo elizetarat, basiliketarat eta bertzelako edifizioetarat joan nahi izaitea, Domenicorekin lana akabatu ondoren. Baina, pintura zer den
|
jakin
nahi baduk, kasu egidak: hoa Vaticanoko Capella Sixtinarat, Michelangeloren maisu-lanaren ikusterat, zeren eta hura bertze gauza bat duk:
|
|
|
Eta, nola hura ez baitzetorren eta nola burutik ezin bazter bainezakeen zertan ari ote zitekeen, hala, neure
|
jakin
nahiak bentzuturik, goiti beheiti jantzi, kanporat jalgi, eta ni ere, enigmaren argitzeko, ezkutuka eta itzalgaizka ibili nintzen harat eta honat, Mattinen xerka.
|
|
|
Eta, halarik ere, bertze keinu bat ekarri nahi nizuke honat. Izan ere,
|
jakin
nahi al duzu zer keinu egin zuen aita Bartolomek —zeina jauregiratu baitzitzaigun Iruñan aste pare bat egin ondoren, bere arreba hura onerako bidean utzirik—, noiz eta jabetu baitzen ezen osabak txakurrari izen hura ipini ziola?
|
|
|
Baina aita jesuitak gehiago
|
jakin
nahi zuen, eta bertze egun batean, hark propio eskaturik, Pagabasoko leizerat eraman nuen.
|
|
|
Baina, jauntxoen laudorioak entzun ondoren, osabaren iritzia ere
|
jakin
nahi izan zuen aitak. Eta osabak orduan so egin zion aitari lehenik, baita Pedro Huiziri ere ondoren, intentzione osoz.
|
|
|
—Zu zaitugu etxeko jauna, Martin —ihardetsi zion amak—, eta zuhaurk erabaki behar duzu hori, baina ene iritzia
|
jakin
nahi baduzu, hauxe duzu: zure anaia, erlijioneaz denaz bezainbatean, leizearen ertzean dabil eta leizerat eginen du azkenean... eta Maddalenekin dabilen bezala ibiltzea, bertzalde, irain hutsa da etxegoiendar guztiontzat, zeren goia behearekin nahasten denean, badakizu...!
|
|
|
Baina gai hauetan gu baino adituagoa diagu aita Bartolome, hire aita spirituala —eta, pausa labur bat eginik eta aita Bartolomeganat jiraturik, segitu zuen—:
|
Jakin
nahi nuke, beraz, zure iritzia, aita Bartolome...
|
|
|
Eta, Fernando Pachecoren erranetan, indiar gorri guti batzuk ez bertze guztiak gaixto ziren, zeren hezgaitzak eta moldagaitzak baitziren, bihurriak eta maliziatiak, eta oihanean sarturik segitu nahi zuten, giristinoen eta gizon zurien erranetarat plegatu eta makurtu gabe... eta indiar horiak, aldiz, onak, zeren kontzientziaz sinpleak, plaunak eta maliziarik gabekoak baitziren, eta zeren harat joan ziren giristinoen zerbitzurat bizi baitziren bai hango eta hemengo misionetan eta bai inguruetako etxaldeetan ere, giristinotasuna onartu edo onartzeko bidean zeudela. Eta erran zigun, halaber, ezen deus gehiago
|
jakin
nahi bagenuen, elizarat joaiteko eta galdetzeko apez don Anselmogatik, zeina baitzen, beti ere Fernando Pa checoren erranetan, bere lagun handia.
|
|
|
—eta, bere soa bizkaitarrarenganat desbideratzen zuela, irritsu bezain insolent, gaineratu zuen—: Dena den, hire lagun horrek badik ezpata bat eta horrekin borroka haiteke, damu ez bahaiz... zeren eta
|
jakin
nahi bainuke zer koloretakoa den hire odola: gorria... edo zuria eta esnea bezalakoa...
|
|
|
Eta orduan bertze historia bat asmatu nuen, are harrigarriagoa zena baina honat ekarriko ez dizudana, kontu honekin gehiegi ez luzatzeagatik. Zeren eta halakoa baitzen ene injenioa eta halakoa ene imajinazinoa, Avilako santak etxeko erotzat zuena... baina
|
jakin
nahi nuke zer gertatuko zitzaion bizkaitarrari, baldin etxeko eroak asmatu izan ez balu puntu hartan erlikiaren historia hura...!
|
|
|
AMAK bere egia kontatu zidan eta orain enea
|
jakin
nahi zuen. Eta ikusi zuenean ezen ez nekiela nondik has, erran zidan:
|
|
|
Eta, segidan, eni beha paratzen zela, kapitainak erran zidan nola lau urte lehenago itsasoa utzi zuen, eta nola, handik gutirat, gure amaren bisita izan zuen, gutien igurikitzen zuenean... zeren gure amak baitzekien orduko ezen ni harekin ibilia nintzela hango eta hemengo itsasoetan barrena hainbat urtetan, eta zeren ene berri
|
jakin
nahi baitzuen, bere arimaren osasunarekin loturik zegoen kontu ezin seriosago batek hartarat bulkaturik...
|
|
|
—eta, ohartzen nintzelarik ezen, Nafarroa aipatu nuenean, harritu bezala egin zirela, aitzina egin nuen—: Baina, neure bizitzako historiarekin hasi baino lehen,
|
jakin
nahi nuke nor zareten zuek eta norentzat trabailatzen zareten, eta jakin nahi nuke, orobat, nor den zuen jauna eta nagusia, hari ene begirunea erakutsi ahal izan diezaiodan amoreakatik.
|
|
|
—eta, ohartzen nintzelarik ezen, Nafarroa aipatu nuenean, harritu bezala egin zirela, aitzina egin nuen—: Baina, neure bizitzako historiarekin hasi baino lehen, jakin nahi nuke nor zareten zuek eta norentzat trabailatzen zareten, eta
|
jakin
nahi nuke, orobat, nor den zuen jauna eta nagusia, hari ene begirunea erakutsi ahal izan diezaiodan amoreakatik.
|
|
|
Eta hurrengo galdegitea gaztelaniaz egin zidan, nola eginen baitzidan beti handik aitzina. Eta galdegite hura zen ene egoerari buruzkoa, zeren
|
jakin
nahi baitzuen zer egiten nuen nik Indietan eta zertarat etorri nintzen. Eta orduan asmatu nuen nola Nafarroan nengoela Antonio Ibarbia zeritzan kapitain ohi bat ezagutu nuen, El Doradoko mapa bat zuena, eta hargatik etorri nintzela harekin Indietarat, eta hargatik egin genuela Gorukik eta biok iragan berri genuèn oihan hartan barrena, baina ez genuela deus ere aurkitu ez irabazi... eta, are okerrago, zeren, batetik, kapitain ohia eritu eta sukar izugarri baten ondorez hil baitzen, eta zeren baitzirudien, bertzetik, ezen oihanean galdu ginela Santo Tomáserat itzultze asmotan ginenean, nahiz eta azkenean zorte apur bat ere izan genuen... edo zorte handia, hobeki, ez baitzen ahuntzaren gauerdiko eztula paraje haietan fama oneko bertze nafar bat ikustea, ezta gutiagorik ere...
|
|
|
Eta, han, mintzatu zen ama etxeko jaun andereekin, ekarrarazi zuten haiek zaldizaina, eta amak galdetu zion: ‘Rosak zurekin ihes egiteko asmoa du, baina
|
jakin
nahi nuke zuk harekin joaiteko asmorik ba ote duzun... ’ Zaldizainak burua beheititu eta erran zuen: ‘Hobeki pentsatu dut, eta uste dut nahiago dudala egunorozko ogia, egunorozko miseria baino’ Zer min eman zidaten haren hitzek, zeren zaldizainak promes egin baitzidan egun guti batzuk lehenago ezen zernahi egiteko prest zegoela, baita untzia hartu eta Espainiarat ihes egiteko ere, mila sakrifizio eta bertze hainbat buruhausteren artean, baldin zirkunstantziek hartarat bulkatzen bagintuzten!
|
|
|
Eta gizonak hura guztia erran zigun... eta aita erreus eta urduri jartzen hasi zen, zeren eta
|
jakin
nahi baitzuen batik bat nola ehizatzen zuen tigre hark eta nola erabil zitekeen hura ehizarako. Eta gizonak halako batean erran zion:
|
|
|
Eta aitak hasperen egin zuen, zeren desesperatzen hasia baitzen andaluzaren hitz jarioarekin, eta zeren ez baitzuen hura baizik
|
jakin
nahi, zehatz mehatz: nola egiten zuen ehiza tigre hark.
|
|
|
—Jaun Marcel, orainokoan isilik izan zaitugu, eta
|
jakin
nahi nuke zuk ere zer irizten diozun...
|
|
|
—eta, buruan bertze zerbait zerabilela eta irri malizios bat xuxentzen zidala, eratxiki zuen—: Baina gurasoen iritzia
|
jakin
nahi baduk, bazkalorduan izan zezakeagu horretarako okasinoa...
|
|
|
Eta bertze gauza bat:
|
jakin
nahi nuke nola doan zure esperimentua eta zertan akabatzen duten oiloaren babesean hazi ahattoek, paparaka edo kokorozka...
|
|
|
—Zertarako
|
jakin
nahi duzu hori?
|
|
|
Eta aitona Nikolasen heriotza oroitzen diat eta ez nikek hura bezala hil nahi, ohean oihuka... Eta, aizak, aitona Nikolas aipatu diadanez gero,
|
jakin
nahi al duk ezen hargatik erosi nuela han Bolognan Dioskoridesen liburua, animaliei buruzko bertze tratatu hura bazterrerat uzten nuela. Zeren eta Dioskoridesen liburua ikusi bezain fite osaba Nikolasen oihu haiek etorri baitzitzaizkidan bururat... nahiz eta gero neure arrazoina errepuesta iduriko hartan ezkutatu behar izan nian, erraiten niala:
|
|
|
—Baina nik
|
jakin
nahi dut...
|
|
|
Plurala erabiltzera behartuta nengoen, nahiz eta semearen berri baizik ez
|
jakin
nahi. Honezkero argi zegoen Unairen patua arreba koinatu ilobenarekin uztartua zegoela abuztuko igande horretan.
|
|
|
—Bego, Eduk
|
jakin
nahi din txabiskea ixten dunanean bera ere geldi daitekeen.
|
|
|
Erlojuari behatu nion: zazpi minutu gelditzen zitzaizkigun eta oraindik gauza bat bakarra ere ez nion galdegin,
|
jakin
nahi nituenetarik.
|
|
|
—Presatuxea nengoan eta txostenaren berri
|
jakin
nahi nian lantokira agertu aitzin. Elizkizunaren ondotik berehala alde egin huenez, ez nekian egina zegoen ala ez.
|
|
|
—Et, et, et! Lehenbizi
|
jakin
nahi diat zer kaka zahar klase den hau.
|
|
|
Erantzunik aurkitu duzu? —gehiago
|
jakin
nahi. Uste baino mozkorrago zegoen.
|
|
|
Ez. Ez nuen gehiagorik
|
jakin
nahi. Gauza bat bakarra.
|
|
|
—Ez —zuhur—, baina Urtxipiaren ordenagailuko unitatearen edukia aztertzen hasiak ote garen
|
jakin
nahi baduk, erantzuna baiezkoa duk.
|
|
|
Eskertu nion xehetasunik
|
jakin
nahi eza. Errana naiz diskrezioa ez zela haren dohainetarik.
|
|
|
Makineria pisuaren laguntza behar duten zientziaren edo pentsamenduaren eremu handi zabalak bezain maite zituen letra tiki zirtzilen goldeaz lantzen diren alor apalak, eta haietara biziotsuaren gutiziaz makurtzen. Ttipik guztiez guztia
|
jakin
nahi zuen, eta grina horri zion eskaintzen ikasketek, lagunarteak eta irakurraldi ugariek libre uzten zioten denbora. Batzuek seiluak, txanponak, fosilak edo tximeletak biltzen dituzte; hark, berriz, bere ingurukoen bizien zertzeladak metatzen zituen, taldeko gainerako lagunok nesken ondotik agertzen genuen irrika berean, baita arrakasta handiagoaz ere.
|
|
|
Fraideeneko azken ikasturtean berean, zigarro truk saltzen zituen kalifikazioen emaitzen aurrerapenak. Bertze ikastetxeetako neska maiteminduei, berriz, opariak onartzen zizkien —liburuak eta, gehiagorik ez— gure ikaskide honen edo horren bihotzaren jabe beraiek ote ziren
|
jakin
nahirik edo haien portreten eske etortzen zitzaizkionean. Unibertsitate garaian ekin zion tarifapean lan egiteari.
|
|
|
—Agendetan zer izen agertzen ziren
|
jakin
nahi zutela erran nahi duk? —nahita erabili nuen plurala.
|
|
|
—Dena dela, non sartzen haizen
|
jakin
nahi diat beti. Erredaktore diziplinatuak nahi ditiat, ez non diren sekula santan ez dakidan konkilokerrak, aditu?
|
|
|
Ohikoa den, normala,
|
jakin
nahi duzu. Bada, ez nizuke esaten jakingo.
|
|
|
Zein egunetan? Ez dakit, eta ez nuke
|
jakin
nahi ere. Une honetan, erregu bat irakurleari:
|
|
|
Kontuak eskatu zitzaizkion hiena errukarriari. Dena
|
jakin
nahi izan zuten. Hienak, ordea, silaba bakarrarekin erantzuten zuen:
|
|
|
Bi, lau, bost urte igaro ziren, eta gaur arte! Jakina zen, baina ez genuen ezertxo ere
|
jakin
nahi. Zein zaila den sarritan gauzen egia edatea!
|
|
|
Osaba Andoni ikusi genuen geuregana  tzen, eta haria aldatu genuen. Ez nuen gure aitak edo amak ipuinaren berri
|
jakiterik
nahi. Apaiz izan nahi nuen gainera.
|
|
|
Gero, denok berriro elkartu eta pizzeria batera afaltzera joan garenean, jendeak zein atrakziotan ibili garen
|
jakin
nahi izan du, eta gure sentsazioei light egi iritzi diete. Baina nik esan dezaket ez direla hain txepelak izan; are gehiago:
|
|
|
Karmelok eta, ondorioz, Dabidek seguruenik Rubenekin dendan zer gertatu den
|
jakin
nahi luke, baina nekez jakingo du ez dela ezertxo ere gertatu; nekez jakingo du, azkenean, ez Clevelandeko jatetxean ez Grand Canyoneko jaitsieran aitortu ez nion guztia azaldu diodala (guztia, Karmeloren ibilerak eta helburuak salbu, ez baitut nahi bien arteko harremana inondik ere ozpintzea); nekez jakingo du nik burua Rubenen bularraldean pausatua egin dudala nire aitorpena, hark beso bat sorb...
|
|
|
Bai, elkarrekin ezer adostu aurretik, neure erabakiak hartzeko, neure asmoak gauzatzeko gai nintzela erakutsi nahi nion. Eta ez dut ukatuko, azkenik, irrikaz nengoela Dabiden barrena nola zegoen jakiteko; besterik gabe, udarako zein asmo zuen
|
jakin
nahi nuen, horrekin gauza asko argituko baitzen; baina nahitara ezer galdegin ez (batetik, ahalik eta axolagabeen agertu nahi nuen beraren aurrean; eta, bestetik, amorante hitza aipatzeko aukerarik ttikienak kirioak airean jartzen zizkidan), eta gelara jo nuen: bakarrik egotera, bakarrik lo egiten saiatzera, bakardadeari eta loezari, eta hotzari aurre egitera.
|
|
|
Ez du euskara maite. Ez daki euskaraz, ezta
|
jakin
nahi ere.
|
|
|
Reizabalek adierazi dio, agian ez dela ustekabekoa izango Martutenera eramatea. Epailea ere etorri zaio gorabehera horren inguruan zerbait
|
jakin
nahian.
|
|
|
ez dakidana ez baitut
|
jakin
nahi".
|
|
|
Gu ere erdi familiakoak eta, aise lotu ginen. Gainerako pentsiolariekin ez zuen ezer
|
jakin
nahi. Baina, etxekoekin ongi moldatzen zen.
|
|
|
" Henriren berri?", galdetu zuen Lazarok; oso harritua zirudien;" neuk emango diat", esan zuen;" neuk emango diat Henriren berri"; bat batean, serio planta eginez: " zer
|
jakin
nahi duk?", galdetu zion; zurrutaldi batean hustu zuen basoa, barran laga zuen;" ba al dakik", esan zuen," Henri eta biok ekipo berekoak ginela. Zera jakingo duk.
|
|
|
" Heuk ere", ekin zion Xanek," ez dakik, orduan, anaia...". " Ez jakin eta ez
|
jakin
nahi ere", esan zuen konkorrak; gero, boza apalduz: " orain", esan zuen," askok esana duk, hirian ote den..."; eta, boz ozenarekin:
|
|
|
" oso... lagunak zineten?". " Baginen... lagunak", esan zuen Xanek, isildu egin zen; Raissak gehiago
|
jakin
nahi zukeen, Xanek ordea ez zuen besterik esan; kanpora begira, sor sor gelditu zen; samurtu egiten zuen euriaren hotsak; salako koloreek, Raissak ere samurtu egiten zuen; bere begiak hezetu ziren; Raissak agian nabaritu zuen, hasperen egin zuen; bera ere samurtuxe zegoen, eta hori agian beragatik zen, Xan apur bat aztoratu egiten zuena; halako kuraiaz: " etxe ederra duzu", esan zuen.
|
|
2001
|
|
|
Baina" ez dugu ezer
|
jakin
nahi" esaten dutenek ere badute jarrera zehatz bat: sistemaren aldekoa.
|
|
|
Herri telebistak badira, eta hori ona da. Hemendik ematen dugun informazioa orokorragoa izaten da, eta bizi zaren herriko notizia da lehenengo
|
jakin
nahi izaten duzuna. Osagarri on bat dira beste telebistetarako.
|
|
|
Nobela klasikoetan berriz, pasa ditzakezu 40 orrialde deskribapenetan. Oraingo irakurleak ez dizu hori onartzen,
|
jakin
nahi du istorioa zeri buruzkoa den nobela horretan. Gaur ez dugu berdin kontatzen.
|
|
|
Torturarekin gertatzen den bezala: ezker abertzaleak salatzen du ia bakardadean,
|
jakin
nahi duenak tortura hor dagoela ondo dakien arren. Gertuko eskubide urraketa salatzen da, eta beste bandokoarenari muzin egiten zaio, zuzenbide estatuaren izenean, edo gatazkaren izenean.
|
|
|
Zer birziklatzen ote zuen, ordea? Hori
|
jakin
nahian, dendara sartzea erabakitzen du Ninak. Eta orduan jakiten du mister Daffodilek amets txarrekin eguzki gaztatxoak eta izar gaztatxoak egiten dituela.
|
|
|
Lan horiek guztiak bildu eta" Euskal deituren kronika" liburua osatu du Gatuzain argitaletxeak, non euskal abizenen nondik norakoak agertzen diren. Izan ere, denek
|
jakin
nahiko genuke gure deitura nondik datorren, bere historia zein izan den, eta batez ere bere esanahia. Bada, jakin min hori guztia asetzen saiatu da Marikita Tambourin baigorriarra, horretarako hiru iturriz baliatu delarik:
|
|
|
Gero, oso zaila da zerbait aurkitzea, eta behin urteak joan direnean berriro hastea, mundu horretan sartzea, kosta egiten da". Hala ere, berak ziur
|
daki
nahi duenak urrunetik, nahiz fakultatetik, nahiz etxetik ere, ikasketak gaindi ditzakeela: " Goizean jaiki eta norbere buruari egunean zehar egin behar duena programatzen laguntzea da kontua.
|