|
2000
|
|
|
Hauteskundeetako arduradun legala zela 77an, bera kartzelara bidali zuen epailearekin topo egin eta hark ezagutu omen zuen. Klandestinitateko abentura politak kontatzen ere
|
badaki
hiztun egoki honek. Baserritar salatari, mafioso iruzurgile eta" pelaje" askotako jendailaren berri baduela esango nuke.
|
|
2005
|
|
|
Errua dentsitatearena omen. Fermin Etxegoienen Neurona eta zeurona irakurri genuenetik,
|
badakigu
hiztunen kantitateak hizkuntzaren kualitatea »eta ulermena» sorrarazten duela. Nolanahi ere, gure txikitasunaz negar pixka bat egin ondoan, ez legoke gaizki kontuak eskatzen hastea, sortu zenetik hogei urte iragan direnean, erdararen nonahikotasun telebisibo itogarriari futbolarekin, pilota partida etengabeekin, umorezko telesail mutuekin eta dantza sueltoko txapelketen erretransmisio zirraragarriekin erantzun nahi dion hedabideari.
|
|
2007
|
|
|
Beraz, epe horretan 2 puntu baino gehiago galdu dira eta beherakada handiago da 2001etik 2006ra,% 1,4 Adin talde honekin izan daitekeen gauzeen aldatzeko eragile nagusiena helduen euskalduntzea litzateke. Baina irakaskuntza honek 1000 bat ikasle hunkitzen du Ipar Euskal Herrian eta
|
dakigun bezala
hiztun osoak eskuratzeko epea luzea da. Ikasle askok ikaskuntza bidean uzten dute.
|
|
|
Esana dugu jada, hizkuntza bi edo gehiago ukipen egoeran daudenean hizkuntza horiek
|
dakizkiten
hiztunek horien arteko hautua egin behar izaten dutela beren harremanetan. Hautu horretan, (dimentsio mikroko) eguneroko gizarte egoeren izaerak eta beren baitako harremanek pisu handia dute.
|
|
2008
|
|
|
Ahozko genero honen ezaugarri formalak aztertzeko lana hartu dugu gure gain.
|
Badakigu
hiztuna, den hiztun sortzaileena delarik ere, hizkuntzak mugatuta bere jarduna molde jakinetan egitera behartua dagoela. Testuak mintza jardunaren bide erakusle harturik aritu ohi gara hiztunak.
|
|
2010
|
|
|
" asko egin dugu, begira non hasi ginen eta non gauden". Duela urte batzuk hor ariko zen euskararen militantea ahaleginean, agian fabrikako erreminten hiztegitxoa fitxetan osatzen, edo beharbada, denek euskaraz
|
zekiten
hiztunen bileretan euskaraz egiteko tematuta. Orain, aholkularitzak daude enpresetan euskara planak kudeatzeko.
|
|
|
Ez baita nolanahikoa erdarak gurean duen presentzia soziala. Etorkizuneko hipotesi gisa, hala ere, euskararen normalizazioak aurrera bizkor eginen balu, erdaraz hain ongi ez
|
dakitenen
hiztun multzoak sortzea kontuan izan genuke, eta agian errealitate hori bere horretan onartu. Ez gara hiztun elebakarrez ari, jakina, bizpahiru hizkuntza jakinen dituztela pentsatzekoa eta desiatzekoa baita, baizik
|
|
|
batetik, esanahiaren eraikitzearen auziari, hau da, zein harreman dagoen esandakoarekin esan denaren, eta horrek adierazi nahi duenaren artean. Jakin
|
baitakigu
hiztunak ez duela bere komunikazio asmoa modu esplizitu eta literalean kodetzen beti. Bestela esanda, enuntziatuak prozesatzen badira soilik eduki linguistikoari jarraituz, esanahia> izango dugu; baina horrek ez du bermatzen deszifratuko dugunik hiztunak benetan esan> izan zuena.
|
|
|
Ondorio okerra da hori: gauzak gehiegi sinplifikatzen ditu ikusmolde horrek eta sinplifikazio horrek ez du ondorio sendorik ateratzeko aukerarik ematen209 Hizkuntza bat
|
dakiten
hiztunen kopurua garrantzitsua da, oso, hizkuntza horren osasun egoera analizatzeko; baina hori bakarrik ez da kontuan hartu behar.
|
|
|
Ikuskizun dagoena, zinez ari bagara, ez da alderik aldeko euskal elebakartasun hori (hemendik 10 urtera, 25era edo 50era) lortzerik izango den ala ez, beste kontu hau baizik: euskarak behar adinbateko indar izango ote duen (hiztun kopuruz, harreman sareen zabal iraunkorraz eta eguneroko jardun gune nagusien sendoaz), bere buruari eutsi eta, belaunez belaun transmitituz, espazio fisiko zein soziofuntzional
|
jakinetan
hiztun elkarte osasuntsu baten eguneroko adierazpide izaten jarraitzeko. Hori da galdera nagusia, hizkuntzen gizarte dimentsioaren gainean zientzi arauz informaturik dagoen aditu eta arduradun jendeak bere buruari lehenik eta behin egin ohi diona.
|
|
2011
|
|
|
Infernua, infernurik infernuena,
|
badakigu
hiztun elkarte batentzat zein den: bere eguneroko mintzajarduna osatzen duten erabilera gune nagusietan, bertako harreman sare eta mintzamoldeetan, hiztunik gabe gelditzea eta, horren ondorioz, hiztun elkartearen belaunez belauneko jarraipen naturala kolapsatzea. hots, orixek bere Euskaldunak poeman, ez beldur puntarik gabe, aipatzen duen" herri bat izan zen" hartan bukatzea. hori da erabateko infernua. kursaaleko jauregian, nazio arteko zinemaldian, euskarak arras leku xume testimoniala izatea, testamentupaperak gaztelaniaz edo frantsesez idatzirik egotea ia beti, edota produktu elektroniko gehien gehienek erdal (normalean ingelesez eta mundu zabaleko beste lauzpabost hizkuntza handitan idatzitako) argibide teknikoak izatea ez da noski euskararen mesedegarri:
|
|
|
Konfliktu hitzak, normalkuntza terminoak eta diglosia hitzak aski erabilera desberdin eta, zenbaitetan, ordura arteko formulazio soziolinguistiko ezagunekin arras kontraesanekoa jaso dute sarri soziolinguistika katalanaren altzoan122 ez formulazio teorikoenetan oro har, Aracil enean bereziki123 Bai ordea zabalkunde indar handiena izandakoan. Konfliktu hitzaren kontzeptu balioa (bere argitasun ahalmena) nekez ukatuko du hizkuntza soziologian serio jardun nahi duen inork124
|
Badakigu
hiztun elkarte bik edo gehiagok espazio fisiko eta xede talde berbera konpartitzean maiz sortzen dela era bateko edo besteko arazorik. Arazo horietariko hainbatek, dimentsio kolektibo kontzientea hartzen duenean, konfliktua sor dezake. kontua ez da ordea elkarren pegante dauden hiztun elkarteetan aldian behin edo maiz sarri konflikturik sorMikel Zalbide – Diglosiaren purgatorioaz.
|
|
|
Uste genuen erabileran zetzala hizkuntza biziarazten duen gene soziala. Uste genuen erabiltzen ez den hizkuntza hildakotzat jo behar zela, nahiz eta artean hizkuntza
|
dakiten
hiztun bakanduak egon.
|
|
|
kontzientziarik gabe jai dauka, jai daukanez. Manipulazio ideologikoaren aurkako borroka horretan bere kabuz jokatzen
|
dakien
hiztun militantea ezinbestekoa izango da, beraz, zerbait egin nahi bada. Manipulazio ideologiko bortitzak, larderiazko ego erak, halabeharrez, hiztun hegemonikoen esanera makurrarazten du hiztun akitua.
|
|
2012
|
|
|
Hizkuntza gutxituez ari garenean, adituek
|
badakite
hiztun kopurua engainagarria izan daitekeela askotan. Gehiengoaren hizkuntzara egokitzeko beharra ezartzen duten estigmatizazioen, debekuen eta hizkuntzaideologien ondorioz, gutxiengoaren hizkuntzaren erabilera publikoa oso mugatua izaten da askotan (Woolard 1989).
|
|
2013
|
|
|
Eta horrek nahitaez Block ek (2007) deskribatzen duen superlingual izaera ematen die. Alegia, hizkuntza bat baino gehiago
|
jakiteak
hiztuna hizkuntza horietako bakoitzean semilingual izango zela iruditzen zitzaienen kontra, hiztun hori superlingual dela esaten du Block ek. Hizkuntza errepertorioan daukan aberastasuna eta hori testuinguru bakoitzera egokitzeko daukan gaitasuna kontuan hartuta.
|
|
|
Hizkuntza gutxitu bateko hiztunek hizkuntza nagusira kodea aldatzearen atzean dauden arrazoien artean dago hizkuntza gutxitu horretan baliabide faltan sentitzea. Eta hizkuntza estandarraz gain tokian tokiko aldaerak (gure kasuan euskalkiak) eduki edota
|
jakiteak
hiztunaren hizkuntza errepertorioa zabaltzearekin hiztunaren baliabideak ugaritu egiten ditu eta kodez aldatu beharrik ez sentitzea ekar lezake.
|
|
|
Ni kritiko naiz ama hizkuntza kontzeptuarekin, aurreikusten duelako harreman
|
jakina
hiztunaren eta hizkuntzaren artean, ia biologikoa. Hiztun berriek ere atxikimendu estuak egiten ahal dituzte hizkuntzekin.
|
|
2015
|
|
|
6.2 Gaia akustikaren alderditik azterturik, frantsesezko mailegu berrietan gertatzen ari dena aurkeztera jo dute hondarreko aldian gure arteko ikertzaile batzuek; Jauregik eta Epeldek Lapurdiko Senpereko euskal adibideak dakartzate (2011); ikus, bestalde, Oñederra, Jauregi & Epelde ere (2014, 86). Frantsesetik bokal sudurkari mailegatuak sartzen ari dira Ipar Euskal Herriko euskarara, baina honela ahoskatzen duten hiztunak ez dira nagusiki frantsesa eskolan ikasi dutenak, sortzez hiztun elebidunak dira, Ipar Euskal Herriko hiztun berri edo gazteak, beharbada euskara sei urterekin ikasi dutenak eta frantsesa etxetik zekitenak: frantsesezko bokal sudurkariak sortzez egiten
|
dakiten
hiztunak dira; eman dezagun, ongi dakite jãdarmaegiten.
|
|
|
Eta horrek nahitaez Block ek (2007) deskribatzen duensuperlingual izaera ematen die. Alegia, hizkuntza bat baino gehiago
|
jakiteak
hiztuna hizkuntzahorietako bakoitzean semilingual izango zela iruditzen zitzaienen kontra, hiztun hori superlingual delaesaten du Block ek. Hizkuntza errepertorioan daukan aberastasuna eta hori testuinguru bakoitzeraegokitzeko daukan gaitasuna kontuan hartuta.
|
|
|
Hizkuntza gutxitu bateko hiztunek hizkuntza nagusira kodea aldatzearen atzean daudenarrazoien artean dago hizkuntza gutxitu horretan baliabide faltan sentitzea. Eta hizkuntza estandarrazgain tokian tokiko aldaerak (gure kasuan euskalkiak) eduki edota
|
jakiteak
hiztunaren hizkuntzaerrepertorioa zabaltzearekin hiztunaren baliabideak ugaritu egiten ditu eta kodez aldatu beharrik ezsentitzea ekar lezake.
|
|
2016
|
|
|
Hala ere, 2013ko otsailean, gobernuak babestutako Guernesey Language Comission3 hizkuntzaren aldeko lan batzordea sortu zuten. Helburua hizkuntza menderatzen dutenen eta soilik eguneroko esaldiak
|
dakizkitenen
hiztun kopurua handitzea da; eta baita guerneseyera hizkuntzarekiko4 harrotasuna handitzea ere. 2014 urtetik aurrera, Language Commission and Guernsey Museums’ Access and Learning izeneko saiHizkuntzaren biziberritzerako politika eraginkorra:
|
|
|
Baina, zer dakigu prozesu horri buruz? Zer
|
dakigu
hiztun berri horiei buruz. Zer egin dute eta zer egiten dute hiztun berri horiek hizkuntzarekin?
|
|
2017
|
|
|
Gutxi
|
dakigu
hiztunen ibilbide linguistikoei buruz eta bizitzan zehar jarrera linguistikoetan izaten dituzten aldaketen inguruan.
|
|
|
Isaac González itzultzailea: Itziar Murgiondo* laburpena. nahiko ohituta gaude erabilera linguistikoak era askotan neurtzen, batez ere, mapak edo grafikoak eginez une zehatzetan katalanak eta gaztelaniak katalunian eta beste testuinguru batzuetan zer presentzia erlatibo duten ikusteko. ordea, gutxi
|
dakigu
hiztunen ibilbide linguistikoei buruz eta bizitzan zehar jarrera linguistikoetan izaten dituzten aldaketen inguruan. aldaketa horiei deitzen diegu" muda linguistikoak", eta hori da artikulu honen gai nagusia. artikuluan aurkeztuko ditugu uoCk, hizkuntza politika sailaren eta kataluniako generalitatearen gazteria behatokiaren mandatuz egin zuen hizkuntza eta gazteei buruzko ikerketa bate... • Hitz gakoak:
|
|
|
...teko hitzarmena Soziolinguistika klusterrarekin sinatzeagatik. oan Pujolar, Isaac González eta Roger Mart� nez – Gazte katalanen muda linguistikoak nahiko ohituta gaude erabilera linguistikoak era askotan neurtzen, batez ere, mapak edo grafikoak eginez une zehatzetan katalanak eta gaztelaniak katalunian eta beste testuinguru batzuetan zer presentzia erlatibo duten ikusteko. ordea, gutxi
|
dakigu
hiztunen ibilbide linguistikoei buruz eta bizitzan zehar jarrera linguistikoetan izaten dituzten aldaketen inguruan. aldaketa horiei deitzen diegu" muda linguistikoak", eta hori da artikulu honen gai nagusia. artikuluan aurkeztuko ditugu uoCk, hizkuntza politika sailaren eta kataluniako generalitatearen gazteria behatokiaren mandatuz egin zuen hizkuntza eta gazteei buruzko ikerketa bate... kataluniako gazteei egindako inkesta 2002 eta 2007 (kgi02 eta kgi07) eta erabilera linguistikoaren inkesta 2003 (35 urtetik beherakoen emaitzetara mugatuta). elkarrizketak eta eztabaida taldeak lan honetarako egin ziren berariaz:
|
|
2018
|
|
|
Euskaltzaindiaren eta Sabino Arana Fundazioaren ekimenez eta Euskal Autonomia Erkidegoko, Nafarroako eta Ipar Euskal Herriko hizkuntza politikako arduradun nagusien eskutik, Euskararen erabileraren gakoak izeneko mintegia egin zen uztailaren 12an, euskararen etorkizuneko erronkez jarduteko, batik bat, hizkuntzaren ezagutzaren eta erabileraren arteko bitarte handia orekatzeko ahaleginetan sakondurik. Izan ere, gero eta gehiago dira euskaraz
|
dakiten
hiztunak Euskal Herriko zazpi lurraldeetan, baina hizkuntzaren erabileraren joera ez da jakintzarenaren parean bilakatzen ari.
|
|
2019
|
|
|
2 euskaraz
|
dakiten
hiztunen kontzentrazio handia dago horietan.
|
|
|
Garziaren sarkasmoaren biktima ezagun horrek berorika hitz egingo zukeen bere buruarekin berorika jakin izan balu, baina usteak dio euskaldun gehienok hika egiten diogula geure buruari. Errotua dago ia denok, ar zein eme, toka egiten dugula nork bere buruarekin, baina gaiaz egin diren inkesten arabera, hiketan
|
dakiten
hiztunen artean, gizonezko gehienek egiten dute toka beren buruarekin (%79, 6 hika beti, halaxe Franzek ere Berlin Alexanderplatzen?, eta %11, 1 aldian behin); emakumeek beren buruarekin toka mintzatzen direla dioen ustearen kontrara, emakumezkoek noka egiten dute, baina gizonezkoek baino portzentaje txikiagoan (%64 eta bietara %13, 7). Halaxe gertatzen da literaturak eman duen emakumezko baten bakarrizketa ezagunenaren itzulpenean ere:
|
|
|
leizetan edo etxoletan bizi ziren garaietan duk eta dun adizkiak izateak bere abantaila zeukan; eta hortik erraz ikusten da nondik etortzen zaion erabilgarritasuna: duk erabiltzean
|
bazekiten
hiztunak erraten zuena gizon batentzat zela, eta, alderantziz, dun adizkia erabiltzean, emakume batentzat zela. Baina, bertze garai batzuetarako?
|
|
|
Dena den, lehen aztertu dugun Bazterrecoa eta oraingo Bazterrenecoa etxe beraren bi izen direla emango luke. Batetik besterako jauziaren arrazoia, eskribauen transkribapen akatsa izan liteke ez
|
dakigu
hiztunek nola esango zutenedota jatorrian lekua adierazten zuen bazterra (Bazterr ekoa) nagusiaren abizen bihurtu eta gero etxe izena Bazterr enekoa bilakatu zen. Alabaina, aurkitu dudan azken Bazterra 1617 urteko Joanes Bazterra (AN 1617) da eta gainera ‘de’ gabea; lehendabiziko Bazterranecoa, aldiz, 1731.koa.
|
|
2020
|
|
|
Irakasleek bat izan behar dute ikasleei bidea egiten laguntzeko; hizkuntza ez
|
jakitetik
hiztun izaterako bidea. Gidaritza lan hori irudikatu eta barneratzeko, irakasleak etengabeko formakuntzan aritu behar dira.
|