|
2000
|
|
|
Hego Euskal Herriko
|
etxeetan
jaso daitezkeen telebista kate desberdinek daukatenaudientzia portzentuala eta herrialdekako desberdintasunak eta ikus entzuleriarenprofila azpimarratuko ditugu segidan datozen pasarteetan.
|
|
|
Nolanahi dela, ia
|
etxe
guztietan dagoen telebista hargailuan sintonizatzen direnkanalak ez dira beti berberak izaten herrialde guztietan. Alegia, probintziakakoazterketa egitea komenigarria da, nolako kontsumo pautak erakusten dituzten jakiteko.
|
|
|
Kopuru horri Hedapen Indizea deritzo eta horren bidezmila pertsonako zenbat egunkari ale saltzen diren zenbatzen da. Gure inguru hurbilekoherrialdeetan ematen diren kopuruak interesgarriak izan daitezke
|
etxe
barruan gertatzen dena hobeto ulertzeko.
|
|
|
1997an egunkari akitaniar honen ordainduriko hedapena 341.329 aletara iritsizen15, egunkariaren barneratze tasarik handienak dituztenak Landes ko departamendua, Gironda eta Euskal Herria izanik. Ipar Euskal Herrian egiten den egunkari honen inprimaketa 40.000 alekoa da; hots, 100
|
etxetatik
36 baino gehiagotan irakurtzen da, beraz, argitalpen hau Ipar Euskal Herriko zabalduena bilakatuz. Sud Ouestek aspaldi lortu dubere ezarpena Ipar Euskal Herrian, onartua izaten eta bertako pentsamolde eta berezitasun kulturalei egokitzen jakin duelako, honela, bere ezarpena lortzearekin batera, estatu frantseseko gaurkotasuna ekarriz.
|
|
|
Hala ere, kuantitatiboki denbora tarte ezberdinaz ari bagara ere, ikus dezagunorain zein diren mundua edo gure
|
etxea
ulertzeko albistegi hauetatik egiten zaizkigunproposamenak. Beti ere, albistegiak balio eta errepresentazioen transmisore indartsuakdirelako ustean.
|
|
|
Halaber, irratigintzan Ameriketarako hedapena hasi du, Kolonbian, Txilen eta baita EEBBetan ere posizioak hartuz (Radio Caracol, Grupo Latino deDifusion,...). Latinotasunaren zigiluan oinarrituta, Gran Vfa Musical taldearen bitartezmusikan ere sartzen saiatu da, diskoetxeak, edizio
|
etxeak
eta abar bilduz. Askoz presentzia esanguratsua du ikus entzunezkoetan, bereziki ordaindu beharreko telebistareneta zerbitzu digitalen gestioan.
|
|
|
CNN+ ere eskaintzen du, eta bere interesak GestSport eta Audiovisual Sport era ere luzatu ditu (zenbait kirol eta ikuskizunen eskubideak kudeatzeko, futbola bereziki). Atal honetan, azkenik, ikus enztunezko programen eskubideak erosieta komertzializatzeko Sogepaq enpresa eta Sogecine produkzio
|
etxea
menderatzenditu eta Warner Sogefilms zine banatzailea eta Warner Lusomundo zine aretoensarean ere parte hartzen du. Prisa ren esku luzeak Internet era ere hedatu dira, bertanPrisacom delarik jarduera ezberdinak antolatzen dituena:
|
|
|
Horren ondorioz, eta EspainiarEstatuari dagokiolarik, Antena orotariko telebista pribatu estatala eta Via Digitalsatelite bidezko telebista digitala menderatzen ditu. Ikus entzunezkoaren beste ataletanLolafilms eta, bereziki Endemol produkzio
|
etxeak
menderatzen ditu, zinean diharduena lehena, eta telebistarako ekoizten duena bigarrena?, baita kanal tematikoakekoizten dituzten Media Park eta Andalucia Digital Multimedia ere. Bestalde, ikuskizunen eskubideen erosketa eta gestiorako Audiovisual Sport en parte hartzen du.Telekomunikazioetan ere, mota guztietako telefonoetan duen nagusitasun posizioaalde batera utzita, presentzia du Hispasat sisteman, komunikazioetarako sateliteakgestionatzen dituen horretan hain zuzen; eta gainera, kablean demarkazio guztietanjarduteko lizentzia du.
|
|
|
Azkenik, Internet enTerra ataria eratu du, Lycos en erosketaren ondoan mundu mailako atari nagusietakoabilakatu dena. Zentzu honetan komunikabideetan ere saiatu da telekomunikazioezaparte, bere nazioarteko presentzia areagotzen, hala EEBBetan Lycos ataria eta arakatzailea erosiz, nola Argentinan (telebista erregionalak, Patagonik Film Group produkzio
|
etxea
,...), zein Europan bertan ere (Pearson-en gutxiengoko parte hartze batekin, besteak beste, Britainia Handiko Financial Times edo Thames TV kudeatzen ditu, eta Herbeheretako Endemol produkzio etxearen erosketarekin). Nabarmentzea merezidu, halaber, hedapen politika hau guztia bideratzeko hitzarmen estrategikoa sinatuzuela BBVA bankuarekin 2000ko otsailean, zeinaren bidez bankua akziodun nagusietakoa bilakatu den.
|
|
|
Azkenik, Internet enTerra ataria eratu du, Lycos en erosketaren ondoan mundu mailako atari nagusietakoabilakatu dena. ...ere saiatu da telekomunikazioezaparte, bere nazioarteko presentzia areagotzen, hala EEBBetan Lycos ataria eta arakatzailea erosiz, nola Argentinan (telebista erregionalak, Patagonik Film Group produkzio etxea,...), zein Europan bertan ere (Pearson-en gutxiengoko parte hartze batekin, besteak beste, Britainia Handiko Financial Times edo Thames TV kudeatzen ditu, eta Herbeheretako Endemol produkzio
|
etxearen
erosketarekin). Nabarmentzea merezidu, halaber, hedapen politika hau guztia bideratzeko hitzarmen estrategikoa sinatuzuela BBVA bankuarekin 2000ko otsailean, zeinaren bidez bankua akziodun nagusietakoa bilakatu den.
|
|
|
Euskalduna
|
etxean
elebakar balitz, hots, bere herrian elebakar moduan funtzionatuko balu, beste indar bat egin zezakeen komunikazio enpresen aurrean. Hartara, hedabideek, komunikazio enpresek, beste esfortzu desberdin bat egingo zuketenmilioi erdi bat kontsumitzaileren merkatua ez galtzeko.
|
|
|
Gauzak horretara,
|
etxe
barruko kontsumoko albisteak dira Garak ematendituenak. Euskaraz agertzen diren albisteak lotura zuzena dute Euskal Herriarekin:
|
|
|
Albiste gutxi dira Garan euskaraz EuskalHerriarekin harreman zuzena ez dutenak. Mundu zabala barik,
|
etxe
barrua daerreferente nagusia euskaraz jarduterakoan.
|
|
|
Euskarazko albisteek oso eragin hipotetiko txikia dute
|
etxetik kanpo
. Euskarazargitaratutako albisterik gehienak Euskal Herria edo Frantzia dute erreferente.Erreferente nagusi Espainia dutenak, gaztelaniaz ematen dira.
|
|
|
Mundu zabalaren errepresentazio mediatikoa erdarahutsez egiten da Deian. Euskarazko albisteek ez dute loturarik
|
etxez
kanpokomunduarekin, eta eragina Euskal Herrian dute huts hutsean. Esan nahi baita, Estatuetako eta Munduko albisteak erdaraz eskaintzen ditu Deiak, ia modu esklusiboan.
|
|
|
1.4.2
|
Etxea
zilbor
|
|
|
Horretara, EAEren mugak berak ere lausoturik agertzen dira begienaurrean. Grafikoki, EAEren lurraldea irudikatzean,
|
etxekoek
bezainbeste garrantziadute kanpokoek; baina kanpoko horien artean, Espainiakoak dira nagusi; toponimobakarra da penintsulatik kanpokoa: Biarritz.
|
|
|
Prentsatik hartzeaz gain, masa kulturaren kontsumitzaileak eduki politiko sinboliko ugari hartzen du ikus entzunezko hedabideetatik, telebistatik batez ere.Hedabideak oro har, eta ikus entzunezkoak zehazki, eduki politiko sinboliko horiensortzaile, suspertzaile eta komunikatzaile apartak dira. Eduki horiek bai fikziozkoproduktuen bidez eta bai informatiboen bidez ere helarazten dira gure
|
etxeetara
.
|
|
|
Hurrengo urrats batean, monitorean ikusitako argazkiak
|
etxeko
telebista pantaila oso osoa hartzen du: Espainia, Europako mendebaldea eta Afrika iparraldea erakusten dira.Eguraldi fronteen nondik eta norakoak azaltzen ditu esatariak irudi horretaz baliaturik.
|
|
|
Imajinatzen al duzue herriek burujabetasuna batuta eta baketsuki lortzea? Herri horren borondatea adierazten duengutun bat agintarien
|
etxera
bidaltzea nahikoa balitz. Ba, guri harrigarria egitenbazaigu ere, horrelako kasuak gertatu dira munduan.
|
|
|
Familia egitura ere eraldatuz doa, batez ere gizarteko sektore txiroenetan, babes eta biziraupen mekanismo nagusia familia delako. Horrek atzera botatzen duemakumearen emantzipazio prozesua, berriz ere
|
etxeko
lanera itzularazten baitu.
|
|
|
Azken urteotan informazio teknologiek1 izugarrizko hedapena izan dute.Lehenago, konputagailuek lantokiak hartu zituzten. Gero, ordenagailu pertsonalaksortu ziren eta
|
etxe
gehienetan sartu ziren. Azkenean, sare telematikoak berezikihedatu dira eta oso denbora laburrean Internet en zerbitzuak nonahiko eta ezinbesteko bihurtu omen dira.
|
|
|
–GURE
|
ETXEAN
BERTAN. SANS PAPIERS. HUTSAK GARA? 9
|
|
|
Ez da egon behar kontraesanik, beraz, norberaren eta gizartearen libertateenartean (L' existencialisme est un humanisme; 1946an). Mendebaldeko hizkuntzagehienetan ez bezala, euskaraz gure
|
etxea
edo gure ama esaten dugu, aditzen lehenengo pertsona erabiltzean pluralaren eta singularraren adierak batuz. Ildo berekoadugu Sartre, erdian egon den pentsalaria (Gilles Deleuze-k zioenez, behintzat).
|
|
|
Hain zuzen ere, ikerketa honen helburua honako puntu hau aztertzea da: gutxiengoen identifikazio estrategiei dagokienez,
|
etxeko
hizkuntzaren erabilpenakgurasoen jatorriarekin nola interaktuatzen duen aztertzea.
|
|
|
|
Etxeko
Hizkuntza Erabilpena
|
|
|
1 taula: Proposaturiko identifikazio estrategiak
|
etxeko
hizkuntzaren etagurasoen jatorriaren arabera.
|
|
|
iv) Azkenik, subjektuek beren adinari, sexuari,
|
etxean
erabiliriko hizkuntzarieta gurasoen jatorriari buruzko galderei erantzun behar izan zieten.
|
|
|
Lehenengo eta behin,
|
etxeko
hizkuntza eta gurasoen jatorria subjektuen identifikazio estrategia desberdinekin noraino erlazionatzen ziren aztertzeko, klusterrenanalisi iteraktiboa burutu zen, autokategorizazio eta identitateak erabilirik, honelasubjetu talde desberdinen kokapena ateratzeko.
|
|
|
Ondoren analisi diskriminantea burutu zen,
|
etxean
erabiliriko hizkuntza etagurasoen jatorria eta identifikazio estrategien hiru taldeen arteko erlazioa ikusteko.
|
|
|
|
Etxeko
Hizkuntza 0,97384* 0,22722
|
|
|
Analisiak bi funtzio sorrarazi zituen. Lehen funtzioak baieztu egin zuen
|
etxeko
hizkuntza: negatiboki erlazionatua asimilaziorako identifikazio estrategiarekin, eta oposaturik separaziorako identifikazio estrategiarekin.
|
|
|
Bigarren funtzioak oposatu egin zituen asimilaziorako eta integraziorako identifikazio estrategiak. Honenarabera esan daiteke,
|
etxean
erabiliriko hizkuntza oso lotuta dagoela asimilazio etaseparaziorako estrategiekin, eta gurasoen jatorria ez dagoela lotuta separaziorakoidentifikazio estrategiarekin, asimilazio eta integraziorako estrategiarekin baizik.
|
|
|
Gure bigarren ikerketa Berry-ren ereduaren eraldaketan oinarritu da, non gurasoen jatorriaren eta
|
etxeko
hizkuntzen arteko erlazioan ainguratzen diren hiru identifikazio estrategiak gerta daitezkeen gutxiengo egoeran dagoen taldean: asimilazio, integrazio eta separaziorako estrategiak.
|
|
|
asimilazio, integrazio eta separaziorako estrategiak. Bigarren ikerketak frogatu duenez, taldearteko harreman gatazkatsuko testuinguruetan, hiru autodefinizio esanahiak partekatuta daude gurasoen jatorriarekin,
|
etxean
erabiliriko hizkuntzarekin lotuta. Gainera hiru esanahi horiek haurrak kokatzen direneko asimilazio, integrazioeta separaziorako estrategietan oinarritzen dira.
|
|
|
Herrietako barne arazoak nola konpondu, herri bakoitzeko jendeak erantzunbeharreko galdera da beti. Besteen
|
etxean
atzerritar garenoi begirale lanak dagozkigu, agian baita iritzi emailearenak ere, baina inoiz ez epailearenak. EA, EAJ etaEH hiru alderdi nazionalisten txosten politikoei buruz nire iritzia eman dezadaneskatu zait, eta erronka onartzea erabaki dut, nahiz eta badakidan jakin, gaia guztizkorapilatsua dela eta, hartaz, aukera guztiak dauzkadala bat baino gehiago mintzeko.
|
|
|
mugimendua hasten denean gertatzen da.Beharra asetzera zuzenduriko jokaera da: hozkailurantz noa,
|
etxetik
ateratzen naiz, hitz egin nahi dudan pertsonaren telefono zenbakia markatzen dut...
|
|
|
Beren argitalpenetan agertzenzituzten emaitza bikainak, gaur egun oso eztabaidatuak dira. Formatu terapeutikoa, terapeutak lagunduta eta aurretik finkatutako
|
etxeko
lanen bidez, bikotearenhitzezko eta ez hitzeko komunikazioaren areagotzean oinarritzen zen funtseanMaster en eta Johnson-en proposamena.
|
|
|
Moreno haurtzarotik erakarri zuen dramatizazioak, eta gogokoa zuen lagunekin eszenifikazioak egitea. Beraren eta bere biografia aztertu duten egileen iritziz, lehen dramatizazioa lau urte t, erdirekin egin zuen
|
etxeko
sotoan. Han, lagunakzeruan zeudeneko eszena bat antzeztera gonbidatu zituen:
|
|
|
Ezer ez, esan nuen, hori besterik ez. Etaisilean gorde nuen bere
|
etxeko
buzoian abizena CH eder batez zeukala ipinia.
|
|
|
Holderlin, sentiberatsunarenprintzea, erotu egin zen. Ez ziren izan idazleak artatu eta zaindu zutenak; zurgin pobrebat izan zen 30 urtez
|
etxean
jaso zuena. Zurginaren obra, Holderlinenaren parekoparatzen dut nik, eta Holderlinen laudatzaile merke eta sasilagunena baino zatiazjasoagotzat daukat.
|
|
|
Egia da, euskararen zerbitzuko egarri hau bere
|
etxekoen artean
elikatzen delairaunkorki. Jone, haren emaztea, lehenetariko andereño bat orduko Euskal Herrikoegun ilun haietan!
|
|
|
Udaberritik horko zuzendaria zen Piarres, kolegio zaharrarenenborretik bi kimu berriren pizteaz kargatua bere ideien arabera: lizeo tekniko bat etalaborantzako bat sortu behar zituen misionesten
|
etxe
inguruan, haien ondasunean, Gouyon apezpikuaren manuz. Pierre Narbaitz bikario jeneral euskaltzalea zuenbultzatzailea, hobeki erranik babeslea, bultzatzaile beharrik ez baitu lokomotorrak.
|
|
|
Dena dela, Hazparneko ikastetxean egoitea erabaki zuen Txillardegik, Xarrittonen baimenarekin eta honen babespean. Prefetak ezin zuen eskandalurik eginElizaren
|
etxe
batean, oso indartsua baitzen oraino iparraldeko Euskal Herrian. BerazVincent apezpikuari dei egin zion, eta hark Hazparnera bidali zuen elizbarrutikoirakaskuntza katoliko guztiaren zuzendaria zen Pochelu kalonjea:
|
|
|
Liburu hark eduki zuen efektua, umetan gurasoek erosi zizkiguten. Forjadoresdel Mundo Contemporaneo? izeneko liburuekin (bilduma osoa genuen
|
etxean
, lauliburuki) izandakoarekin bakarrik konpara dezaket, non. Vidas Ejemplares, titulupean300 pertsonaiaren balentriak eta aurkikuntzak deskubritu genituen.
|
|
|
Beti ez geunden ados, baina ezadostasunak ez ziren estrukturalak, koiunturalakbaizik. Gainera, bere
|
etxean
biltzean (Donostiako etxea seme alabei utzita, mendiangaldurik dagoen baserri batean bizi zen ordurako), bera eta bere ingurunea ikustekoparada ederra eman zigun, bai eta zein pianojole fina den frogatzeko ere.
|
|
|
Beti ez geunden ados, baina ezadostasunak ez ziren estrukturalak, koiunturalakbaizik. Gainera, bere etxean biltzean (Donostiako
|
etxea
seme alabei utzita, mendiangaldurik dagoen baserri batean bizi zen ordurako), bera eta bere ingurunea ikustekoparada ederra eman zigun, bai eta zein pianojole fina den frogatzeko ere.
|
|
|
Noski, ez deritzot egoki, hic et nunc, amaigabeko eztabaidetan berrastea, (orduanplanteiatzen edo proposatzen zen) sozialismoa zer den/ zen edo zer ez den/ ez zen: zientifikoa ala ez; iraultzailea ala sozialdemokrata; Moskutar, Pekindar, Habanatar edoguztiz jator edo
|
etxekoa
izan behar zuen...
|
|
|
argitaratu zuen Barbier-ek 1921ean, eta hartazgogoeta zenbait egin, besteak beste berriemaileei buruz. Istorioak dio Bithirinakoneskato batek, dirua irabazteko, baietz gauaz alorrera joango zen parioa egin zuela;
|
etxeko
mutilak, ordaindu ziolakoan damuturik, biraoa bota zion: «Deabruakeraman baleza».
|
|
|
Eta nebei, haienekintza salbatzailearen oroitzeko eta sariztatzeko, Hierro Palankos deitura eman zienherriak. Haien ondorengoak dira Gorigitxi
|
etxekoak
, eta salan daukate jazotakoaegiaztatzen duen irudia: nebak jentilen egoitzako atearen bi alboetan.
|
|
|
Bidarrain berean diote (Arana 1986, 108) Saindiaren harpeko bidea hetsi zutelaauzo
|
etxekoek
, Harrusekoek, hara joaten ziren beilariei dirua ordainarazteko edo, betiere hango sosak hartu zituztela eta Saindiak punitu zuela etxekanderea. Jarririk omenzegoen arratsean supazterrean, senarraren beha, eta denbora gaizto egin zen.
|
|
|
Orain dela kasik laurogei urte, Orozkoko Arane
|
etxeko
gizonak(* Teofilo Etxebarria pseudonimoa emango diot) parte txarrekoak ei zeuzkan eta katu bilakatzen eizen, bereziki lapurretan ibiltzeko. Gizon horren gorabeherak kontatzean beti azpimarratu du berriemaileak, eta haren senarra Pablok egiaztatu, egiazki gertatu direla, ezbatere asmatuak, baizik eta haren ahaideek ikusiak, Eulaliren izekok eta amak biziizandakoak.
|
|
|
Araneko etxanderea,* Zelestina, hil zen eta, ohi legez, auzoak hilbegiran bilduziren hurrengo gauean hilaren
|
etxean
; haien artean ziren Eulaliren izekoa, JuanaLarrea, eta beste izeko bat. Bat batean, leihoan jo zuten eta, Juana «nor dan atean joanzan, eta periodiko handi bat erretratuakaz, hiru fraile erretratuakaz,» ikusi zuen.
|
|
|
Bat batean, leihoan jo zuten eta, Juana «nor dan atean joanzan, eta periodiko handi bat erretratuakaz, hiru fraile erretratuakaz,» ikusi zuen. «Zerete da hau?», ikaraturik emaztea, harentzat agerpen bat zelako, are gehiago itzelezkozaratak entzun baitziren, oholekoak,
|
etxean
. Orduan berean gizon bat, hilaren senarraeta leihoan jo zuena, itxura?
|
|
|
Aldi berean, hilaren eta giza katuaren seme bat,* Marcos, fraile zegoen komentuan ere zarata handiak igarri zituzten eta jakin zuten fraileren baten
|
etxean
zer edo zerjazoten zela. Biharamun goizean, meza ostean superioreak estola («liburua» esan nahidu Eulalik) zabalik utzi zuen (horren bidez jakin dezakete apezek nor den sorgina), eta* Marcos komentutik bota zuen.
|
|
|
Beste batean amamaren
|
etxean
ikusi zuten katu bat etortzen, gau batez. –Tejabana, ko teilatutik kamarako leihoraino altxatzeko, leiho hegian eskuak ipini zituenkatuak, «eta amamak gura eutsezan eskuak ebagi», baina aititak esan zion uzteko, gizon harek ere «umeak eudiezala asko, eta eroan dagiela artoa».
|
|
|
|
Etxeko
zaratak, meza liburua eta sorginak
|
|
|
Oroituko gara baiAranen berean eta bai hilaren semearen komentuan, zarata itzelak entzun zirelamemento hartan. Horrelako fenomenoak ezagutzen ditugu kinka antzekoetan agiturik, haien bidez jakiten ahal da urrun dagoen norbaiten heriotzaren berri; Marcaida kjasotako erreferentzian (1923, 31), eri bat hil zela igarri zuten, lagunen
|
etxean
entzunziren zaratengatik.
|
|
|
Begiratueutsezan bai mutilak, eta ahate oina ikusi.
|
Etxera
joan zan eta ez euan gehiago urten, tristuraz hil zan. Egin eutsien hilbegiran auzoak bildurik egozala, lamina sartu zangiltza zulotik, intxaurkusku batetik estalgi ederra atera eta hartaz estali hilaren gorpuaeta ohea.
|
|
|
Kulturari dagokionez ez dira
|
etxe
erraldoiak, baizik kultura transmititzeko gizaegiturak. Gureak eta guretzat behar ditugu, mundu osoan dagoen jakinduria gureanjorratzeko.
|
|
|
Handik gutxira, Kopenhagen era lan bila joan, aberastu, merkataritza enpresa handi bat muntatu, etadirutza ederraren jabe, ezkondu egin zen. Baina emaztea laster hil zen, eta urtea igarobaino lehen, aita
|
etxeko
neskamearekin ezkondu zen berriro. Zazpi haur izan zituzten. Soren txikiena?, baina zorionik ez etxean.
|
|
|
Baina emaztea laster hil zen, eta urtea igarobaino lehen, aita etxeko neskamearekin ezkondu zen berriro. Zazpi haur izan zituzten. Soren txikiena?, baina zorionik ez
|
etxean
. Aita sinetsita zegoen, bere hain errazaberastea Jainkoari zor ziola, baina mendeku gisa, bere bekatu barkaezina zigortzeko, eta familiaren gainean Jainkoaren madarikazioa zegoela.
|
|
|
Ohiko ordenaren ohiko zaintzaileek gogor defendatu duteberriro eraso, arrotz? horretatik aitaren
|
etxea
. –Ez dugu emen olakorik bear?, aldarrikatuko du Orixe-k haserre.
|
|
|
Gobernari etaGotzainak, baina baita Alkate eta Parrokoak ere. Eta erlijioso
|
etxeak
ez ziren geratu, honetan, albora. Hauetako bat zen frantziskotarren komentu donostiarra.
|
|
|
Esan bezala, debeku gertakarien unean A. Mitxelena zen
|
etxeko
Nagusia, etaAita K. Apraiz, Probintzial. Maila probintzialari gagozkiola, esan dezagun Kontseiluak(. Definitorio?
|
|
|
Horrela ageri zen hori dena, 1938ko urte hartan, Egia Atotxan; baina badakiguDonostiako beste eliz
|
etxeetara
eta inguruetako hainbat herritara ere joaten zirelafrantziskotarrak komentutik: besteak beste, hilabete haietan Zegama, Altza, Oiartzun, Beasain, Soraluze, Usurbil, Leitza, Arroa, Arrazola edo Aizarnazabal-era, adibidez.Euskaraz egin zirela hauetako asko, uste izan dugu, baina ez da hori batere segurua, zeren jakin izan baitugu gaztelania sekula entzungabeko zenbait herrixkatandenboraldi batez erdaraz bakarrik egin zirela, nonbait, elizkizunak (Bizkaiko Zeanurin, adibidez).
|
|
|
Baina, Donostiako elizetan euskararen eliz erabilpena ohiko moldeetara zetorrelazirudienean, ezusteko gogor batek jo zuen Egia Atotxako frantziskotarren Senitartea: 1939ko urriaren 1ean, igandez, Komunitate osoa, Aita Probintziala barne, atxilotu etakomentua itxi arazi egin zuen Rivas Gobernariak, eta dena, abertzale hildako batenalde Meza eman zelako. Normaltasun eskea, hizkuntzarena baino
|
etxearena
berarenalortzea izan zen berehalako hilabeteetako buruhaustea, harik eta hori 1940ko otsaileanerdietsi zen arte (Intxausti 2000: 93).
|
|
|
Gerrak baldintzaturik, alde errepublikarretik ihesi etorritako zenbait fraide etxeanzela, hizkuntz eskubideak eskatzeko nahiz euskaltzaletasuna agertzeko adore bereziabehar zelarik, eta fraide talde osoaren atxiloketa bat tartean, mozorro samar jokatubeharra zegoen. Horregatik beragatik ez zen indartu, nahi bezain laster eta lehengopunturaino, komentu
|
etxeko
euskararen status a.
|
|
|
Falange ko jarrera liberalenak ere?
|
etxeko
–eta, etxerako?
|
|
|
Egia Atotxako
|
etxe
frantziskotarra aski berria zen, artean, juridikoki 1923an irekibaitzen berriro, eta etxegintza bera, bere handi mandian, 1926an eman zen amaitutzat; baina XVII. mendearen hastapenetatik zetorren Txurrutal/ Egiako komentuari segidaemanez eraiki zen komentu hau (gaurko Ibilgailuen Udal Parkeko orubean, GrosekoGeralekuaren parean, dago komentu zaharraren lekua). Besterik ezean, aipa dezagunbehintzat Txurrutaleko hark euskal eskola bat ere izan zuela, XVIII. mendean.
|
|
|
Estualdiak eta guzti, gerratea ez zen zitalegiagertatu Egia Atotxako komentutarrentzat: komentua, noski, utzi egin behar izan zuten1936ko uztailetik iraila bitartean, Loiolako militar altxatuei bidea mozteko hartubaitzuten miliziatarrek
|
etxea
. Madariaga bermeotarra() zen une hartanbertako Nagusia, euskal sermolari eta idazlea berau (Varii 1935:
|
|
|
Denek ere sosegu hobea nahi zutelarik, CNTko batzuk emandako ezustekoren batgorabehera, jelkideen artean aurkitu zuten babesa, eta ez zen ezbehar gordinik jazo.1937ko abuztuan, frantziskotarren hauteskundeetan Nagusi berria eman zitzaionkomentu honi: Aita A. Mitxelena zarauztarra(), Salbatore Mitxelenaidazlearen osaba eta Errepublika urteetan lagunarte euskaltzale batekoa izanaNafarroako Erriberriko
|
etxean
(Ezkurdia, Mendia, B. Madariaga).
|
|
|
I, 335336). Zinez
|
etxekoak
bertakoak zirenak, denak ziren euskal herritarrak, eta arabar batizan ezik, hizkuntzaz guztiak euskaldunak.
|
|
|
A. Mitxelena iritsi aurretik ere, euskarak bere status eliztarra antolatu samarturikzeukan
|
etxe
horretan, auzotarrekiko harremanetarako. Hasteko, komentuak, berehormak jasotzeko ere, donostiarrekin mota eta maila ezberdineko harremanak izanzituen, eta lan pastoralean ere bai:
|
|
|
Komentuak bazituen bere sermolariak,
|
etxean
ez ezik inguruko eta probintziakoherrietara euskaraz mintzatzera joan ohi zirenak. Predikari euskaldun hauen arteaneman ditzakegu A. Mitxelena Nagusia, J. M. Bengoa debarra, J. A. Amundarainorendaindarra, J. Lasa matximentarra, eta besterik.
|
|
|
Fraideen komentuetan, bizitzako joan etorria islatuz, Kronikak idazteko ohituraizan da, orain gutxi arte bederen. Horietako batetik helduko diot hona dakardan gaiari.1937ko abenduaren 20an Donostia Egiako frantziskotarren
|
etxean
lerro labur batezeman zuen debeku baten berri kronikariak: En este convento se recibe la orden de nopredicar en vascuence (Cronica:
|
|
|
Egia Atotxako kasuan, iraganeko ohiturei berriz helduz eta bertara bildutakofraide gazte berrien indarrez,
|
etxean
bertan, Donostian eta herrietan komentu horretakosermolaritzaren loraldia (euskarazkoarena ere) urteetan ezar daiteke, hainzuzen hemen deskribatu diren gertakarietatik urte gutxitara.
|
|
|
Predikari euskaldun hauen arteaneman ditzakegu A. Mitxelena Nagusia, J. M. Bengoa debarra, J. A. Amundarainorendaindarra, J. Lasa matximentarra, eta besterik.
|
Etxe
horretako prediku lanarenkoantifikazioa eginda dago: etxeko elizan eta beste elizetan 618 mintzaldi eginzituzten fraideek 1937an, eta 972, 1938an (Intxausti 2000:
|
|
|
Etxe horretako prediku lanarenkoantifikazioa eginda dago:
|
etxeko
elizan eta beste elizetan 618 mintzaldi eginzituzten fraideek 1937an, eta 972, 1938an (Intxausti 2000: 237).
|
|
|
Eta hegoaldeko euskaldunek ere, ba ote dakigu benetan zer egin nahi dugun geurehizkuntzarekin?
|
Etxean
, eskolan, lagunen artean eta, kasurik onenean, kalean ereeuskara erabiltzeko prest gaude; baina guretariko zenbatek irakurtzen du eguneroEgunkaria. Zenbatek jatetxeari edo dendari edota enpresari izena euskaraz ezartzen. Zein jatetxetan eskaintzen digute karta euskaraz?
|
|
|
Honen aurreanChomsky k eta Halle k lan honi ekarpena egin zioten parametro artikulatorioak eretasunen bitar hauetan sartuz.
|
Etxean
ibiltzeko definizio bat emanez, aparatu fonatzailearen eragiketa bakoitza tasun bat dela esango dugu (ekintza eza ere eragiketa modurazenbatu behar da).
|
|
|
64 or.) Alderdi tematikoak hemen ere kera, irrazional? nagusia dauka; kopla zaharretan alde tematikoa, hots, bigarren aldiko sintagma, askoz apal eta zehatzagoa izaten da.Adibidez?
|
Etxe
ontako nagusi jaunak/ urre gorrizko bizarra?,. Etxe ontako etxekoandreak/ Ama Birjinadirudi?. –Begitarte 1?, 57 or.
|
|
|
64 or.) Alderdi tematikoak hemen ere kera, irrazional? nagusia dauka; kopla zaharretan alde tematikoa, hots, bigarren aldiko sintagma, askoz apal eta zehatzagoa izaten da.Adibidez. Etxe ontako nagusi jaunak/ urre gorrizko bizarra?,?
|
Etxe
ontako etxekoandreak/ Ama Birjinadirudi?. –Begitarte 1?, 57 or.
|
|
|
Nolanahi ere, ezin irakur zitekeen ahulezia hori hizkuntz esparrura mugatutabakarrik, ordura arteko gizarte egonkor eta tradizionalaren (zentzu neutroeneanmintzatuz) balore aldaketaren hasieraren sinbolo gisa baizik. Gaztelaniaz baliatzen zenmunduak hainbat urrats eginak zituenez, hizkuntz arloan bertan sorraraziko zuenetenketarik nabarmenena
|
etxe
eta familia askotako transmisio hizkuntza bestelakatzenhastean. Baina horrekin batera, aramaioarren irudimen mundua ere gero eta, aberastu, ago agertuko zen.
|
|
|
Afalostean, kopari uko egin eta bi kafe hartu ondoren, solasaldia beheraka zihoalaikusirik, erretorea erretiratu zenean hartu nuen nik ere kotxea, etxerako asmotan.Trafiko gutxi zebilen autobidean, baina langarrarekin bustita zegoen errepidea; abiadamantsotuta, trumilka hasi zitzaizkidan oroitzapenak: zenbat aldiz entzun ote nuen AitaMorlansen izena,
|
etxeko
sukaldean eta ia ia ahapean. Gero, berriz, bi kafeen eraginezedo ohean jira-biraka eta loak hartu ezinik nenbilela, gure aitak kontatu ohi zigunhistoria zahar hura berritzen hasi nintzen:
|
|
|
Jakin egin nahi nuen, jakin egin behar nuen.Gauza ezaguna zen ezen, 60ko hamarkadan zehar, Euskal Herriko beste komentuaskotan bezala, San Salbadorreko kaputxinoenean ere aterpea eman zitzaiola euskalerresistentzian zebilen hainbat gazteri. Ez zen seguru asko armarik gordeko aldareanbaina batek baino gehiagok emango zuen han gaua, guardia zibilak
|
etxera
bila azalduta, beste aldera pasatzeko modua aurkitu artean.
|
|
|
Egundoko birao sorta bota omen zion aitak, baina fraideek ongi aski dakiteisiltasuna eta apaltasuna ezkututzat erabiltzen halakoetan. Ateko txakurrarekinzereginik ez zeukala ikusita,
|
etxeko
nagusiarengana jotzea erabaki zuen.
|
|
|
Herrira joan nintzen. Aurrena
|
etxetik
pasatu nintzen, aitari esateko Salbatoreranindoala eta ea etorri nahi zuen.
|
|
|
Gizajoa. Nik ez dakit gauza handirik: seminaristak
|
etxeko
beste alde batean bizi ginen eta. Baina izango da gehiagodakienik.
|
|
|
–Zuek, berriz,
|
etxe
dotore askoa duzue.
|
|
|
–Gu
|
etxea
zaintzen dugun morroiak besterik ez gara. Gorago dago jabea.
|
|
|
1 Elkarrizketaren edozein modalitatetan jendea aurrez aurre egon dadin saiatu behar dugu. Denbora nahikoa badago eta protagonista gugandik hurbil badago, askozhobea da estudiora eramatea, elkarrizketa zuzenean egiteko, bere
|
etxean
edo kalean grabatu ordez. Bere presentzia fisikoak kalitatea aportatzen dio grabaketari, eta entzuleak eskertu egiten du hori.
|
|
|
Arturo Merayo k (1992, 150) audientzia kontzeptuari emandako definizio osatua aintzat hartzea merezi du: , irrati estazioko audientzia erlazio bat da, entzuketaren zenbatasunari dagokiona?, denbora jakin batez estazioak hedatzen duen irrati ekoizkin baten edo batzuen eta horrelako mezuak jasotzen dituzten jasotzaile kolektibo(
|
etxekoak
) zein indibidual, heterogeneo, sakabanatu, aldakor eta anonimoen artean gertatzen dena?.
|
|
|
Jakitunek diotenez, arreta? pasiboa gerta daiteke, zeren eta ahalgarri baita irakurtzea, gidatzea,
|
etxeko
lanak egitea etab., musika, albisteak edo publizitate mezuak entzunez. Izan ere, egunean zehar eta zenbait irratsaiotan arreta gabeko uneak gertatzen dira.
|
|
|
batetik denboraldi luzeko programazioa egitea, udazkenetik udaberriaren amaiera arte; eta bestetik, laburra, udarako baino ez dena. Lehenbizikoan, entzuleek, Gabonetako eta Aste Santuko periodo laburretan izan ezik, ia ez dituzte beren ohiturak aldatzen, lantokian, bidaiak egiten eta
|
etxeko
ekanduak burutzen pasatzen baitute beren denbora; hortaz, programazioak aldaketa gutxi eduki ohi du.
|
|
|
Uda partean aldaketa handia jazo ohi da, entzuleriaren ohiturak asko aldatzen baitira. Urtaro horretan
|
etxetik kanpo
luzez egon ohi gara; opor garaia da eta, oro har, hedabideekiko harremanak aldatzen ditugu, batez ere irrati eta telebistarekin. Hala ere, albistegi eta gainerako informazio saioen programazioak bere horretan dirau, ordutegi aldaketa batzuk gorabehera.
|
|
|
Altzari moduko jasogailu batzuk ekoizten baditugu,, musika kutxatila? bezalakotsuak, eta kontzertu eta sinfoniarik hoberenak emititzen baditugu, irratia
|
etxe
guztietara zabalduko da. Ziur nago negozio ederra izango dela.?
|
|
|
Morse gabe, ez zen telefonoa existituko; Edison gabe, ez zen izango baterako transmisio jasoketarik; Fessenden gabe, giza ahotsak ez zuen Morse ordezkatuko; David Sarnoff gabe, ez zen
|
etxeko
irrati hargailurik egingo; H.P. Davis gabe, ez zen informazio saiorik, ez hezkuntza saiorik ez eta saio komertzialik ere egongo. Irratihedapena kate bat bezalakoa izan zen, eta mailak lotzeko hamarkadak pasatu behar izan ziren.
|
|
|
Erretizentzian zenbait ideia edo esaldi amaitzeke lagatzen dira, isilaldia abiaraziz; testuinguruak aditzen ematen du eliptiko uzten den elementua, eta esatariak ahalegindu egin behar du eten puntuetan dagoena iradokitzen; esaterako: , itsasoetan zehar?, mendietan gora?, abenturazaletasunaren
|
etxetik
–, noranahi eta bidaide, hauxe duzu ibiltarien irratsaioa?.
|
|
|
entzulea irratiaren laguntzailea eta partaidea da. Herriko
|
Etxeek
ere beren laguntza ttipia ekartzen daukute: Baxenabarreko 78 herrietarik 40 batek du Irratia laguntzen?.
|