|
2001
|
|
|
Baina ikasleek zelan ikusten dituzte
|
etxetik
ikasteko ikastaroak. Denetik dago arlo horretan ere.
|
|
|
Urruntasuna sentitu egin izan du berak, eta azkenean ez ditu Magisteritzako ikasketak amaitu.
|
Etxetik
ikasteko aukera asko daudela dio, baina ez du uste ondo ateratzen direnik. " Ordu piloa sartzen nituen, baina gero ez zegoen inor zalantza bat galdetzeko orduan... bai, baina posta elektronikoz bat bidali eta erantzun arte itxaron behar izaten nuen.
|
|
|
Iparraldean literatura berrituak baby boomeko irakurle analfabetu
|
etxean
ikasiei buruzko urratsak eramanez kausituriko publikoa zuen, beraz; baina ikerketasoziolinguistikoek, publiko, horren bihar nahiz etziko balizkotasuna frogatzendigu.
|
|
|
Enbataastekariak kristalizatzen zituen pindar horiek oro, eta bistan da, lanaz gain, herrioso izateko, europar kutsuko literaturgintza irudikatzen zela Iparralde honetakosotoetan. Zer erran ikastolen garapenari harriturik begiratzen zioten euskaltzalehaietaz, euskara
|
etxean
ikasten zela sinesten eta sinestarazten zuten haiei buruz?
|
|
2002
|
|
|
Komunitate mota guztietan behar da komunitate horretako partaide izatearen kontzientzia, eta hizkuntzetan ere bai. Horren premia ere badago, euskaldun berri asko edo
|
etxean
ikasi duten asko, esaterako, ez dira euskal hiztun komunitatearen partaide sentitzen. Honekin Fishman edota Txepetxen planteamenduetan gaude, eta gakoa horretan dago.
|
|
|
Nafarroan eta EAEn, 65 urte eta gehiagoko biztanleek
|
etxean
ikasi duteeuskara, helduek (25 urte bitartekoek) bide berriak erabili ahal izan dituzte, ikastaroak, komunikabideak, hezkuntza formala..., eta gazteenek etxean etahezkuntza formalean ikasi ahal izan dute18 Azkeneko urteetako arazoetatik aparte, Nafarroan ere gazte euskaldunak gehitzearen joera antzeman daiteke.
|
|
|
Ez nator gerrarako deirik egitera, ezta gutxiagorik ere. Esan guradudana hauxe da, alegia, alor horretan ere euskaraz egitea eta eragitea guztiz delabeharrezkoa, gero eta jende gehiago baitago, maila ertaineko unibertsitate ikasketak egitekotan dagoena nahiz eta bestelako lan batean jardun; eta geroago etajende gehiago baitago, arrazoi desberdinengatik bere
|
etxean
ikastea nahiago duena.Eta jende horiei guztiei euskaraz egiteko ahalbidea eman behar zaie. Ezin diogumerkatua erdarari libre utzi, are gehiago horretarako ahalmena daukagunean, Udako Euskal Unibertsitateak duen moduan.
|
|
2003
|
|
|
|
Etxean
ikasten zen garai batean instrumentu bat jotzen edo dantza egiten. Egun ordea, irakaskuntzaren bidez egiten da transmisioa.
|
|
|
Juan antonio lotina behin baizik ez da Euskal Herrian egon, 1953 urtean, ez daki euskaraz, aitari entzundako edo Lemoizen pasatutako urte hartan
|
etxean
ikasitako hitz batzuk izan ezik. Hala ere, ez ditu galdutzat euskal erroak.
|
|
|
Lehenago ezin eta danentzat lekurik ez egoan, sei urte ta erdigaz edo sartu nintzan ni eskolan. Ordurako,
|
etxean
ikasita, eskolako hainbat gauza nekian: zenbaketa, irakurten, zirriborro batzuk egiten.
|
|
|
Eta hik, zelan daroaaz eure arazoak? Noizko eukiko joagu
|
etxean
ikasten?
|
|
|
Bueno, bardin da bihar izanda be, baina, zeuk esan dozun lez, hemen nagon ezkero, hoba izango da berton esatea Unaxek andereak interesez aztertzen zuela igarri zuen. Pentsau dot datorren astetik aurrera hoba litzakela zure alabeak nire
|
etxean
ikastea, ze, bueno, uste dot han biok gehiago kontzentratuko garala...
|
|
|
Ikaslea normalean kofradiaz kanpokoa izan ohi zen (bestela,
|
etxean
ikasten baitzuen), beste ofizio batekoa normalean; eta inoiz umezurtzak ere bai (helduagoak izaten zirelarik adinez), Pietate etxearen sorrerarekin 1777tik aurrera, batez ere (ofizio bat ikastera behartzen baitzituzten bertan jasotako pobreak, beraiek zuten tailerrean edo kanpoan) 31.
|
|
2004
|
|
|
Bost, sei, zazpi, Txokolatek estropada irabazi. Mutikotan
|
etxean
ikasitakoa, gaztetan Los Paxay ekin grabatu genuena osaba Txokolate" sanjuandarrak" ekin ordezkatuz. " Joxemaitxo zoaz portura San Nikolas sartzekoa da eta".
|
|
|
Goazen
|
etxera
ikastera, Suneo!
|
|
|
Matxismoa gaixotasuntzat dauka Ebadík, hemofiliaren pareko. Hemofilia amak pasatzen dio haurrari, nahiz amak berak nozitu ez, eta matxismoarekin antzeko zerbait gertatzen dela dio. Ebadík
|
etxean
ikasi omen zuen sexuen arteko berdintasuna: aitak diru kopuru bera ematen zieten semeari eta alabei gastatzeko.
|
|
2005
|
|
|
Familia bidezko transmisioan ere galerak dira: euskara
|
etxean
ikasi ondoren galdu dutenak, eskolan edo euskaltegian ikasi dutenak baino gehiago dira hamar aldiz gehiago gazteen artean.
|
|
|
Larunbat arratsalde batean, Idoia eta biok gure
|
etxean
ikasten ari ginela, amak gelako atea jo zuen, Albertorekin batera apaizaren sototik etorri berria. Atea zabaldu, eta biak topatu nituen bekoz beko.
|
|
|
Beinatek halaber heziketa hutsez, belarria xerrent beha jartzen zion
|
etxean
ikasia zuelako apeza derrigorrez errespetatzekoa zela. Georgesek jarraitzen zuen:
|
|
|
Patroia langileria Errusia sindikatua langileen errepublika trahitua maitasun librea greba iraultza, soplete bat lurrean piztuta ikusten zuen guztietan koleratu egiten zen Juan buruzagiaren ahotik sortzen ziren hitzak, bazkaritan. Sopleteak bezain ebakitzen zutela
|
etxean
ikasitako uste zaharren burdina herdoildua.
|
|
2006
|
|
|
–
|
Etxean
ikasitakoa praktikan jartzen ari dela, horra esan behar zaion guztia –zioen gure militanteak.
|
|
|
– Hortaz, Jaime Vargas aitak idatzitakoa erakutsi, eta hauxe esan litzaioke bere semeari: Lucho Vargas, aski da,
|
etxean
ikasitakoa baizik ez zara errepikatzen ari, zure aitak Macondoko sarraskiaren ardura zuritzeko erabili zituen trukuak eta teknika berberak erabiltzen ari zara zu Gobernua Guanajuatoko sarraskiaren arduraz zuritzeko! Gezurti bat zara, zure aita gezurti ustela izan zen bezala!
|
|
2007
|
|
|
Ondo bereizi behar baitira. Jauziak (Aitzina pika, Ostalersa, Muneinak, Zazpi jauziak...) beti borobilean ematen dira eta, Queheilleren esanetan, «erraiten ahal dugu Xiberuan gehienek ezagutzen dituztela; lehen ez zen dantza eskolarik, baina urratsak
|
etxeetan
ikasten ziren, eta festa guztietan dantzatzen».
|
|
|
" Je suis aussi basque que toi" tribua orain. Hauek ere euskara ederra dute,
|
etxean
ikasia. Mintzo dute bainan ez ikastolako haur edo gazteen aurrean edo abertzale batekin.
|
|
|
Hala ere, oso maila baxua nuen matematikan eta fisikan, eta, horregatik, ezin izan nuen unibertsitatera joan bigarren hezkuntza bukatu eta gero. Urtebetez herriko antzokian egin behar izan nuen lan; bitartean,
|
etxean
ikasten nituen matematika eta fisika. Urtebetez ikasi behar izan nuen, Armeniako Jereban Estatu Unibertsitateko Fisika Sailean sartzeko adina jakiteko.
|
|
2008
|
|
|
Gehienek euskara bakarrik eta gainontzekoek erdararekin batera. Azken urteotan, gainera, ikusten ari gara guraso euskaldun berriak, hau da, euskara
|
etxetik kanpo
ikasi dutenak gero eta gehiago ari direla euskara transmititzen, eta familia bidez transmititzen ez den kasuetan, eskola bidez ziurtatzen da, neurri handi batean, seme alaba horiek euskara ikasiko dutela. Izan ere, euskaldun berrien seme alaben %80tik gora elebidunak dira gaur egun.
|
|
|
Egoera zenbat eta normalizatuagoa izan, euskara elkarteen premia (eta beste gauza batzuena ere bai) txikiagoa da. Egoera normalizatuetan umeek
|
etxean
ikasten dute hizkuntza, helduek kalean eta jendea hizkuntza horretan bizi da. Hori da Madrilen madrildarrek egiten dutena.
|
|
|
Hemen ez. Ume askok edo gehienek ez dute
|
etxean
ikasten baizik eta eskolan, heldu gehienek ez dute kalean ikasten baizik eta euskaltegian, eta euskaldun askok eta askok behar dituzte esparru eta harreman sare batzuk euskaraz bizi ahal izateko.
|
|
|
65 urteko gailur honetatik begiratuta, nire bizitzako ibilbidean hiru aro ikusten ditut: Ume denporea;
|
etxetik kanpora
ikasten zein lanean egindako denporea eta, azkenik, irakaskintzan emondako urteak.
|
|
|
Apur bat beranduago Ane heldu da etxera, eta, bere jaka eta poltsa esekitokian utzi ondoren, egongelako eserlekuan eseri da, autobusean ikusten ari zen Balbemendi telesaila ikusten jarraitzeko asmoz. Azken bi asteetan gauza bera egin duenez,
|
etxeak
ikasia du portaera hori. Beraz, Anek eskuz konfiguratu beharrean, PDAn ikusten ari zen telesailaren irudia egongelako ordenagailuaren pantailan jarri da, eta soinua, era berean, Home Cineman.
|
|
|
Ezbairik ez dut, bertzalde, euskara bizi, aberats eta erakargarria egin nahi badu gu, euskalkiak (eta haien ekarpena) behar beharrezkoak ditugula. Haur batek ez luke eskolan inolako arazorik izan behar
|
etxean
ikasi duen euskararekin, irakasleak egina halak egin bailituzke etxeko edo eskualdeko euskararen eta eskolako eta ikasliburuetako euskararen arteko zubi lana egiten. Eta eskolako hizkera zuzena bada!
|
|
|
zuka pixka bat erabil tzen dute, hikakoa gutxi dakike eta nokakoa guttiago. Batzuek
|
etxean
ikas dezakete, zeren eta ahizpak daudenean, ahizpak beren etxean noka mintzatzen direla leku ba tzuetan oraindik, baina gero, familia batean denak anaiak baldin badira, orduan noka ez dute entzuten eta neskekin ez dute erabiltzen eta eskolan ikastea oso zaila da.
|
|
|
Hortik gaine rakoak, ordea, hizkuntzaren goi ahalmen eta baliabideak barne, kanpoko ikas keta, irakurtze eta eskola bidez datozkigu. Biderkatzeko taula, Pitagorasen teorema, azido klorhidrikoaren formula, Lituaniaren kokaera geografikoa, Amazoniako flora eta faunaren berezitasunak, greziar tenpluen arkitektura ezaugarriak, Indiako mitologia, Beethovenen sinfoniak, Shakespeare en obrak, giza eskeletoaren hezurren izenak edota Jupiterren sateliteen izenak ez ditu eskuarki jendeak bere
|
etxean
ikasten, eta are gutxiago kultura apaleko familietan. Normala da, beraz, horien gorabeherak zehaztasunez azaltzeko orduan ere, etxeko terminologia jatorra bera ere anitz arlotan labur, urri eta eskas gelditzea.
|
|
2009
|
|
|
Pentsa liteke eskola dela euskara nagusi den esparru sozial bakarra. Beste taldea, berriz, euskara
|
etxean
ikasitako Zumaiako (Gipuzkoa) Maria eta Jose Ikastetxeko ikasleek osatzen dute (eskerrik asko bi ikastetxeetako zuzendari, irakasle, ikasle eta gurasoei eskainitako laguntzagatik!). H1 taldearen inguru soziala nahikoa euskalduna dela kontuan hartuta, baiezta liteke gure ikerketak euskararen ikaskuntza gertatzen den bi egoera soziolinguistiko ia kontrajarri konparatzen dituela.
|
|
|
Eta hau bezain interesgarria dena: garapen hori euskara
|
etxean
ikasi duten ikasleen garapenarekin parekagarria dela, bi taldeen artean ezberdintasunak sumatzen diren arren.
|
|
|
Mundu berrira moldatzen, zintzoki? ahalegindu da,
|
etxean
ikasita zegoen eran. Erlijiosoki barrukotu du, bere kontzientzia txikian, aurkitu duen ordena berri arrotza, mintzaira eta ohitura, kultura, etxe inguru, jantzi, jolas beretzat ohigabekoekin, bere bigarren natura edo kontzientzia horixe bilakatzeraino (UBM, 172).
|
|
|
Behi ustiategi honek, honela laburbil dezakegun irakaspen polita eman digu: denbora berriekin bat egitea beharrezkoa dela, bai, baina
|
etxean
ikasitakoa gutxietsi gabe.
|
|
|
Erantzunak galderen arabera beti bezala naturalki.
|
Etxean
ikasi behar lukete gehiena. Gero eskolan xehetasunak.
|
|
|
Azkenean,
|
etxean
ikasitakoa errepikatzen dute, ezta?
|
|
|
Neguko oporraldiari, baina, beste bi aste erantsi dizkio Argentinako Gobernuak, egun hauetan gaixotasunak kutsatutako pertsonen kopuruak goia joko duela aurreikusten baitute. Erabakiarekin ikasleak etxean gelditzea lortu nahi da, eta ikasketak etxetik jarraitu ahal izateko
|
Etxean
ikasi programa ipini du martxan exekutiboak, telebista eta irrati publikoen eta Interneten laguntzarekin.
|
|
|
–Aurreko egunean,
|
etxean
ikasten ari nintzela, izugarrizko leherketa entzun nuen, eta baserri osoa dardaraka hasi zen; lurrikara bat zirudien?, kontatu digu Garazik. Bailaran nagusiak ziren isiltasuna eta lasaitasuna irentsi dituzte leherketen hotsek.
|
|
|
Eskolan nekientxoa nekien hizkuntza bakar neure
|
etxekoan
ikasten ez zidaten utzi. Amama, ama eta aita ez ziren gauza eskolan ikasarazten zidatena argitzeko.
|
|
2010
|
|
|
Baina oker daude. Ohitura horiek
|
etxean
ikasten dira. Beraz, gurasoek ere arduratu behar dute haurren elikaduraz.
|
|
|
...ndebaldeko ibarrak eta aranatzaldea, batez ere). horretan, euskara demografikoki kontzentratua eta belaunez belaun jarraitua da. hau da, euskaldun jendea ehunekoan nagusi da eta euskara historikoki gurasoengandik seme alabengana eten sozialik gabe transmititu izan da. eremu euskaldun horretakoak dira gure gazteetatik 16 batzuk herri oso euskaldunetan haziak dira eta, haiek hala adierazita, euskara
|
etxean
ikasi dute, zenbait kasutan eskolan hasi artio" euskara bertzerik" ez zekitela. bertako euskalkiak elikatu ditu gazte horiek umetatik, anitz bidetan egin ere: etxekoen eta belaunaldien arteko harremanetan, lagun arteko jolasetan, herriko bizimoduan oro har... inguruko eguneroko hizkuntza izateak balio positiboak lotu dizkio euskarari. gazte horiek euskaran daude errotuak, euskara ohikoa, erabilgarria, beharrezkoa eta, ondorioz, erraza zaie. hau da, haien hizkuntza da:
|
|
|
[Iruñea]... Euskara
|
etxean
ikasi dut familia gehiena euskalduna dudalako, beraz, nire ama hizkuntza da. Gurasoekin, izeba osaba gehienekin, lehengusuekin eta amatxi aitatxiekin hitz egiteko erabiltzen dut.
|
|
|
Bere lehen nobela ingelesez eman zuen. Berriz,
|
etxean
ikasitako mintzairara lerratu zen Aho pobrea idazteko. 1941ean ikusi zuen argia, izenburua An béal bocht zuela.
|
|
|
Senar emazteak erdaraz egiten hasi ziren, bai beraien artean eta bai, adin batetik gora, seme alabekin. Lehen ez bezala
|
etxean
ikasiko zuten haurrek, aurrerantzean, erdaraz egiten34 Komunikabideen (bereziki irrati telebisten) 1960tik honako leher eztanda gehitu behar zaio horri: gero eta aukera zabalagoak izan ziren irratia lehenik, eta telebista gero, etxeratzeko eta hartaz baliatzeko.
|
|
|
aitak beti zeukan zer kontatua, zela egunkari edo aldizkarietan irakurritakoa, zela aroztegian gertatutako bitxikeria edota batzokian entzundako jakingarririk. [?]
|
Etxean
ikasi zuen, beraz, Augustinek, ohiturak ezagutu, maitatu eta gordetzen; kontuei adi egon eta entzuten; handik eta hemendik jasotako gertaerei gorputza ematen; eta hurbileko errealitatea interpretatzen eta maitatzen.
|
|
|
Adituek ikasleei gomendatzen diete udako hilabeteak aprobetxatu behar dituztela gainditu gabeko irakasgaiak berreskuratzeko edo ikasturtean ikasitako edukiak berrikusi eta indartzeko.
|
Etxean
ikastea, bakarrik edo irakasle partikularrarekin, akademia batean edo eskola indartzeko programa baten bidez, udarako ezarritako helburuak betetzeko balio dute.
|
|
|
Oso inplikatuta dago jendea. Sorpresa onak ere hartu ditut; adibidez batzuek di da batean testua
|
etxean
ikasita etorri ziren. Horrek adierazten du ardura eta gogoa; inplikazioa, azken finean.Estreinaldi egunerako zer esango zenieke aktoreei. M.M.:
|
|
|
Baina, bukatu ondoren, eta hausnarketa egiten dudanean, konturatzen naiz berak direla, egitan, niri erakusten didatenak. Gauero daramat nirekin
|
etxera
ikasitako zerbait, beren artean edota nirekin nola erlazionatzen diren aztertu ondoren.
|
|
|
–Zenbat da nahiko ondo? Gelditu hadi
|
etxean
ikasten, hobe izango duk eta.
|
|
|
Chinoko Basque Center etik heldu gaitun multxo bat urte guziez, dantza ikastaldiak egitera. Nik ttipitik eskuara
|
etxetik
ikasia baitut, nahi ninan ere lengoaia hobetu, eta aurten etortzeko izena emana ninan otsailekotz. Gero, unibertsitatean atzeman nitinan paper batzu, Agerreko familiaren berriak jakin, eta baliatu dinat honaraino punpe bat egiteko...
|
|
|
Hara nola aditzen omen zuten orduko goizuetarrek Alduntzingo ola zaharren agonia. Aitari
|
etxean
ikasia dizut nik. Hiru gabi ari omen ziren atzeneko putzetan, bakoitza ahal zuen bezala.
|
|
|
ESTEn egiten genituen asanbladetan ikasle batzuk bezalatsu, noski, baina ez berdin. Bi pertsona haiengan sakon sakonetik sortua baitzirudien lexiko hark,
|
etxean
ikasitako hizkuntza batekoa bailitzan.
|
|
|
Pott zeritzon taldea eta izen bereko aldizkaria aipatzen zizkidan, inoiz aleren bat irakurtzeko mailegatu ere egin zidana. Artean ez nuen euskarazko kulturaren berri askorik, ez bazen
|
etxean
ikasitako kanta, dantza, ipuin eta bertso zaharrik. Hori bai, Oskorri pozarren entzuten genuen, batik bat, Arestiren poemak kantatzen zituztelako.
|
|
2011
|
|
|
Gaur egun EAEko gazte gehienak elebidunak dira eta gehienek euskara
|
etxetik kanpo
ikasi dute, eskolan edo euskaltegian hain zuzen ere. Honek izugarrizko eragina izango du hauen euskararen erabileran, esparru horietatik kanpo dituzten harreman sare nagusiak erdara hutsez izango baitira.
|
|
|
Gaur egun EAEko gazte gehienak elebidunak dira eta gehienek euskara
|
etxetik kanpo
ikasi dute, eskolan edo euskaltegian hain zuzen ere. Honek izugarrizko eragina izango du hauen euskararen erabileran, esparru horietatik kanpo dituzten harreman sare nagusiak erdara hutsez izango baitira.
|
|
|
Aurreko puntuaren ezinbesteko ondorio garapena da hau, neurri on batean, eta beraz esan gabe ere utz liteke, (adituak erraz ulertuko duelakoan). Baina esateak ez du kalte egiten.
|
etxean
ikasten da L, familiako kideekin eta etxe ingurukoekin. hiztun guztien167 ama hizkuntza da L. oso bestelakoa da, aldiz, h ren ikasbidea. etxetik kanpora, sozializazio bide formalen bidez (edo, hainbat kasutan, lan merkatuan murgilduz) eskuratzen da h. Ikasteko orduan bezala, transmititzekoan ere diferente jokatzen dute L k eta h k. Funtsezkoa da diferentzia hori ere:
|
|
|
k hizkuntza ondo ikasten duena eta hartaz trebe baliatzen dena. Mendekotza horrek Bdunen etxe auzo lagunarte esparru multzoa erasaten du azkenik. hor ere, azkenean,
|
etxean
ikasten dute Bdunen seme alabek kz hitz egiten. hor burutzen da language shift edo mintzaldatze lana.
|
|
|
h. hori ere hiztun elkartearen hizkuntza aldaera da52 b) Ahaidetasun genetikoa dute h k eta L k, beren barne osaerari dagokionez53 Ahaide izanik ere, h eta L ez dira elkarren aldaera dialektal xumeak, aski bereizgarri nabarmenak dituztenak baizik54 c) H aldaera landua da oso (idazkera eta jendaurreko jarduera jasorako L baino askoz gaituagoa, batuagoa, estandarizatuagoa), eta gramatika aldetik sarri (ez beti) konplexuagoa. d) Aldaera bataz eta besteaz jabetzeko bideak diferenteak dira oso: bata (L)
|
etxean
ikasten (hobe: eskuratzen) da55:
|
|
|
k hizkuntza ondo ikasten duena eta hartaz trebe baliatzen dena. Mendekotza horrek Bdunen etxe auzo lagunarte esparru multzoa erasaten du azkenik. hor ere, azkenean,
|
etxean
ikasten dute Bdunen seme alabek kz hitz egiten. hor burutzen da language shift edo mintzaldatze lana. hor bukatzen da diglosia. Mintzaldaketa horri frenoa (freno partziala, baina egingarria) jarriko dion eramoldea behar da:
|
|
|
eta besteetan ukatuago edo menperatuago, denetan daude estatuaren izena daramana eta ofiziala edo nazionala deitzen denaz gain hainbat hiztun erkidego, indar eta bizitasun ezberdinekin (Barreña et al., 2005). historian zehar gertatu diren hizkuntza ukipen egoerek, askotan, eta banan banaka, hizkuntza askoren desagertzea ekarri dute. galera horiek historian zehar nola bizitu diren jakitea ez da erraza, baina gaur badakigu arriskuan bizi diren hizkuntza erkidego guztiek kezkaz bizi dutela bere hizkuntzaren galera (Martì et al. 2005), eta ahal duten heinean bere hizkuntzaren biziberritzea lehentasunik handienetakoa bihurtzen dela gizatalde horientzat. oso adibide esanguratsua iruditu zaigu, berriki kolonbian ezagutu dugun nanuyo hiztun komunitatea. ...lau gizon salbatu ziren eta bere hizkuntza, eta bere oroimenak, kantuak eta erritualak gogoratuz nanuyo hizkuntza bere seme alabei irakastea erabaki zuten nahiz eta haien hizkuntza espainolez nahikoa ordezkatua egon. gaur bizibide eta ondasun oso eskasekin jarraitzen duten arren, harro erakusten dute kapaz direla euren artean nanuyo hitz egiteko, eta badirela zenbait gazte eta haur bere hizkuntza
|
etxean
ikasia dutenak eta ondorengoei transmititzeko prest daudenak.1 gaur ukipen egoera bortitzean bizi dira hizkuntza gutxitu gehienak, guztiak ez esatearren. Apur bat urrun begiratzeko ikus dezagun, adibidez, Afrikan zenbat hizkuntza bizi diren kinka larrian, batetik europar hizkuntzen erasopean, eta bestetik beste afrikar hizkuntza indartsuagoen eraginari ezin aurre eginik; wolofera, swahilia, yoruba, hausa eta beste afrikar hizkuntza nahikoa indartsu batzuk, —mundu mailan gutxituak badira ere—, beren lurraldeetan txikiagoen erasotzaile bihurtu dira (uranga et al. 2008). ez da erraza egoera horietan zer egin daitekeen asmatzea. hizkuntza aniztasuna edonork bizi du gaur, bere gizartea elebiduna delako, immigrazioaren ondorioz, edota ingelesaren eraso bereziki nabarmen eta zabalduari esker, adibiderik ezagunenak aipatzearren.
|
|
|
Halan, hainbat emakume Bermeoko arrain kontserba lantegian hasi ziran beharrean. Edozelan be, neskatoek mutilek baino askoz traba gehiago eukiten eben
|
etxetik kanpora
ikasten edo beharrean joateko. Eta kanpora ebilzanak be, etxeko beharrakaz bateratu behar izaten ebezan etxetik kanpokoak.
|
|
|
Ikas dezagun behingoz, elebitasunaren bideak asimilazioaren bideak direla.
|
Etxean
ikasten ez dugunez, betor kanpoko irakaspena:
|
|
|
Eskolara joaten jarraitzen zuen Izarok, baina ez zen beti joaten, batzuetan
|
etxean
ikasiko zuela esaten zion amari eta honek baietz egiten zuen buruarekin. Spray hartu eta hondartzako errepidean abiatzen zen, bere pentsamenduetan murgilduta.
|
|
|
Otu zitzaidan Gabonetako eszenak (estampas de Navidad) euskarazko gabon kantekin antzeztea: oso erraz preparatu genuen, kantuak bada herrian eta
|
etxean
ikasitakoak nituen eta. Han ez zekiten Olentzero zer zen.
|
|
|
Lambertek (1974, Bakerrek (2006) aipatua) egindako beste bereizketa bat ere, elebitasun gehitzailearen («additive bilingualism») eta elebitasun kentzailearen («substractive bilingualism») artekoa, asko erabili izan da ereduen inguruan argibide gehiago emateko. Elebitasun gehitzailearen kontzeptua haurrak
|
etxean
ikasitako hizkuntzari eskolaren bidez beste bat gehitzean lortzen den elebitasuna azaltzeko erabili izan da. Eskolaren bidez ikasitako hizkuntzak ez dio haurrak etxean ikasitako hizkuntzari lekua kentzen, baizik eta haurrak lehendik zekarrenari beste bat gehitzen dio.
|
|
|
Elebitasun gehitzailearen kontzeptua haurrak etxean ikasitako hizkuntzari eskolaren bidez beste bat gehitzean lortzen den elebitasuna azaltzeko erabili izan da. Eskolaren bidez ikasitako hizkuntzak ez dio haurrak
|
etxean
ikasitako hizkuntzari lekua kentzen, baizik eta haurrak lehendik zekarrenari beste bat gehitzen dio. Elebitasun kentzailea justu kontrakoa da.
|
|
|
Esan izan da murgilketako irakasleak kontuan hartu behar duela ikasleek murgilketako hizkuntzan (hau da,
|
etxean
ikasitakoa ez duten hizkuntzan) dituzten ulermen trebetasunak ez direla oso garatuak izaten, eta zentzu horretan «zaintzailearen hizketa» bezala ezagutzen denaren antzeko zerbaitean egin behar diela ikasleei (Tardiff; 1991; Baker, 2006): hiztegi murriztua, gramatika zein sintaxia sinplifikatua, hizketa erritmo motelagoa edo keinuez asko baliatzea lirateke hizketa horren ezaugarriak.
|
|
2012
|
|
|
familien glotohistoriek erakutsi dutenez, 1945 aldera herrigunean hazitako haurren (oraingo aitatxi amatxien) hamarretik lauk ikasi zuen euskara etxean; 1970 inguruan sortutakoen artean aldiz, hamarretik bat bik baizik ez. hau da, oraingo aitona amonek beren seme alabekin (oraingo haurren gurasoekin) hizkuntza aldetik nola jokatu zuten aztertuta ikusi dut herrigunean bizi zirenek ez ohi zietela beren umeei euskara egin, nahiz eta aita amak euskaldunak izan. Guraso bakarra euskalduna zen kasuetan, batean ere ez zuten seme alabek euskara
|
etxean
ikasi. hirrigunean hazitako iruritarrek honelatsu diote:
|
|
|
Espazio, herri, eskualde edo dena delako espazio horretan, euskaldunak gehiengoa dira eta elkarren ondoan bizi dira, eta harreman sare euskaldunak eratzen dituzte. b) Bertako biztanleen hizkuntza arrunta, eguneroko jarduera gehienen oinarri eta adierazbidea, euskara da. c) Euskara eta berari datxekion etnokulturaren transmisioa indarrean dago, naturaltasunez, ezer berezirik egin gabe, belaunez belaun transmititzen da. d) Hizkuntza komunitate trinkoa da arnasgunea.
|
Etxean
ikasitako hizkuntza horren indargarri dira, arnasguneetan, kalea, lagunartea, auzoa... Herri giro osoa da euskararen erabilerarako pizgarri. e) Arnasgunea ez da kontzeptu estatiko bat.
|
|
|
Horren ordez, tutorearekin hitz egin eta hark eman zion ikasi beharreko gai sorta.
|
Etxean
ikasten zuten, nork berean, eta ekainean azterketa berezia egongo omen zen eurentzat.
|
|
|
Baina, nire ahotsa entzutean, eta esaten nuena normal eta zentzuzkoa zela ohartuz, ezin izan zuen bere harridura ezkutatu. ...rme geratu bere erresumara nola iritsi nintzen azalduz kontatutakoarekin; aitzitik, Glumdalditch eta aitaren arteko azpijokoa zela pentsatu zuen, eta garestiago saldu ahal izateko irakatsiko zidatela zenbait hitz. Irudipen honen arabera beste zenbait galdera egin zidan, eta orduan ere zentzuzko erantzunak jaso zituen, beste akatsik gabe doinu arrotza, hizkuntzaren ezagutza ez osoa eta nekazariaren
|
etxean
ikasi eta Gorteko hizkera finerako egokiak ez ziren esaldi arrunt batzuk baizik.
|
|
|
Bestalde, elebidunen multzoa asko aldatu da azken 20 urteotan, zeren, 1991n, elebidun gehienak (%79, 3) euskaldun zaharrak ziren, hots, euskara
|
etxean
ikasitakoak. Horrez gain, euskaldun zaharrak nagusi ziren adin talde guztietan.
|
|
2013
|
|
|
1970 hamarkada amaieran, euskararen inguruko hizkuntza politika abian jartzearekin batera, EAEn aldaketa historiko garrantzizkoa gertatu zen euskarari dagokionean, helduen euskalduntze alfabetatzearen arrakastarengatik eta, batez ere, euskarak hezkuntza sistema arautuan hartu zuen lekuagatik. Harez gero, asko eta asko dira euskara
|
etxetik kanpo
ikasi duten pertsonak, lehen ez bezala. Horien artean, ordea, bi talde bereizi dira ikasketa adinaren eta motaren arabera:
|
|
|
Hau da, euskara transmisio bide kulturaletik (eskolan) jasotakoa. Euskara
|
etxean
ikasitakoak %35 ziren eta gainontzeko %10ak, jatorrizko elebidunak.
|
|
|
Bigarren atalean esan bezala, Zapirain familiako haurrideek
|
etxean
ikasi zituzten bertsotarako sekretu eta teknikak. Baserrian zein adiskideen harremanen artean ikasi zituen Joxe Bixente Zapirain aitonak; modu berean ikasi zituzten Juan Kruz eta Joxe Zapirain anaiek; eta horrela trebatu ziren Salbador Zapirain eta besteak.
|
|
|
Neskak etxearen eta familiaren ardurea hartzeko prestetan ziran, bai etxean bai eskolan. Etxeko beharrak, jatekoak egiten ikasi, ortuko lanak... era horretako eginbeharrak
|
etxean
ikasten ziran. Eskolan eta aparteko saioetan josten, puntuginen, plantxetan eta antzeko zereginetan ikasteko ahalegina egiten eben.
|
|
|
Jatekoak egiten
|
etxean
ikasi arren, baten batzuk esan deuskue jatetxe batera joan zirala ikasten, Zornotzako Koxonera (Cojo) kasurako.
|
|
|
Kasu horretan errezuak euskeraz erakusten eutsezan.
|
Etxean
ikasiko otoitzak be euskeraz egiten ebezan.
|
|
|
Hauek, gero, seme alabak banan banan munduratu? eta horrela hasi ziren Moshen eta Omar, ume umetarik,
|
etxean
ikasten, osaba Tayyeben ardurapean, hamar urterekin madrasarako jauzia egin zuten arte, maisu jakintsuak bertze gai batzuetan ere, aritmetika, geometria, gramatika, etab., hezi zitzan.
|
|
|
–eta, semeari begira ipintzen zela, segitu zuen?: Ni ere ostatu batean egon ninduan gaztetan, eta han ikasiko duk, beharbada,
|
etxean
ikasi ez duana!
|
|
|
Neurri batean, errealitate bati erantzuten diotelako: biztanleria bera da bere
|
etxean
ikasi eta praktikatu nahi ez duena, baizik eta entretenigarria izateko beharra sentitzen duena, edo norbait beretzat sukaldean dagoela sinesten duena (jakina, ez da horrela). Batzuetan, batzuek uste dute gai izango dela hain sofistikatua den plater hori sortzeko, eta ia ahaleginik egin gabe, oso probabilitate gutxikoa (eta, hala badagokio, plater zikinen pila bat sortuko luke, telebistarena).
|
|
|
Abenduaren 3an, Desgaitasunen bat duten Pertsonen Nazioarteko Eguna dela eta, bideo bat abiarazi zuen Rubenen kasua salatzeko. Izan ere, duela hiru urte
|
etxean
ikasten duen haur batek «eskola ingurunean tratu txar eta zabarkeria batzuk jasan ondoren» du izena. Rubén «hezkuntza inklusioaren defentsaren adibide» da, Down Españaren gerente Agustín Matíaren hitzetan.
|
|
|
Txiki txikitatik Arizmendi Ikastolan ibili naiz ikasten. Etorri nintzenean, ikaskideek
|
etxean
ikasita zeuzkaten euskara eta gaztelania. Nik, ordea, ikastolan, laguntza berezi baten bidez, nahiko azkar ikasi nituen.
|
|
|
–eta, semeari begira ipintzen zela, segitu zuen–: Ni ere ostatu batean egon ninduan gaztetan, eta han ikasiko duk, beharbada,
|
etxean
ikasi ez duana!
|
|
|
Halako moldez, non imanak, egun batean, ikusirik ezen maisua ere adinean aitzina zihoala, Wadi Abyadeko madrasako eskola maisu laguntzaile izendatu baitzuen Tayyeb, artean hogei urte baizik ez zituena, Abdul Alim eta Zahra ezkondu zirèn garaitsuan. Hauek, gero, seme alabak banan banan munduratu... eta horrela hasi ziren Moshen eta Omar, ume umetarik,
|
etxean
ikasten, osaba Tayyeben ardurapean, hamar urterekin madrasarako jauzia egin zuten arte, maisu jakintsuak bertze gai batzuetan ere –aritmetika, geometria, gramatika, etab.– hezi zitzan.
|
|
2014
|
|
|
Etxean izan litezke tzotzil elebakarrak, edo elebidunak, ezkontza mistoak ere gertatzen baitira, eta nik aztertu nahi dut nola den haurren eta beren hizkuntzaren bizimodua. Eskuarki, ikerketak etxe barrura begira jarri ohi dira,
|
etxean
ikasitakoa dute helburu. Nik bestelako galdera egiten dut:
|
|
|
" Nire ekarpena hainbat galdera plazaratzea da. Askotan, urtetan dirauten antzeko aferetan geure posizioa
|
etxetik
ikasi dugunaren eta bizitzan izan ditugun esperientzien ondorioa izaten da eta kosta egiten zaigu' bestearen' azalean sartzea. Hemen ez da erantzunik ematen, baina ikusleak ikuspuntu ezberdinak izan ditzan eta ulertu ditzan saiatzen naiz".
|
|
|
«Hainbat lagunek ukatu egin zioten hitza». Sendiak, hala ere, batuta egoten asmatu du, finean, sentitu dutelako
|
etxean
ikasitakoa betetzen ari direla. «Ni, nire amaren alaba naiz, hark irakatsitakoa da honako hau:
|
|
|
1986an Aramaion egin zan Kili kili Egunean, Olinpiadetako zuzia pizturik dauala agertzen da Kili kili eta pankartak hau dino: euskerea
|
etxean
ikasi, eskolan landu, kalean erabili. Eta goialdean hau dakar:
|
|
|
Euskalduna naz:
|
etxean
ikasia, herrian hobetua, neuk neure burua alfabetatua. (?) Erderea estimatzen badot, euskerea maite dot.
|
|
|
«Pentsarazten irakastea, matematikako arazo baten aurrean gozatzera, ez da beti erraza». Jokoak, web guneak eta appsak lagungarri izaten dira haurrak etxean matematika ikasten eta, aldi berean, dibertitzeko Teknologia berriek, web guneen eta aplikazioen bidez, gurasoei lagundu diezaiekete matematikak
|
etxean
ikasten, modu dibertigarri eta motibagarrian. Horretarako, ordenagailuekin, web orriekin eta joko interaktiboekin lotutako guztia oso tresna baliagarria da, txikiengan erakargarritasun berezia sortzen baitu.
|
|
|
Gurasoek web gune ugari erabil ditzakete, haurrek matematikak
|
etxean
ikas eta erabil ditzaten baliabide dibertigarriak eskaintzen dituztenak
|
|
|
Senide guztien artean, neuk bakarrik egiten dut euskaraz; tira, orain lobek ere bai, baina euskara ez da nire ama hizkuntza, eta hor hutsune bat edo sentitzen nuen, esaera zaharretan eta abarretan... Txikitan
|
etxean
ikasi ez nuen hori, hutsune hori, betetzeko beharra sentitzen nuen. Ikaslea izateagatik aukeratu zaitu AEK k matrikulazio kanpainari aurpegia jartzeko...
|
|
|
Paloma bere senar maputxe eta bi alabekin bizi da median duten etxe batean. Alabak ez dituzte eskolara eramaten,
|
etxean
ikasten dute ikasi beharra. Palomak artilearekin egite du lan, gaur egungo arropa diseinuak sortuz Chiloen dauden ehun teknika zaharrak erabiliz.
|
|
|
Gure ama [Evarista Etxaniz Artetxe] jostuna zen, eta josten erakutsi egiten zuen. Hogei neska izaten zituen
|
etxean
ikasten. Hori dela eta, gure etxean neskamea izan dugu beti.
|
|
|
Ez dut gogoan zer kontatzen zigun, oholtzaren gainean zutik, buru zuriko pospolo beltza zirudiela. Nonbait, ez zen aski monjek irakatsitakoa, ezta dotrinan edo
|
etxean
ikasitakoa ere. Hitzaldia bukatutakoan apaizaren inguruan biltzen ginen eta berak bat edo beste ukitzen zuen.
|
|
|
|
Etxean
ikasten egin zituen egunetan ez zuen takikardiarik izan. Zaila zen etxean takikardia izatea, ez bazen mugimendu arraro batean, arin makurtzean, estropezuak, gerria ohi ez den moduan jiraraztean.
|