|
2000
|
|
|
—Pedro gazte sutsua zuan, pintatzeko eta beregainezko zaletasuna zuena, eta gauzak hatsarretik argi izan zituena, zeren eta, haur zelarik, pintore bat heldu baitzen Ubarnerat, koadro baten egiteko enkarguarekin, elizako erretaula edertzeko asmoz —erran zidan behin batean osabak, haren jarraikian argibide guztiak emaiten zizkidala—: Baina, harien ongi lotzeko, derradan lehenik ezen Pedroren aitak, Abel Huizik alegia, parte hartze xuxena izan zuela elizak pintoreari eskaini zion enkarguan, batetik Abel Huizi bera zelako, hain zuzen ere, Ubarneko herriko etxeko sekretarioa denbora hartan, eta, bertzetik, kargu hartaz baliatu zelako alkatea konbentzitzeko, honek elizari bere laguntzatxoa eman ziezaion, herriko
|
etxearen
izenean... Zeren, inguruetako bertze jauntxo gehienak ez bezala, pinturazalea baitzen Abel Huizi eta uste baino adituagoa... bere lehengusu baten eraginagatik, beharbada, zeinari Juan Huizi baitzeritzan, Irun berrin jaioa, eta zeina baitzen, ofizioz, eskultore, Aitzurengo elizako erretaula egin zuena, norat joan baitzitzaion Abel bisitan behin baino gehiagotan, hura Aitzurenerat etorri zenean —eta, introdukzione haren ondotik hats hartzen zuela, osabak erantsi zuen—:
|
|
|
Beste lagun guztiak ere ezagutzen zituen. Batzuk
|
etxearen
izenez, besteak pontekoez, eta guztientzat zuen zerbait.
|
|
2001
|
|
|
Bada, jakin min hori guztia asetzen saiatu da Marikita Tambourin baigorriarra, horretarako hiru iturriz baliatu delarik: Jean Baptiste Orpustanek Iparraldeko
|
etxe
izenez egin zuen tesiaz, Philippe Oyhamburuk argitaratutako" Euskal Deituren Hiztegia" deitutakoaren hiru tomoz, eta egileak berak egindako" Etxea eta bere izena Baigorrin, Erdi Arotik orain arte" izenburua duen ikerketaz.
|
|
|
Apardues en, adibidez, 61 m2 tik 35,3 m2 rako tartekoakdira. Edozein oinplanta mota edo azalera izanik ere, eraikuntza sinpleak dira etabibliografian oinarrizko
|
etxeak
izenaz ezagutzen dira. Hain zuzen ere, Europarakoezagutzen den etxebizitzaren ereduaren parekoa da etxe mota hau.
|
|
|
Don Patricio jaio orduko ere Filipinoen etxea hor egongo zen. Bera filipinarra zenik ere ez genekien, bizi zen
|
etxearen
izenaz beste frogarik ez zegoelako, eta igual maisuaren jatorriaren misterioagatik zuten geografia klaseek malenkonia hura.
|
|
|
Maite genituen desagertzear zeuden mundu horiek, genituen diot, hor kanpotarrekin batera multzo berean urturik genbiltzalako, artzainak, itzainak, espartingileak, ehuleak, txokolate prixa moldatzaileak, nago idokitzaileak, arto jorratzaileak, sagardogileak, ardo mingarra zoanetarik mahaietara ekarleak,
|
etxe
izenak, atari ahantzi zizelkatuak, deiturak, toponimia anemikoak, dantzak eta kantu tradizionalak. Behialako kanpotarrekin nostalgia uholde berdinaz partekatzen genituen eta norberaren folklorea deitzen ahal genukeen fenomenoaren zerrendako gauzak ziren guztiak.
|
|
2002
|
|
|
Venta Isabel oso aspalditik dago Lizarrusti mendatean; esaten denez, duela 300 bat urtetik hona. Etxea eraiki zuen familiako kideetako baten izena zen Isabel; horrela hartu zuen
|
etxeak
izena, eta horrela gelditu zitzaion, gaur arte. 1990eko azaroaren 26tik 27rako gauean sute batek kiskali zuen, eta ordutik erdi erorita dauden pareta zahar batzuk bakarrik gelditzen zaizkio zutik.
|
|
|
etxe leku genitiboaren gain sortutako izenlagunari gehitutako izen eliditu mugatua, absolutiboan (etxekoa: etxeko atea, esaterako) eta
|
etxeko
izena (senitartekoa), absolutibo singularrean.
|
|
2003
|
|
|
Hain zuzen ere, 2000ko martxoaren 27an bi transferentzia egin ziren, guztira 19.267.721 dolarreko balioa zutenak, egoitza Delaware-n (AEB) duen American Life Insurance Company (ALICO)
|
etxearen
izenean. Operazio hori BBVko Administrazio Kontseiluko 19 kideentzat pentsio funts bana eratzeko zen.
|
|
|
Zoriona jarri genion
|
etxeari
izena letra zuriz atarian, esan zuen Damianek. Zoriona.
|
|
2004
|
|
|
Agian, ez dela gogoratzen esango dizu. Ziklismoari buruz galdetu eta zuzenean
|
etxearen
izena esango dizu, diru sarrera bakarra delako. Realak, babeslerik gabe geratzen bada ere, segiko du aurrera; guretzat berriz, babeslea dena da.
|
|
|
Hil bide hartan hildakoaren ohe jantzia erretzen zen, eta batzuetan ohea ere bai. Elizan, zolan,
|
etxe
izenak jartzen zituen harrietan, familia bakoitzaren lekuaren adierazgarri. Etxea ordezkatzen zuena andrea zenez, losa horretara iristean, kiribildutako kandela parte bat askatzen zuen, pizten eta harriaren gainean pausatzen.
|
|
|
Areago:
|
etxeen
izenak ere aldatu egiten dituzte ekidazuarrek. Usategiri Lejarrene esaten diote (Lejarra Errementaria bizi izan zelako han lehenago);" Gure kabi" herriko taberna zaharrari, Batzoki (bizkaitarren batzartokia izan zelako lehenago);" Peluquería Chomin" i Zorriztone (jabearen ezizena Zorrizto delako).
|
|
2005
|
|
|
Halaber beste aztarna batzuekin ere ezohiko interpretazioak plazaratzen ditu, txanponekin adibidez. Bergua k uste du txanponen leiendak esaldiak direla, baina txanponek beti produzitutako diru
|
etxearen
izena daramate. Beraz ez dago onartzerik txanponei buruz esaten dituenak:
|
|
|
Oso talde homogeneoa osatzen dute tipo honetako txanponek, pisuz ere oso antzekoak dira. Izkribaturik duten diru
|
etxearen
izena, batzuena behintzat, oraindik ez dago jakiterik zein hizkuntzari dagokion, hala nola, zonalde baskoian aurkitutako Arsaos, OlCairum, Arsakos, Tirsos, Sesars eta Uyambate, Turiasu, Kuelikos, eta zeltiberiar zonaldeko Arekorata eta Kalakorikos. Txaponetan aztarna zeltiberiarrak nabari dira batetik (adib. barskunes ek nes bukaera aski ezaguna den zeltiberierar atzizkia du, eta braskunes izango zen irakurketarik egokiena Untermann en arabera), eta bestalde br taldeak indoeuropar izen baten aurrean gaudela adierazten du.
|
|
|
Euskaltzain osoa izan zen, eta haren sarrera hitzaldia, guztiz argigarria, euskara eta zuzenbidea uztartze asmo horretan bideratu zuen: Euskal Erriko
|
etxeen
izenak.
|
|
2006
|
|
|
14). Gerora, hiribildua fundatuta, bere elizak ermita izaera izan zuen, parrokiarena galduta (hiribilduan egin zen Andre Mariaren eliza berriaren esku geratu zen parrokia izaera), baina XIV. mendearen bukaeran kofradia garrantzitsuatzana zeukan oraindik, ordenantzak egin zituena eta hiribilduko
|
etxeen
izenak dakar266 Eliza horren inguruan merkatua eta guzti egiten zen, izaera konplexuko nukleoa izango zela adierazten duena, hots, ez bakarrik nekazaritzan aritzen zirenena (Orella, 2003: 44).
|
|
|
–Hala da. Bakoitzaren garaia heldutakoan, Minhoko jaun zaharrak seme guztiak bidali zituen ikastera, egunen batean itzuli eta beren jakintzarekin ahultzen joandako
|
etxearen
izena berrindartzekotan. Xoakim, seme gazteena, Frantziara bidali zuen, munduko beiragile onenekin ikas zezan.
|
|
2007
|
|
|
|
Etxeko
izenak ikusten dituzu, irakurle, aldizkarian ere behin eta berriz kuku egiten dutenak, baina Euskal Herritik kanpora ere jo dugu orri hauek osatzeko: pasa orriak eta Vicent Partal Kataluniako Vilaweb egunkari elektronikoko zuzendariarekin egindako elkarrizketarekin egingo duzu topo.
|
|
|
Toki izen asko dira euskal lurraldean erromatar garaitik datozenak eta latinaren arrasto argiak gorde dituztenak: herri, auzo eta
|
etxe
izenak, batez ere.
|
|
|
Hondartzatxu bat dauka, eta etxe gehienak egurrez eginda dagoz, tabernak eta dendak egurrezkoak dira.
|
Etxeen
izenak be egurrean landuta. Umeen olgeta lekua egurrez eginda dago, kaleen izenak be egurrez eginda.
|
|
|
Teresa Amuategi izan daiteke hurrengoa eta... gehiagorik ere noski. Kale izenen atalean, bestetik, ahalegin handia erakutsi du udalak Urnietan hainbat urtetan zehar eta zenbait toponimo edo
|
etxeren
izenak mantendu edo kontserbatzeko bidea egin da. Hala ere, oro har alde batetik bestera gainbegiratu zabal bat eman izendegi honi eta zenbait zuzenketa ezik, berrantolatze baten beharra ere badago, noizbait Jon Unanuek Aiurri astekari honetan berean aipatu izan duen bezala.
|
|
2008
|
|
|
Garibaldirekin hitz egiten egon eta astebetera hartu nuen
|
etxean
izen abizenak eta helbidea eskuz idatzirik zituen kartazal bat. Barruan zetorren behinola niri buruz idatzi zuen txostena:
|
|
|
NARRATZ:
|
Etxeari
izena ematen dion tanta itxura bitxiak berehalaxe erakartzen du ikuslearen arreta.
|
|
|
Ahatsa Mendian(
|
etxearen
izena) sortu zen Erramun 1952an, Domingo eta Denisen semea, bi burasoak ere Ahatsan sortuak zituelarik. 11 urtetan apez eskolarat joana, pilota maitatua zuen ordukotz mutil azkar horrek.
|
|
|
Askok uste izan dute, ena> atzizki hori, oikonimo edo
|
etxe
izenak izen datzeko Ekialdekoak izendatzeko erabili direla batez ere edo, gehienik ere, Gipuzkoako Ekialdean. Ez da horrela Euskal Herriaren mendebaldean, hots, Debarroan eta Bizkaian ere aski hedatua da eta aspalditik.
|
|
|
Berauetan egingo balitz ikerketa sakon bat, lehengo eta gaur egungo lekukoak bilduta, ena> oikonimo ugari aurkituko genituzke. Nola deitu bestela itsastarren
|
etxe
izenak, marinel nahiz arrantzale, Bermeon, Lekeition eta Ondarroan. Euskaldunon. Arbola Santua?
|
|
|
leak), Juakinena, Mesapedroena, Gobelena, Malzapatariena, Pitarrena, Santikoena, Prudenzioena, Garaiena, Askane, Perulopetxena, Mante > keruena, Antsoena, Jardingana Belloena, Galarna, Mantxeena, Mukurena, Benturillena, Amorotoena, Andrabiena, Otxoena, Abadesanena, Bus > tiantxuena, Domingoena, Pertixoena, Simonena, Teresena, Bartoloena, Pikena, Mariena, Martintoena, Floresena, Manuelena Etxebarri, > Gabrielena, Ramosena, Sarrantxena, Perizena, Perizena Txikerra, > Santielexaldena, Ramosena Freskatxu, > Entelladorena, Adamena, Jakobena, Soldadoena, Arteagena(= la de Arteaga, transkribatzen du), Arzubiena, Tatoena, Maloena, Torrena, Sertutxena, Askorriena, Santiena, Lindoena, Lopetxena, Sarriena, Dendariena, Martinikoena, Markotena eta Kasuena. Harrigarria dirudi XVIII. mende bukaeran herri handia izango ez zen Getxon gertatzen zen, ena> atzizkidun hainbeste
|
etxe
izen egotea. Ikerketa sakonagoa merezi du kasu honek.
|
|
|
a) Nafarroako euskal oikonimiaz ari gara, hots, euskal jatorria duten
|
etxe
izenez, Arotzarrarena> [ez* Casa> del> herrero> viejo], edo euskal forma hartu dutenez, Morenorena> [ez* Casa> del> moreno].
|
|
|
b) Ez gara Erkidego guztiaz ari, aipatutako
|
etxe
izenak ageri diren ere muaz baizik. Orain arte egindako ikerketen arabera, eremu horren muga irudikatzen ahal duen lerroak, Ekialdetik Mendabalderantz, honako ibilbide hau markatuko luke:
|
|
|
c)
|
Etxe
izen historikoez ari gara, XVIII. mendera arte dokumentatuak
|
|
|
Nafarroako oikonimoen sorburuak aztertzean
|
etxe
izen franko ageri zaizkigu izengoitietan oinarrituak, seinale gure gizartean izengoitiak erabiltzeko joera aspaldikoa dela. Izan ere, agiri zaharretan ohitura hori erabat zabaldua zegoela ikusten ahal da.
|
|
|
Lan honetan ageri diren
|
etxe
izenen osagaiak aztertzean, honako hiru atal hauek azaldu nahi ditugu: 1) oikonimoak osatzen dituzten elementuen deskribapena; 2) hipokoristikoak sortzen dituzten atzizkiak; 3) etxea> adie razten duten amaierako atzizkiak.
|
|
|
Zenbait oikonimotan ageri dira eta ematen du izengoitiak sortzeko edo indartzeko baliabide gisa ere erabiltzen zirela. Honako hauek kausitu ditugu lan honetako
|
etxe
izenetan:
|
|
|
2.1 atalean azaldu dugun bezala, ehuneko ehunetan ez bada ere, ia ia oikonimo guztiek daramate etxea> adierazten duen atzizkia. Lan honetan azal dutako
|
etxe
izenetan honako atzizki hauek dira ageri direnak:
|
|
|
–(t) egi (a), >, degi (a) > sudurkarien ondotik. Aitzinekoek baino anitzez maiztasun gutxiago du oikonimian, izena, deitura, lanbidea eta izen goitia adierazten duten
|
etxe
izenetan aurkitzen da batik bat: Kusindegia.
|
|
|
–eta.> Lekua adierazten du,, aga> atzizkiak bezala. Honek ere oso pre sentzia urria du
|
etxe
izenetan: Neskatueta, > Ontzarreta...
|
|
|
Bizargorri, > Juanbiribil, > Juanzar, > Marro, > Martingalant, > Paulomotz.> Horrelakoek, batzuetan, a> hartzen dute amaieran: Isatsandia, > Luxea, > Ttipittoa..., segur aski, asimilazioagatik edo amaiera hori daramaten
|
etxe
izenen eraginez. Dena dela, eskribauen joaera ere izan liteke oikonimoak batzuetan azken atzizkirik gabe transkribatzea.
|
|
|
Atal bakoitzeko deskribapen azalpenean segitutako irizpidea honako hau da: lehenik, etxeek erreferentziatzat hartzen dituzten izenak euskara batuan edota grafia egokituan eta letra etzanean, ondotik parentesi artean, izen hauen aldaerak, forma hipokoristikoak gehienetan?, eta azkenik grafia egokituan eta letra etzanean
|
etxe
izenak, eta hauetako bakoitzaren atzean, parentesi artean, dagokion herri izena.
|
|
|
Delgado. Gaztelaniazko hitzean oinarritu eta euskal forma hartu duen
|
etxe
izena: Delgadorena> (Amaiur).
|
|
|
Gaztelaniazko, hermoso? hitzean oinarrituta euskal forma hartu duen
|
etxe
izena dugu: Ermosonea> (Doneztebe, Lesaka).
|
|
|
–Crespo? gaztelaniazko hitzean oinarritu eta euskal forma hartu duen
|
etxe
izena dugu Kresporena> (Galar). Ikus Izur> sarrera atal honetan.
|
|
|
Mako, > maku. Antza denez, gorpuzkerari aplikatua dugu honako bi
|
etxe
izen hauetan: Makoaga> (Lesaka), Makutsoa> (Zubieta).
|
|
|
Sotil> (Xotil/ Txotil): Sotil> da
|
etxe
izenetan erregularki erabili den forma: Sotil> (Irañeta), Sotilarena> (Irurita, Urritzola Galain), Sotilgorenekoa> (Subitza), Sotillena> (Iraizotz, Ituren).
|
|
|
Gaztelaniazko, zurdo? hitzean oinarrituta eta euskal forma hartu duen
|
etxe
izena dugu, xurdo> forma afektiboaz baliatuz: Xurdorena> (Irure).
|
|
|
– Zut.> Izenondo hau bi
|
etxe
izenetan aurkitu dugu, bietan ponte izen baten osagai gisa eta aldaera hipokoristikoa hartuz; xut> batean: Peruxu > torena> (Lesaka) eta, ematen duenez, txut> bertzean:
|
|
|
Atenta.> Ematen duenez, gaztelaniazko, atenta? hitzean oinarrituta euskal forma hartu duen
|
etxe
izena dugu: Atentarena> (Etxauri).
|
|
|
Antza denez, gaztelaniazko, disimulado? hitzean oinarrituta euskal forma hartu duen
|
etxe
izena dugu: Disimuladorena> (Badostain).
|
|
|
– Harro.> Erranahi hori erakusten du, gure ustez,
|
etxe
izen hauetan: Arro> (Leitza), Arroarena> (Madotz), eta beharbada bertze bi hauetan:
|
|
|
Bizar> hitzarekin lotua egon liteke Bizarronea> (Ituren), baina ez da batere segurua. Azkenik, bizarge> (bizarrik gabekoa) izan liteke Bizargorena>(* Bizargerena, Larraintzar, Lizaso)
|
etxe
izenaren sorbu rua.
|
|
|
Erraterako, gizonezkoetan Joanes> (eta bere aldaerak, Joan, > > Joango, > > Xoane...), Martin> (Martie, > Matxin, > Martingo...), Migel> (Mikel, > Mikele, > Mitxel, > Mixelto>...), Pedro> (Peru, > Petri, > Petritxo...) izaten ziren arruntenak, eta emakumezkoetan, bertze guztien gainetik, Maria> bere aldaera eta konposatuekin.
|
Etxe
izenetan ere errealitate hori bera islatzen da. Sorburu izengoitia dutenen artean badira 40ren bat Joan> eta bere aldaeretan oinarritzen direnak:
|
|
|
Emakumeak, ostera, erakarmen horri aurre egiteko beste indar du: norberaren eta
|
etxekoen
izen ona gordetzean eta Jainkoaren gogoko ez izatean aurkitzen du tentazioari uko egiteko kemena. Horra hor andreak ematen dituen arra zoiak gizonezkoak maitasun mundutarraz gozatzera gonbidatzen duenean:
|
|
|
Urte haietan Negurin (eta inguruetan) eraikitako txalet eta jauregi anitzi ere euskal izena ipini zitzaien, eta baieztatzerik izan ez badut ere, asko Azkuek proposatu zituela pentsa daiteke. Hor daude Luis Aznarren BakeEder (artean eraikia), Emilio Ibarraren Aitzgoien (1909), Fernando María Ibarraren Arriluze (1910), José Luis Oriol-en San Joseren et, sea (1914, Azkueren, s ortografiarekin), Pedro Barbier-en EguzkiAlde (1918), etab.126 Era guztietako ideologietako aberatsen artean topatzen dira euskal
|
etxe
izenak.
|
|
|
Adituari asko eta mota ugaritako galderak egin zizkioten: toponimoen,
|
etxe
izenen eta abizenen inguruan, Arakilgo euskalkiaren gainean, baita Iruña Veleiaz ere. Mikelek guztien jakin mina ase ondoren, ahora zerbait eramateko unea iritsi zen.
|
|
|
Beste bi familia Hunan-era joango ziren, eta gu Chongqingera. Erre eta Itsasoren alabaren txostenak, ordea, umezurtz
|
etxearen
izena bai, baina probintziaren izena ez zuen zehazten. Non ote zegoen Aintzira?
|
|
2009
|
|
|
Bai, ostera, erantzun errimatuak botatzeko erraztasun izugarria zeukala. Mungigorta
|
etxearen
izenaren inguruan genbiltzanean bere erantzun bat aipatu dugu. Hara bere beste pasadizo bat:
|
|
|
Konturako, Garaitakoa dela esango du Garaibeko aldea etxean bizi denak; gero Ergoiengoa dela esango du eta akabuan Jatabekoa. Norbere etxea,
|
etxe
izen bereko auzunea, auzoa edo alderdia, eta akabuan herria, horixe da Jatabeko biztanleek nongoak diren azaltzeko darabiltzaten modua: Ataunebekoa, edo San Andresinbekoa, Ataunek, Goieta eta Jatabe, haor beste adibide bat.
|
|
|
Aipatu beharrekoa da, halere, azkeneko urteotako txaletak eta lekukoek betiko populaketa sistema gisa aurkeztu diguten aldea etxeaz gainera, gutxienez dorretxe bat ere izan dela. Ergoien auzoko
|
etxearen
izenak, Torretxek, hala adierazten du.
|
|
|
Gerraostean Loramendi taberna zabaldu zuten.
|
Etxearen
izen zaharra Urigoiti da. Lehen lehen, bertan bizi den berriemailearen aititak lurrak erosi zituen sasoian, zerrategia zegoen gero taberna egin zuten tokian.
|
|
|
Etxe asko lehenagoko artzain eraikuntzetatik datozela esan liteke. Hori dela eta hainbat
|
etxeren
izenetan korta edo gorta berbak ageri dira Jataben bertan. Gorta antzina artzaintzarekin lotutako kontzeptua izan arren, gaur egun ganaduarentzat erabiltzen den leku estalia da, eta etxearen zatitzat hartzen da.
|
|
|
Jatabeko aldea
|
etxeen
izenak aztertzen hasita, jabetza kontzeptuak azken aldian egin duen aldaketa erakusten du etxe askoren izen bikoitzak. Lehenagoko jabetza kontzeptuan biztanlea etxearena bazen, izen berriek adierazten dute etxea biztanlearena dela.
|
|
|
Jatabeko
|
etxe
izen zaharrek ezaugarri batzuk dituzte: ez da antroponimorik ez eta ogibidearekin lotutako aipamenik agertzen, eta ez daramate ahoz ne bihurtzen den ena amaierarik.
|
|
|
Baina ez da batere argia izen horren esangura. Baliteke
|
etxearen
izena esateko ena jabetza atzizkiaren eta, ondorioz, jabetzaren kontzeptu aldaketaren zantzu goiztiarra izatea, edo hizkuntzaren garapen dinamikak iraganean transformatutako beste esangura bat ostentzea. Ondoko herrietan, Lemoiz eta Gatikan esate baterako, etxe askok jabearen izena eta ena jabetza atzizkiarekin osatutako izena zeukaten.
|
|
|
Ulertzeko errazak ez direnen artean daude uri atzizkidunak, Gasmuri eta Ianduri kasurako. Garrantzia berezia du herriari izen administratiboa ezarri dion
|
etxearen
izenak egitura hori erabiltzen duelako: Maruri.
|
|
|
Bertan jaiotako berriemaileak, ostera, jakinarazi zigun bere aita sutu egiten zela izen hori entzuten zuen bakoitzean. Euren
|
etxearen
izena Elortegiaurreko dela esaten ei zuen behin eta berriz.
|
|
|
Antzinako
|
etxe
izen batzuen kasuan, bertsio ezberdinak ageri dira. Adibiderako, Mungierrota edo Mungigorta etxea.
|
|
|
Egun, ostera, hainbat
|
etxek
izen bi dauzkate, herriak bakarra erabili arren: Zubiaurre edo Fernandone eta Urigoiti edo Zerreñe, hartuko ditugu adibide modura.
|
|
|
Egun teilaz eginda daude guztiak, baina antzina beste langai batzuk erabiltzen ziren teilatuak egiteko. Talleburu
|
etxearen
izenak adierazten digu garai batean ez zela ohikoa etxeko eraikuntzan teilak tailek erabiltzea. Bestela etxeak ez luke izen hori edukiko, besteengandik bereizteko balio izan
|
|
|
Horrek hildakoak etxe barruan egotearen garrantzia eta lehenago aipatutako suarekiko loturaren berri ematen digu, berriz ere. Etxe bakoitzak dauka bere jarlekua eta
|
etxearen
izenarekin edo etxearekin lotutako zenbaki baten bidez identifikatzen zen. Etxea eskuz aldatuz gero, gauza bera gertatzen zen jarlekuarekin.
|
|
|
Bilduma pribatua Jose Maria Huarteren bultzada pertsonalari esker jaio zen eta honek, Nafarroako Irurita herrian zeukan familiako
|
etxearen
izena jarri zion. Hala ere, gordailuaren sustatzailearen lehen ideia bilduma Baztanen kokatzea zen, horretarako espresuki egindako erakusketa egonkor batean; baina azkenean, Huartek nahiago izan zuen arte ordezkaritza hau gorde eta hedatzeko erakunde entzutetsu bat.
|
|
|
Jauregia bilduma Jose Maria Hualderen eskutik jaio zen. Iruritan (Nafarroa) duen familiaren
|
etxearen
izena jarri zion. Ekimen honen sustatzailearen hasierako ideia Baztaneko herrialde horretan erakusketa iraunkor bat izatea izan zen arren, Hualdek berak esan du Latinoamerikako arte garaikideko lan hauek gorde eta hedatu zitzakeen erakunde esanguratsu bat bilatzen zuela.
|
|
|
–
|
Etxekoen
izen ona jokoan dagoenean ez dago erdibiderik.
|
|
|
Unesco
|
Etxearen
izenean Ruper Ormaza lehendakariak sinatu du eta, Euskaltzaindiarenean, Andres Urrutia euskaltzainburuak. Sinatze ekitaldian Itziar Idiazabal Unesco Etxearen lehendakariordea ere izan da.
|
|
|
Berak azaldu bezala, izen ttipiak oso garrantzitsuak dira, euskaldunok erabili ditugun eta oraino erabiltzen ditugun izendatze bideen berri ematen digutelako. Honetaz landa, izen ttipiek egungo deitura eta
|
etxe
izen asko ongi ulertzeko aukera ematen digute. Egileak argitzen duenez, izen ttipi edo hipokoristikoa familian, lagun artean, konfiantza giroan erabiltzen diren izenen aldaerak dira, Antton (i), Axun, Txixilio, Aña, Dollores, Josetxo eta abarren modukoak.
|
|
|
Planaren arabera, pelikulek iraupen ertaina izango zuten, ordubetetik beherakoa, eta, printzipioz, telebistan erakusteko ekoizpenak egingo ziren. Aurrekontua 100 milioi pezetakoa izan zen, eta Jesus Acin eta Angel Amigo aritu ziren Irati produkzio
|
etxearen
izenean.
|
|
|
Besteak beste, Euskal Erria euskal etxearen aldizkaria sortzea proposatu zuen, zeinetan zuzendari lana hartu zuen (aldizkariak euskal
|
etxearen
izen bera eramango zuen). Horrez gain, lurrak erosi zituen euskal herritarrentzat, frontoiak, txokoak eta neskentzako ikastetxe bat eraikitzeko; non euskal immigranteen alabei euskal hizkuntza (baita kasu honetan frantsesa ere), historia, geografia, kultura eta tradizioak irakatsiko zizkieten.
|
|
|
1912ko martxoaren 30ean euskal etxea sortzearen ametsa aurrera ateratzea lortu zuten13, horretarako lehenengo batzarra Club Españolean eginez. Bilkura horretan, beste gauzen artean, euskal
|
etxearen
izena erabaki beharrean aurkitu ziren: Euskal Erria edo Zazpiak Bat, lehenengo izena hautatu zutelarik (Hermenegildo Aramendi izan zen hautatutako izena proposatu eta defendatu zuena).
|
|
|
|
Etxean
izena paratu behar geniola erran nuen, baina batek bat, bertzeak bertzea, azkenean izenik gabe gelditu zen. Egia erran, berdin zitzaidan, ez nuen uste horrelako beharrik zuenik.
|
|
|
Angetu.
|
Etxea
izen ezberdinakaz ezagutu da: Angetua, Angueta, Anguetu, Anguituco echebarria, Llodio, Anguitua, Lanquetu, Hugusta eta Anquerri, besteak beste.
|
|
|
Agirreko babestutako
|
etxeetan
izena emateko epea hilaren 30ean bukatuko da
|
|
|
Inbaditzaileak, jakina," juduak dira, Ekialdeko Europatik etengabeko oldetan datozenak3". Abordatze pasabideak dira orobat" Levanteko eskalak", Mendebaldeko itsasontzira boteak (ez da kasualitatez jarria Wardesek Nizan duen
|
etxearen
izena, La Caravelle, Karabela, alegia), igogailu soziala, arrakastaren eskailera gogorra, Asfarrek, desesperaturik, nahitaez hondoratu beharraren beldur, igo nahi duena: " Hain urrundik naiz etorria, hain behetik hasia igotzen...".
|
|
|
Lapurtar estiloko etxe bat. Atarian,
|
etxearen
izena: Emak bakia.
|
|
2010
|
|
|
Gero, nobizioaldiari ekiteko, Zarautzeko komentura joan nintzen, baina nola izebarekin postazko harremana izaten bainuen. Maria Bibianak ere igortzen zidan gutunen bat behin edo behin?, banuen amaren gaitzaren informazio zehatza: horrela jakin nuen bolada batean hitz egiteari berrekin ziola; hitz egiten zuenean, baina, askotan geratzen zitzaion hitzen bat mihian trabatuta, nola esan ez zekiela; zailtasun horrek eraginda hasi ote zitzaizkion
|
etxekoen
izenak laburtzen?; izebak bere gutunetako batean berria jakinarazi zidanean, sinesgaitza egin zitzaidan: edonor imajina nezakeen Teofilo Mariari Teo deitzen, Damaso Mariari Dam, Domingo Mariari Dom, Maria Bibianari Bib, eta Gabino Mariari Gab, nik umetan inoiz egin nuen bezala; nekez imajina nezakeen, ordea, bizitza osoan izenen osotasunaren aldarria egin zuenari halakorik gertatzea:
|
|
|
Aitonak Antiguan eraikitako
|
etxearen
izena ez zuen seguru asko oso gogoko: Victoria.
|
|
|
Ekitaldi akademikoa amaitutzat emanez, opari eta oroigarrien unea heldu zen. Hala, Jean René Etchegaray, Herriko
|
Etxearen
izenean, opari bat eman zion Videgaini; Videgainen semeak, koinatuak eta ilobak banako dantza eskaini zioten; Gwendal Denisek poema bat irakurri zuen bretoieraz; eta Oldarra Abesbatzak bi abesti kantatu zituen: Agur Jaunak eta Txanton Piperri.
|
|
|
URZELAI familia Santa Barbara ermitara bidean bizi zen, kamino ertzeko baserri batean. Urrutitxo zuen
|
etxeak
izena, herritik hiru bat kilometrora zegoen arren, baina garai bateko baserriaren arrastorik ez zen geratzen aspaldian. Kalean ikusitako tailerrek liluraturik edo, Isidro Urzelaik behiak kendu eta makina pare bat sartu zituen bertan, aurretik besterentzat egindako pieza mekanikoak berak egin eta zuzenean salduz gero jornal hobea aterako zuelakoan.
|
|
|
Gero, nobizioaldiari ekiteko, Zarautzeko komentura joan nintzen, baina nola izebarekin postazko harremana izaten bainuen —Maria Bibianak ere igortzen zidan gutunen bat behin edo behin—, banuen amaren gaitzaren informazio zehatza: horrela jakin nuen bolada batean hitz egiteari berrekin ziola; hitz egiten zuenean, baina, askotan geratzen zitzaion hitzen bat mihian trabatuta, nola esan ez zekiela; zailtasun horrek eraginda hasi ote zitzaizkion
|
etxekoen
izenak laburtzen?; izebak bere gutunetako batean berria jakinarazi zidanean, sinesgaitza egin zitzaidan: edonor imajina nezakeen Teofilo Mariari Teo deitzen, Damaso Mariari Dam, Domingo Mariari Dom, Maria Bibianari Bib, eta Gabino Mariari Gab, nik umetan inoiz egin nuen bezala; nekez imajina nezakeen, ordea, bizitza osoan izenen osotasunaren aldarria egin zuenari halakorik gertatzea:
|
|
|
Mari Ager!!! Ezkondu Buztanobi, gure aita izan beharrarekin, eta joan den menderako galdua baitzen ohidura zaharra, nun kanpotik jinak
|
etxeko
izena hartu behar baitzuen, geroztik Buztanobi gira etxe huntan. Agerrian, eta agerian (kontent ateraldiaz)?.
|
|
|
Eta gero Txukalde izengoitia ere, aterpean bizi izatetik zabaldua, beharbada. Hurrena, 1745eko erroldan, eta
|
etxe
izenen segida berberean," Echechiquia" izenez ageri baita:
|
|
|
[451] Ez ote du gerozko Artzegi
|
etxe
izenarekin deus ikusirik izanen?
|
|
|
3 Jazinta Otamendi, 42 urteko donostiarra, eta Martin de Ariztimuñoren emazteak dio berak lagundu ziola behin Oiartzuna senargaiarekin hitz egitera Zeziliari, a una casa del varrio de Alzibar, baina
|
etxearen
izenik ez duela gogoan, eta Berdabion bizia ateratzeko gauza izanen ote zen galde egin ziola Zeziliari, eta baietz, baina Joan Migelek erantzun, hobe izanen zuela Tolosan bizi alcanzando plaza de guarda.
|
|
|
diez y ocho pesos a Martin de Arraioaga maestro bastero. Arraiago
|
etxe
izena eta deitura ere ezaguna da oraindik Areson.
|
|
|
Biek elkarren ondoan, eta Goizuetako herriaren defentsa egiturari begira, biek aurren aurreneko etxe, Gipuzkoa aldetik Nafarroarako herri sarreran. Behialako Infanteari laguntzen zion Eskuderoak utzi ote zizkigun bi
|
etxe
izenak. Auskalo...
|
|
|
Martin Joseph de Aristegui, vecino de la villa de Echalar, dueño de la casa llamada Ezcutua, dize que abra ocho meses que bendio por benta pura de 4014 ducados dicha casa al Capitan Don Juan de Bergara. Horra izengoitiaren iturria, bere
|
etxearen
izena, hain juxtu.
|
|
|
Mutila umezurtza zen, horregatik zebilen lanean haurtzaroaz gero, eta arreba bat zeukan bere kargu, bera baino gazteagoa. Eta
|
etxearen
izena Iruain zen, jendeak Iruaingo Juan esaten zion. Zubiaren azpian jarri zenean, beste xehetasun bat argitu zitzaion, oso garrantzitsua.
|
|
|
23
|
Etxe
izenak/ deiturak
|
|
|
|
Etxeak
izena du eta izen hori da, preseski, etxetiarrek hartzen dutena gainerakoengandik bereizteko; denborarekin familiaren deitura bihurtu zen. Horrela, hasiera batean, etxeek eta bere biztanleek izen bera zuten, esan nahi baita Iturralde etxekoak, adibidez, herrian Iturralde ziren, jakina.
|
|
|
Beraz, Ganix Desale (de Sale/ Sala) zena (edo zetzana?) Usanoreneko(
|
etxearen
izena) semea 1676ko maiatzaren batean hemen hila da.
|
|
|
Denborarekin (erdal) administrazioak zabaltzen hasi zirelarik, deiturak finkatuz joan ziren udaleko eta elizako paperetan, eta jadanik Iturraldeko semeak, Zubiondora ezkonduta ere, Iturralde deitura gordetzen zuen ofizialki; horrela bereiztu ziren hasieran bat zirenak: deiturak eta
|
etxeen
izenak.
|
|
|
Hala ere herrietan, eguneroko bizitzan, jendea maiz
|
etxearen
izenez ezagutuagoa zen deituraz baino. Hau hain zen horrela non, oraindik XX. mendearen hasieran, 18 urteko gazteek ez baitzuten askotan bere deitura ofiziala ezagutzen, espainol edo frantses armadara joan eta erregistroetan ofizialki zein zen ikusi arte.
|