2017
|
|
Eta, ostean, kafea hartu dezakegu. Ordurako Annemarie
|
ere
etxean egongo da, ondo baino hobeto ezagutzen du bilduma eta lagundu egin zaitzake zeregin horretan.
|
|
Eta berriro
|
ere
, hitzok esan ostean, erregu keinua errepikatu zuen emazteak. Eta orduantxe ulertu nuen guztia:
|
|
Ulertzen dut esan zuen marmarka, Berlingo handi mandiek sekula ez dute astirik ezertarako. Baina oraingoan denbora duzu, ez baitira hiruzpalau pieza, hogeita zazpi karpeta baino, bakoitza artista diferente batena eta bat
|
ere
ez erdi beteta. Ondo da, hiruretan elkartuko gara, baina izan puntual, bestela ez dugu amaituko eta.
|
|
Eta eskua luzatu zidan berriro
|
ere
.
|
|
Berehala jabetu nintzen kosta egiten zitzaiola hitz egitea. Zerbait esaten saiatzen zen aldi oro gorritu egiten zen goitik behera, eta eskua
|
ere
endredatu egiten zitzaion soinekoaren tolesturetan. Azkenean, baldar eta zalantzakor, esan zidan:
|
|
Aurretik
|
ere
arazoak zituen, askotan kale egiten baitzion, baina gerra pizteaz batera itsu geratu zen. Bere asmoa zen, nahiz eta hirurogeita hamasei urte izan, Frantziako frontera joatea, baina armadaren jazarraldiak 1870ekoak baino motelagoak izanik, aitak disgustu handia hartu zuen, eta hortxe hasi zen ikusmena galtzen.
|
|
Bere asmoa zen, nahiz eta hirurogeita hamasei urte izan, Frantziako frontera joatea, baina armadaren jazarraldiak 1870ekoak baino motelagoak izanik, aitak disgustu handia hartu zuen, eta hortxe hasi zen ikusmena galtzen. Nolanahi
|
ere
, gaitz horretaz aparte, aita osasuntsu dago; duela gutxi arte orduak eta orduak ibiltzen zen paseoan, eta bere ehiza kuttunari ere ez zion muzin egiten. Gaur egun, ordea, ezin du ibilaldirik egin, eta bere bildumak baino ez du asebetetzen.
|
|
Bere asmoa zen, nahiz eta hirurogeita hamasei urte izan, Frantziako frontera joatea, baina armadaren jazarraldiak 1870ekoak baino motelagoak izanik, aitak disgustu handia hartu zuen, eta hortxe hasi zen ikusmena galtzen. Nolanahi ere, gaitz horretaz aparte, aita osasuntsu dago; duela gutxi arte orduak eta orduak ibiltzen zen paseoan, eta bere ehiza kuttunari
|
ere
ez zion muzin egiten. Gaur egun, ordea, ezin du ibilaldirik egin, eta bere bildumak baino ez du asebetetzen.
|
|
Orduan, gauzak saltzen hasi ginen, baina bere bilduma kuttuna ukitu barik... Geneuzkan bitxi apurrak saldu genituen, baina, Alajainkoa!, txakur handirik
|
ere
ez zitzaigun geratzen, aitak guztiak enplegatu baitzituen arte laminak erosten. Eta orduan, zer saldu ez genuela... eta zer egin ez genekiela... orduan... amak eta biok pieza bat saldu genuen.
|
|
Eta orduan, zer saldu ez genuela... eta zer egin ez genekiela... orduan... amak eta biok pieza bat saldu genuen. Aitak ez zigun egundo baimenik emango, baina berak ez daki gauzak zein gaizki dauden, ez daki zein zaila den merkatu beltzean jatekorik aurkitzea, eta gerra galdu dugula
|
ere
ez daki, Alsazia eta Lorena entregatu behar izan dugula ere ez... Egunkaria irakurtzen diogunean ez diogu holakorik aipatzen, kezkatu ez dadin.
|
|
Eta orduan, zer saldu ez genuela... eta zer egin ez genekiela... orduan... amak eta biok pieza bat saldu genuen. Aitak ez zigun egundo baimenik emango, baina berak ez daki gauzak zein gaizki dauden, ez daki zein zaila den merkatu beltzean jatekorik aurkitzea, eta gerra galdu dugula ere ez daki, Alsazia eta Lorena entregatu behar izan dugula
|
ere
ez... Egunkaria irakurtzen diogunean ez diogu holakorik aipatzen, kezkatu ez dadin.
|
|
Beste pieza bat saldu behar izan genuen, eta gero beste bat, baina antikuarioa atzeratu egiten zen dirua bidaltzen, eta heltzen zenerako galdua zuen bere balioa. Saiatu ginen enkanteetara joaten, baina han
|
ere
iruzur egin ziguten, nahiz eta prezioak ikaragarriak izan... Milioiak heltzen zirenerako gure eskuetara, balio gabeko paperak bilakatuak ziren.
|
|
Honela, apurka apurka, desagertuz zihoazen bildumako piezarik ederrenak. Aparteko piezak baino ez genituen salbuetsi, bizimodu oinarrizkoena segurtatze aldera, eta gure aitak ezer
|
ere
ez zekien.
|
|
Horrexegatik asaldatu da ama agertu zarenean... zeren aitak karpetak erakutsi balizkizu dena agerian geratuko zen... izan
|
ere
, ukituaz bakarrik ezagutzen dituen aspaldiko passe partouts horietan jarri dizkiogu saldu ditugun orijinalen erreprodukzioak edo antzeko laminak. Ukitzen eta zenbatzen dituenean (buruz daki zein ordenetan dauden) pozarren jartzen da, begiak zabalik ikusten zituenean bezainbeste.
|
|
Hatz puntez ukitu zuen kontu handiz, passe partout bat zen, barruan lamina huts bat zuen, hori kolorekoa, eta eskuetan eusten zion baliorik gabeko paperari bozkario handiz. Zenbait minutuz egon zitzaion begira, ikusten ez bazuen
|
ere
; lamina hutsa begi parean jarri eta adi adi begiratzen zion, eta bere aurpegiak ikusteko gauza den pertsonaren keinua adierazten zuen magikoki. Eta bere begietan, bere begi nini hiletan, bat batean, argi distira islatu zen, argi orojakilea paperaren erreflexua zen edo barrutik zetorkion sua?
|
|
Ikaragarria zen ikustea azazkalarekin nola markatzen zituen, zehaztasun milimetrikoarekin, bere fantasian baino existitzen ez ziren bildumagileen zigilu ikusezinak. Eztarria ikaraz lotua nuen, ez nekien zer esan; baina nahasmen honetan murgildua nintzela, begirada jaso nuen emakumeengana eta, berriro
|
ere
, emazte zaharra ikusi nuen eskuak goian eta keinu ikarati eta aztoratua egiten zidala. Indarrak berreskuratu eta hitz egiten hasi nintzen.
|
|
Ezin deskriba dezaket zein lazgarria egin zitzaidan ehun edo berrehun paper zuri eta erreprodukzio merke horiek berarekin batera ikustea; nolanahi ere, inozo tragiko honen oroimenean hain ziren benetakoak piezok ezen akatsik gabe eta zegokien ordenan deskribatzen baitzituen, pieza bakoitzari zegozkion detaileak erantsiz. Bilduma ikusezina, dagoeneko barreiatua egon behar zuena han hemen, errealitate hautemangarria zen itsu honentzat, gizon honentzat, engainatu hunkigarri honentzat, eta hain zen indartsua bere ikusmenaren sua ezen ni
|
ere
sinesten hasia bainintzen ikusi egiten zuela. Behin baino ez zen agurearen segurtasuna arriskuan izan:
|
|
Eta hori esateaz batera bere eskuek maitekiro laztandu zuten, bizirik baleude lez, aspalditik hutsik zeuden karpetak. Ikaragarria zen eta, aldi berean, hunkigarria, izan
|
ere
, gerrako urte guzti hauetan, ez nuen inoiz espresio hain absoluturik, hain aratzik, hain dohatsurik hauteman alemaniar baten begitartean. Zaharraren alboan emaztea eta alaba zeuden, maisu alemaniarren estanparen irudi femeninoak ziruditela.
|
|
Estanpako emakume haiek, Salbatzailearen hilobia bisitatzera etorriak, harri eta zur geratzen dira hilobia irekita eta hutsik dagoela ikustean, izu otzaneko espresioaz eta, aldi berean, mirariarekiko estasi errukiorra eta fedezkoa erakutsiz. Eta halaxe zeuden ama alabak
|
ere
.
|
|
Grabatuko emakumeak Salbatzailearen intuizio zerutiarraz argituta zeuden bezala, ama alaba zaharkitu, nekatu eta dohakabe hauek
|
ere
agurearen zorion infantilaz argituta zeuden, eta lur jota, erdi barrezka, erdi negarrez. Ez dut inoiz espektakulu hunkigarriagorik ikusi.
|
|
Atsedena hartu nuen, azkenean, karpeta iruzurtiak alboratu zituztenean eta zaharrak lekutxoa egin zuenean mahaian kafe hartzeko. Nolanahi
|
ere
, ezin alderatu daiteke hartu nuen lasaitua karpetak alboratuak izateagatik agurearen bozkario zalapartatsuaz, hogeita hamar urte gaztetu zen gizon horren euforiaz.
|
|
animatuta eta hordituta zegoen, ardoa edan balu bezala. Azkenean, alde egin behar nuela esan nuenean, ikaratu egin zen, mainak egin zituen ume baten moduan eta, haserre bizi, kolpe bat eman zuen hankarekin zoruan, bildumaren erdia
|
ere
ez nuela ikusi esanez. Ama alabek eginahalak egin behar izan zituzten alde egiten utzi nezan, bestela, trena galduko bainuen.
|
|
Emazteari eta alabari begiratu nien, zutik zeuden eta elkarren ondoan. Bazirudien dardara bat pasatzen zela noizbehinka batetik bestearengana, gorputz bakarra balira bezala eta emozioak
|
ere
partekatuko balituzte bezala. Ni ere handitasun sentsazio batez bete nintzen inozo maitagarriak bere bilduma ikusezin eta aspaldi sakabanatuaren administrazioa enkargatu zidanean, altxorraren zaindari bihurtu banindu bezala.
|
|
Bazirudien dardara bat pasatzen zela noizbehinka batetik bestearengana, gorputz bakarra balira bezala eta emozioak ere partekatuko balituzte bezala. Ni
|
ere
handitasun sentsazio batez bete nintzen inozo maitagarriak bere bilduma ikusezin eta aspaldi sakabanatuaren administrazioa enkargatu zidanean, altxorraren zaindari bihurtu banindu bezala. Hunkiturik, inoiz bete ez nezakeena beteko nuela agindu nion.
|
|
Hunkiturik, inoiz bete ez nezakeena beteko nuela agindu nion. Eta berriro
|
ere
argia piztu zen bere begi nini hiletan. Bere amultsutasunak fisikoki atrapatu nahi ninduela sentitu nuen:
|
|
Ez ziren hitz egiten ausartzen, zaharraren belarri finak guztia atzemango baitzuen. Baina, zein adeitsuak ziren malkotan izanik
|
ere
! Zein niri zuzendutako begiradak!
|
|
ipuineko aingerua bezala, jende urrikaldu baten etxean sartu nintzen, itsu batek ordu batez ikus zezala lortu nuen, engainatzaile errukior eta gezurti lotsagabearen papera eginez, eta hau guztia neuk egin nuen, artelan baliotsu batzuk azpikeriaz eskuratu nahian etorri zen merkatari zikoitz honek. Hala
|
ere
, hori baino gehiago neraman: garai latz eta triste hauetan bizipoza sentitu nuen berriro ere, izpirituak transferitu eta gure garaiko gizon emakumeek aspaldi ahaztu bide duten artelanetan ardaztutako estasi moduko bat.
|
|
Hala ere, hori baino gehiago neraman: garai latz eta triste hauetan bizipoza sentitu nuen berriro
|
ere
, izpirituak transferitu eta gure garaiko gizon emakumeek aspaldi ahaztu bide duten artelanetan ardaztutako estasi moduko bat. Eta debozioa sentitu nuen (ezin dut beste era batean adierazi), nahiz eta aldi berean lotsatu egiten nintzen, zergatik ez banekien ere.
|
|
garai latz eta triste hauetan bizipoza sentitu nuen berriro ere, izpirituak transferitu eta gure garaiko gizon emakumeek aspaldi ahaztu bide duten artelanetan ardaztutako estasi moduko bat. Eta debozioa sentitu nuen (ezin dut beste era batean adierazi), nahiz eta aldi berean lotsatu egiten nintzen, zergatik ez banekien
|
ere
.
|
|
Bero handia egiten zuen arratsalde hartan eta, horregatik, tren bagoiko giroa
|
ere
sargoria zen, eta gainera, oraindik ordubete falta zen hurrengo geltokira heltzeko: Templecombe.
|
|
Izeba, alde batean jarrita zegoen eta bestaldean berriz, taldekoa ez zen mutilzahar bat. Hala
|
ere
, bagoia okupatu, neskatoek eta mutikoak okupatzen zuten. Izebak eta umeek funtsa handirik gabeko elkarrizketa etengabean ziharduten, mandeuli gogaikarriak bezala.
|
|
Mutikoak gogo handirik erakutsi ez bazuen
|
ere
, lehiatilarantz abiatu zen. " Zergatik eramaten dituzte ardiak beste zelai horretara?" galdetu zuen.
|
|
" Zergatik?" ezinbesteko galdera berriz
|
ere
.
|
|
Neskato gazteena" Mandalayrako bidean" errezitatzen hasi zen, giroari barre ikutua ematen ziola. Lehenengo lerroa baino ez zekien, baina hala
|
ere
, probetxu handia ateratzen zion. Behin eta berriz errepikatzen zuen esaldi bera, eztiki eta aldi berean errime.
|
|
" Etorri nire ondora, ipuin bat kontatuko dizuet" esan zuen izebak mutilzaharrak zenbait begitu jaurti zituenean, bi izebari eta beste bat berriz, zerbitzua deitzeko sokari. Umeak izebaren aginduari jarraituz, izeba jarrita zegoen bagoiaren tokirantz abiatu ziren, ideia oso gogoko ez bazuten
|
ere
. Ez zuten asko preziatzen ipuin kontalari gisa.
|
|
Ahopeka hitz egiten zuen, ia isilean, eta entzuleek hamaika aldiz mozten zioten narrazioaren ildoa, galdera zalapartatsu eta lotsagabeak eginez. Hala
|
ere
, interesik eta gatzik gabeko neskato on baten gaineko ipuinarekin jarraitu zuen.
|
|
Neskato gazteenak ez zuen komentariorik egin, izan
|
ere
aspaldi ekin baitzion bere lelorik maiteena errepikatzeari.
|
|
" Agintzen zioten guztia egiten zuen, inoiz ez zuen gezurrik esaten, ezta jantzirik zikindu
|
ere
, pudinak mermeladazko pastelak legez jaten zituen, ikasgaiak bikain barneratzen zituen eta ondo hezita zegoen."
|
|
" Ez zegoen ardirik" hasi zen mutilzaharra," zeren Printzearen amak amestu zuen bezala, bere semea ardi batek erasota edo hormako erloju bat gainera jausita hilko baitzen. Ondorioz, etxean ez zuen ez ardirik ezta erlojurik
|
ere
."
|
|
" Oraindik bizirik dago, hortaz, ez dago jakiterik ametsa egia bilakatuko denentz" esan zuen axolarik gabe. " Hala
|
ere
, ardirik ez bazegoen ere, batetik bestera korrika zebiltzan txerri ugari zegoen"
|
|
" Oraindik bizirik dago, hortaz, ez dago jakiterik ametsa egia bilakatuko denentz" esan zuen axolarik gabe. " Hala ere, ardirik ez bazegoen
|
ere
, batetik bestera korrika zebiltzan txerri ugari zegoen"
|
|
" Batzuk beltzak eta buru zuriak, besteak zuriak orban beltzekin, beste batzuk ostera, beltz beltzak, baita grisak orban zuriekin
|
ere
, eta azkenik, zuri zuriak zirenak ere bazeuden".
|
|
" Batzuk beltzak eta buru zuriak, besteak zuriak orban beltzekin, beste batzuk ostera, beltz beltzak, baita grisak orban zuriekin ere, eta azkenik, zuri zuriak zirenak
|
ere
bazeuden".
|
|
Printzearen erabakiak oso harrera ona izan zuen umeengan, izan
|
ere
, gehienek beste aukera hartuko zuten.
|
|
" Jardinean, bazeuden bestelako gauza atseginak
|
ere
: urdin, berde eta urre koloreko arrainez beteriko umaelak, bat batean esaldi zorrotzak botatzen zituzten papagaiak eta egun osoan kantu kantari aritzen ziren kolibriak.
|
|
" Hain ona izango ez banintz, orain herrian egongo nintzateke arriskutik kanpo". Nolanahi
|
ere
, mirtoaren usain gogorrak ez zion aukerarik ematen otsoari Bertharen gordelekua deskubritzeko, eta gainera, sasitza hain zen zarratua, ezen denbora luzez inguruan bueltaka ibilita ere, ez bailuke inondik inora neskatoaren arrastorik ikusiko. Hortaz, neskatoa alde batera utzi eta txerritxo bat harrapatzea hobe zuela pentsatu zuen.
|
|
" Hain ona izango ez banintz, orain herrian egongo nintzateke arriskutik kanpo". Nolanahi ere, mirtoaren usain gogorrak ez zion aukerarik ematen otsoari Bertharen gordelekua deskubritzeko, eta gainera, sasitza hain zen zarratua, ezen denbora luzez inguruan bueltaka ibilita
|
ere
, ez bailuke inondik inora neskatoaren arrastorik ikusiko. Hortaz, neskatoa alde batera utzi eta txerritxo bat harrapatzea hobe zuela pentsatu zuen.
|
|
Otsoa hain hurbil ikustean, Bertha dardara batean hasi zen eta, honela, paparrean zeramatzan medailak
|
ere
dardarka hasi ziren. Portaera ona izateagatiko medailak obedientziaren eta puntualtasunaren medailen kontra jo zuen.
|
|
Etxeetako hegaletan izotzezko kandelak zeuden zintzilik. Umeak, berriz
|
ere
dostari, izotz gainean irristatzen ziren.
|
|
" Pozten naiz azkenean Egiptora zoazela ikusteaz" esan zuen Printzeak. " Denbora luzez izan zara nirekin, horregatik, eskuan ez, ezpainetan emoidazu musua, nik
|
ere
maite zaitut eta".
|
|
Eta halaxe jarraitzen dute oraindik
|
ere
, eztabaida hutsean. Bitartean," hau bai bitxia" esan zuen Fundizioko enkargatuak.
|
|
Eta zabortegira bota zuten, enara hila zetzan zabortegira hain zuzen
|
ere
.
|
|
Ez zen aparteko dirutza, ezta Henri Deplis moduko pertsona xume batentzat
|
ere
, edozein modutan, itxura baten kalterik gabea zirudien oparotasunean murgildu zen. Honela, bertako artea sustatzen hasi zen, alegia, Andrea Pincini signorearen tatuaje lanak.
|
|
Grabatua amaitu ostean, etsitu samar agertu zen Deplis jauna, zeharo konbentzituta baitzegoen, Ikaro, Wallenstein jeneralak Hogeita Hamar Urteko Gerlan irabazitako gotorleku bat zela. Hala
|
ere
, gustura geratu zen lanarekin. Marrazkia ikusteko pribilegioa izan zutenen iritziz, Pinciniren maisu-lan handiena zen.
|
|
Zarraparra zabalduz zihoan neurrian jendearen arreta piztu zen eta zainketa lanak
|
ere
areagotu egin behar izan ziren. Deplisi ezinezkoa gertatzen zitzaion, egunik beroenetan ere, itsasoan edo errekan bainuak hartzea:
|
|
Zarraparra zabalduz zihoan neurrian jendearen arreta piztu zen eta zainketa lanak ere areagotu egin behar izan ziren. Deplisi ezinezkoa gertatzen zitzaion, egunik beroenetan
|
ere
, itsasoan edo errekan bainuak hartzea: samarainoko bainu-jantzia eraman behar izaten zuen.
|
|
Pozak, hala
|
ere
, Italia eta Frantziaren arteko mugaraino baino ez zion iraun. Agindu ofizial baten arabera, ukatu egin zitzaion Italiatik ateratzea, eta jakinarazi zioten erabat debekatuta zegoela artelan italiarren esportazioa.
|
|
Une batez, laino beltzak agertu ziren Europako zeruan, gatazka piztu zitekeenaren seinale. Italiako gobernuak bere horretan jarraitzen zuen; ez zitzaion batere axola Deplis en etorkizuna ezta oraina
|
ere
, baina ez zuen inondik inora onartuko Ikaroren erorialdia artelana, Bergamoko Udala izanik jabea, Italiatik ateratzerik.
|
|
Zalaparta motelduz joan zen, baina Deplis koitadua, nahiko lotsakorra berez, zurrunbiloaren erdian aurkitu zen berriro
|
ere
hilabete batzuk geroago. Aleman bat agertu zen, arte aditua nonbait, Bergamoko Udalaren baimena lortu zuena artelan ospetsua aztertzeko.
|
|
Pariseko kale atseginetan bazabiltzate, batez
|
ere
, Arte Ederren Ministerioaren inguruan, itxura kuzkur eta etsituko gizon batekin egin dezakezue estropezu. Lehenengo berban erreparatuko diozue Luxenburgoko doinua duela.
|
|
Entzun izango zenuten, ikusi ez baduzue
|
ere
, micer Conrado Florentziarra, betidanik izan zela gizon xahutzaile, liberal, eskuzabal, txakurzale, txorizale eta beste zaletasun askoren jabe.
|
|
Izterra ematen ez badidazu zin degizut ez dizudala mesederik txikiena
|
ere
egingo.
|
|
Hurrengo egunean, Micer Conrado, gau osoan begiak itxi ezinik egon zena, egunsentiarekin batera jaiki zen, sumindua oso sukaldariekin. Zaldira igo eta sukaldariari agintzen dio bera
|
ere
zaldi gainera igotzeko eta atzetik jarrai zekiola. Errekatxo batera heldu ziren, erreka ertzetan kurriloak egoten zirelako beti ordu horretan.
|
|
Erantzun burutsu hau micer Conradoren gustukoa izan zen, eta haserrea
|
ere
joan egin zitzaion. Barreari ezin eutsiz esan zuen:
|
|
Nondik natorren kontatuko dizut, izan
|
ere
, arte saltzaile lez ibili izan naizen hogeita hamazazpi urtetan gertatu zaidan gauzarik bitxiena da. Agian jakingo duzu zer gertatzen ari den gaur egun artelanen salerosketetan diruaren balioa gasa airean bezala desagertzen ari denetik:
|
|
Agian jakingo duzu zer gertatzen ari den gaur egun artelanen salerosketetan diruaren balioa gasa airean bezala desagertzen ari denetik: zorri aberatsek birjina gotikoak, inkunableak, grabatu zaharrak eta koadroak dituzte gogoko; aseezinak dira, deskuidatzen bazara etxea bera
|
ere
hustuko dizute. Eurengatik balitz, alkandoraren bikiak eta idazmahaiko kriseilua ere erosiko lizkidakete.
|
|
zorri aberatsek birjina gotikoak, inkunableak, grabatu zaharrak eta koadroak dituzte gogoko; aseezinak dira, deskuidatzen bazara etxea bera ere hustuko dizute. Eurengatik balitz, alkandoraren bikiak eta idazmahaiko kriseilua
|
ere
erosiko lizkidakete. Geroz eta zailagoa da merkantzia berri bat aurkitzea (barkatu espresio hau erabiltzea guretzat horren sakratuak diren objektuak izendatzeko), baina kasta higuingarri honentzat inkunable veneziar miresgarri bat dolarrak irabazteko bilgarri xinple bat baino ez da, eta Guercino ren marrazki autografo bat ehun liberako pare bat billeteren inkarnazioa.
|
|
Ez dago lehiatzerik erosle amorratu hauen lotsagabekeria baldarren aurrean. Honela, berriro
|
ere
, lumatua sentitu nintzen, larrutua, pertsianak behera botatzeko desioaz. Aitak aitonarengandik oinordetzan hartutako denda miresgarria itzaliz zihoala ikustean lotsa sentitzen nuen:
|
|
Aitak aitonarengandik oinordetzan hartutako denda miresgarria itzaliz zihoala ikustean lotsa sentitzen nuen: purtzilkeriak baino ez zitzaizkidan geratzen, behinolako traperoek
|
ere
nahiko ez luketena euren gurdietarako.
|
|
Estualdi honetan nengoela kontabilitate liburu zaharrak errebisatzea otu zitzaidan, bezero zaharren bat eta erosketa posibleren bat aurkituko nuenaren esperantzan. Bezeroen zerrenda zahar hauek hilotz zelaia dirudite beti, eta batez
|
ere
garai hauetan; nolanahi ere, ez nuen aparteko ezer aurkitu: aspaldiko erosle gehienek enkanteetan saldu behar izan zituzten euren jabetzak; beste asko hilda zeuden, eta bizirik zirautenengandik ezer gutxi espero zitekeen.
|
|
Estualdi honetan nengoela kontabilitate liburu zaharrak errebisatzea otu zitzaidan, bezero zaharren bat eta erosketa posibleren bat aurkituko nuenaren esperantzan. Bezeroen zerrenda zahar hauek hilotz zelaia dirudite beti, eta batez ere garai hauetan; nolanahi
|
ere
, ez nuen aparteko ezer aurkitu: aspaldiko erosle gehienek enkanteetan saldu behar izan zituzten euren jabetzak; beste asko hilda zeuden, eta bizirik zirautenengandik ezer gutxi espero zitekeen.
|
|
Baina, halako baten, gure bezero zaharrenaren eskutitz mordoa aurkitu nuen. Ahaztua nuen bezero hau, izan
|
ere
, gerra hasi zenetik hona, 1914an, ez zigun inongo mandaturik edota galderarik egin.
|
|
Eskutitzok harrigarria bada
|
ere
duela hirurogei urte bidaliak ziren. Bezero honek jeneroa erosi zien nire aitari eta baita aitonari ere, baina bildumagile lanetan neramatzan hogeita hamazazpi urteetan, oroimenak huts egiten ez badit behintzat, ez zuen sekula gure denda zapaldu.
|
|
Eskutitzok harrigarria bada ere duela hirurogei urte bidaliak ziren. Bezero honek jeneroa erosi zien nire aitari eta baita aitonari
|
ere
, baina bildumagile lanetan neramatzan hogeita hamazazpi urteetan, oroimenak huts egiten ez badit behintzat, ez zuen sekula gure denda zapaldu. Itxura baten, gizon eszentrikoa zen, antigoalekoa eta originala, Mendel edo Spitzweg en koadro batetik ateratako alemaniar horietako bat, probintzietako hiri txikietan, gaur egun ere, nonahi aurkitu daitekeen ale bakan arraro bat.
|
|
Bezero honek jeneroa erosi zien nire aitari eta baita aitonari ere, baina bildumagile lanetan neramatzan hogeita hamazazpi urteetan, oroimenak huts egiten ez badit behintzat, ez zuen sekula gure denda zapaldu. Itxura baten, gizon eszentrikoa zen, antigoalekoa eta originala, Mendel edo Spitzweg en koadro batetik ateratako alemaniar horietako bat, probintzietako hiri txikietan, gaur egun
|
ere
, nonahi aurkitu daitekeen ale bakan arraro bat.
|
|
Gutun azalak xumeak ziren, merkeak, aspaldiko probintziano baten urritasunaren eta aurrezteko grinaren adierazgarri. Dokumentu guztietan bere izenaren sinadura idazteaz gain, honako titulua
|
ere
agertzen zen: Baso eta ekonomia kontseilari erretiratua, teniente erretiratua, lehen mailako burdinazko gurutzearekin kondekoratua.
|
|
Postetxean galdetu nuen baso eta ekonomia kontseilaria bizirik ote zen, eta, harrigarria iruditu bazitzaidan
|
ere
, halaxe zela erantzun zidaten, bizirik zela gizon zaharra, eta, beldur apur batez, aitortu beharra dut, eguerdia baino lehen abian jarri nintzen gizona bisitatzeko.
|
|
hiri galdu honetan, etxe zahar honetan, bisitaldi bat gertakaria zen. Hala
|
ere
, amultsuki eskatu zidan itxaron nezala; txartela hartu eta gelan barrena sartu zen. Ahapeka hitz egiten entzun nion, eta gero gizonezko baten ahots errimea eta lagunkoia entzun nuen:
|
|
Baina ongietorri keinu adeitsu eta espontaneo honi zurruntasun arraroa kontrajartzen zitzaion. Ez zuen urrats bat
|
ere
eman nigana gerturatzeko, eta ni zertxobait harrituta hurbildu egin behar izan nintzaion eskua emateko. Bere eskua estutzera nindoala konturatu nintzen bere eskuek ez zituztela nireak bilatzen:
|
|
Aztoratuta eta lotsakor agertzen nintzen pertsona bat erabat bizirik zela sentitzean eta, aldi berean, nireak ez bezalako sentipenak zituela jakitean. Eta oraingo honetan
|
ere
hotzikara sentitu nuen begi hil horiek ikusi nituenean, hutsalari irmo zuzenduak, bekain sendo eta zurien azpian. Baina itsuak berehala eten zuen nire harridura; nire eskuak berea ukitu zuen unean bertan, agur adeitsua eta eztia eskaini zidan esku biak indarrez astinduta.
|
|
" Nolanahi
|
ere
" esan zuen mutilzaharrak gauza guztiak hartuta eta joateko prest," umeak hamar minutuz isilik egotea lortu dut, zuk lortu ez duzuna alegia"
|
|
Udagoiena heldu zenean enara guztiak Afrika aldera joan ziren. Orduan, enara maitemindua bakarrik sentitu zen, eta aspertuta
|
ere
bai bere maitalearekin: " hain da isila!
|
|
" hain da isila! gainera, seguru haizea
|
ere
gatibatu nahian dabilela. Gurea ezinezkoa da, bera hortxe beti, kieto, eta ni ibili zale".
|
|
" Printze Zoriontsua naiz" erantzun zuen. " Orduan, zoriontsua bazara, zergatik ari zara negarrez?" berriro
|
ere
enarak.
|
|
Eta orain, hemendik goitik, herriaren miseria guztiak ikusten ditut. Bihotza berunezkoa badut
|
ere
, negar egiten dut".
|
|
Begira hauek," Malenkonia" edo" Pasioa", argiz beteta daude, gutxitan ikusiko duzu kalitate honekin. Begira, eta, berriro
|
ere
, atzamarrak pasatu zituen irudizko eszenatik begira freskotasun hau, tonu bero eta pikortsu hau. Berlingo arte merkatariak eta museoetako adituak zoratu egingo lirateke.
|
|
Bi ordutik gora jarraitu zuen erakustaldi liluragarri eta berritsu honek. Ezin deskriba dezaket zein lazgarria egin zitzaidan ehun edo berrehun paper zuri eta erreprodukzio merke horiek berarekin batera ikustea; nolanahi
|
ere
, inozo tragiko honen oroimenean hain ziren benetakoak piezok ezen akatsik gabe eta zegokien ordenan deskribatzen baitzituen, pieza bakoitzari zegozkion detaileak erantsiz. Bilduma ikusezina, dagoeneko barreiatua egon behar zuena han hemen, errealitate hautemangarria zen itsu honentzat, gizon honentzat, engainatu hunkigarri honentzat, eta hain zen indartsua bere ikusmenaren sua ezen ni ere sinesten hasia bainintzen ikusi egiten zuela.
|
|
aberatsak izango zarete, hiriko aberatsenak, Dresdeneko aberatsenak bezain aberats, eta orduan eskertu egingo didazue nire eromena. Baina bizirik naizen bitartean ez da lamina bakar bat
|
ere
aterako etxe honetatik; lehenengo ni aterako naute, eta gero bilduma.
|
|
Negozioek okerrera egin dute gure Alemania gaixo eta errukarri honetan, dagoeneko ez dago eroslerik, eta orduan, jaun handi mandiak aspaldiko bezeroez oroitzen dira eta bisitak egiten dizkiete... Nolanahi
|
ere
, nirekin ez zaude suerteko; gu, pentsiodun dohakabeok, pozarren gara ogi koxkor bat dugunean ahora eramateko. Ezinezkoa zaigu zuen prezio ikaragarri horiekin lehiatzea...
|
|
Gaizki ulertu zidala esan nion, ez nintzaiola ezer saltzera etorri, kasualitatez heldu nintzela auzora eta ez nuela aukera galdu nahi berari bisitaldi bat egiteko, kontuan izanda, bidenabar, gure etxearen bezeroa izan zela makina bat urtez eta, gainera, Alemaniako bildumagile gailenetakoa
|
ere
bazela. Azken hitz hauek esateaz batera," Alemaniako bildumagile gailenetakoa", aldaketa arraroa sumatu nuen agurearen bisajean.
|
|
Ez duzu alperreko bidaia egin. Egunero ikusten ez den zerbait ikusiko duzu... ezta Berlinenen
|
ere
... Albertinan edo ditxosozko Paris horretan baino ikusi ez daitekeen zerbait...
|
|
Aurkitu ezin eta etsipenarekin borrokan. Baina, gaurkoan
|
ere
, bila zenbiltzan horri hutsune garratz batek kenduko dio lekua.
|
|
Zure izate osoa oroitzapen eskasetan bilakaturik geldituko litzateke. Ehun pertsonatik gorak gogoratuko zintuzke zure heriotzaz berrogei urte geroago
|
ere
, baina benetan, hor sakon sakonean, inork ez luke jakingo nor izan zinen.
|
|
Gaur, berriz
|
ere
, zerbait naizela sentitu dut. Gaur, berriz ere, norbait naizela sentitu dut.
|
|
Gaur, berriz ere, zerbait naizela sentitu dut. Gaur, berriz
|
ere
, norbait naizela sentitu dut. Gaur, berriz ere, ni naizela sentitu dut.
|
|
Gaur, berriz ere, norbait naizela sentitu dut. Gaur, berriz
|
ere
, ni naizela sentitu dut. Gaur, berriz ere, aske sentitu naiz.
|
|
Gaur, berriz ere, ni naizela sentitu dut. Gaur, berriz
|
ere
, aske sentitu naiz. Behingoan, euskaldunok sentitzera kondenaturik gauden inpotentzia horretatik aske.
|
|
Ez duzu libururik hartu irakurtzeko, zuk ez daramazu inolako bizkar zorrorik. Izan
|
ere
, bidaia laburra da oso. Baina zugan, beste mundu batera bidaiatuko bazenu bezala izango da.
|
|
Haurren oihuak eta algarak entzun ditzakezu zure baitan. Berriz
|
ere
haur sentitu zara, berriz ere zoriontsu. Ezjakintasunaren mantupean goxoki babestua, erabat babestua sentitu zara.
|
|
Haurren oihuak eta algarak entzun ditzakezu zure baitan. Berriz ere haur sentitu zara, berriz
|
ere
zoriontsu. Ezjakintasunaren mantupean goxoki babestua, erabat babestua sentitu zara.
|