|
2000
|
|
|
Gauzak horrela, nahiz eta XX. mendea arte itsaso, ozeano edo ibaietako baliabideak amaiezinak zirelako ustea izan, egunez egun haztegietatiko arrain gehiago jaten dugu, askotan konturatu
|
ere
egin gabe, gure etxe eta jatetxeetan. Gai honen gaineko euskal estatistikarik ez dugu, baina Espainiako haztegi arrain produktoreen elkartearen (Apromar) datuen arabera, Espainiako etxe eta jatetxeetan jandako urraburu eta lupinen% 78 haztegietatikoa zen, 1990ean kopuru hori% 4koa baino ez zelarik.
|
|
|
Askotan gaia herriak berak jartzen du: taberna batean hasten bazara bertsotan, askotan konturatu
|
ere
egin gabe jendeak jarriko dizu gaia: edo neskalaguntza izan delako, edo xelebre bat delako...
|
|
|
Andu Lertxundiren «Gogoa Zubi» liburuan hainbat hausnarketa egiten dira eta nik adibide batzuk hartu ditut. Berak dio gehiegikeria batzuk
|
ere
egin direla: telebistako saio baten, aitak hitz egiten du nafarreraz, alabak bizkaieraz eta semeak lapurteraz...
|
|
|
Neure buruari sarritan galdetzen diot jende aurrean nola hitz egin behar dudan eta uste dut askok izaten ditugula halako kezkak. Azkenean, erabaki nuen Iparraldean ezik gainerako lekuetan bizkaiera egingo nuela; etxean ondarrutarra egiten dut eta kalean ere bizkaiera egitea erabaki nuen, hori bai, bizkaiera osatua, horrela jendeak ikusi ahal izango du, dotore edo trajez jantzita dagoenak
|
ere
egiten duela bizkaieraz. Hori erabaki nuenetik, kalean ondarrutar eta markinar askok esan didate,
|
|
|
Loturak ez dira beti hautsi beharrekoak, zaindu eta estutu
|
ere
egin behar dira. Nik ez dakit Frantzian sei mila eraso horiek zergatik eman diren baina orain zazpi mila polizia eta laguntzaile eskoletan jarrita ez da egoera konponduko.
|
|
|
Idazlearentzat abantaila handia da abiapuntu honetatik ekitea lanari. Subjetibotasun honek idazlearen inplikazio handiagoa eskatzen badu ere, libreago
|
ere
egiten du.
|
|
|
Dena izan da deskubrimendu bat... baina ez dut pentsatu
|
ere
egin nahi nolakoa izango zen herri hau ez balitz abertzaletasuna ezkerreko baloreekin uztartzen ahalegindu zen belaunaldi hura egon. Aresti, Zeruko Argiako «Gazte gara»ko artikuluak, euskalduntzearen konzientziazio kanpainak... garai horretan gure historiak hartzen duen birak egiten gaitu desberdin seguruenik beste herri askorengandik.
|
|
|
Paperzaleak Kultur Elkartearen «Ostiela! »k, bere bost urtetan, ia alero kaleratu du testu erotikoren bat. Jaio berri den «Putz» aldizkariak ere azkeneko Durangoko Azokan egin zuen bere aurkezpena bide horretatik jo du eta bestelako edukien artean erotismoari
|
ere
egin diote leku.
|
|
|
Gregorio Ordoñezen hilketarekin parekatu da, orduan PP gobernuratzeko egon zitekeelako, eta orain ere PSOE IU ere egoera horretan izan daitezkeelako (ez orduan bezain argi, ezta gutxiago ere). Beste interpretazio saio batzuk
|
ere
egin daitezke, baina ez. Ezin harrapatu.
|
|
|
inondik inora. Txarrena da, ETAk badakiela hori horrela dela, bazekiela honek ekarriko zituen ondorioak, eta hala
|
ere
egin egin duela. Txarrena den moduan, ETAk eta ezker abertzale soziologiko osoak lotuta jarraitzen dutela eta lehenak egindakoak bigarrenean zuzen zuzenean eragiten duela.
|
|
|
Korrika apustu bat
|
ere
egin omen zenuen...
|
|
|
Zinema izango da proiektuaren muina, baina bestelako ekoizpenak
|
ere
egingo dira telebista eta publizitaterako. Oarsoaldean kokatuko den zinema ekoizpen zentroak honako azpiegiturak eta zerbitzuak eskainiko ditu:
|
|
|
Orain ordea, beste hainbestez osatutako bigarren serie bat burutu dut. Posterrak
|
ere
egin nituen postalak promozionatzeko. Baina badirudi ongi saltzen direla, eta eskoletan ere erabiltzen dituzte haurrei irakasteko.
|
|
|
Iruñean bizi da eta farmazia ikasketak egin bazituen ere bere bizitza profesionala euskalduntze alfabetatzeari eskaini dio lehenbiziko gau eskoletatik hasi, AEKn jarraituz ondoren eta Ika n gaur egun. 1981etik gaurdaino Iruñeko Arturo Kanpion euskaltegian ari da. EHEko sorrera taldean izan zen Nafarroan eta politikan
|
ere
eginak ditu zenbait urrats: Iruñeko Udaleko HBko zinegotzia izana da eta baita Nafarroako Legebiltzarreko HBko parlamentaria ere.
|
|
|
Eta txotxongiloak hasi baino lehen haurrekin mintzatzen naiz zer moduz dauden jakiteko. Ikusi behar dutenaren aurkezpen txiki bat
|
ere
egiten diet.
|
|
|
Beraz, lehengo eskualdeetako ohiturari heltzeko aukera zegoen, eta zabalago egiteko ere bai, Lea Artibain, Arratian eta Bilboaldean kanporaketak egin behar izan baitira. Ipar Uribeko merindadean gainera, finala bakarra izango da, baina girotzeko bospasei saio
|
ere
egin dituzte txapelketatik kanpo dabiltzan bertsolari edo bertsoan hasi berriekin.
|
|
|
SPRIk ez du azken zortzi urteetan Europako alde hau ukitu
|
ere
egin. Egun, bertan kokatzeko formularik egokiena eta iraunkorrena aztertzen ari da, EAEko enpresek merkatu hauetan sarrera azkarra izan dezaten.
|
|
|
Bai, hori da jarrera. Orain agintean daudenek ez dute tutik
|
ere
egingo, oraindik Franco buruan dutelako. Gaur egun ereduan ari direnek konponduko dute euskal auzia, alegia, hemengo burujabetasuna, Europan sartzearen beharra, eta abar.
|
|
|
Egitasmo horren baitan antzerkigintza, kantagintza, bertsogintza tailerrak dituzte, euskarazko ikastaroak eskaintzen dizkiete gurasoei, eta barnetegiak antolatzen dituzte, ikasleek etxetik eta herritik kanpoko inguru euskaldunak ezagutu ditzaten. Baina eskolaz kanpoko bestelako jarduerak
|
ere
egiten dituzte, futbito, atletismo zein karate taldeak, edo informatika, dantza eta trikitixa ikastaroak dira horren adibide.
|
|
|
Eta gero irakurleengandik ezusteko asko jasotzen duzu. Laugarreneko bizilaguna datorkizu zure lan bat irakurri duela esanez eta lehenago ez zenuen imajinatu
|
ere
egingo laugarrenekoak hori irakurriko zuenik. Horrela askoz politagoa da, libreagoa.
|
|
|
Eta, bestela, beharbada ez zenuke egingo. Eta ez bakarrik lantxo hori, ez zenuke ezertxo
|
ere
egingo.
|
|
|
Ez dute ikusi
|
ere
egingo.
|
|
|
Horregatik guztiagatik eskolako beste mutilek barre egiten zioten. Momolo deitzen zioten, berezko izena Joseba zuenik gogoratu
|
ere
egin gabe. Seigarren mailaren hasieran ordea, erabat aldatu zen Momolo eta lagunek bere kontura barrik egin ez zezaten bihurrikeriak eta gaiztakeriak egiten hasi zen...
|
|
|
Jendeak jakin behar du pertsonak garela, hamazazpi eta hamasei urteko gazteak; guk
|
ere
egiten ditugula edozein gaztek egiten dituen astakeriak, larunbat gauetan edozein gazteri gustatzen zaion bestak gustatzen zaizkigula... Agian hor, gehiago sentitzen naiz gazte, bertsolari baino.
|
|
|
zer ote dago ideia horren azpitik? Konbentzimendu zintzo eta sendoa, kritika politikoa egitean kritika etikoa
|
ere
egiten dela, alegia. Zertarako, bada, desenkusa hori?
|
|
|
Berak aholku asko ematen zizkidan eta nik nahiko ongi hartu nizkion. Etxean txapeldun bat izatea abantaila handia da eta aprobetxatu
|
ere
egin nuen.
|
|
|
Hau da, Nafarroako populazioaren bi herenek gutxienez elebitasuna nahiko luke 40 urteko epean. Izan ere, matrikulazio datuek bat egiten dute horrekin eta esan liteke pentsatu ez ezik horren aldeko apustua
|
ere
egiten dutela. Azter dezagun alderdiz alderdi:
|
|
|
Horrez gain, egitura formalen logika arakatu, eta istorio bat kontatzeko eta ikusleeengan zirrara pizteko erabiltzen duen narrazio moldeetara gerturatuko dira, oinarrizko duen bere tresnari bereziki erreparatuz, muntaia, alegia, ariketa praktikoak barne. Orobat," Vertigo" filma eredutzat hartuz, sortzaile honen unibertso sinbolikoaren inguruko hausnarketa
|
ere
egingo da, hala nola, emakumeen (ilehoriak gehienetan) zeregina bere filmetan eta heriotzaren estetika.
|
|
|
batzuek su etenaren giro horretan itxikeria eta malgutasun eza erakutsi zuten; ETAk, aldiz, abiadura premia eta denborari aukera bat ez ematea jarri zituen oztopo gisa. Horrez gain, beste hausnarketa bat
|
ere
egin behar da, ea ez ote ziren aberrigintza eta bake prozesua nahastu. Beharbada ez diogu ondo azaldu gizarteari, bake prozesu batek bere abiadura eta erritmoak izan behar zituela eta aberri eraikuntzak beste eduki batzuk zituela.
|
|
|
Hemendik denbora gutxira bertoko pertsona euskaldun nagusiak ez direlako gure artean egongo eta" arrazoitu digu Alberto Martinez de la Cuadra Lagatzuko kideak. Bestenaz, Bizkaia partean gure hizkuntzak tokian tokiko euskararen galera eta erdararen nagusitzearekin tupust egin ez eze, aurre
|
ere
egin behar dio, etorkizunean gaur bezain bizi iraun gura badu bederen. Iñaki Gaminde ikerlariaren iritziz," Zamudioko eta beste hainbat herritako euskara euskararen egoera orokorragaz batera doa.
|
|
|
Jendeak zine aretoak soilik gustuko ez dituenez, Felix Linaresek Euskal Telebistan eskainiko dituzten filmen errepasoa
|
ere
egingo du.
|
|
|
Etengabeko irain horietan, Lizarra deabrua da. Lintxatu beharreko satan politiko moduan erasotzen dute askok bere edukia irakurri
|
ere
egin gabe. Eta, harrigarriena zera da, Aznarrek eta Piquek herri palestinarrak bere etorkizuna erabaki eta Estatu propioa sortzeko duen zilegizko eskubidea aldarrika tzen duten bitartean, Lizarra garbiketa etniko eta gaineratiko despropositoetarako iturburu moduan hartzea.
|
|
|
" onenean illunpea ez zuan gehiegi argitu. Tarteka mindu
|
ere
egin zituan baten batzuk". Erdipurdi atera zitzaiola kontua, beraz.
|
|
|
Galdera hori ez da EAJn soilik egiten, ezker abertzalearen barruan
|
ere
egiten da. ETA bueltatu da eta erakustaldi gogorra egiten ari da.
|
|
|
Hori sinetsi nahi nuke behintzat. Gero Bilbon hasi nintzen Biologia ikasten, eta han pisu batean biltzen ginen euskara ikasteko, eta kalean
|
ere
egiten genuen... Horrela gaur arte.
|
|
|
Neuk gehienbat jendearen erantzuna zuzenekoetan sentitu dut. Diskoak saltzea oso ondo dago, baina batek erosten badu eta hamar lagunei grabatzen badie, bere lana
|
ere
egin du. Niretzat" horrenbeste disko saldu duzu..." hori nahiko birtuala da.
|
|
|
Horrek lanketa bat eskatzen du. Hori beste bertsolariek
|
ere
egiten zuten baina karrera bat egin ez duenak ez dauka metodorik, baliabiderik, errekurtsorik nolabait zabaltzeko. Konparazio bat eginez, gure hizkuntzan literatura jasoa bertsolaritzatik oso aparte egon da.
|
|
|
Hitzak sortu
|
ere
egiten dituzu. Zein da hitz berriek funtzionatzeko giltza?
|
|
|
Lurraldetasun politikoaz arduratuta dauden politikoak (manifestaziotan dabiltzan kolore batekoak ala bestekoak berdin), ez dira enteratu
|
ere
egiten lurraldetasun espiritualaz; eta bestela, lurraldetasun horretaz gehiago hitz egingo lukete, baloreez gehiago hitz egingo lukete, erreferentzia etikozko diskurtsuak eskainiko lizkigukete. Lurraldetasun politikoa lortuko bagenu eta bestea faltatuko balitz, niri ez litzaidake lurraldetasun hori interesatuko.
|
|
|
Beste bat baino hobea edo kaskarragoa den edo ez esperientziak esan du. Esan
|
ere
egin behar dut" Euskaraz Mintza" programak" Euskaraz Bizi" rekin kontestu bertsuan ikusten dudala baino aipatu lez inoiz ere ez lehian. Euskaraz Bizi esperientzia orain arte behintzat Ikastolen Elkarteak eskaintzen zuen zerbitzuen artean egon da eta eskola publikoek ez dute parte hartzerik izan.
|
|
|
Oso ondo doaz elkarren arteko harremanak ezagutu eta berehala, gure txepetxa sugearen bizkarrean jarri eta biak poz pozik erreka bazterretik pasiatzen duten bitartean. Ahaztu zaizkio txoriari amaren gomendioak, hau da, sugeari txepetxak ez diola begiratu
|
ere
egin behar, bestela bereak egin duela, eta begi begika ere jolasten du harekin. Baina halako batean, sugea gose da...
|
|
|
Oso ondo doaz elkarren arteko harremanak ezagutu eta berehala, gure txepetxa sugearen bizkarrean jarri eta biak poz pozik erreka bazterretik pasiatzen duten bitartean. Ahaztu zaizkio txoriari amaren gomendioak, hau da, sugeari txepetxak ez diola begiratu
|
ere
egin behar, bestela bereak egin duela, eta begi begika ere jolasten du harekin. Baina halako batean, sugea gose da...
|
|
|
Epaileek ere izan zuten txapelketa aurretik egin beharreko lanik: bertsoa epaitzeko irizpideak bateratu egin zituzten eta froga praktikoak
|
ere
egin zituzten, aurreko txapelketetako saio bi epaitu baitzituzten. Emaitza, aurrekoan bezalakoxea izan zen, puntuz ez bazen bai bertsolarien sailkapenari zegokionean.
|
|
|
Orduan, inguru zabal hauetan leku bakartia topatzea ia ezinezkoa da. Ibilbide honek urtegirik garrantzitsuenak inguratzen ditu (Albinakoa ere bai) eta horretarako Gipuzkoako hego mendebaldeko ertzean sartu irten
|
ere
egiten du, Deba Garaian, hain zuzen ere. Azkenik, lehenbiziko zatian eki iparrerantz abiatu ostean, euskara nagusi den arabar lurralde bakarretik itzuliko gara:
|
|
|
Sarrionandiak liburu honetan bildu dituen ipuinek zerikusi tematikoa badute aurreko bi ipuin bildumetakoekin: iragana, mitoak, leienda eta abarrez mintzatzen jarraitzen du, baina euskal historiaren iraganaldiko une erreal batzuetara
|
ere
egiten du Matalasen garaietara, guda zibilaren garaietara, Etxepareren garaietara...
|
|
|
" Bere liburu honetan omentzen diren idazleen zerrenda luzea da. Baina bizitzari
|
ere
egiten dio omen, bizitzako galtzaileei eta anti heroiei." (Ubeda, Joxi: Egunkaria VI)
|
|
|
gerra edo gerra osteko giroa, industrializazioa, aurrerapena, ohiturak, Ameriketarako emigrazioa. Haatik, lekuak ez du garrantziarik, batzuetan ez baitu aipatu
|
ere
egiten. Bestalde, garai ezberdinak irudikatzen ditu:
|
|
|
Bestalde, Euskal Herrian kokatu ditu ipuinok, zehazki, Bizkaian: besteak beste, Gaztelugatxe, Atxuri, Lekeitio, Deustu, Erandio, Portugalete, Santurtzi, Indautxu, Gernika,... aipatzen ditu (Eusko trenbideen aipamena
|
ere
egiten da). Kronotopoari dagokionez, espazioa zehazturik agertzen den arren, denbora ez da hain zehatz adierazten, nahiz eta garaiaren inguruko erreferentzia ugari egin:
|
|
|
bikoteen arteko adar-jotzeak, gaizki ulertuak, jelosiak, gorrotoa, maitasuna, adiskidetasuna Askotan harreman horiek pertsonaien ilusio iturri bakarra izango dira. Honela, ilusioaren beharra dela-eta, askotan gizakiek gure buruari iruzur egiteko dugun gaitasuna islatuko da, eta batzuetan ilusio horien bilaketan pertsonaiak erotu
|
ere
egingo dira. Haatik, harremanak joko modura irudikatzen ditu, eta hainbat huskeria besterik ez diruditenak pertsonaia batzuentzat hil ala bizikoak bihurtuko dira.
|
|
|
Hortaz, kanpo analepsiak kontatzen dizkigu, bere senideen berri emateko. Beste batzuetan, bestalde, iragarpenak
|
ere
egiten dira, narrazioaren denbora eta iragana parekatuz. Prolepsi hauen bidez, narratzaileak oroitzapenak eta narrazioaren denborako egoerak alderatzen ditu.
|
|
|
Haatik, ezin dugu ahaztu euskal literaturaren inguruko kritika publikoa batik bat hamarkada honetan zabaldu eta garatu dela. Izan ere, 1990 urtean Euskaldunon Egunkaria kaleratzen hasi zenetik (VII), egunkarietan euskal literatur lan gehienen berri ematen hasi dira, ordura arte lan batzuen kaleratzea ez baitzen aipatu
|
ere
egiten. Ordutik aurrera, pixkanaka gainerako egunkarietan ere euskal literaturari txoko txiki bat eskaintzen hasi dira.
|
|
|
Deialdi bikoitzik ez zela inola
|
ere
eginen erantzun zuen Lehendakari jaunak, baina Eremu Mistoko programazioetan, euskara gehiago erabiltzeagatik balorazio handiagoa emanen zela, agindu zuen eta, euskararen aldeko diskriminazioa eginez jokatuko zuela?.
|
|
|
Ipar Euskal Herriko irrati euskaldun soziatiboen hedapen azalerak herrialdebanari dagozkio (Zuberoa, Behe Nafarroa eta Lapurdi) beren euskalki edo euskararenaldaera linguistikoa dutenak, beren ibilbide historikoa, beren literatura eta tradizioa, eta ekonomia berezia34.. Irrati hauek ondo egokitu dira, gehienez ere 30 kilometrokoerradiora mugatu behar izatera, 1981eko azaroaren 29ko. Loi Fillioud ezarri zenetik, eta gainditu
|
ere
egiten dituzte, petit pays askoren zabalera35. Pays terminoa, benetako osotasun geografiko, kultural, ekonomiko edo soziala duen lurralde zentzuan (22 Art.), birgaitu egin da bereziki lurraldearen antolaketa eta garapenerako 1995ekootsailaren 4ko orientazio legeaz geroztik:
|
|
|
Berdin gertatuko da irratien kasuan. Aldi baterako zerbitzuhauetarako, gainera, fundazioek
|
ere
egin dezakete emakida edo baimenaren eskakizuna.
|
|
|
Plangintzan frekuentzia blokeen zehaztapena egin da, bai eta zerbitzuaren ezarpenerako egutegi bat finkatu ere, non, adibidez, 2001ean zerbitzuaren %50eko hedadura aurreikusi den. Hainbat frekuentziaren erreserba
|
ere
eginda gestio zuzenerako: RTVErentzat Estatu mailako lau programa deskonexiorik gabeeta bi deskonexioak egiteko aukerarekin; Autonomia Erkidegoetako zerbitzupublikoentzat berriz, hedapen autonomikoko hiru programa deskonexioak egitekoaukerarik gabe eta bi zonaldekako deskonexio aukerarekin.
|
|
|
Zentzu honetan, lege honetan ez zen aurreikusi
|
ere
egin, ekimen pribatuak telebistarik eskainzezakeenik. Berrantolaketa hori 1987an gertatu zen, Telekomunikazioen Ordenamendurako Legearekin (LOT delakoa, 31/ 1987 Legea, abenduaren 18koa); bertan irrati eta telebista zerbitzuak, beren funtsezko izaera publikoa galdu gabe?
|
|
|
Irrati asoziatibo lokalekeuskarri garrantzitsua izan dute beren sostengu finantzariorako eratutako Fond de Soutien a l. Expression Radiophonique (FSER) delakoan. Irrati adierazpena sustatzekoFondoa alegia, irrati telebistaz emandako publizitatearen gainean ezarritako zerga berezi baten bidez osatzen dena27?. Baina telebistentzat ez da oraindik horren antzekotresnarik aurreikusi
|
ere
egin. Gaur egun dituzten sarrera urriekin, nekez lor dezaketetelebista lokalek iraunbizitzea.
|
|
|
Honen arabera Autonomia Erkidegoekaukera dute beren gestiopean egongo diren telebistak eratzeko34 Alabaina, zerbitzuberri horien titularitatea Estatuarena izango dela xedatzen da. Horrekin batera, programazioari buruzko zenbait mugapen
|
ere
egiten dira lege honetan, nahiz etafuntsezkoak Estatutuaren legean finkatzen direnak izan. Horrez gain, programeneskubideak erosteko orduan, nazioarteko kirol erretransmisoak, bereziki?, RTVEeta telebista autonomikoen artean sor litezkeen tirabiretan, RTVEri eta Estatu osokoikusgarritasunaren printzipioari lehentasuna ematen dioten xedapenak ere jasotzendira35 Erkidegotik kanporako ikusgarritasunaz, lege honek ez du ezer zehazten, baina1999ko Aurrekontuak laguntzen zituen legean arautu zen arlo hau.
|
|
|
Norvegian, Suedian, Finlandian eta Errusian. Esan gura baita, laponiarrek ez dituztela beren markak eta mugarriak jarri beren lurraldearen nondiketa norakoak adierazteko eta errespetarazteko; eta, jarri izan badituzte, norbaitek lekuzaldatu ez eze, kendu
|
ere
egin dizkiela, nonbait. Kontuak kontu, mapan ez dagoena, ezdago, ez da existitzen nazioarteko komunitatearen aurrean.
|
|
|
Azkenik, multzo hutsa ikusten dutenak ere badaude: Euskal Herriadetektatu
|
ere
egiten ez dutenak.
|
|
|
Esamoldeak eta erabilerak argi uzten du baina, desberdinatasunikbadagoela mugaldeko biztanleentzat, euskaraz ari direnean behinik behin nabarmengelditzen dena, frantses izan eta frantses egin esamoldeen artean. Lehenengoarenkasuan, eta pentsamolde abertzaleak honetan eraginik izan badezake ere, abertzaleez direnek
|
ere
egin ohi dute bereizketa. Hain zuzen, argi asko bereizten da nor direnfrantsak edo frantximentak, batik bat Iparraldean:
|
|
|
Elkarreraginerako duen egiturari esker, taldeak fantasia inkontzienteak ateratzea ahalbidetzeaz gain, estimulatu
|
ere
egiten du, subjektuaren barne taldearengertaera intrasubjektiboaren kronika? (o.c.
|
|
|
Berak gorpuzten zuen, oraindik ametsa izatera ere ailegatzen ez zena; hots, berak frogatzen zuen, hizkuntza estrainioa nagusitan bereganatu arren, inoizko bateaneuskaraz ere isur nitzakeela garai hartan zirri borratzen ari nintzen poematontoleszenteak. Txillardegik egin bazuen, nik
|
ere
egin nezakeen, zergatik ez?
|
|
|
dioenak, politikoa dio. Euskalgintza aurreraateratzeko politika
|
ere
egin behar da. Eta, bertatik, betiko arazoa:
|
|
|
Zeren ez den bitartean (nahiz orokorrean etafuntsean, oraindik edo dagoeneko? badelakoan nagoen), euskalduna argi eta garbiez den neurrian, arazo politikoa erabakitzeko eszenatokia bera ez da argitu
|
ere
egingo, eta herriaren ordezkariak beldur izango dira erabakiak hartzeko.
|
|
|
Hala ere, badaude etsenplu gutxibatzuk egoera honetatik ateratzen direnak, espreski modu anitzetan oinarritzendirelako: edo diziplinarteko bidea jarraitzen delako, edo prozesuak eta portaeraklotzen direlako, edo deskribatzeaz gain esplikatu
|
ere
egin nahi delako, edo euskararen egoera linguistikoa bere egoera soziologikoarekin lotzen delako (corpusaeta estatusa erlazionatuz), etab.; hauek, gehienak, doktorego tesiak dira.
|
|
|
Monarkia isabeldarrak edo canovistak gaztelaniaz bakarrik egiteko joera makurrabaldin bazuen, karlismoarentzat, aitzitik, euskara edo katalana ez ziren izan sekulahizkuntza arrotzak, inoiz gudaroste karlistako euskaldunen hizkuntz ohiturez zenbaittalde gaztelau elebakar kexu izateraino. Bestalde, armak irabazle suertatu eta berariazko Aldundiak eratu zituztenean, euskararen aldeko politikarik
|
ere
egin nahi izanzen, arrazoi ideologikoengatik ez ezik hizkuntzari aitortzen zioten kultur balioagatikere.
|
|
|
Lekuonaren poesian, halaber, nabarmentzekoa da autoreak neurgintzarekiko azaltzen duen joera estimagarria (nahiz eta poesia askea
|
ere
egin); euskal poesiaren azkeneremuan gehiengo nagusi bat neurririk gabeko produkzioaren erosotasunera ihes joanda, maiz.2
|
|
|
XII. < nz, lz, rz> eta < ns, ls, rs> bilkuretako < z, s> letrak < tz, ts> egin ohi dira euskaraz (Frantzia, unibertsitate, faltsua). Elkarren ondoko hitzetan
|
ere
egiten duten euskaretan onartzen da ahoskera zainduan: esan zuen= esantzuen, eman zion= emantzion.
|
|
|
Horren arabera, gizakiek igorria da erakunde edo zerbitzu iturri desberdinetatik datorren informazioa. Benetako kontzepzioa hori izan arren, erakunde eta zerbitzuen baitan ere jartzen dugu iturri terminoa, Angel Faus irakasleak (1981)
|
ere
egin duen bezala. Horrela, adibidez, iturria teletestua dela diogunean, teletestuaren zerbitzua eskaintzen duten kazetariengan pentsatu behar dugu; edo albiste agentzia dela diogunean, erakunde informatibo horren atzean dauden berriemaileengan.
|
|
|
Beste batzuetan honako abiatze hauek
|
ere
egin ahal ditugu:
|
|
|
Mariano Cebrián ek (1983, 31) Gregorio Marañon-en hitzak aipatzen ditu oihuei bakarrik ez erreparatzeko aholkatzeko, audio ikonizitatea lortzeko garrantzitsua baita giza ahotsean inflexio eta adierak egitea, hasperen, negar, barre eta abarrekin ustegabeko gogo energia bat lortzen laguntzen baitigute. Kontua ez da ateak higitzean gertatzen den zarata edo oin hotsak nabarmentzea bakarrik, giza ahotsaren bidez
|
ere
egiten baitira zaratak.
|
|
|
Telekomunikazioen esparrutik irten gabe, aipa dezagun goi fidelitateko audioa mundu osora bidaltzeko eta edozein tokitatik jasotzeko Internetetik kanpo dauden esperientziak
|
ere
egin direla, epe luzera etorkizun argirik ez daukatenak. Horrela, 1995 urtean ASTRA enpresa luxemburgotarrak posible egin zuen irrati digitala, Europako bizilagunen artean jasotze estatikoa posibilitatzeko.
|
|
|
Gaur egun afera guztiei buruz iruzkintzen denez gero, badirudi iturrien kontuak gero eta garrantzitsuago izan behar duela. Eta badirudi diogu, zeren informazio iturririk eta inolako datutegitan kontsulta egin gabe
|
ere
egiten baita irratigintza (informatiboa eta iruzkintzekoa). Irrati partaideek, edozein gaitan adituak bailiran, aburuak eta aieruak plazaratzen dituzte, sarritan gaiaren background az ahantzirik eta argudiatzeko egitura kaskarrak erabiliz.
|
|
|
Fédérop. Lan honetan Frantziako historiaren irakaskuntzaren alderdi politikoaren analisiaz gain, alderdi pedagogikoaren azterketa
|
ere
egiten da, edukiak, ideologiaren transmisiorako ereduak, heroiak, etab. kontuan hartuz.
|
|
|
Hobsbawn ek zioena gogoratuz, herritarrak fabrikatze prozesuaren testuinguruan sartzeko ahaleginean kokatuko genuke curriculum nazionalaren garrantzia; edo beste era batera esanda, irakasten denaren bidez
|
ere
egiten dira herritarrak, eta herritar horiek eraikitzen ari zen nazioaren partaide konsziente izan zitezen irakaskuntzaren curriculumari izaera nazionala eman behar zitzaion255 Curriculuma erreformatzeko joera garai ezberdinetan oso bizia izan bazen ere256, Moyano legeak inflexio puntu nagusia markatu zuela esan daiteke; Villacorta k257 dioen moduan, aurretik izandako liberalen erreforma saiakera...
|
|
|
Abiadura handia zeramaten. Eta segundo bateko gauza izan zen, Irina ez zen ohartu
|
ere
egin: Txemak salto egin zuen neskaren hanketara, eta bultza egin zuen beherantz gorputzarekin, azeleragailuak ia hondoa jo zuen arte.
|
|
|
Eta badakit zerbait absurdua ematen duela, ezin dela hain modu sinplean bost pertsona hil, baina holaxe izan zen. Lealista protestanteek ez zuten zirkinik
|
ere
egin, pistola ateratzeko edo oihu egiteko. Ezer ez.
|
|
|
Begiekin adierazten zidan ez zuela intentzio txarrik, hain zuen espresio barea. Eta asko lasaitu ninduen beste zerbait
|
ere
egin zuen, ordurarte ez Rocíok, ez Jabik, ezta Txemak berak ere hain era benetakoan lortu ez zuten zerbait: nire izena aipatu zuen behin eta berriro, bost hizki horiek gozatuz bezala, Eider hitzaren txoko guztiak deskubrituz bezala, eta Eider, Eider esaten zuen bitartean egia bor borka jaurtitzen zuten bi begi horiekin egiten zidan so.
|
|
|
Eta ikusita ze txapa ari zitzaidan ematen, kakatara bidali dut birritan pentsatu gabe. Zer dela-eta etorri zait bestela aurreko gauean berbarik
|
ere
egin ez zidan hau. Eta gainera, akordatu naiz ez nagoela etxean, eta oraindik ez zaidala ezer txarrik gertatu, baina dena da posible, ezta?
|
|
|
Berehala etorri dira txantxak, aurkezpenak, ni Eider eta zu? Tommy; eta euskaldunei buruzko galderak, eta ustezko mehatxuaren parodiarik
|
ere
egin dugu... Eta ez dira bost minutu ere igaro, Gazte Aretoaren barrutik irten den burrunba batek kolpetik isilarazi gaituenean.
|
|
|
Beste norbaitek agian eguzkia nahiko zuen, eta Tereren izena bururatzen zait orain, hain zuzen
|
ere
egiteaz batera kolore pittin bat hartzeko. Noski, Tereri inoiz ez litzaioke burutik pasatuko holako istorio batean murgiltzea.
|
|
|
Ezeroso sentiarazi ninduen zurrunbilo horrek. Baina gero, Cashelera ekarri nauten beste autoen intermitentea ikustean, gozatu
|
ere
egin dut une laburreko ikara hori. Eta hori, Bitakora laguna, zoragarria da.
|
|
|
Gauaren iluntasunean esnatu zen, izerditan. Beharbada oihu txikiren bat
|
ere
egin zuen, baina bere logelako inor ez zen konturatu. Hori zirudien behintzat, zurrungen orfeoiak ez baitzuen kontrakorik adierazten.
|
|
|
Rocíok lasaiago ematen zuen, eta bere besoek ez ninduten hain tinko lotzen. Lasai, esaten zidan, lasai Eider, oraindik
|
ere
egingo dugu topo.
|
|
|
Literatik jaitsi eta, azpiko oheko neskari begiratu
|
ere
egin barik, komunean sartu zen Txema. Ez zuen erabat tente, ezta antzik ere, baina argi zegoen zakil talotxoak gorunzko joera hartu nahi zuela.
|
|
|
Eta Txemak isiltasunik mutueneko elkarrizketa nahi zuen. Bere eskutan balego, ordaindu
|
ere
egingo zien gidariei ahoko kremailera itxi zezaten, eskatutako herrira eraman zezaten tutik ere esan gabe. Ingelesez pentsatzen laguntzen zioten dozenatxo neurona haiei jai emango zien modu horretan.
|
|
|
Aurreko esaldi hori idatzi nuenean, Cashelen, luze hitz egin genuen Rocíok eta biok. Eta ez dakit zelan, agian kontatzeko gauza gutxiegi izatearen beldurrez, Irlandara etortzean bururatu
|
ere
egin ez zitzaizkidan arrazoiak bota nizkion bidaia hau justifikatzeko. Badakizu, Bitakora laguna, egunerokotasunetik deskonektatzea zela abenturatxo honekin nahi nuena.
|
|
|
Baina amorioaz izanen dugu, bai, gerorat ere, zer mintza eta zer asma eta, inguru minguruka ibili gabe, derradan ezen festa eguneko bazkari ezin joriagoan, oreinkia zerbitzatu zigutela, eta nik ez nuela dastatu
|
ere
egin, zeren oreinaren begi iraungi bi haiek baitzetozkidan gogorat, gogoa bera ere erroetarik kentzerat.
|
|
|
Mattin, beraz, primua zen —primu eta heredero, aitak hala erabaki zuelako—, eta, nola, bertzalde, sendoa zen eta argia zen, hala, mundu guztia berari beha izaiten zuen, deus
|
ere
egiten ez bazuen ere, zeren ardatz baitzen; ni, berriz, bigarrena nintzen, eta, nola bigarren dena ez baita ikusia izaiteko baina ikusle izaiteko, hala egokitu zitzaidan hari beha eta mundu guztiari beha bizitzea, eta hala zolitu zitzaizkidan neurrigabeki begiak eta behakoa, baita belarriak eta entzutea ere.
|
|
|
Eta Demostenes aipatu zenidan, eta hasi nintzaizun kontatzen ezen izen bereko txakur bat izan genuela etxean, zeren eta osaba bat bainuen, txakurrak halako izenekin bataiatzen zituena. Eta, hari hartatik tiratzen nuela eta hari batek bertzerat ninderamala, osabarekin nuen auziaren berri eman nizun... baita osabak amarekin eta aita Bartolomerekin zuen auziarena ere; ordea, denbora aitzina zihoan eta ni ez nintzen ohartu
|
ere
egiten, hain baitzitzaidan eder zure konpainia eta hain bainengoen, hargatik, arrai eta alegera. Eta orduan erran zenidan:
|
|
|
LATINEZKO erran zahar batek dio: Morbi autumnales, aut longi aut mortales, eta erranak ongi mugatzen du jaun Marceli gertatu zitzaiona, zeren eta tigrea ekarri eta hiruzpalau hilabeterat eritu baitzen —udazken hasi berrian, beraz—, eta haren eritasunak, luzea izaiteaz gain, hobiratu
|
ere
egin baitzuen.
|
|
|
" Hori ezinezkoa da, zeren, nola karnaba hala usoa, nola harri tipia hala harri handia, naturaleza bereko objektu guztiak abiadura berean erortzen baitira, baldin puntu beretik erortzerat uzten baditugu". Eta, handik harat, jauntxo guztiak eta aita Bartolome ere ezetz erraiten hasi zirtzaizkion, ezetz eta ezetz, zeren eta klar eta ebident baitzen ezen harkaitz bat —Mendai tze ko Harkaitza, konparazione— harri tipi bat baino fitezago eroriko zela, eta fitezago
|
ere
eginen zuela eta denbora laburragoan, ondorez, bi punturen arteko bide goiti beheitikoa. Eta osaba Joanikotek erran zien:
|
|
|
Eta aita Bartolomek erran zuen orduan ezen Mattin deabruak hartua zela, eta hura gorputzetik atera behar zitzaiola lehenbailehen, baina aita guztiz koleratu zitzaion eta erran zion ezen ez ziola hura aditu
|
ere
egin nahi.
|
|
|
Kontatu dizut bertze nonbait zer pena hartu zuten aitak eta Mattinek, tigreak oihanerat egin zuenean, eta kontatu dizut, halaber, nola sortu zen leienda. ...edo otso talderen batek ardi batzuk, edo azeriak oiloak; urte hartan, baina, tigrea izan zen, zeinari herritarrek jauregiko tigrea deitzen baitzioten, gaitz ororen iturri; eta harat eta honat zabaldu zen ezen tigre hura deabrua zela, Pagabasoko leizean bizi zela eta oihanetik gauero iltkitzen zela, eta orduan egiten zituela bere makurkeriak eta maltzurkeriak, eta herritar batek baino gehiagok zin
|
ere
egin zuen ezen suzko begi bi ikusi izan zituela baso bazterrean, eta begi haiek tigrearenak baizik ezin zitezkeela izan.
|
|
|
Eta, gaitzetik gaitzagorat egiten zuela, urratuak eta zauriak guztiz zornaturik, sukar izugarri batek hartu zuen handik egun batzuetarat Mattin, eta kopetan zapi heze batzuk ipintzen genizkion, kasik deus
|
ere
egiten ez ziotenak, zeren haren buruak ontzi bat baitzirudien, berun goria zeukana.
|
|
|
Baina nik gehien igurikitzen nuena, zeren, bai aita Bartolomek jauregian, eta bai jesuitek Iruñako kolejioan, bertzerik ez baitzidaten irakatsi, ez zenuen aipatu
|
ere
egin. Eklesiastikoan ez ezik Erran Zaharretan eta Salmoetan ere azaltzen denaz ari natzaizu:
|
|
|
Osaba, ordea, ez zen haren beldur. Baina, mundu berri ezezagun haren beldur ez bazen ere, beldur zirenen beldur zen, zeren eta baitzekien ezen haiek nekez urrikalduko zirela bera bezalako jendeekin eta pertsegitu
|
ere
eginen zituztela, hala behar izanez gero, nola gertatu baitzen Galileoren kasuan.
|
|
|
—Probidentziak ez du deus
|
ere
eginen, aitzinetik guk deus ere egiten ez badugu... Eta uste dut badakidala zein izan daitekeen aterabidea...
|
|
|
—Probidentziak ez du deus ere eginen, aitzinetik guk deus
|
ere
egiten ez badugu... Eta uste dut badakidala zein izan daitekeen aterabidea...
|