|
2000
|
|
|
Euskaldunak atzerrian ibili garenean
|
ere
euskaraz ekoiztu dugula erakusteko aukera ona eskaini didate gertaerok. Europan, Ameriketan... nahi adina adibide dituzu.
|
|
|
Egileen ustez bilduma hau hurbilketa soila da, esparru honetan eman den lehen urratsa. Irakasleak izaki, oinarri bat eskaini nahi diete euren ikasleei, irainak
|
ere
euskaraz botatzen ohitu ditezen. Aurkenerenaren esanetan,«
|
|
|
Bildumaren egileen ustez, gazteek euren argotean
|
ere
euskara sar dezaten tresna egokia da liburu hau. Baina lehenago ere irainka euskaraz jarduten zuenak, bere lexikoa zabaltzeko aukera izan dezake
|
|
|
Bai ordea, gaztelania, frantsesa, ingelesa, alemaniera... Elgoibargo Alfa etxeak ere josteko makinetan ez du behin
|
ere
euskara aipatzen eta gauza bera gertatzen da Gasteizen dagoen Solac enpresarekin. Kontuan hartzekoa da baita ere kafegintzaren sektorea.
|
|
|
Gure Eztiak, Getarian eginiko eztiak ere gaztelania, euskara eta katalana baliatzen ditu. Eta Jakion markako kontserbak
|
ere
euskaraz eta gaztelaniaz agertzen dira. Oliba oliotan dauden San Jeronimo patata frijitu bereziek ere euskaraz, gaztelaniaz, alemanieraz eta ingelesez azaltzen dituzte osagaiak.
|
|
|
Eta Jakion markako kontserbak ere euskaraz eta gaztelaniaz agertzen dira. Oliba oliotan dauden San Jeronimo patata frijitu bereziek
|
ere
euskaraz, gaztelaniaz, alemanieraz eta ingelesez azaltzen dituzte osagaiak. Saltokian ordea, Ruffles eta Lays patatetatik berezita, bazter bateko apalean kokatuta daude
|
|
|
Nolanahi ere, euskarak duen sostengu zabalaren adierazle garbiak dira datuok. Beraz, UPNren botoak Oinarriak taldeak lortutako sinadurekin alderatzeko ezegokitasuna agerikoa da, alderdi honen botoemaleen artean
|
ere
euskararen aldeko apustua soma daitekeelako. PSNren kasuan %46, 9ak bietan berdin nahiko luke, EHrenean, %25ak bietan berdin, baina %37ak euskaraz gehiago eta %34, 8ak euskaraz bakarrik.
|
|
|
27.700 profesional euskaldunen datuak eskaintzen dizkigu Artez Euskara Zerbitzuak kaleratu berri duen" Euskaldunon Gida eta Posta Kodeak" izenburua duen zerrendak. Beraz, dagoeneko badugu nora jo profesional baten beharra izan eta harekin
|
ere
euskaraz egitea nahi dugunok! Alde ederra dago 1990 urtean lehen alea kaleratu zutenetik, orduan 6.000 profesional ingururen datuak baino ez baitzituen eskaintzen.
|
|
|
Sortzen Ikasbatuaz elkarteak ikasleek aisialdian
|
ere
euskaraz hitz egin dezaten egitasmoa abiatu du. Euskal Herri osoko zazpi zentrok hartu dute parte, eta, horretarako, irakasleek eta Urtxintxako begiraleek jolas tradizionalak berreskuratu eta berriak ikasi dituzte, haurrei jolas orduan erakusteko.
|
|
|
gazteek Latin gramatika ikasten dutenean, nahiz Gaztelaniaz, nahiz Frantsesez, nahiz Euskaraz hitz egiten dute, eta hori eragozten ez diete. Gramatikako Maisu famatu bat gure egunean zen, Latin gauzak
|
ere
Euskaraz erakusten zituena: eta Frantses Euskaldunei Gramatikako Erreglak Euskaraz adierazi, eta erakusten dizkiete.
|
|
|
aipatzen du,, idazlan sakon eta aoxurigarria?. Eta gehitzen du: . Benetan arrigarria, tutik
|
ere
euskeraz etzekien Bilbotar gazte onek egunez egun dagienaurrerapena jakintza-gaiak euskeraz borobildurik? (Egan 1/ 2, 1955, 58).
|
|
|
Horrela, ba, espainolista petoa etafrankozale porrokatua genuen Lauzurika Gotzaina, baina baita zinezko euskaldunmintzatzailea ere. Hau da, nonahi
|
ere
euskaraz mintzatzen saiatu izan zena, Durangon, noski, baina baita bisitatu izan zituen hainbat herri euskaldunetan ere, kalean edoelizan, euskaldunik aurkitzen zuen lekuetan. Euskararena, barrutik zerion zerbait zuen, berezko komunikazio tresna naturala.
|
|
|
Merkataritzan
|
ere
euskaraz
|
|
|
Irratietan
|
ere
euskara erdarekin, gaztelania eta frantsesarekin, lehiatzen da entzuleak irabaztekotan Euskal Herriko hiru erkidego politikoetan.
|
|
|
Eta nik
|
ere
euskaraz ihardetsi nion, neure leinuaren berri emaiten niola, baita neure esperientziarena ere: urte luzeetan studiatzen ibili nintzela, eta bortz sei urtez itsasoan barrena, marinel eta kontulari gisa.
|
|
|
Ipar Euskal Herrian emanaldiak eskaintzeaz gain, Hego Euskal Herrira ere iritsi lukete, baina urrats hori egitea ezinezkoa dirudi gaur egun. Ea eurak ere azken mohikanoez mintzatzen hasi diren une honetan bertako antzerkigintzari ateak zabaltzen zaizkion. Erakunde publikoek izan lukete zeresana arlo honetan, batez
|
ere
euskaraz idatzi eta egiten dela kontuan harturik.
|
|
|
Gosaldu, jatekoz, edatekoz eta egunkariz hornitu eta Euskal Herriko mapa handi bat erosi genuen Hendaian. Ezin izan ginen inorekin
|
ere
euskaraz mintzatu, eta Lauaxetaren frantses dotore baina aukeran zaharkituxea izan genuen komunikaziorako tresna.
|
|
2001
|
|
|
Martxoan film hauek Gasteizen ere ikusi ahal izango dira, eta litekeena da Donostia eta Iruñeko zine aretoetara ere iristea. Izan ere, Bartonen nahia ekimen honen jarraikortasuna bermatzea da, beste esparruetan bezala, zinema munduari dagokionez
|
ere
euskararen normalizazioruntz aurrera egiteko beharrezkoa baita bidea ez etetea. Aurreneko urratsak eman dira.
|
|
|
Agintean dagoena dagoela, guk garbi daukagu zer eskatu behar diogun, egoera politikoa alde batera utzita. Euskaltzalea izan gabe
|
ere
euskararen normalizazioa eskatu behar diogu. Alemanian, adibidez, inmigranteen hizkuntza eta kultura hartzen dira kontuan liburutegi zerbitzuak antolatzerakoan.
|
|
|
Ez zen" Etsaiak" hura euskararen gaiari buruz argitaratzen zuen lehen lana aspalditik ia astero bazuen horrelakorik eta norbait kontu eske etor zekiokeelakoan edo, honela ekiten zion bere jardunari: " Norbaitek esan dezake, agian, berriz
|
ere
euskera arloaren ingurua aztertzen ari garela eta hobe litzatekeala proletargoaz hitz egitea. Proletargoaz hitz egiteko garaia ere etorriko ahal zait.
|
|
|
Eta nola ote daude zerbait euskeraren alde egin lezaketen gizon eta emakumezkoak? Zer nolatan ote daude
|
ere
euskeraren alde egin behar eta lezaketen bertako apaizak. Itxura danez, ez bide dago herrian kontzientzia askorik.
|
|
|
Lehenago euskararen mapa Logroñoraino zabaltzen zenean, euskaldunak ziren Arabako lautadak. Geroetan
|
ere
euskaraz egin zen Araban. Hala ere, inguru askotan eta Trebiñon batez ere, euskara galduz joan da.
|
|
|
Denborarekin, baina, Arana, Argote, Añastro eta Trebiñoko beste herri guztietarantz zabaldu nahi dute euskara Araba Euskaraz en antolatzaileek. Lehenago
|
ere
euskaraz berba egiten zelako konderrian. " Euskarak bai Argantzunen eta bai Trebiño osoan onarpen handia dauka eta bai euskaraz ikasteko edota euskara bera ikasteko eskaria Arabako beste edozein lurraldetako bestekoa edo handiagoa da", azaldu zuen Argantzuneko alkateak.
|
|
|
Pasa den astean Bai Euskarari Akordioaren Jarraipen Batzordeak bilera egin zuen Bilbon eta Bai Euskarari Ziurtagiriak datorren urtetik aurrera hiru maila izango dituela erabaki zuen. Lehena, «Bidean», euskararen aldeko neurriak aplikatzen dituzten eragileentzat izango da; bigarrena, «Guk zerbitzua euskaraz», aipatu neurriak aplikatzeaz gaiz zerbitzua euskaraz ematen duten eragileentzat; eta hirugarrena, «Guk lana eta zerbitzua euskaraz», lana
|
ere
euskaraz egiten dutenentzat. Bestalde, Sakanako Plan Estrategikoa aurkeztu zuten joan den astean.
|
|
|
Ikas prozesua ezdadila ikasgelari eta irakasleari estu estu loturik egon. Hortik kanpo
|
ere
euskararekin kontaktuan egoten erakutsi behar zaio. Hots, zeharkako estrategiaklandu behar dira.
|
|
|
Azkenik bariantzaren %5.6a azaltzen duen 5 FAKTOREAn orientazio motaguztiei dagozkien itemak sailkatzen dira, eta mistoa deituko diogu (u= 0.62). Subjektu horiek euskara ikasten dute seme alabei beren ikasketetan laguntzeko, euskaldunekin komunikatu ahal izateko, euskaldunen artean erosoago sentitzekoeta seme alabek euskaraz egiteko beraiek
|
ere
euskaraz egitea beharrezkoa dela ustedutelako.
|
|
|
Ondoren, ikerketa batzuk aipatuko dira, lurraldetasunaren araberako irizpideari jarraituz. Euskal Herriosorako egin diren ikerketetan, batez
|
ere
Euskararen Jarraipena (Eusko Jaurlaritza, 1995) eta Euskal Herriko Soziolinguistikazko Inkesta, 1996 Euskararen Jarraipena II (Eusko Jaurlaritza, Nafarroako Gobernua eta Euskal Kultur Erakundea, 1999) lanetan, bai euskararen ezagutza eta bai erabilera aztertu dira. Aipatu behar daezagutza aztertu ordez,, hizkuntz gaitasuna?
|
|
|
Errepasatu egin behar da dena, arriskuan ipiniko gaituen, salatuko gaituen ezer, batez
|
ere
euskarazko ezer ez daramagula ziur egoteko.
|
|
|
Badirudi euskal literatura horrek dituen alde txarrak alde onak baino askozaz ere nabarmenago direla. Nik ez dut uste horrelako zerbait esatea bekatu larria denik, batez
|
ere
euskaraz eta euskaldunen artean esaten baldin bada, eta hobe baitugu jakinaren gainean egon, ez gehiegizko amets eta irudipenik izan geure ondasunei buruz. Jakina, euskal literaturak aurrenik duen alde txarra hizkuntza bera da, hobeki esan, hizkuntzaren tamaina.
|
|
|
Munduak bizi duen aro berri honetan euskarari leku bat aurkitu nahi badiogu, Mitxelenak eskatzen zuen benetako leku nahikoa, abiapuntua izan da euskararen kultur eta hizkuntz esparru osoan (guk zentzu kultural argi batez Euskal Herria deitzen dugun horretan, alegia) euskara herritar guztion kultur ondaretzat hartua izatea; herritar guztiona esan nahi dut: euskaraz jakin eta egiten dugunona, baina baita
|
ere
euskararik ez dakitenena ere. Hori ezinbestekoa dela iruditzen zait, alde batetik.
|
|
|
Gatozen horrenbestez gure harira, Oihenarten idazlanetara diot, eta batez
|
ere
euskarazkoetara. Hasi gaitezen, lehen argitaratuak ere dira-eta, erdarazkoekin.
|
|
|
Ez ote dugu bada euskara oraingoa, besteak ez bezala? Ez da hori ukatuko duenik, ezta
|
ere
euskarari orduko izatea aitortuko ez dionik. Eta orduan, gaur lagunez murrizturik gelditu bagara ere, elkarren aldameneko ziren gurea eta besteak, Gallia aldeko galoaz bestalde. Â Eta hori mesedegarri izan zaigu, kidetasun horren bidez euskarak badituelako auzokoekin harremanak, ahaide ez diren auzoak badira ere.
|
|
|
antzezlana espainieraz muntatu (hiru bat hilabete) eta gero, hilabete eskasean haren euskarazko ordaina egitea (maiz samar estreinatu dira euskarazko bertsioak pase oso bakar bat egin ondoren). Neurriak jorratubeharko lirateke euskarazkoa bertsioa ez izan, eta, taldeentzat nahitaezko enbarazua izan beharrean, muntaketa bera
|
ere
euskarazko bertsiotik has dadin. Orduan bai, orduan hitz egin ahal izango da euskal antzerkiaz.
|
|
|
Itsu behar du, no rmalizatu den bakarra espainierazko jarduera dela ez ikusteko. Bego berriz
|
ere
euskarazko antzerkigintza mundu amateurrean.
|
|
|
Hamaika antzezlan taularatu dira Irungo Antzerki Gaztearen Jaialdian. Gazteei lanbide honetan lehendabiziko urratsak egiten laguntzeko oso egokia da halako jaialdiak antolatzea, baina antzezlan horien artean bat bera
|
ere
euskaraz ez izatea kezkatzeko modukoa da.
|
|
|
Egoera horri aurre egiteko baliagarriak izan daitezkeen hainbat planteamendu mahaigaineratu zirenHiz kuntzenEu ropako Egunean; nagusiki, Europak eta Espainia nahiz Frantziako estatuek araudi eraginkorra hizkuntza gutxituen alde sor dezatela eta euskararen ofizialtasun osoa ezar dadila. Duda izpirik gabe, egin beharreko planteamenduak dira horiek, baina ez nahikoak; ezta egokiak
|
ere
euskararekiko interesik adierazten ez dutenak erakartzeko.
|
|
|
Gure artean oraindik asko hitz egiten da etsaiez. Hori erakusteko testigantza batzuk jaso ditut, hain zuzen
|
ere
euskara gai dela. Segun eta zeinek hitz egin, euskararenetsaiak dira hizkuntz politikaren aurkariak, hizkuntz politikaren arduradunak eta beste asko.
|
|
|
Edozelan ere, euskararen normalkuntza aurrera doa eta zaila izanen da prozesu hori kontrako norabidean jartzea. Baina ezin baiezta daiteke ezer segurtasunez, oraindik
|
ere
euskararen normalkuntzak oso urrats gutxi, sendoak izan arren, egin dituelako.
|
|
|
Ez dut uste erasotzaileen euskararekiko herra bat batean areagotu delako sortu denik eraso bolada hau. Nire ustez, herrak —edo axolagabetasunak, edo dena dela
|
ere
euskararekiko sentitzen duten horrek— lehenean dirau. Aldatu, joko politikoa ren baldintzak aldatu dira, eta ezin hobeto etorrizaie aspaldi desio zutena egiteko.
|
|
|
Badakit une hauetan, eta Nafarroan batez ere, adostasunari eta jarreren hurbilketari buruz hitz egiteak sarkasmo iduri dezakeela. Nafarroan euskaldunok jasaten ari garen erasoa hain da handia ezen ez baita asmatzerik
|
ere
euskarari buruzko eztabaida lasaia, ez epe laburrera ezta luzera ere.
|
|
2002
|
|
|
Edozein modutan, betiko erronkaren aurrean jartzen du honek berriro ere euskalgintza, alegia, presentzia duina ziurtatzearena leku berri hauetan. tvpi.fr en, besterik ez bada, «hemen jo' ta sartuko zira» esaldia ipini dute sarrerako orrialdean; proyeccion.tv en, berriz, ez dago hitz bat bera
|
ere
euskaraz. Udaletxeek, Diputazioek, eta abarrek halako ekimenetarako laguntza publikoak ematean ez al dute inongo hizkuntza eskakizunik egiten?
|
|
|
Izan ere, Sanzen Gobernua izan ezik, beste guztiek tokian tokiko hizkuntzen aldeko urrats handiak nahiz txikiak ematen dituzte, betiere hiztunen eskubideak murriztu gabe. Europan eta Espainiako Estatuan, gainera, oso gutxik dakite Nafarroan
|
ere
euskaraz egiten dela. Horregatik Euskara Kultur Elkargoak Nafarroatik kanpo euskararen eta euskal kulturaren inguruko gorabeheren berri ematea erabaki du, bereziki EBLULi (Hizkuntza Gutxituen Bulego Europarra).
|
|
|
Australian
|
ere
euskara ikasgai.
|
|
|
Informatika Fakultate horretan, beste talde Ixii/ uek
|
ere
euskaraz egiten duteikerkuntza, euskararako ahots ezagutzan eta beste zenbait arlotan. Euskarazegindako karrera amaierako proiektuak eta artikuluak ugari dira.
|
|
|
– Zerbitzuen eta komunikazioaren esparruan, sortzen diren idatzi ofizialguztiak hizkuntza bietan egotea da helburua, eta halaber, jendaurrekoahozko komunikazioa
|
ere
euskaraz bideratu ahal izatea.
|
|
|
Euskarazko unibertsitate liburuen eskasia izugarria da. Esan liteke euskarazirakasten diren irakasgaien %80an ez dagoela oraindik oinarrizko testuliburu batbera
|
ere
euskaraz. Alor honetan oso argitalpen politika berezia egin behar da.Orain artekoa baino askoz ere indartsuagoa, eta, preseski, euskal irakasleeilaguntza berezi eta berezkoak eman litzaizkieke.
|
|
|
Unibertsitateka aztertuz, MUren euskarazko eskaintza osoa %63koa da (derrigorrezkoak gehi hautazkoak), eta UPV EHUren kasuan %55koa, nahiko datuadierazgarri eta pozgarriak biak5 Ondoren datoz UD DU eta UPNA NUP% 14 15sardean, eta askoz ere atzerago UN NU eta Ipar Euskal Herriko Pau Aturri Unibertsitatea (Baionan), %lera ezin helduz. Nafarroako Unibertsitate pribatuaren (UN) kasua egiaz aipagarria da, bere 34 tituluetan ez baitu ia deus
|
ere
euskaraz eskaintzen.
|
|
|
Irakaskuntzari dagokionez, gure unibertsitateetan Natur Zientziak ez daudeoso ongi. Arlo horretan EHU da euskarari garrantzia ematen dion unibertsitatebakarra, eta hala ere, ez dago lizentziatura bakar bat
|
ere
euskara hutsean egindaitekeenik, eta hainbat lizentziaturatan oraindik gutxi aurreratu da.
|
|
|
Beste aldetik, graduondoko ikasketetan 1999 urtean 34 ikastaro eskaini ziren, baina gero 23 baino ez zireneman. Nahiz eta EHU/ UPVn graduondoko ikastaroen %33 osasun arlokoak izan, ez da bat
|
ere
euskaraz ematen unibertsitate horretan.
|
|
|
Horiek, Unibertsitatera ailegatzean, erdaraz ikastera edo Euskal Autonomia Erkidegoko unibertsitateera jotzera behartuta daude, euskaraz ikasiko badute. Unibertsitateko inkestek argi erakusten dute, hor bertan
|
ere
euskaraz ikasteko nahia dutela. Tamalez, euskararen alde mintzo direnean, inkestak artxibatuak izaten dira.
|
|
|
Ez nator gerrarako deirik egitera, ezta gutxiagorik ere. Esan guradudana hauxe da, alegia, alor horretan
|
ere
euskaraz egitea eta eragitea guztiz delabeharrezkoa, gero eta jende gehiago baitago, maila ertaineko unibertsitate ikasketak egitekotan dagoena nahiz eta bestelako lan batean jardun; eta geroago etajende gehiago baitago, arrazoi desberdinengatik bere etxean ikastea nahiago duena.Eta jende horiei guztiei euskaraz egiteko ahalbidea eman behar zaie. Ezin diogumerkatua erdarari libre utzi, are gehiago horretarako ahalmena daukagunean, Udako Euskal Unibertsitateak duen moduan.
|
|
|
Baliagarria izan dadin espero dut, baita kuriositateak irakurlea entzule bihurtzera bultza dezan ere. Euskal Herrian lehenengo emisora abian jarri zenetik ia laurogei urte bete dira; euskarazko irratigintza, berriz, azkenengo hogei urteotan garatu da, aurretik
|
ere
euskarazko irratsaiorik bazegoen ere?. Beraz, oso gaztea da oraindik euskal irratigintza.
|
|
|
1976ko martxoko? 24 orduz euskaraz? irrati emankizunaren adibideari jarraituz, euskararen ofizialtasuna eskatzeko manifestazioa egin zen Donostian, 1978ko urtarrilean; irakaskuntzan eta administrazioan ez ezik, komunikabideetan
|
ere
euskararen ofizialtasunaren ezagutzeko eskatzen zuten antolatzaileek. Urte bereko urrian, Herri Irratiak bultzatuta, euskarazko irratigintzaren aldeko manifestazio bat burutu zen Donostian.
|
|
|
67). Gogor salatu zuen estrategia aldaketa Argia aldizkariak, batez
|
ere
euskarari zegokionez, gaztelaniazko emisorekiko audientziaren lehian, kanpoko profesionalak kontratatu baitzituen euskal emisorak10 Bikoizketa horren ondorioz, oso nabaria izan da bi kateen arteko bereizketa, erabilitako hizkuntzan ez ezik, edukietan11 ere bai: Euskadi Irratia euskalduna eta gipuzkoarra da; Radio Euskadi, ordea, erdalduna eta bilbotarra.
|
|
|
Gainera produzitu zenaren zati txiki bat baino ez da gureganaino iritsi. Horretan
|
ere
euskarazkoaren antzera, ahozko literatura (pastoralak, maskaradak, bertsoak, bertso-paperak...) kontuan hartzen badugu. Eta horren guztiaren ondorioz ez da muga garbirik izan ikerketa filologikoen eta literatura azterketen artean, ez da bereizketarik egin balio filologikoa zuenaren eta literatura balioa zuenaren artean.
|
|
|
–Josuri gertatu zitzaion. Gaur egun
|
ere
euskara ikasten ari den nire lagun bati. Igandea zen.
|
|
|
Etxetik atera eta etxe ondoko kioskoan egunkaria erosi ahal izango duzu. Hori
|
ere
euskaraz. Zure aita edo amak eskolako autobusera eraman zaitu urteetan zehar, eta zure heziketa euskaraz egiteko aukera izan duzu, horretaz baliatu zaren edo ez besterik da.
|
|
|
Euskal literaturak inoiz ere izan ez duen maila bereganatu duela. Euskara egunero ikusten dugula irrati telebistetan, eta badugula egunkari bat
|
ere
euskaraz ageri dena egunero. Erraz atzendu ditugu gero irratiak 24 ordu, denak bata bestearen ondoren, emititu zitueneko hura.
|
|
|
Eta nolatan orduan ez zen dena ilunpe eta hotzikara, orain ere, hizkuntza artatu eta zaindu nahi dugula eta, Buletin ofizialak euskaraz irakur ditzakegun honetan, eta Windows bera
|
ere
euskaraz erabil dezakegun garai honetan (egin ote du euskarak horiek baino aurrerapen nabarmenagorik?, azkarki aitzinatu gara, bistan denez, programa informatikoak itzuliaz) beldur naiz euskal gaietan gauzak ez diren denak xalo eta laño, bizitzaren tolesgabetasunaren eskutre. Beldur naiz euskara ez den Bartoloren iturri garbi hartako ardotxo txuria, baizik, batzuetan bederen, gure bidexketan zangopean zapaltzen dugun istil beltzaren antzera aspalditik geldirik dagoen ur uherra, Maritxuri bigarren ahapaldira iritsi aitzinetik halako higuin zerbait ez bada, bai kezka bederen, sorraraziko liokeen kalte eta gaitz iturriaren isuria.
|
|
|
Eta munduko liburu gehienak euskaraz argitaratuko balira? Eta zientziako artikulu guztiak
|
ere
euskaraz. Eta Parisko unibertsitateetako ikerlariak, eta Harvardekoak, eta Oxfordekoak, kezkatuak egongo balira euskaraz ez dakitelako eta euskaraz argitaratu ezin dutelako?
|
|
|
Batzuetan ez du erantzungo, eta agian horrek haserrea sortuko dizu. Baina egoera hori nahiko berria da, lehenago normala baitzen, orain bezala, erdaraz egitea funtzionarioak, baina normala zen ere, orain ez bezala, beste aldeko inork
|
ere
euskaraz ez jakitea. Eta guri ere, zer esango dizut, ez zitzaigun burutik pasatzen euskaraz egitea.
|
|
|
Hizkuntza kontuetan, batek bere sakoneko iturriko uretik edan behar du, ur hori gustatuko litzaigukeen bezain garbia ez bada ere (euskarak ere baditu orban zikin batzuk gero!), eta ez etiketa inguruan duen botilako ur gardenetik, munduko edozein hizkuntzalarik aski ongi dakien gisa, hori baita hizkuntzalaritzan erakusten den lehenbiziko gauza, ez baita ez kopiarik ez aldakirik jatorrizkoa baino seguruagorik eta fidelagorik, nola baita sehaskako mintzotikakoa, Sarako medikuak zioena niretako bilduz orain. Baina hori
|
ere
euskararen berezitasuna da, nonbait, menturaz salatzen ari naizen euskararen ahuleziarekin zerikusirik baduena. Nik dakidala, beste hizkuntzetan, behintzat, ez baita gertatzen.
|
|
|
Baina hemen ere gauzak aldatzen ari dira, beldur naiz, batez
|
ere
euskararen ikasketak unibertsitatean sartu direnetik. Unibertsitatearena fenomeno berria da euskal gizartean, unibertsitate publikoarena diot, jende arruntak eskura duen unibertsitatearena.
|
|
|
" Hau da modurik egokiena ikastolako nire adiskideekin hitz egiteko. Gure gurasoek erakutsi didate, eta haiekin
|
ere
euskaraz mintzo naiz. Ingelesak askoz ere hitz gehiago ditu ikasteko eta zailagoa da, baina maite dut, denetarik jakin behar delako".
|
|
|
Beraz, ez dut uste nik euskararen koloregaltze hori nahitaez euskara batuarekin lotua dagoen, hain modu zuzenean bederen ez. Horrek zerikusi handiagoa du batez
|
ere
euskararen galerarekin eta, ondorioz, euskalkien galerarekin. Beste modu batera esateko:
|
|
|
Etorkizuneko Euskal Unibertsitatea euskara ardatz duen ele askotariko gune modura ulertzen dugu. Irakasteko, ikasteko, ikertzeko eta eguneroko harremanetarako hizkuntza nagusia euskara izango duena, baina lurralde bakoitzean ofizialak diren hizkuntzak (gaztelania frantsesa) eta gaur egun" lingua franca" bihurtu den ingelesa
|
ere
euskararekin batera irakasteko eta ikasteko eta bereziki kanpoko harremanetarako eta ikerketen argitalpenetarako erabiliko liratekeen hizkuntzak izan liratekeela uste dugu. Euskal Unibertsitatearen eredu honetan ez luke lekurik orain UPV/EHUn indarrean dagoen euskararen eta gaztelaniaren bide paraleloaren ereduak, are gutxiago oraindik ere nagusia den ele bakarreko ereduak.
|
|
|
Datu hauek bi eratara gutxienez irakur daitezke: a) 47.422 ikasle zeuden 2000 ikasturtean unibertsitateko irakaskuntza euskaraz jarraitzeko gai zirenak; b) Euskaraz ikasteko gai ziren horien artetik 22.512 ikaslek ez dute ezertxo
|
ere
euskaraz ikasten. Galera horren arrazoiak era askotakoak izan daitezke, baina argi dago ikasleek dutela euskaraz ikasi irakasleek ez badakite.
|
|
|
Hau da esan nahi dudana: euskal unibertsitate batean irakaskuntza euskaraz emango litzateke, eta ikerkuntzaren ondorioak
|
ere
euskaraz. Kontua da, ordea, jakintza arlo gutxi batzuk kendurik (eta hemen ere zalantzak sor daitezke) gaur egungo ikerketa gehiena ingelesez argitaratzen dela.
|
|
|
Defenditu nahi dudan ideiara hainbat arinen iristeko modua besterik ez da izan. Izan
|
ere
euskaraz soilik arituko zenun ibertsitatea onuragarria izango zenik ez dut uste.
|
|
|
Hamazortzi urte arteko irakaskuntza osoa euskaraz jaso dute, eta pribilegiatuenek, hortik aurreragokoa ere bai. Testuliburuak euskaraz jaso, eta derrigorrezko irakurketak zein bestelakoak
|
ere
euskaraz egin dituzte, eta naturala iruditzen zaie, jakin gabe batere naturala izan ez den prozesu baten emaitza dela, oztopoz betea eta korapilatsua.
|
|
2003
|
|
|
1973an aipatzekoak dira gai horren inguruan Luis Villasante eta Gaztañaga erretoreak idatzitako artikuluak. Izan
|
ere
euskara, politika... gisako polemikak oso gogor bizi ziren garai hartan.
|
|
|
Saran giro goxoa dago, familian eta etxeetan euskaraz egiten da. Herriko Etxeak
|
ere
euskara atxiki izan du eta niretzat plazer handia izan da han aritzea.
|
|
|
Eta normal antzekoa denak 16 urtean euskarazko ikastetxe batean badabil, hizketan eta idazten behintzat ikasiko du. Eta Unibertsitateko karrera
|
ere
euskaraz egin eta bukatu badu... Kontua da, ordea, gure herri maite honetan (edo hauetan) ez dagoela EGA edo antzeko hizkuntza gaitasun frogatik atera gabe libratuko denik, eta horrela bada nik sinesten dut EGA beharrezkoa izango dela eta bere lana egiten duela.
|
|
|
Getxoko Udala, berriz, aurten sartu da egitasmo horretan. Getxoko Udaleko egitasmoaren arduradunak adierazi digunez, Udaleko euskara zerbitzua lanean hasi denean ikusi dute, hizkuntza planifikazio bati begira, lan munduan
|
ere
euskararen erabilera sustatzea beharrezkoa dela, eta Siadecok prestatutako egitasmoa oso egoki etorri zaie; izan ere, Getxon zerbitzu sektorea da nagusi, ez dago ia lantegirik. " Hausnarketa horretatik abiatu ginen; merkataritza sektoreak erabileran duen eragina ikusita, jende asko mugitzen duen alorra dela kontuan izanda, eta Getxon nolako indarra duen kontuan hartuta egitasmoan sartzea erabaki genuen", adierazi digu arduradunak.
|
|
|
Gainera, parte hartzaileek" Mintzalagunen txokoa" izeneko buletina jasotzen dute non Bagerak eskaintzen dituen ekimen edota euskal hizkuntzaren inguruan izaten diren egitasmoen berri ematen zaien. Hitz egiteaz gain irakurri
|
ere
euskaraz egin dezaten, egitasmoan parte hartzen dutenek «Irutxulo» eta «Gaztetxulo» aldizkariak jasotzen dituzte.
|
|
|
Izan ere, ikusiko dugunez, hizkuntzen irakaskuntza izango du iker eremu kutunenetariko bat. Ingelesa lanbide izango badu ere, euskara eta batez
|
ere
euskarazko literaturgintza eta ikerkuntza izango da barruak aginduko dion zaletasun nagusia, astialdirik asko horretan emango ditu eta hori berori izango da poz nahigabe nagusiak ekarriko dizkiona. Orduko garaian eta orduko Iruñeko gizarte giroan pentsaezina zen euskara lanbide bihurtzea.
|
|
|
Etzaio atsegin Txomini euskaräa hil eginen dala entzutea, ondo jakin arren honelako esamesak gora behera, eztala laburtuko ez ta luzetuko
|
ere
euskararen bizitza. Igarle beltzari ihardesteko, oraindik egiteko egon arren, esaten dio, eginen dala batasuna, eta hemengoek ere" h" letra dontsua mututzat harturik, hangoek bezela idatziko dutela.
|
|
|
Oroitaraz genezake Gieure Baionako apezpiku gaskoinak erabaki bat hartu zuela, 1925ean, elizbarrutiko ikastegi guztietan euskal (edo gaskoin) irakaskuntza programa zedin Euskal Herrian. Eta gaur egun Landesetako alde beretik etorri zaigun Molères apezpikua bera
|
ere
euskaraz mintzo zaigu ahal duen aldi oroz. Ez du aspaldi euskal irratitik hartzen genuen meza batean entzun dugula herriko apez euskalduna apezpikuaren agurtzen frantsesez, eta apezpiku landestarra ihardesten lasaiki euskaraz.
|
|
|
Egiategik bada, euskal historia orokor bat idaztea proposatu, eta asmo hori berak garatu nahi izan zuen. Bere lanak ordura arte euskaraz edo euskaraz eta frantsesez idatzi zituela kontuan hartuz, bere historia orokorra
|
ere
euskaraz (edo) egingo zuela pentsa zitekeen, gure historiografian mugarri bat markatuz. Baina proiektu horrek ez zuen aurrera egin.
|
|
|
Etorkinek
|
ere
euskaraz egiten dute Josu Landeta/ irakaslea
|
|
|
Ikasturtearen amaieran lan arrazoiak direla eta, familia hori herri euskaldun batera joan beharrean aurkitzen da, hau da, euskara hutsez bizi den herri batera. Esan beharrik ez dago bertako eskolan
|
ere
euskara hutsez ari direla (ereduan), eta A ereduko eskola horrek zer nolako laguntza eman dien teorian gure inguruan ofiziala den euskara ezagutzeko. Beraz kontuak atera ikasturte hasieran zer suposatuko duen Euskal Herriko beste errealitate kultural batekin topo egitea.
|
|
|
Saiatu ere ez ziren asko saiatu diglosia zaharra gainditzen (Munibek euskara dezente landu bazuen ere), gaztelania goretsi baitzuten beraiek ere eliteen hizkuntzatzat; euskal hiztunak berriz ere analfabeto funtzional moduan geratu ziren. Larramendiri sinesten badiogu (1882: 282), bere garaiko (1754) gipuzkoarren hiru laurdenek ez zuten gaztelania uler  tzen, eta gainerako euskal probintzietan
|
ere
euskaraz baizik hitz egiten ez zutenen kopurua handia zela badakigu. Esan daiteke, beraz, RSBAPen hutsegite handietako bat izan zela euskarak Argien zabaltzaile joka zezakeen rola ez ulertzea.
|
|
|
Albiste agentziaren erreferentzia eremu nagusia euskarazko herria izango bada, agentziaren lan hizkuntzak berak
|
ere
euskara behar du izan. Agentziaren zeregin nagusia euskarazko produkzioa euskara herriari eskaintzea baldin bada, euskaraz bizi eta euskaraz sortu behar du.
|
|
|
Eroapena amaitu ote zaigu euskaltzaleoi? Herri honi, harriz  ko den honi
|
ere
euskara sobra al zaio. Hala iruditu izan zaigu behin baino gehiagotan:
|
|
|
Oroimen historiko pitin bat duenak, ordea, gogoratuko du euskaltzaleek galdutako aukera Parlamentuan. Administrazioan
|
ere
euskararen organigraman erantzukizun karguetan egon diren edo dauden euskaltzaleek zenbaitetan bulkatu eta hartutako erabakiek, euskararen kalitate eta prestigioaren gainetik, ez ote diote lehentasuna interesedo curriculum pertsonalari, protagonismoari edo bere boteretxoan segitzeari eman. Nola ulertu, bertzela, kargu horietatik bulkatu eta defendatutako zenbait proiektu eta jokabide, erraterako, hizkuntza eskakizunena edo egungodekretuari aldeko botoa eman izana?
|
|
|
Eta martxa honetan, beste hainbeste gutxienez egin dituztela. 2030.ean
|
ere
euskararen alde korrika!
|
|
|
euskara zertarako ikasi, baldin gero ikasteko eta lanerako behar ez bada? Geure etxean
|
ere
euskara baino" interesgarriagoa" bada ingelesa. Euskara zertarako erabili, baldin gaztelaniaz edo frantsesez osoki eta guztiz badago?
|
|
2004
|
|
|
kaukasiarrak eta finiera. Horiek
|
ere
euskara bezain zaharrak izango dira bada?
|
|
|
Euskaltzaindiak ohorezko urgazle ere izendatu zuen. Suzukok Tokion emandako euskarazko eskoletan hasi zinen zu
|
ere
euskara ikasten. Zure esperientziak non du abiapuntua?
|
|
|
Eskimalen hizkuntzak ergatibo sistema du, euskarak bezala. Antzekotasunek, euskararen berezitasunak eta hizkuntza gutxituetan duen interesak eraman dute nire ustez Suzuko
|
ere
euskara lantzera.
|
|
|
Hitzarmen horien bitartez, politikarien konpromiso moral eta politikoa lortu zuen lehen aldiz Iparraldean eta euskararen aldeko giro baikorra sortu zen. Lapurdin 22 langile euskara ikasteko ikastaro berezietan ari dira, lehen jarraipen batzordeak sortu dira, Herriko Etxearen irudia hobetzen ari da eta kanpo komunikazioa
|
ere
euskaraz egiten hasi dira. Gainera, planen bitartez behar berriak ere sortu dira eta horiei erantzuteko Euskal Konfederazioko aditu talde batek administrazio arloko 800 bat sarrera biltzen dituen hiztegi bat sortu du eta inprimakiak euskaratzen ere ari da.
|
|
|
Jean Louis Laduche Azkaineko auzapeza ere egon zen mahai inguruan. Laduchek makina bat gogoeta egin du Herriko Etxeen eta euskararen inguruan eta euskararen egoera larriari erantzuteko ezinbestekoa deritzo euskararen alde ari diren elkarteen ondoan hautetsiek
|
ere
euskararen aldeko konpromisoa hartzeari. Hori bideratzeko, Herriko Etxea herriaren bihotza dela dio.
|
|
|
Erraten zuten inportantea zela frantsesa eskolan, unibertsitatean, ontsa ibiltzeko. Ofizio on baten ukateko
|
ere
euskarak ez zuen batere balio. Konplexua baino handiagoko zerbait izan da, zerbait lazgarria.
|
|
|
Erregea
|
ere
euskaraz?
|
|
|
Euskal Herrira datorren kazetariak
|
ere
euskaraz jakin behar luke. Oso inportantea da hori.
|
|
|
Aurrekoaren haritik, sarri sarri azaleratu den kontua osterantzekoa da, alegia, ea Erregistro Zibilean euskarazko onomastika inskribatzea ez ezik, erregistroa bera
|
ere
euskaraz eramateko modukoa ez ote den.
|
|
|
Zertarako eta nola darabilgu euskara gure komunikazio trukean? Alderdi hau
|
ere
euskararen zoriari datxekion auzia da, dudarik gabe. Ez zaigu ahuntzaren gauerdiko eztulaz mintzatu hor Aristi:
|
|
|
Aitzitik, doi doi atzekoz aurrera jarri genuke Saizarbitoriaren iritzia, zinez gertatzen zaiguna ezagutu nahi baldin badugu: alegia, euskararen gainean euskal nazionalismoak daukan kontrol ideologikorik ezak edo kontrol eskasiak sorrarazten baitu hain justu
|
ere
euskararen auziari darion izaera ideologikoa. Imajina dezagun euskararen estatusa beste edozein Estatu hizkuntzaren pare, erabateko kontrol politiko eta juridikoaren jabe, hizkuntza nazionalari dagokion lekunean.
|
|
|
–Euskarak aniztasunaren irudia eskaini behar du. Aingeru Epaltza mintzo zaigu?, errealitatean izan horrela da-eta. Izateko, pentsatzeko eta bizitzeko modu batekin oso uniformatua eta lerratua ikusten da euskararen mundua eta hori
|
ere
euskarak duen arazoetako bat da. (...) Batasuna garrantzitsua da, baina une honetan gehiago kezkatzen nau euskararen inguruko aniztasunak batasunak baino.
|
|
|
batek daki demokrazia espainolaren mirari ahalmena zertarainokoa den. Otsoa arkume bihurtzen duenak, zergatik ez du izan
|
ere
euskara espainolen mintzaira kuttuna bihurtuko. Ez dago ezinezkorik espainolen nazionalismo demokratiko konstituzionalean.
|