|
2000
|
|
|
Balorazioak balorazio, ezin esan HBk ezustekorik hartu duenik Ibarretxeren erabaki horregatik. Inork ez du ezustekorik hartu, eta eragin duenak
|
ere
bazekien gertatuko zela, seguruenik, iragarri ere hala aurreiragarri zaiolako. Presoen gose greban izango duen eragina ere ez da izango hari oihartzun handiagoa emateko; nola hartu parte, atzamar artean urtzen ari den prozesu zehazkabetu batean?
|
|
|
Frantzisko Jatsu Azpilikueta Xabier koak euskara zuen ama hizkuntza, baina beste zazpi
|
ere
bazekizkien. Hizkuntzez gain, bere bizitzako hainbat atal bildu du Iñigo Indartek" Xabierko Frantzisko, Erresuma zaharreko jesuita euskalduna" liburuan.
|
|
|
Hauteskundeetako arduradun legala zela 77an, bera kartzelara bidali zuen epailearekin topo egin eta hark ezagutu omen zuen. Klandestinitateko abentura politak kontatzen
|
ere
badaki hiztun egoki honek. Baserritar salatari, mafioso iruzurgile eta" pelaje" askotako jendailaren berri baduela esango nuke.
|
|
|
Hortakotz, niri dagokidanean, nire kultura eta hizkuntza propialak baskoak ez direnez (bertzeak bertze, ama hizkuntza gaztelania dugu familiako guzti guztiok, eta, dokumentu historikoak miratuta, gure aitzinekoak oro ere gaztelaniarik aratzenean izan dira egundainoz geroz aritu) eta neure asabengandik jaso ditudan ondarea, tradizioneak, munduaren ikusmoldea... baskoak ez direnez, ez naiz baskoa. Egia da eskuara ikasi dudala eta honek menturaz Juan Jose Ibarretxe bezalako bat baino gehiago erroztatzen nauela herri honetan, baina nahiz ingelesa
|
ere
dakidan, Shakespeare-ren obrak gogoko ditudan eta tea izugarri gustatzen zaidan, ez naiz nazionalitate ingelesekoa. Gainerat berriz, basko izaiteak deus ez dakarkit; aitzitik, eskuararen jakiteak nire bizitza osoa du inarrosi.
|
|
|
EAJk hori badaki, eta aurreko esperientzia ere hor dauka. Gehiago
|
ere
badaki EAJk, nazio eraikuntzaren bide honetan konpromiso batzuk hartuz gero, horrek berez ekarriko lukeela EAJk aipatzen duen ETAren borroka armatuaren berehalako geldiaraztea.
|
|
|
Elkarrekin segitu dugu. Ontariokoa da, eta frantsesez
|
ere
badaki, baina Pariseko unibertsitateetan doinu kanadarra joan zaio. Blai eginda, arrokak atzeman ditugu:
|
|
|
Mari Karmen Garmendia izan da Ardanzaren garaiko sailburua: nik badakit zer pentsatzen duen Mari Karmen Garmendiak, baina Mari Karmenek
|
ere
bazekien zer pentsatzen zuen Ardanzak. Eta gobernua fosildu egin zen.
|
|
|
Dena den, 300 bat kontzertu utzi dituzte atzean eta horien inguruan balorazio positiboa egiten dute. Italia, Frantzia, Suitza eta Japonian
|
ere
badakite zer den taldearen Karibeko soinuekin dantza egitea zer den. Fan taldeak dituztela ere esan genezake:
|
|
|
" Saioa baju antxean doanean eta, antzerki pixka bat egiten, aktore izaten
|
ere
jakin behar du (bertsolariak)". (Euskaldunon Egunkaria,)
|
|
|
–Errege kontseju nagusiaren buruak agin dezan, ta hau are debeka dezan, Hiriak elkarganatzea ta behar zan bezala biltzea, ahalik balu ta iñoiz izandu baleu bezala, Fuero gureak ematen digun eskua kentzeko eta itxitzeko bidea? Baña zergatik horrela dabiltzan, berak dakite; baita beste guztiok
|
ere
badakigu! Alabaiñan agerian zebiltzan.
|
|
|
Joera hark irratia ere jo zuen. Urteak joan eta urteak etorri, lokalismo, tradizionalismo eta erregionalismoari gerra deklaratu zioten pertsonetariko asko damuturik edo ikusten ditugu, oraindik ingelesez
|
ere
jakin gabe eta kazeta erregionalak erosten edota proiektu erregionaletan buru belarri sartuta, Europaren eraikuntzan herrialde eta estatugabeko nazioek zer paper garrantzitsu jokatzen duten jabeturik. Bistakoa da globaltasuna eta lokaltasuna azken urteotan etengabe garatuz joan diren joerak direla.
|
|
|
Eta jakin mina asetzeko ere ez zuen ahalegin handirik egin, batez
|
ere
jakinda aurkituko zuena edozein arropa zela ere, ez zuela jantziko. Bidaiaren hasieratik ez zituen oinetakoak aldatu:
|
|
|
Hiru irlandarrek txundiduraz begiratu zioten Txemari, txakur bat arraunean ikusten duenak bezala, eta Clay bibotedunak hartu zuen berriro hitza: " Mozkorti bi hauek badakite, eta ez zait ardura beste batek
|
ere
jakitea. Hara, my basque fellow, nik emaztearen arropak janzten ditut askotan.
|
|
|
Lehenengo ilaran jesarri zen, zergatik jakin gabe. Elizara zergatik sartu zen
|
ere
jakin gabe, berak bezalako ateo batek han aurreko gurutziltzatuaren babesa zertarako behar zuen oso ondo ulertu gabe. Baina zer egingo zuen berak?
|
|
|
Maitasunez betetakoa esan behar nuen, baina ez. Batzuetan pentsatzen dut nire errua dela guztia, eta apurtu dudan bezala konpontzen
|
ere
jakin behar dudala, eta orduan ahalegintxoa egiten dut. Baina alferrik da, ez baitut Txema maite, eta ez gaude baturik, eta ez gara bikote bizia.
|
|
|
Ederki. Hori neuk
|
ere
banekien. Dohainik egiteko aukera ere badago, hori hasieratik dakit.
|
|
|
Ez nuen oroitzen, beharbada hau izan delako musuaren zain lasaitasunez itxaron dudan lehen aldia, gertatu behar zuenak ordutegi jakinik ez zuela ulertu dudan lehen aldia. Presarik gabe, gure helburuan sekula pentsatu gabe, helburua zela
|
ere
jakin gabe, gertatuko zen ziurtasunaz eta, bien bitartean, gure arteko begiradekin gozatuz.
|
|
|
Banekien ze arropa jantzi behar nuen, termostatoak hamar minutu behar zituela ura berotzeko, Seat zaharra estarterraren bidez jarri nuela martxan, inork errespetatzen ez duen stop seinalea ehun metro harago zegoela, bariante berria, bihurgune baten atzetik osaba Pedroren baserria. Bere ardiak ikusten banituen arratsaldean euririk egingo ez zuela
|
ere
banekien, eta gero egunero aurreratzen ninduen zoroa zegoen (kilometro batzuk lehenago edo geroago, beti erakusten zizkidan bere atzealdeko pegatinak: Pachá diskotekarena bata;" Salamanca es guay" dioena, bestea), eta banekien nor agurtu, zer esan, nondik joan eta nora heldu.
|
|
|
–Noski bada! Zuk
|
ere
badakizu pisura zenbaitetan etorri zela, eta arrastiren batean poteatzera irten ginen... Normal ibili zela esango nuke nik.
|
|
|
Edo horregatik hain justu, gustuko ez dutelako. Berak
|
ere
bazekien gogoratzera bultzatzen duen edozerk atzeraka botatzeko moduko hatsa zabaltzen zuela, baina dastatu beharra sentitzen zuen.
|
|
|
Mendirantz egiten zuten alde, eta uste genuen eurak zirela zuhurrenak eta jakintsuenak, inori ezer esan gabe bazekitelako orain bidera, orain mendira joaten. Eta igual hirira joaten
|
ere
jakingo zutelako. Baina batez ere, eta hau zen garrantzitsuena, herriko zulotik ateratzen zekitelako.
|
|
|
Izan ere, gutun batean aditzerat eman nizun bezala, gauza segura da ezen jaun Esteban Etxegoienek lagun mami bat izan zuela, Parisen studiatu zuena, zeinari Joseph Elizanburu baitzeritzan eta zeinak igorri baitzizkion Paristik, Lutherok 1517an latinez skribatu zituèn 95 tesiak, eta halatan egin zela gure etxeko ardi beltza luthertar. Eta jakin
|
ere
jakinen zuen gure etxeko arbaso hark, eratxikitzen dizut nik orain, nola aita sainduak eskatu zion Lutherori, Exsurge Domine buldaren bitartez, gibela egiteko, eta nola Lutherok ez zuen amore eman, buldari su emaiten ziola, Wittenbergeko plaza publikoan, 1520ko abenduaren 10ean, zeren eta berri hura oinazturak hartua bezala zabaldu baitzen Europa osoan, ezin fitezago.
|
|
|
Nork erranen zuen, jaun André, ezen zure hitz haiek, erdi txantxetan erranak, bete eginen zirela, eta zuregatik skribatzen ari naizela, hain zuzen ere, liburu hau, finean...! Bai, egia da ezen munduak ez duela deus
|
ere
jakinen, nola nahi baitzuen Axularrek, zeren irakurle bakarra izanen zaitudan, baina, halarik ere, gogoan ditut osaba Joanikoten hitz haiek, Inkisizionearen ediktu baten ondotik erran zizkidanak, zeinak guztiz neureak egiten baititut mementu honetan: " Bai, mundu zabala baino zabalagoa duk gure mundu tipi hau, Joanes, zeren gaur ere ikusi baituk zein hertsia den mundu zabal delakoa..." Halakoxea baita zuri lotzen nauen mundua ere, jaun André...
|
|
|
—Badakit zer ari den pentsatzen berori, jaun Nikolas, baina ez dut neure erabakia gibelat uzteko asmorik. Zeren berori ene jaun eta nagusi izan daiteke, baina berorrek
|
ere
badaki ezen, erran komunak dioen bezala, apezak duela azken hitza bere... eta zeren Jainkoak bakoitza bere lekuan nahi baikaitu: ni artzain egin ninduen eta, halatan, ardien zaintzea eta begiratzea da ene obligazinoa.
|
|
|
Eta nik ez nian, bertzalde, Ubarneko etxeko heredero izan nahi, baina jainkotzat nituen Italiako pintore handien heredero, Rafaelena bere batez, aitari argi eta garbi adierazi nion bezala, bere denboran... Eta amak
|
ere
bazekik hori, zeren karta batean jakinarazi bainion hori guztia —eta, begiak urrunean galtzen zituela, malenkoniaren besoetan harturik bezala, erran zuen—: Bai, amagatik ezin gogarago itzuliko nindukek Urbiainerat... baina aitaren memoriak...
|
|
|
Aita Bartolome jesuita zen, baina jesuita berezi bat, baldin jendeak haiei buruz zuen iritziari kasu egin behar badiogu behintzat, zeren erraiten baitzen haietaz —Parisko jesuitek jansenisten kontra izan zituzten borroken ondotik bere batez— ezen ez zutela deus
|
ere
jakin nahi bekatu benialetarik harat, eta aita Bartolomek, aldiz, bekatu mortaltzat zituen kasik bekatu guztiak; eta jesuita berezia zen, orobat, bertze alde batetik, jaun inkisidorearen lagun zelako eta instituzione harekin harreman estuak izan zituelako... jesuita izanagatik ere eta jesuiten ordenakoa, erdi jesuita eta erdi dominikoa balitz bezala, nolabait erraitearren, horrelako nahaste bat g... Bertzenaz, guztien ahotan zebilen ezen jesuita misionestak jendearen baitarat iristeko —jendea beldurtzeko, jaun André? — dohain berezia zuela, eta bazirudiela ezen spirituak —beldurraren spirituak, jaun André? — ukitua zela, zeren joaiten zen herri guztietan uzten baitzuen jendea hunkiturik eta gogo aldaturik, halako suertez, non, misioneak akabatu bezain fite, ezin konta ahalekoak izaiten baitziren konfesionea solizitatzen zioten herritarrak, beren egunorozko desbidetik bidezko biderat egiteko asmotan.
|
|
|
Baina, jauntxoen laudorioak entzun ondoren, osabaren iritzia
|
ere
jakin nahi izan zuen aitak. Eta osabak orduan so egin zion aitari lehenik, baita Pedro Huiziri ere ondoren, intentzione osoz.
|
|
|
Konbertsazioneak, batzuetan, guztion artekoak izaiten ziren, baina bertze batzuetan ez, eta orduan multzo tipitan elkartzen ginen: ...a zuela, Hipolita, biak ere solasean, mota bateko zein bertzeko beztimendak eta oihalak brodatzen zituzten bitartean, titarea hatzean sarturik; eta, finean, jaun Marcel, osaba Joanikot eta hirurok bertze multzo baterat biltzen ginen, egongelako bertze bazter baterat, norat jaun Marcelek bere lauta ekartzen baitzuen usu, zeren eta, bertze nonbait erran dizudan bezala, gure prezeptoreak lauta jotzen
|
ere
baitzekien eta ongi jotzen gainerat; eta batzuetan neuri irakasten zidan nola jotzen zen soinu tresna hura, eta bertzeetan hark zuen jotzen eta kantatzen, herri kantaren bat edo bertze zernahi, guhaur lagun gintuela noizik behin.
|
|
|
Eta ongi dago asmatzea, zeren ni ere asmatzearen alde bainago, baina asmatzen duguna ere adimenduaren galbahetik iraganarazi genuke, metaforak ere bai, baina beti ere jakinik ezen, metaforarik onena, ahal den neurrian, metaforaren ausentzia dela. Zeren bertzenaz
|
ere
baitakigu zer den burugabekeria, eta gizonaren burua zinez baitago apaingarrietarat emanago eta isuriago biluztasunerat baino...
|
|
|
Eta jakin zuenean ezen nik
|
ere
banekiela, are hurbilagoko egin ninduen.
|
|
|
Pedro Huizi osabaren gaztetako lagun handi bat zen, Abel Huizi letratuaren semea zena eta Ubarneko damarena, zeinari Sagrario Landaluze baitzeritzan. Ez dakit bertze nonbait erran dizudan, baina emazteki ohiz kanpokoa zen Sagrario, zeren eta, familia onekoa zen arren eta irakurtzen
|
ere
bazekien arren, magiaren munduak erakartzen baitzuen, halako tailuz, non bera ere, denboraren denboraz, azti bihurtu baitzen, inguruko jauntxoen artean bere eragintxoa izanen zuena. Eta Abel Huizi, bertzalde, Sagrarioren senarra, aitona Nikolasen laguna izan omen zen eta jauregiko kontu batzuk ere eraman izan omen zituen, eta, hargatik edo, behin baino gehiagotan etorri izan omen zen jauregirat, bere seme Pedro Huizi ondoan zuela.
|
|
|
—Bai, badakizu —ihardetsi zion Domenicok—, eta nik
|
ere
badakit guztia, zeren eta san Frantziskok errebelatu baitit, eta hargatik nengoen, hain zuzen ere, zure etxera bidean, zure emazteak egun hauetan gure elizatik eraman duen erlikia dela kausa. Zeren eta jakin baitzenuke ezen erlikia batzuk ditugula, seme alabarik izan ez dezaketen emaztekien gutizia bete dezaketenak.
|
|
|
Eta osaba Joanikotek bazekien, eta nik
|
ere
banekien, zeren, Luthero herritarren aurka xaxatu zuen egunaren biharamunean, halaxe eleztatu baitzitzaidan osaba:
|
|
|
Eta osabak, beraz, bazekien zer etor zekiokeen eta nik
|
ere
banekien, eta biok genekien, halatan, ezen gure begiek urrunerat ikusten zutena egia egiazkoa zela, zaldiz zetozèn itzal haiek Ofizio Sainduko guardiak zirenez gero... Eta bazetozen, bazetozen...!
|
|
|
Izan ere, ongi bai ongi ikasi nuen nik gartzela sekeretu haietan zer den gizonaren miseria eta deuseza! Zeren, hasteko, leku jakin baterat eraman baininduten, bai, baina han ez zen erraza deus
|
ere
jakiterik. Eta lur baten gainean nengoen, baina ez nekien zein zen lur hura.
|
|
|
Azken asteetan ederki probestua nuen kokaleku hobezina, lanaldi hasiera nahiz bukaeretako asperra Anarekin arintzeko. Abuztuko larunbat horretan
|
ere
banekien goiz edo berant neska izanen nuela buruz buru. Orduan nola jokatu aitzinetik prestatzearren, gogoeta egona nintzen ortzegun gau ondikozkoaz geroztik.
|
|
|
Deitzen ahal zian bederen, lehengo eguneko goizaldean bere soinupera horrela dantzarazita! —minduta nengoen— Charlyk
|
ere
jakin behar likek. Ez dik egunkaririk irakurtzen, eta are gutiago eskelak.
|
|
|
—Charly
|
ere
jakinaren gainean zagok. Gaztigua utzi zioat telefonoan hona sartu aitzin.
|
|
|
—Tar tar tar, bertzetan ez gaituk aritzen hiri marmarti honetan —segitzen zuen— Belarriak zorroztu eta bihia eta ahotza bereizi, horra nire lana. Omenetatik tiraka gobernuburuaren galtzontziloen kolorea
|
ere
jakin daitekek. Hemen, deusek ez dik luzaz sekretupean irauten.
|
|
|
—.. Hori azken etorberriak
|
ere
bazakik. Noren burutan sartzen da alde egitea, hire gaiaren jarraipena finkatu gabe?
|
|
|
Nik
|
ere
banekien zerbait horretaz, baina ez nion lan aferez luzatzeko biderik eman nahi. Galdera saila kanporatu zitzaidan, bata bertzearen ondotik, hats hartzeko etenik gabe.
|
|
|
Azal eder horren edukia hutsa izanagatik ere. Eskalatzaileak
|
ere
bazekien.
|
|
|
Argi zegoen maisuak
|
ere
bazekiela gertatutakoaren berri, baina ez zuen hitzik esaten. Egoerak ihes egin zion, eta errudun aurki  tzen zuen bere burua.
|
|
|
Bi, lau, bost urte igaro ziren, eta gaur arte! Jakina zen, baina ez genuen ezertxo
|
ere
jakin nahi. Zein zaila den sarritan gauzen egia edatea!
|
|
|
Poesiak badu bere zailtasuna, geometriak planoaren azpia
|
ere
jakin behar duen gisan azaldu nahi baitu ilargiaren ostea; are gehiago, poesia ezagupide modu berezia da. Den mendreneko ahalegina eskatzen eta bide laburrena eskaintzen duen gure egungo literatura prosaikotu honetan ez da harritzekoa" poesia hermetikoa" izeneko lelopean kokatu izana kritikoek Iñigo Aranbarriren lehen bi liburuak.
|
|
|
Xan beste aulki batean jarri eta kartoi puxka batekin haizea ematen ari zitzaiola, atzera mintzatzeko kondizioetan zelarik: " Hark
|
ere
bazekien igeltsuan", esan zuen aitatxik. " Hark?", galdetu zuen Xanek.
|
|
|
" Badakizu, bai", esan zuen aitatxik; eta begi hanpatuak Xanengan ipiniz: " zuk
|
ere
badakizu", jaurtiki zion. Xanek begiak oso zabaldu zituen.
|
|
2001
|
|
|
Queenslandera duela hamarkada batzuk azukre kanaberetan lan egitera etorri ziren haietako batzuk eta gerora iritsitakoak Sidney eta Melbourneko Gure Txoko elkarteetan biltzen dira. Lehendik
|
ere
bagenekien, euskaldunez gain, Sidneyen euskaraz dakien australiar bat bizi zela, Jon D. Patrick, eta Gure Txokon topatu genuen. Euskal Herrian jaiotako bertako bazkide batzuek ez dute euskaraz jakingo, baina psikologo informatikari honek bai ordea.
|
|
|
Laborantza beti izan da jarduera sendoenetatik bat. Kalitatea egiten
|
ere
badakigu. Gaur, beharbada, eskas dagoena da konfiantza hartu behar dugula eta gure mozkinek beste edozein balio dutela konbentzitu.
|
|
|
Emakumeak ez, lasai geratzen dira, barre egiten dute zurekin, eta askoz tabla gehiago dauzkate. Publikoa tratatzen
|
ere
jakin behar da. Sekula ez zait gustatzen jendeaz barre egitea.
|
|
|
Paseak ziren, dirudienez, intxaurrak neska mutikoen jostailu ia bakar ziren garaiak. 1971ko Eguberrien atarian, ZERUKO ARGIAk
|
ere
bazekien janari edariak, etxebizitzak eta abar oso garesti egon arren, bere irakurleen gehiena etxeko txikienei zer edo zer oparitzekotan zebilela. Horregatik eskaintzen zion bere lehen orrialdea jostailuaren gaiari.
|
|
|
" Edozelan
|
ere
badakit gauza bat, aitzakia izan nahi ez duena: ez dudala aurrerantzean era honetako poesiarik eginen." (IGB, 5)
|
|
|
Borrokan jarraitu behar dugu ongizatea lortzeko, ongizate materiala zein emozionala izan; baina dagoeneko lortu duguna estimatzen
|
ere
jakin behar dugu.
|
|
|
Sukaldariok nutrizioaz
|
ere
jakin behar dugu
|
|
|
Edozein modutan ere, jaten ditugun espezieak ezagutzeaz gain, nondik datozen
|
ere
jakin behar dugu.
|
|
|
Hala dio Andoni Esparzak erreportaje hau egiteko baliatu dugun Bertizko Jaurerria (Bidasoa Ikerketa Zentroaren Koadernoak, 3 zenbakia) liburuak: ' Ziga kultura handiko gizona zen, eta gaztelania eta euskaraz gain, bertze hizkuntza batzuk
|
ere
bazekizkien: haren liburutegian badira liburu franko frantsesez, ingelesez eta alemanez'.
|
|
|
Ez. Seguruenik, oinarrizko mailako ikasleak zailtasunak ditu H2n jarduteko.Autonomoa da eta ez du laguntza handirik behar jarduteko, baina erosotasun puntua falta du, eta bere hizkera ez da komunitate euskaldunak normaltzat duena; eta ikasleak berak
|
ere
badaki hori.
|
|
|
Labur esanda, ikerketa ekintza honetan deskribatzen den esperientzia oso positiboaizan dela uste dut. Badakit arlo batzuetan emaitzak ez direla biribil biribilak izan, baina hori aldez aurretik
|
ere
bagenekien, gutxi gorabehera. Garbi dago arloestrategiko garrantzitsua dela hemen ukitzen dena, eta hor planteatutako borrokakonplexua eta zaila dela, inolako zalantzarik gabe.
|
|
|
Helburu horiek bete behar dituzten hiru ezaugarri nagusiak irakasleon beharretatik sortzen dira zuzen zuzenean. Ulergarriak izan behar dutela esaten dugu, badakigulako irakasleak ezagutu behar duela zer den ikasleei eskatu behar diena; eta era berean, ikasleek
|
ere
jakin behar dute komunikazioa zer ingurunetan etanorekin burutzen ari diren. Bestalde, ikaslea bere prozesuaren jabe izatea faktoremotibagarria da berarentzat, autoebaluaziorako aukera eskaintzen diolako.
|
|
|
Baina kontuz, hemen ez dago literatura engaiaturik, ez dago pertsonaianagusi edo narratzailearen aldetik inongo konpromiso ideologiko edo etikorikgizartearekiko; dagoena da, pertsonaia nagusi horrek bizi duen munduarekikokonpromiso moral sendo bat. Nobelagileak
|
ere
badaki pertsonaia horri egokituzaizkion zirkunstantzien berri, eta hor egingo du lan memoriak, unibertso nobelistiko hori unibertso morala ere izan dadin. Hori zailagoa da, batez ere gureartean, gizakiaren pultsio moralak ideologia jakin eta konkretuekin modu baldarbatean nahasirik agertzen zaizkigunean nonahi.
|
|
|
Detergenteek, lixibek, giro egokitzaileek eta abarrek
|
ere
badakite garbitasunaren usaina eta mendiko usain freskagarria zer diren; hola diote, behintzat.
|
|
|
– Oro har, ez da ariketa fisikorik egin behar diabetikoak% 250 mg baino gluzemia handiagoa badu baraurik. – Diabetikoak
|
ere
jakin behar du beretzat debekatutako kirol batzuk badirela; hipogluzemia bat agertzeak bere bizia arriskuan jartzen duen kirol guztiak (urpeko arrantza, motor kirolak, parakaidismoa…). Horietan guztietan, gluzemia gutxitzeak eragindako zorabioak ondorio larriak izan ditzake.
|
|
|
Estreinakoz, adeitsu portatu zen. Gozoa
|
ere
bazekiela izaten erakutsi zidan. Berehala bueltatu zen, oliba olio potoa eskuan.
|
|
|
Eta orain Kultur Ministerioak erosi du koadroa –telebistak esan du: 4.000 milioi–, hiru urteko ume batek
|
ere
baitaki zein inportantea den patrimonio kulturala; horrexegatik ez dizkie uzten eskolako lagunei plastilina berdez egiten dituen labezomorro abstraktuak. Horrexegatik eta ez dizkiotelako 4.000 milioi ordaintzen."
|
|
|
Artikulu bat irakurri dut egunkarian gaur, trepanazioari buruz. Lehendik
|
ere
banekien zer zen trepanazioa, eta poztu nau halako termino bat ezagutzeak. Hitz esplosiboa da:
|
|
|
–Baina... lehendik
|
ere
bazekien kontatu diodan guztia eta arin joan da.
|
|
|
Erasoz gero, berriz, izugarriak dira. Hortz zorrotz zorrotzak dituzte eta atzaparka
|
ere
badakite minki egiten.
|
|
|
Eta iraganera zoazelako sentsazioa izango duzu etorkizunera zoazen artean. Edukitako guztia galdu duzu, eduki ahal den baino gehiago zenuelako benetan, eta hala
|
ere
jakingo duzu izan daitekeen gauzarik behinena izango duzula oraindik, denbora.
|
|
|
Iparraldeko itsasoan eta Baltikoan, geroago
|
ere
jakin dudanez, itsasoa ez da guztiz itsasoa eta lehorra ez da guztiz lehorra. Itsaso berdean hondarrezko islak daude marearen arabera azaldu edo murgiltzen direnak, eta belardi urpekariak daude.
|
|
|
‘Nik
|
ere
badakit irakurtzen, ’ dio neskatxoak nire besopetik sartu eta El Heraldoren portadaren laurden bat tapatzen didala.
|
|
|
Eta han goiko leihoan ikusi genuen, zerekin eta largabista batekin ari zen orain Goioren etxera bidea zelatatzen. Petit Maison talaiatik aurrez aurre zegoen, nondik gentozen
|
ere
jakingo zuen beraz talaiariak, hara sartzen ere ikusi gintuela atera genuen kontua.
|
|
|
Lagunari kosta egin zaio jokoa ulertzea; ikusleek
|
ere
badakitena adierazi diot solemneki, gupida amiñirik gabe: " Adiskide, biktimarik gabe ez dago komediarik".
|
|
|
Beste hiru hilabetera, handik ekarritako oihalekin eta hemen erositako beste batzuekin, danba!, oihal denda berria ireki hirian eta ume txikia enkargatu. Beno, hori
|
ere
badakizu...
|
|
|
Ez dut uste euskaldunok sortzaileegi izan garenik literatura mota berriak sortzen, baina mota klasikoak
|
ere
badakizue noizkoak diren. Lehenbiziko euskal nobela Peru Abarka izan daiteke, nahi baldin baduzue.
|
|
|
Hor agertzen diren idazlan askok ez dutela euskal lorategi batean sarrerarik izango? Egileek
|
ere
badakite hori, noski. Badakite, ordea, hori baino gehiago dena:
|
|
|
badugula, aspaldidanik, gure artean harako Nafarroan genuen" osin ondargabe" haren antzeko zerbait, eta osin hori komunikabiderik ezak zabaldu eta sakondu duela. Gazteagoek, eta ez dira hain gazte, ez dakite gure berri (ez ote dut, bada, oraindik orain irakurri Pikabea Donostiatik ihesi joan zela? 9), eta zaharragoek ez dugu gazteagoen berririk
|
ere
jakin nahi, esaten eta egiten dutena okerreko aldetik hartzeko ez baldin bada. Badakigu, noski, nondik datorren elkar ezin aditu hori.
|
|
|
Lehen uste genuen bagenekiela euskalkiak zein ziren, Bonaparteri, Azkueri eta besteri eskerrak. Euskal herriak zein ziren, bai, behinik behin, eskolako haurrek
|
ere
bazekitelakoan geunden. Eta ez genekien, alazankoa!
|
|
|
Bestela, oraingoek ez bezala, pentsatuko dutela segur da, ez hain segur zer nolakoa izango den" bestelakotasun" hori. Nolanahi den, hor nonbait pilatuak dauden bonbak airean barrena bidaltzen hasten ez badira, inolako dudarik gabe esan dezakegu besterik
|
ere
jakin dutela, euskaraz gainera. Eta azken esaldi honek dudazkorik baldin badu, azken partea bakarrik izan dezake duda mudakoa.
|
|
|
Zerorrek
|
ere
badakizu hori nik bezain ondo edo hobeto. Zein izango dira, ba?
|
|
|
Platonentzat demokrazia honetan politikak bere espezializazioa galtzen du: guztiok onartzen dugu marinelak mareak eta izarren kokapena ezagutu behar dituela, eta untzia nola maneiatu
|
ere
jakin behar duela, bestela merkantziak alde batetik bestera garraiatzea ez bailitzateke posible izango, ezta itsasotik bizirik irtetea ere. Baina demokrazian edonork parte har dezake politikan, baita ezjakinenak ere, hiritar diren guztiek baitute hitz egiteko eta beraien iritzia plazaratzeko askatasuna.
|
|
|
Benetako jakintzaren jabe (teknikaren jabe) izango balitz, lonek gainerako olerkari orori buruz
|
ere
jakin luke, denek gai berei buruz hitz egiten baitute, Sokratesek jarraian dioen moduan:
|
|
|
maitagogo —maitari ezagutari eta hautari— izaten hasi zenetik. Eta baita
|
ere
dakigu gizakia dela kosmosaren azkeneko emaitza, izadiaren eboluzioan gorengo goren garatu den izakia delako. Hau da, maitamendun heldu da, kosmosaren buru eta arduradun maitale.
|
|
|
Bizi nahia galtzeraino ere bai. Baina une horretan
|
ere
badaki maitagogoak —gaixotasunak guztiz itzalia ez badago— bizitzan irautea dela bere benetan gogoko102, maitajardunari amaiera ematea maitatzeari uko egitea dela. Gauza bat da nondik datorkion bizitzeko gogorik ez hori:
|
|
|
Bestalde, gizaki helduak beste hau
|
ere
daki, apurtxo bat bakarrik bere barrua arakatzen badu: bere baitan, bere gogoaren gogoan, maitatzaile izanik, gezurra ari dela borrokan bere gogo egiaren kontra.
|
|
|
Formula osorik iritsiko balitz, zure esku geldituko litzateke kontu hau onbideratzea eta justizia egitea. Badakit lantegi zaila paratu dizudana, baina jakin
|
ere
badakit, zu tartean zaudela, gaizkileek ez dutela sekula beren asmorik burutuko. Gauza bakarra eskatzen diot Jainkoari:
|
|
|
– Kanpamentuko afganistandar laguntzaileek esanda. Xaharra
|
ere
jakinaren gainean jarri nian baina ez zioan garrantzirik eman kontu honi; zera, jasandako inpresio latzari egotzi zioan bere jarrera susmagarria.
|
|
|
Potroetatik helduta zeukaagu eta ez zioagu hanka egiten utziko. Hori berak
|
ere
badaki!
|
|
|
– Haren mendekuaren hasiera izan zunan. Erraza izango zitzaionan mediku zaharra garbitzea; hala
|
ere
bazekinan Pablorekikoak egiteko azkar ibili beharra zuela.
|
|
2002
|
|
|
Garai horietan, jakin
|
ere
jakin genuen Els Joglarsen lanen sorburua Albert Boadellak idatzi folio eskas bat zela. Eta hau gutxi balitz, Dagoll Dagom taldeak kioskoko komiki batetik sekulako antzezlan biribilak plazaratzeko gaitasuna erakutsi zuen.
|
|
|
Hala, lehorte handia izan den urteko eraztuna nahikoa mehea izango da, eta bere inguruko arbola guztiak moztu badituzte, ordea, eraztun lodia sortuko du, konpetentzia faltari esker. Dendrokronologian adituek
|
ere
jakin badakite arbolak euren eraztun faltsuak sortu eta ikerketetan nahasmenak eragin ditzaketela. Horregatik zientzialariek aztertutako zuhaitzen eraztunen datuak (lodiera, batik bat) ordenagailuan sartzen dituzte.
|
|
|
Eta gurasook ezin dugu hori onartu». Besteak beste, haurrari adoptatua dela noiz eta nola esan
|
ere
jakin behar du gurasoak. Horregatik guztiagatik, haurrak adoptatzen dituzten gurasoen beste hainbat elkartek bezala, Ume Alaian garrantzia handia ematen diote formazioari.
|
|
|
Lehen bien lana hirugarrena itotzea da. PPk
|
ere
badaki bere benetako etsaia EAJ dela, zeren alderdi honek irauten duen artean abertzaletasunak etorkizuna du. Inoiz EAJ ahultzen bada, Bizkaian duen presentzia elektorala galtzen badu, gureak egin du...
|
|
|
Hasteko, non erosi ikusi, umeari katalogo jakin bat eman, eta esan" markatu' x' batez zuk nahi duzuna". Umeak
|
ere
badaki sasoi horretan jostailua jaso behar duela, beraz, espero du. Baina ez du espero halako irrikaz," ea nahi nuen hura lortzen dudan", baizik eta" beno, jasoko dudanez ea zer eskatzen dudan".
|
|
|
Oso lasaigarria da besteei geratzen zaizkien gauzetan erantzukizuna gurea ez dela egiaztatzea, baina besteak gure uste eta iritzien menpe egon gabe bizi daitezen onartzen dugunean senti dezakegun bakardadea onartzen
|
ere
jakin egin behar da.
|
|
|
Laguntza emateaz gain, motibatzen
|
ere
jakin behar du, eta, azken batean, nolabaiteko ziurtasuna eman behar dio ikasleari. Independente izatera eta arriskuberriak onartzera bultzatu behar du ikaslea.
|
|
|
Nork bere lagun taldeko estiloari segitzen dio lagun artean dagoenean. Nork bere administrazioarekin funtzionatzen
|
ere
badaki?
|
|
|
Eta heurek
|
ere
badakite desiratzen dutena
|
|
|
Idatz iezadazu, mesedez, Zelerrek aipaturikoaz, ea zer adostu duen Zesarrek hautagaiekin eta berau Fenikulario Zelaira ala Marterenera joango den. Hauteskundeetan Erroman izan beharrik dagoen
|
ere
jakin nahi nuke, Pilia eta batik bat Atika pozik eduki nahi baititut.
|
|
|
Gainera bere ikuspegia da irakurleak, ia nahi gabe eta ia konturatu gabe, onartzen duena. Bestalde, Zesar gertakizunen lekuko izan ez denean
|
ere
badaki han izan balitz bezala idazten.
|
|
|
Azukre sinpleen (azukrea eta gozokiak) kopuru handiak hartzea triglizerido plasmatiko handiekin eta kolesterola (HDLc) deritzonaren urrituekin lotzen da. Zuntzak ere lagundu egiten du… Jaki batzuek (frutak, lekaleak, zenbait barazki eta alga…) duten zuntzak hesteetan substantziak hartzeko gaitasuna duela
|
ere
badakigu, eta, beraz, ez du xurgatzen, kolesterola, besteak beste. Kontuz gatzarekin… Elikaduran, sodio iturri nagusia gatza da; beraz, pixkanaka murriztu da egosketetan eta mahaian erabiltzen den gatza, arteria tentsio handiarekin eta likido atxikipenarekin lotuta baitago.
|