|
2006
|
|
|
• Udako Euskal Unibertsitatean (UEU),
|
berez
unibertsitate mailako titulaziorik ez da ematen, baina bai zenbait kreditu osagarri lortzeko gorago aipatutako unibertsitateetako titulazioetako baliagarriak diren ikastaroak, unibertsitate mailakoak kontsideratzen direlako, baita soziolinguistikarekin lotzen direnak ere. Duen antolaketa malguarengatik, urtero (edo ia urtero) irakaskuntza mota ezberdinak eskain ditzakete, edo ikastaroen aztergaiak aldatu; zenbait ikastaro beste erakunde batzuekin batera elkarlanean eskaintzen dituzte, gizartean sumatzen diren premiazko beharrei erantzun nahian.
|
|
|
Ohikoa zaigunari eutsiz, artikulu batean jasotzen da Katalunian nolako egoera duen soziolinguistika arloak, edo irakasgaiak,
|
beren
unibertsitateetan. Artikuluan bereizten dira:
|
|
|
Gure ustez, iker adar honen agerpena oso txikia da, eta baita ezegonkorra ere, ez da-eta
|
berez
derrigorrezko irakasgaia eta esleitzen zaizkion kredituak (6 kreditu) oso gutxi dira-eta, Filologietan eta
|
|
|
Lizentziaturaren egungo ikasketetan irakasgaia hautazkoa da, Doktorego Programetan, batetik Hizkuntzalaritzakoan eta bestetik Hizkuntzalaritza Aplikatukoan, irakasten diren ikastaroak (3na kreditu Doktorego Pro� grama bietan) oinarrizkoak izan arren. Gure ustez, iker adar honen agerpena oso txikia da, eta baita ezegonkorra ere, ez da-eta
|
berez
derrigorrezko irakasgaia eta esleitzen zaizkion kredituak (6 kreditu) oso gutxi dira-eta, Filologietan eta Itzulpengintza eta Interpretaritzan Lizentziatu titulua lortzeko egin behar diren beste irakasgai batzuekin konparatzen badugu behintzat.
|
|
|
Zentsuak eta Udal Erroldak gutxi bailiran Inkestak ere egiten dira antzerako helburuekin omen. Horrela
|
berez
anitza eta konplexua den gizarte errealitatea kategoria zehatzetara ekarrita manipulagarriagoa delako. Hizkuntz politikarako hori izaten dugu abiapuntua hain zuzen ere.
|
|
|
1 Berezko hazkuntza, euskaldungoa
|
berez
inolako kanpo eraginik gabe demografikoki haziko litzatekeena. Informazio osagarririk ezean ez daukagu inolako arrazoirik biztanleria orokorraren hazkuntza tasa eta euskaldungoarena ezberdinak direnik pentsatzeko.
|
|
|
Bestalde, egia da kasu askotan legeak ezartzen duena ere ez dela betetzen. Lege eta arauek,
|
berez
, ez dute ezer gauzatzen, joko arauak baino ez baitituzte definitzen. Aitor dezagun bada legea eskuetan hartuta oraindik gauza asko lortzeke dagoela.
|
|
|
Turrez (Gonzalez 1999, Molina 2001) irakasleen zuzendaritzapean soziolinguistika lanak burutu dira urteetan zehar. an esan bezala, 2003tik indarrean dagoen ikasketa planean jorratzen den euskal filologoaren profilean soziolinguistika arloan ikasleak behar duen prestakuntza eta lanean modu praktikoan, arduratsuan, eta profesionalean aritu ahal izateko jorratu behar dituen gaitasunak
|
beren
beregi aipatzen dira.
|
|
|
5 Sexuaren arabera ere aldeak nabari dira. Labov ek egindako ikerketa ezagunean, erakusten du emazteak prestigiodun modeloetara sentiberagoak direla eta
|
beraien
hizkuntza gehiago zaintzen dutela, hainbat kasutan berritzaileak izan arren. Honakoa gertatzen da:
|
|
|
Honakoa gertatzen da: familian eta lagunen artean emazteek forma berritzaileak erabiltzen dituzte, aintzindariak izanez, aldiz lanean ala publikoan
|
beraien
hizkuntza gehiago zaintzen dute.
|
|
|
Bourdieu ren iritziz, komunitate batean dauden hizkuntza trukaketek ekonomia berezi bat agerian uzten dute. Merkatu horretan, kapital kultural handiena dutenek, arduradun karguak betetzeaz gain,
|
beraien
ikuspegiak derrigortzen dituzte. Indar harreman horretan, nagusi direnak esaten dute nola hitz egin behar den, zein hiztegi erabiltzea komeni den baita zein azentu baliatu behar den ere.
|
|
|
" hizkuntza komunitate batean, inork ezin ditzake erabat hizkuntza eta kultura legeak ezjakin, batik bat gaitasun zilegia dutenekin harremanetan sartzen diren aldi bakoitzean. Izan ere, egoera ofizialetan kokatuak direnean, menderatuek
|
beraien
hizkuntza ekoizpenei ezfagoretuak zaizkien prezioen osaketa legeak gorputz eta pratiko ezagupenetan adierazten dituzte. Horrek, zuzentasun ala ixiltzerako bidean, indar amaiezin bat egitera derrigortzen ditu".
|
|
|
" Hala ere, aurkatuak diren merkatuak sailkatu daitezke
|
beraien
autonomia mailaren arabera, erabat arau nagusiei menpekotuak direnetik, lege horiek gainditzen dituzteneraino. Hizkuntza zilegitasun baten adierazpena eta, bere bidez, usadioen ezezagupen erabaki batean oinarritutako diskurtsoa eta merkatu nagusiak ezaugarritzen dituen usadioek, ez dute gehiago balio merkatu irikien barruan, proioak zaiokion prezioen formakuntza legeek arauturik baitaude, esan nahi baita klase menderatuei propioak zaiokien guneetan, sinboliko menderatzaileak baztertuak direla".
|
|
|
Hizkuntza merkatu hori eta bertan erabiltzen den hizkuntza, modu bat da eskola porrotari eta haustura sozialari aurre egiteko baita hizkuntza ez zilegia baieztatzeko. Horrez gain, hauzo horietako gazte askok
|
beraien
gizontasuna adierazteko modu bat bezala ikusten dute.
|
|
|
Beraz, erabateko zuzenketa hizkuntza ezsegurtasunaren adieBourdieu ren iritziz, komunitate batean dauden hizkuntza trukaketek ekonomia berezi bat agerian uzten dute. Merkatu horretan, kapital kultural handiena dutenek, arduradun karguak betetzeaz gain,
|
beraien
ikuspegiak derrigortzen dituzte. Indar harreman horretan, nagusi direnak esaten dute nola hitz egin behar den, zein hiztegi erabiltzea komeni den baita zein azentu baliatu behar den ere.
|
|
|
Izan ere, zapalkuntza testuinguru batean, desoreka eta ezegonkortazuna dira nagusi, menderatzailea bata, menderatua bestea. Zeren, edo hizkuntza ofizialak hizkuntza gutxitua pixkanaka ordezkatzen du, edo hizkuntza horretako hiztunek haurre egiten dute
|
beraien
hizkuntzaren erabilera berreskuratzeko, ez bakarrik esparru pribatuan baita ere zerbitzu publikoetan, komunikabideetan eta eskolan, beti ere erabileraren usadio egokiak errespetatuz, ortografia, hiztegia eta fonetika mailetan.
|
|
|
Hobentasun sentimendu handiena baserritarren artean aurkituko dugu. Izan ere, mende hasieran, okzitandarra oso estigmatizatua zen eskola munduan eta hainbat neska mutil zauritu eta mindu zituen
|
beraien
hizkuntza erabiltzeagatik zigortuak baitziren. Horrez gain, frantsesa gaizki mintzatzearen beldurra, promozio sozialik ez ezagutzearen kezka eta bertan gelditzearen bortxa nagusi ziren.
|
|
|
Horrez gain, frantsesa gaizki mintzatzearen beldurra, promozio sozialik ez ezagutzearen kezka eta bertan gelditzearen bortxa nagusi ziren. Hori dela eta, ez zuten gehiago okzitandarrez hitz egin nahi, ez
|
beraien
senaremazteekin ezta beraien haurrekin ere.
|
|
|
Horrez gain, frantsesa gaizki mintzatzearen beldurra, promozio sozialik ez ezagutzearen kezka eta bertan gelditzearen bortxa nagusi ziren. Hori dela eta, ez zuten gehiago okzitandarrez hitz egin nahi, ez beraien senaremazteekin ezta
|
beraien
haurrekin ere.
|
|
|
hizkuntzen arteko harreman baketsu ala gatazkatsuak hizkuntza politika baten bidez jorratu nahi direlarik,
|
beraien
osagai indibidual zein kolektiboak kontutan hartu behar dira, zeren hizkuntz aniztasuna komunitateen eta pertsonen kontua da. Beraz, hizkuntza politika guztiek bi oinarri kontutan hartzen dituzte:
|
|
|
hizkuntzen arteko harreman baketsu ala gatazkatsuak hizkuntza politika baten bidez jorratu nahi direlarik,
|
beraien
osagai indibidual zein kolektiboak kontutan hartu behar dira, zeren hizkuntz aniztasuna komunitateen eta pertsonen kontua da.
|
|
|
Funtsean, soziolinguistika 13 eskoletan banatzen da, Rouen go eskolako linguistika sozialetik eta dialektologiatik, Bourdieu k inspiratu duen erreferentzien teoriara, eskola okzitandarretik igaroz. Ez dago soziolinguistikaren batasunik zeren oso ezberdinak diren lan taldeak,
|
beraien
erreferentzia teoriko, objetu eta problematikekin, aurkatzen dira jakingaiaren definizioaren inguruan. Soziolinguistika garaikidea, hizkuntza komunitatera, hizkuntzen arteko harremanetara ala nortasun bera duten giza taldeetara interesatzen da.
|
|
|
Hain zuzen ere, Kebek, Suiza, Katalunia, Euskal Herri ala Frantziako ikerlariek munduan zehar plazaratzen diren lanak irakurtzen eta eztabaidatzen dituzte. Labov, Fishman ala Bourdieu gehienek ezagutzen dituzte eta
|
beraien
teorien ekarpenak zein mugak agerian uzteko gaitasuna daukate. Ekonomiaren mundializazioak eta informazioaren eta komunikazioaren teknologia berrien agerpenak joera hori areagotu dute, hartu emanak ugalduz eta elkar ezagutza hobetuz.
|
|
|
Ondorioz, ez dago soziolinguistikaren batasunik. Oso ezberdinak diren lan taldeak,
|
beraien
erreferentzia teoriko, objetu eta problematikekin, aurkatzen dira jakingaiaren definizioaren inguruan.
|
|
|
Barne eta kanpo migrazioek gertakari soziolinguistiko bereziak sortzen dituzte. Migranteen usadio soziolinguistikoek aldaketak ezagutzen dituzte
|
beraien
hizkuntza errepertorioak aldatzen diren neurrian.
|
|
|
antropologia, historia, emakumearen eta kulturaren inguruko ikerketak, literatura, bibliografia eta lexikografia. Soziolinguistika ez da
|
berez
Mintegian lantzen den arloa, ez delako hango irakasleren baten intereseko gaia, baina beti daude pozik ikerlari bisitariak hartzeko eta modu horren bidez badago aukera hango liburutegi eta giro akademiko ezin hobeaz aprobetxatu eta bertan lanak burutzeko.
|
|
2007
|
|
|
Euskaltegiaren estrategiak —baita estrategia didaktikoak
|
berak
ere— kontuan hartu behar du inguru soziolinguistikoa. Euskaltegi bakoitzak bere estrategia egokitu behar du inguruko beharrei ahalik eta egokien erantzuteko, alegia, ikaslea eta hizkuntza, hizkuntza komunitatea, baldintza egokietan harremanetan jartzeko.
|
|
|
Euskaltegiaren estrategiak –baita estrategia didaktikoak
|
berak
ere– kontuan hartu behar du inguru soziolinguistikoa.
|
|
|
Beraz, belaunaldi berriak eragindako euskal adimenaren eta sentimenduaren berritze prozesu horretan kokatu behar da Alfabetatze Batzordearen sorrera. Alfabetatze Batzordearen zeregina, bestalde, alfabetatze kanpainak antolatzea zen, euskaldunak
|
beren
hizkuntzan alfabeta zitezen bitartekoak ipintzea, alegia. Talde honen aburuz, idazten edota irakurtzen ikasteaz gain, beharrezkoa zen euskal kultura euskaraz eskuratzea.
|
|
|
Euskaltegien kopurua murriztu izana, bere onean ulertu ahal izateko, euskaltegiok
|
beren
zerbitzua zenbat herritan eskaintzen duten erreparatu besterik ez dago.
|
|
|
Urte gutxi barne, iniziatiba horiek guztiak koordinatzen hasi ziren. Arloaren diagnosia eta beharrak egin ondoren taldeetako irakasleek eta animatzaileek urrats kualitatiboaren beharra ikusi zuten,
|
beren
lana emankorrago izateko. Hegoaldean sortu berri zen AEK federazioarekin naturalki harremanetan sartu ziren eta 1980ko azaroan Iparraldean ere egitura xutik ezartzea erabaki zuten.
|
|
|
Hala nola, 2002tik Euskal Konfederazioak Herriko Etxeei proposaturiko hitzarmenaren ildotik euskararen presentzia bermatzen hasi da herri administrazioan eta ondorioz bertako langileen formakuntza garatzen. Gisa berean duela 2 urte Departamenduko agintariek euskara ikasteko parada (parte batez lan denboran eta dohainik) eman diote
|
beren
langileei. Galdeari erantzuteko irakasle bat kontratatu dute eta AEKrekin ere hitzarmen bat izenpetu.
|
|
|
Hala nola, 2002tik Euskal Konfederazioak Herriko Etxeei proposaturiko hitzarmenaren ildotik euskararen presentzia bermatzen hasi da herri administrazioan eta ondorioz bertako langileen formakuntza garatzen. Gisa berean duela 2 urte Departamenduko agintariek euskara ikasteko parada (parte batez lan denboran eta dohainik) eman diote
|
beren
langileei. Galdeari erantzuteko irakasle bat kontratatu dute eta AEKrekin ere hitzarmen bat izenpetu.
|
|
|
Lotura falta edota espero genezakeena baino ahulago izatea bat dator gurearekin antzik handiena duen beste testuinguru batean berriki egindako azterlan baten datuekin. Pritchard ek eta Newcombe k (2001) galesa ikasten ari ziren helduen motibazioa aztertu zuten eta
|
beren
ondorioa izan zen noranzko integratiboa noranzko instrumentalari nagusitzen zaiola, eta, ez zegoela loturarik bi noranzko horien eta emaitzen artean (Perales, 2004: 31).
|
|
|
Irakasleen %47, 5 diote
|
beren
ikasleek euskararen aldeko jarrera dutela; %19, 7k ez aldekoa ez kontrakoa eta %32, 6 kontrakoa dutela diote.
|
|
|
Horien arabera, Alfabetatze Saila hiru azpisailetan egituratua zegoen: 1) Gidaritza saila; 2) Bulego saila eta 3) Irakasle saila, irakasleek
|
berek
osatua, eskualdeka idazkari bana eta horien artean idazkari nagusi bat izanik. Zereginak ziren:
|
|
|
Inkesta bidez, berrikitan, honako hau galdetu izan zaie irakasleei: ea
|
berekin
ikasten hasten direnetarik zenbatek bukatzen duen euskara ikasiz, hizketan alegia. Irakasle mordo handi batek, hasiberriak direlako edo, ez du erantzuten.
|
|
|
Horretarako, egun dauden tresna eta baliabideak aztertu behar ditugu eta hizkuntzaren irakaskuntza eta ebaluazioa bideratu. Ikasleak partaide bihurtuz gero,
|
beren
jarrera hobetuko da eta motibazio hobea izango dute. Hasierako motibazio instrumentaletik berez lortutako motibazio integratzaile batera pasatzeko modua izango da.
|
|
|
Ikasleak partaide bihurtuz gero, beren jarrera hobetuko da eta motibazio hobea izango dute. Hasierako motibazio instrumentaletik
|
berez
lortutako motibazio integratzaile batera pasatzeko modua izango da. Honela baino ez dugu lortuko euren euskalduntze prozesuarekiko atxikipena.
|
|
|
Dakigunez, plangintzak, ezberdinak dira aplikazio esparru, helburu, iraupen, dimentsio eta abarri dagokienean, baina guzti guztiek dituzte plangintzaren eragileak eta parte hartzaile edo jasoleak. Zentzu horretan, geure erabilera plan ezberdinetan parte hartzaileak izango diren langile, guraso, gazte edo aisialdiko monitoreak,
|
beraien
plangintza ezagutzeaz gain, horren aldeko jarrera izatea funtsezkoa izango da, subjektu aktibo izan eta eragile garrantzitsu bihurtzeko. Plangintzak arrakasta izateko, plangintzaren subjektuak izango direnek, plangintza horren berri izan, diseinuan parte hartu eta helburuak barneratzea litzateke egokiena.
|
|
|
Ikasleak partaide bihurtuz gero,
|
beren
jarrera hobetuko da eta motibazio hobea izango dute.
|
|
|
Nolabait esateko, euskalduntze prozesua plangintzaren bultzatzailea izango da.
|
Beren
beregi ikaslearen benetako eragin guneari begira egonik, presentzia eta eragin handia izango bailuke. Era beran, plangintza bera testuinguru egokia izango litzateke ikaslea euskaraz bizitzeko.
|
|
|
Hori da egitasmoak eskatzen duen konpromiso maila bakarra. Hortik aurrerako guztia taldekideek
|
beraien
artean arautzen dute, beren harremanaren barruan.
|
|
|
Hori da egitasmoak eskatzen duen konpromiso maila bakarra. Hortik aurrerako guztia taldekideek beraien artean arautzen dute,
|
beren
harremanaren barruan.
|
|
|
Dena den, inkesta horietan jasotzen diren datuak aitortuak dira; alegia, datuak ez dira zuzenean behatuak izan. Horrek datuen fidagarritasunean hutsune bat sortzen du, izan ere, inkesta horietan pertsonen benetako eginkizuna ez da jasotzen baizik eta pertsona horiek
|
beraien
eginkizunei buruz duten iritzia. Alegia, gure kasuan ez da jasotzen pertsonaren euskararen erabilera errealaren kopurua baizik eta pertsona horrek bere euskararen erabilerari buruz duen iritzia.
|
|
|
Dena den, inkesta horietan jasotzen diren datuak aitortuak dira; alegia, datuak ez dira zuzenean behatuak izan. Horrek datuen fidagarritasunean hutsune bat sortzen du, izan ere, inkesta horietan pertsonen benetako eginkizuna ez da jasotzen baizik eta pertsona horiek
|
beraien
eginkizunei buruz duten iritzia.
|
|
|
• Aramaio, Doneztebe eta Zizur Nagusiaren kasuan, Udalerri horiek ez dira aurreko neurketa guztietan neurtu, baina
|
beraien
zonalde soziolinguistikoen datuak osatu ahal izateko hiru udalerri horiek neurtzea hobetsi da.
|
|
|
Horren azalpena bestelakoa eta bikoitza litzateke: a) kanpoko hizkuntza horien hiztunek harreman oso estuak dituzte elkarrekin eta euskaldunak, aldiz, erdaldunen harreman sareetan galduta daudela; b) euskaldunekin ez bezala, hiztun arrotz horiek duten gazteleraz jarduteko gaitasuna apalagoa litzateke, seguru asko,
|
beren
hizkuntzetan dutena baino. Hortaz, Gasteiz edo Arabako euskaldunak kanpoko hiztun horiek baino ugariagoak izanda ere, euskara erabiltzeko beharrezkoak diren hiztunen arteko trinkotasuna eta hizkuntza gaitasun erlatiboa euskaldunei faltako litzaizkieke.
|
|
|
Hala ere, ez dirudi haurrek
|
beraiek
direnik euskararen erabileran euren kabuz eragiten dutenak; izan ere, solaskideen artean haurrak baino ez daudenean euskararen presentzia inoiz baino baxuagoa da (%0, 8).
|
|
|
Zein ondorio atera datu horretarik? Euskaldunak bakarrak direnean euskara gehiago erabiltzen dutela
|
beren
solaskideekin baino eta euskara bakartasunaren hizkuntza bilakatzen dela. Ez naiz bide horretan ausartuko.
|
|
|
Azpimarratzekoa da, helduen erabilpenak gora egiten duela 2001 eta 2006aren tartean, batik bat
|
beraien
haurrek eskolan euskara geroz eta gehiago ikasten dutelako, gurasoek horrela erabaki dutelako, eta hizkuntza hori baliatzen ahalegintzen baitira, bai umeen eskolatzea jarraitzeko, bai familia bizian euskara erabiltzeko.
|
|
|
Joera horren arrazoiak anitzak dira, hala nola, ez dutela euskara eskolan ikasi, ez daukatela eguneroko bizian euskara erabiltzeko aukera handirik geroz eta pertsona gehiago kostaldeko hirietan bizi baitira eta lana zein zerbitzuak bertan aurkitzen direlako, eta ez dutela euskara baliatzeko premiarik, ez lanean, ez administrazioarekiko harremanetan, ezta ere familiarekiko loturetan.
|
beraien
erretiroa ipar Euskal Herrian igarotzeko, bizi kalitatea eta eguraldi ederra direla eta. Horietariko frango, Lapurdiko herrietan kokatzen dira, Urruña ala Ziburu adibide direla.
|
|
|
Egoera hori, euskarazko irakaskuntza eskaera eta eskaintzaren gorakadari lotua dago zeren biztanleri kanpotar, nahiko gazte, kalifikatu eta dirudun horrek, euskararekiko sentikortasun eta interes bat adierazten duen une berean, eta herri horien biztanleriek azken urteetan nabarmen gora egin dutenez, ikastola eta gela elebidun berriak sortu dira. Hori dela eta,
|
beraien
haurrek erraztasun handiagoak dituzte euskara eskolan ikasteko.
|
|
|
Geroz eta gehiago, ipar Euskal Herriko biztanleria, kanpotik datozen zaharrek osatzen dute. Frantziako ipar eta ekialdetik datoz
|
beraien
erretiroa ipar Euskal Herrian igarotzeko, bizi kalitatea eta eguraldi ederra direla eta. Horietariko frango, Lapurdiko herrietan kokatzen dira, Urruña ala Ziburu adibide direla.
|
|
|
Dibergentzia, ezarritako araua apurtuz eraikitzen da. Etxeko eredua baztertzen dute, eta gurasoenenetik ezberdinduko dituen
|
beren
jerga eskatzen dute. Beren euskarazko jerga eraikitzeko hizkera askatasuneko gunerik, adibidez aisialdiko gunerik, ez baldin badute, dibergentzia eta adierazkortasun bila erdarazko jerga eraikitzen dute eta euskara eskolarekin, zuzentasunarekin, erlazionatzen dute; arau zurrunez jositako hizkuntzarekin.
|
|
|
Etxeko eredua baztertzen dute, eta gurasoenenetik ezberdinduko dituen beren jerga eskatzen dute.
|
Beren
euskarazko jerga eraikitzeko hizkera askatasuneko gunerik, adibidez aisialdiko gunerik, ez baldin badute, dibergentzia eta adierazkortasun bila erdarazko jerga eraikitzen dute eta euskara eskolarekin, zuzentasunarekin, erlazionatzen dute; arau zurrunez jositako hizkuntzarekin.
|
|
|
Dibergentzia, ezarritako araua apurtuz eraikitzen da. Etxeko eredua baztertzen dute, eta gurasoenenetik ezberdinduko dituen
|
beren
jerga eskatzen dute. Beren euskarazko jerga eraikitzeko hizkera askatasuneko gunerik, adibidez aisialdiko gunerik, ez baldin badute, dibergentzia eta adierazkortasun bila erdarazko jerga eraikitzen dute eta euskara eskolarekin, zuzentasunarekin, erlazionatzen dute; arau zurrunez jositako hizkuntzarekin. planifikatu den bakarra, eta ez Euskal Herriko txoko guztietan ere.
|
|
|
Etxeko eredua baztertzen dute, eta gurasoenenetik ezberdinduko dituen beren jerga eskatzen dute.
|
Beren
euskarazko jerga eraikitzeko hizkera askatasuneko gunerik, adibidez aisialdiko gunerik, ez baldin badute, dibergentzia eta adierazkortasun bila erdarazko jerga eraikitzen dute eta euskara eskolarekin, zuzentasunarekin, erlazionatzen dute; arau zurrunez jositako hizkuntzarekin. planifikatu den bakarra, eta ez Euskal Herriko txoko guztietan ere. Erabilera informalean, hizkera komunikatiboan, Kale Neurketak neurtzen duen horretan, hankamotz jarraitzen dugu.
|
|
|
Datuek erakusten digute bestalde, hiriburuetan kokatzen direla gaur egun, euskal hiztun gehien kopuruei erreparatuz. Hiriburuetako joerak aztertu ezkero, hainbat gauzetaz ohartzen gera, bata, haurrak direla euskara gehien darabilten giza taldea, baina baita ere, Iruña eta Bilboko kasuek erakusten duten bezala, gero eta gutxiago direla
|
beraien
artean euskara darabilten gazteak. Irabaziak beraz, haurrengandik datoz, baina haur horiek gazte bihurtzen direnean ez da ziurra hauek euskara erabiltzeko joerari eutsi izatea.
|
|
|
Gure gizartean, euskara asko estimatutako gaia da, guraso gehienek nahi dute
|
beren
seme alabak euskara ikasi eta euskaraz egin dezaten, baina bestelako giza ereduak antzematen dituzte gaztetasunera heltzen direnean, eguneroko hizkuntza erabilerak bestelakoak direla ohartzen dira, erdara erabiltzeko joera edo ohitura dutela helduek. Eta haurrak, errazago ikasten du egin behar duela esaten zaiona baino, besteek egiten dutena edo bere inguruan ikusten duena.
|
|
|
Bigarren zutabean agertzen dira ehuneko zenbat jende ibili diren ekintza hauetan. hirugarren zutabean zenbat ekintza euskaraz ziren erabiltzaileen arabera. zinema da arrakasta handiena duen ekintza, baina filma guti da euskaraz. Anitz entzule ere kontzertuetan, heren bat kantaldi euskarazkoak zirelarik. hizkuntzaren pertzepzioa ohargarria da. ekintzan erabiltzen den hizkuntza baino gehiago kontuan hartzen da ekintzaren ingurunean entzuten den hizkuntza. euskal dantzaldiak %67 euskaraz egiten dira, dantzak
|
berez
ez duelarik hizkuntzarik. Aldiz harrigarri da bertso saioak eta pastoralak ez direla %100 euskaraz entzuten, hain segur ekintzaren inguruko erdararengatik. hemen herritar guzien emaitzak ditugu.
|
|
|
Salbuespen anitz ezagutzen ditugu. zenbat euskaldun tradizional euskal nortasun ahulekoak? Alderantziz, euskaltasunaren logika epe luze batean aztertu behar da. euskara ahultzen bat erdaldun
|
beren
burua euskaldun daukatenak, batzuetan" euskaldunak baino euskaldunago", kulturgintzan militante edota politikan abertzale direlakotz, zen den neurrian, kultura folklore bilakatzen da. euskaldunetan euskal irrati entzuleak %40 dira, eTB ikusleak %49, euskal disko eta kaseta entzuleak %54 eta euskal liburu irakurleak %20 %80 euskal analfabetorekin nora goaz?
|
|
|
euskalduntze estrategia kulturgintzatik has daiteke. euskal kulturak euskarak baino jende askoz gehiago biltzen du. Ikusten dugu elkartasunez kulturgintzak nortasun kolektiboa bizkortzen duela, kultura ekintzen bidez eta bere inguruan sortzen duen mugimenduei esker. euskaldunak
|
beren
nortasunaz harro daude eta erdaldunek nolazbaiteko eskas bat sentitzen dute. Berentzat berantegi bada ere, beren haurrentzat euskara nahi dute irakaskuntzaren bidez. urraspide hau frogatzeko hona sinbolo bat eta inkesta emaitza bat.
|
|
|
Ikusten dugu elkartasunez kulturgintzak nortasun kolektiboa bizkortzen duela, kultura ekintzen bidez eta bere inguruan sortzen duen mugimenduei esker. euskaldunak beren nortasunaz harro daude eta erdaldunek nolazbaiteko eskas bat sentitzen dute.
|
Berentzat
berantegi bada ere, beren haurrentzat euskara nahi dute irakaskuntzaren bidez. urraspide hau frogatzeko hona sinbolo bat eta inkesta emaitza bat.
|
|
|
Ikusten dugu elkartasunez kulturgintzak nortasun kolektiboa bizkortzen duela, kultura ekintzen bidez eta bere inguruan sortzen duen mugimenduei esker. euskaldunak beren nortasunaz harro daude eta erdaldunek nolazbaiteko eskas bat sentitzen dute. Berentzat berantegi bada ere,
|
beren
haurrentzat euskara nahi dute irakaskuntzaren bidez. urraspide hau frogatzeko hona sinbolo bat eta inkesta emaitza bat.
|
|
|
Batak bestea laguntzen du kartsutasun berdinean, bazterrean dauden herritarrak bilduz berezko hizkuntza ezaguna edo ezezagunaren lekuko eta berdin zaindari. emaitza zientifikoa da hizkuntz gaitasuna 4 inkesta soziolinguistikoek aztertu dituzten 20 adin multzoen zerrendan. Gerla aitzineko belaunaldia (1933) hots oraingo aiton amonak euskaldun dira %33 Gerla ondoko" baby boom" delakoa (1967), oraingo gurasoak euskaldun dira %14 Baina
|
beren
haurren %30 ikastolan eta eskola elebidunetan daude eta %40 ama eskola elebidunetan. zergatik gaur egun eskola herria baino euskaldunago da, hezkuntza politikari esker, bai eta ere herrien eta ikastetxeen barneko eta inguruko kulturgintzari esker. kulturak pizten baitu nortasun kolektiboaren kontzientzia eta euskara jarraitzeko gogoa, Euskal kulturak euskarak baino jende askoz gehiago biltzen du.
|
|
|
Gainera baditu bere jarduera propioak, adibidez eusko Jaurlaritzarekin elkarlanean eTBren errepikagailuak eraikitzen eta mantentzen ditu, kultura lehiaketak antolatzen eta sariak banatzen, euskararen aldeko aldarrikapenetan parte hartzen... egia erran, aspaldidanik udalerria da euskaltasunaren kokagune nagusia. eskuduntza dauka lehen mailako ikaskuntza laguntzeko bereziki hezkuntza elebiduna. Jaiak eta kirolak antolatzen ditu besta batzordearen bidez. kulturgintza bultzatzen du liburutegi edo mediateka baten inguruan. eremu guzietako elkarteak, komunikabideak barne, laguntzen ditu
|
beren
finantzamenduan eta ekintza kudeaketan. eke eta euskal sindikatuaren arteko lankidetza eraginkorra da, gure aspaldiko historian oinarritua baita.
|
|
|
Bilakaera berdintsua gertatu da bertsolaritzarekin. Lehen bertsolariak plazetan agertzen ziren
|
beren
talentuaz baliatuz. Xalbador eta Mattin bezalakoak guti ziren baina fama handikoak.
|
|
|
Aldudarrak bideo eta argitaletxeen ekoizpenak irratietan eta telebistan zabaltzen dira. TVPIn edo Euskal Irrati etan ematen dena eskuko telefonoan edo taula grafikoetan eman daiteke. ekek antolatu dituen erakusketa ibiltariak Kantuketan, Batekmila euskal munduak, adibide onak dira ikusteko zer egin daitekeen komunikazio elkarreragilearen bidez. Bestalde elkarte askok
|
beren
webguneak muntatu dituzte eta gainera m.eke.org helbidearekin, noiznahi nornahik badaki zer gertakari kultural dagoen auzune hurbilean. Baina bada asko egiteko. euskarazko produktuak ez badira ugaritzen jendeek erdal kultura kontsumituko dute.
|
|
|
Familia bakoitzak elkarte batean edo batzuetan parte hartzen du belaunaldiz belaunaldi. Gainera ikastetxeak elkarteen dinamikaz baliatzen dira
|
beren
kultura ekintzak antolatzeko. Normalkuntzaren azken etapa politika publikoarena da.
|
|
|
Nahitaez, frantses kulturak frankofonia sortzen du eta elkartasun bat lotzen frantsesa darabilten herrien artean. Gauza bera gertatzen da euskal kultura eta euskal nortasunaren artean, baina molde militante batean. eta bizimolde kulturala nolazbait hizkuntza baino indartsuago da euskaltasuna pizteko et biziberritzeko. euskara ez dakiten anitzek
|
beren
burua" eusNortasun 2005 inkestan ikertu da herritarrentzat zer den euskal kultura. Galdea zen:
|
|
|
Lehenik aipa dezagun euskararen transmisioa. Iparraldean herritarren %28k euskara dute
|
beren
ama hizkuntza. ezberdintasun handiak badira adinaren arabera. hiru adin talde ikus ditzagun, 1933, 1964 eta 1986 ingurukoak. Aitona amonen denboran %38k euskara zuten lehen hizkuntza. oraingo gurasoetan %26k eta gazteengan %14k.
|
|
|
Gaur egun kasu berean, haurretan %44k euskara dute ama hizkuntza euskararekin batera. Guraso erdaldunentzat, anitz dira, ikastolak, eskola elebidunak eta elkarteak dira
|
beren
haurrak euskaltasunean sartzeko ateak.
|
|
|
Euskal esaundaren bihotza" etxea" da, gaztelaniazkoan" pertsona" den artean. Hori ez da halabeharra, ez da
|
berez
suertatzen den zerbait, eta horrek bere isla garbia du euskal erakunde juridikoetan.
|
|
|
Erabileraren nondik norako batzuk labubildu eta gero, beste galdera batzuk
|
berez
sortzen dira: Zergatik erabileraren portaera ezberdin horiek?
|
|
|
Ukipen egoera bateko harremanetan erabiliko den hizkuntzaren hautua ez da
|
berez
gertatzen, baizik eta zirkunstantzia baldintzatzaile batzuen mendean. den eta zer ez, zer dagoen ongi ikusia ala gaitzetsia, eta abar. Batzuetan, gizarte diskurtso informalaren irizpide horiek bat etorriko dira hizkuntzaren lege estatusa eta bere araudi formalarekin; bestetan, ordea, planteamendu horiek kontrajarriak izango dira.
|
|
|
Hots, arestian aipatu diren norbanakoen hizkuntza gaitasuna zein motibazioa egoera sozialetan biltzen diren solaskideenak dira eta, aldi berean, dimentsio makrosozialean ezarritako baldintzen eragina izango dute, gutxi asko,
|
beren
hizkuntza jardunean. Nolako baldintzak izan hizkuntza batek jardungunetan —maila makrozozial—, halako aukerak herritarrek —norberaren gaitasuna eta motibazioa tartean— hizkuntza hori erabiltzeko.
|
|
|
Esana dugu jada, hizkuntza bi edo gehiago ukipen egoeran daudenean hizkuntza horiek dakizkiten hiztunek horien arteko hautua egin behar izaten dutela
|
beren
harremanetan. Hautu horretan, (dimentsio mikroko) eguneroko gizarte egoeren izaerak eta beren baitako harremanek pisu handia dute.
|
|
|
Esana dugu jada, hizkuntza bi edo gehiago ukipen egoeran daudenean hizkuntza horiek dakizkiten hiztunek horien arteko hautua egin behar izaten dutela beren harremanetan. Hautu horretan, (dimentsio mikroko) eguneroko gizarte egoeren izaerak eta
|
beren baitako
harremanek pisu handia dute. Egunerokotasuna eraikitzen duten egoerek hainbat baldintza ezartzen dizkiete hiztunei, adibidez:
|
|
|
Hortaz, ukipen egoera bateko harremanetan erabiliko den hizkuntzaren hautua ez da
|
berez
gertatzen, baizik eta zirkunstantzia baldintzatzaile batzuen mendean. Gorago esan bezala, baldintzak horiek, norEgoeraren gaineko gogoetak eta norabide proposamenak – Iñaki Mart� nez de Luna beraren nahiarekin bat etorri ala aurkakoak izan, eragiten dute herritarrek funtzio sozialak betetzeko osatzen dituzten harreman sareetan:
|
|
|
Gune soziolinguistiko euskaldunenen garrantzia ez datza
|
beren
pisu demografikoan, baizik eta beren nolakotasunean. Izan ere, euskara jatorrenaren habia dira, hizkuntza horren arnasguneak.
|
|
|
Gune soziolinguistiko euskaldunenen garrantzia ez datza beren pisu demografikoan, baizik eta
|
beren
nolakotasunean. Izan ere, euskara jatorrenaren habia dira, hizkuntza horren arnasguneak.
|
|
2008
|
|
|
Kasu honetan, Wikipediak
|
berak
ematen digu hizkuntza bakoitzeko hiztunek zenbaterainoko jarduna duten bertan, parametro gisa hiztunkopurua eta artikulu kopurua kontuan edukita.
|
|
|
Hurrengo urratsa EAEko agente teknologikoekin harremanetan jartzea izan zen; izan ere, euskarazko IKTen inguruko informazioa biltzeko, erabat beharrezkoa eta ezinbestekoa zen
|
beren
ekarpena. Horrela, hasiera batean 15 agentek emandako informazioarekin jarri zen martxan euskarazko IKTen Inbentarioa:
|
|
|
Baina Inbentarioa eguneratuta eta bizirik mantendu behar denez, HPSk aplikazio bat garatu zuen Interneten bidez erabiltzaile guztien eskura jartzeko: alde batetik, kontsulta orokorra eskaintzen da edozein proiektu edo produkturen gainean informazioa bilatzeko eta, bestetik, agente teknologikoek zuzeneko sarbidea dute
|
beren
proiektuak eguneratzeko edota proiektu berriak sartzeko. Inbentarioan agente teknologiko bezala sartzeko IZENPE txartela behar da (herritarrarena) eta, gainera, sisteman alta eman behar da.
|
|
|
Informazioaren eta Komunikazioaren Teknologien Inbentarioa www.euskara.euskadi.net/ikt_inbentarioa helbidean dago, aipatu bezala, erabiltzaile arruntek kontsultatzeko eta agente teknologikoek
|
beren
proiektuen gaineko informazioa txertatzeko:
|
|
|
Eta, aurrera begira, zeintzuk izango dira ikerketaeta negozio arloak IKTei dagokienez? Enpresak eta ikerketa zentroak honako arlo hauen inguruan ari dira fokalizatzen
|
beren
aurreikuspenak:
|
|
|
Azken urteetan, maiz hitz egiten da euskararen erreferentzia corpusaren proiektua egiteko dagoen premiaz. Euskaltzaindiak eta Eusko Jaurlaritzak
|
berak
ere aipatu dute beren planetan, eta badirudi garaia heldu dela horrelako proiektu bati ekiteko. Aurreproiektu proposamen bat ere badago, M. Urkiak landua eta aurkeztua hain zuzen ere (Urkia 2005).
|
|
|
Azken urteetan, maiz hitz egiten da euskararen erreferentzia corpusaren proiektua egiteko dagoen premiaz. Euskaltzaindiak eta Eusko Jaurlaritzak berak ere aipatu dute
|
beren
planetan, eta badirudi garaia heldu dela horrelako proiektu bati ekiteko. Aurreproiektu proposamen bat ere badago, M. Urkiak landua eta aurkeztua hain zuzen ere (Urkia 2005).
|
|
|
Alde batetik SMT sistemen bilakaera direnak aipa ditzakegu. Sistema hauetan SMT sistemetan itzulpen bildumak analizatzen dira hizkuntza bakoitzerako dauden tresnekin (sintagmak, esaldiak, etab. identifikatu nahian, eta
|
beraien
informazioa itzulpen ereduan sartu nahian).
|
|
|
Datu base komertzialez gainera, badira datu base xumeagoak; alegia, ikerketa taldeek
|
berek
erabiltzeko egiten dituztenak.
|
|
|
Azken hiru hizkuntza baliabide horiek,
|
berez
, Eusko Jaurlaritzak kudeatzen ditu, baina oraingoz ezin dira eskuratu. Ez dira asko, beraz, euskarako eginda dauden datu base akustikoak, eta, hortaz, hutsune nabarmena dugu arlo honetan, gainerako hizkuntzen aldean.
|
|
|
Datu base komertzialez gainera, badira datu base xumeagoak; alegia, ikerketa taldeek
|
berek
erabiltzeko egiten dituztenak. Eskuarki, ez dira komertzializatzen, baina hitzarmen pribatu batez lor daitezke.
|
|
|
Hortaz, hizketa teknologiez gain, testua prozesatzeko teknologiak ere hartzen ditu proiektuak bere gain. Hogeita hamar hilabeteko iraupena du, eta Hizking 21 proiektuko partaide
|
berek
osatzen dute proiektua. Hauek dira proiektuaren helburu orokorrak:
|
|
|
Euskaljakintzaren kasuan, aurreko guztiari DBHO2ko ikasleen motibazio eza euskara gaiarekiko gehitu behar zaio. Ez nuen nik
|
beraien
piztea lortzen inondik ere. Aurreko ikasturtearen helburua EGA ateratzea izanik, behin bide hori sakonki landuta, eta kontuan izanda hautaprobetan ez direla eduki bereziak eskatzen, izugarri kostatzen zitzaidan beraien interesa neureganatzea.
|
|
|
Ez nuen nik beraien piztea lortzen inondik ere. Aurreko ikasturtearen helburua EGA ateratzea izanik, behin bide hori sakonki landuta, eta kontuan izanda hautaprobetan ez direla eduki bereziak eskatzen, izugarri kostatzen zitzaidan
|
beraien
interesa neureganatzea. Zertarako ikasi behar dugu hau ez bada Hautaprobetan sartzen?
|
|
|
Beraz, zerbait gaizki egiten ari nintzen. Gure jomuga Hautaprobetarako prestakuntzara mugatzea ez zela azalduta ere, ez nuen
|
beraien
jarrera aldaraztea lortzen. Arazo hau abiapuntu eta IKT taldekoen artean hamaika aldiz hitz egindakoari eutsiz, nire gaiaren planteamendua iraultzea erabaki nuen:
|
|
|
Hala, gaur egun dauden baliabide teknologikoak egituratutako eta sekuentziatutako edukiekin egoki uztartuz, lehen aipatutako edukiak barneratzeko eta horiek aurrerantzean egoera konplexuagoetan aplikatzeko aukera ematen zaio ikasleari. Ariketetan trebatzea ezinbestekoa da hainbat prozesu automatizatzeko, eta ez dago esan beharrik trebatzeak, entrenatzeak eta errepikatzeak
|
berekin
ikaslearentzat lan gogorra eta esfortzua dakarrela. Ikuspuntu horretatik begiratuta, baliabide teknologiko berri horiek hezkuntzaren zerbitzuan jartzea lortzen da:
|
|
|
90eko hamarkadaren hasieratik, gero eta gehiagotan erabiltzen da corpusean oinarritutako itzulpen automatikoa (testuarena) deritzona: itzulpen automatikoko programek" itzultzen ikasten dute" (adibidez, eredu estatistiko konplexuak erabiliz) ehunka mila testu elebidunetako corpus erraldoietatik abiatuta; horietan, hizkuntza bateko ehunka mila esaldi lerrokatu dira
|
beren
itzulpenarekin.
|
|
|
Hemen bildu ditugu, beraz, hainbat motatako lanak: I. atalean, E. Baxoken biografia, bere euskaltzale eta eragile bilakaera azpimarratuz; II. atalean, E. Baxoki zuzentzen zaizkion aitortzak,
|
berekin
harreman zuzena izandako hainbat lagunen esperientziak bilduz; III. atalean, E. Baxoki eskainitako artikuluak. Horietako batzuk euskal lurralde bakoitzaren egoera soziolinguistikoaren deskribapenak dira —Iparraldekoak, Hegoaldeko EAEkoak, Hegoaldeko Nafarroakoak—; besteek teorizaziora jo dute, bereziki azken artikuluak, berrikuntzak aurkeztuz; artikulu batzuk sinkronikoak dira, besteak diakronikoak.
|